Voor de algemene voorwaarden, zie onze website

Juristen die de bovenstaande titel lezen, worden spontaan zenuwachtig. De regels over algemene voorwaarden zijn streng. Geen stuk papier met de algemene voorwaarden meegegeven? Dan zijn ze niet geldig. Gewoon verwijzen naar de Kamer van Koophandel of aanbieden dat je ze op verzoek opstuurt, mag alleen als het echt onredelijk is om te verlangen dat dat stuk papier wordt afgegeven.

Een website-adres (URL) noemen is tegenwoordig echter hetzelfde als een stuk papier overhandigen, zo besliste onlangs de Rechtbank Haarlem. Daarmee zou het niet langer nodig zijn om algemene voorwaarden ter hand te stellen bij het sluiten van een overeenkomst. Dat lijkt mij onwenselijk en bovendien juridisch onjuist.

Het uitgangspunt is duidelijk. Aan algemene voorwaarden zit je snel vast, ook als je ze niet gelezen hebt. Maar de gebruiker moet wel aan de wederpartij een redelijke mogelijkheid hebben geboden om van de algemene voorwaarden kennis te nemen. Anders zijn deze vernietigbaar, zo zegt art. 6:233 (weet u nog van Planet). Wel zo eerlijk; je moet tenslotte weten waar je voor tekent. En dat papieren exemplaar dient als bewijs.

Artikel 6:234 noemt vier manieren waarop je die redelijke mogelijkheid kunt bieden:

  1. Je geeft ze op een stuk papier aan de wederpartij voor of bij het sluiten van de overeenkomst.
  2. Als dat echt niet praktisch is, zoals bij de supermarkt, dan wijs je de wederpartij er voor of bij het sluiten van de overeenkomst op dat ze bij de Kamer van Koophandel of de rechtbank liggen, en bied je aan ze een kopie te sturen.
  3. Als het een elektronische overeenkomst is, dan zet je de tekst leesbaar en downloadbaar online zodanig dat de wederpartij ze voor of bij het sluiten van de overeenkomst kan lezen.
  4. Als het een elektronische overeenkomst is, en de vorige optie is toch echt niet praktisch (denk aan een overeenkomst via SMS), dan meld je waar ze staan en bied je aan ze een kopie te sturen, eventueel per e-mail.
Deze regels zijn duidelijk en overzichtelijk. Geef een stuk papier, tenzij dat echt niet kan en meld dan dat je ze zult opsturen als iemand dat wil. En dan bedoelen we dus als dat echt niet kan. Doe je het elektronisch, toon dan gewoon de tekst, en geen flauwekul met rare iframes of niet-kopieerbare PDF-bestanden. Heb je geen ruimte voor die tekst, link er dan naar. Kan zelfs dat niet, dan willen we graag weten wat je aan het doen bent, maar zeg dan in ieder geval waar ze staan.

De hoofdregel is en blijft “geef een stuk papier”. Doe je dat niet, en heb je geen goede uitleg waarom niet, dan worden je algemene voorwaarden vernietigd. Zie bijvoorbeeld LJN AW4154:

Het moet er derhalve voor gehouden worden dat Rialto aan [geïntimeerde] niet een redelijke mogelijkheid heeft geboden om van de algemene voorwaarden kennis te nemen, nu de in artikel 6:234 lid 1 aanhef en sub a BW genoemde handelwijze niet is benut en Rialto niet heeft aangegeven waarom dit redelijkerwijs niet mogelijk was. Met name gelet op deze laatstgenoemde omstandigheid kan het Rialto niet baten dat zij de in dat artikel sub b genoemde handelwijze heeft toegepast.

En uit het HR-arrest Geurtzen/Kampstaal blijkt dat dit wel degelijk een uitputtende lijst is. Voldoe je niet aan een van deze vier, dan zit je fout. De enige ‘escape’ is als de wederpartij wist van de algemene voorwaarden, ook al waren ze niet ter hand gesteld bij de overeenkomst. Bijvoorbeeld als je meerdere malen overeenkomsten sluit met steeds dezelfde algemene voorwaarden (zie het Hoge-Raad arrest van 6 april 2001, LJN AB0901). De wederpartij mag dan bekend geacht te zijn met die algemene voorwaarden.

Het bewijs ligt bij de gebruiker van de voorwaarden; die moet aantonen dat hij die redelijke mogelijkheid heeft geboden. Iets wat Scarlet in juli niet lukte trouwens.

In deze zaak werden er geen stukken papier uitgewisseld. De gedaagde had alleen deze mededeling bij de offerte geplaatst:

Op de dienstverlening zijn Algemene leveringsvoorwaarden van toepassing […]. Deze Algemene leveringsvoorwaarden vindt u op www.marijnontwerp.nl en worden u op verzoek onmiddellijk verstrekt.

Het ging hier om een schriftelijke offerte voor een grafisch ontwerp. Dat is geen elektronische overeenkomst, dus in principe had de ontwerper gewoon de voorwaarden op een stuk papier moeten afgeven. Een ontwerper is geen Albert Heijn, dus het excuus dat “dit redelijkerwijs niet mogelijk is” gaat voor hem niet op. Daarmee gaat artikel 6:234 dus niet op. Zou je denken.

Want wat zegt de rechter:

Het gebruik van het internet is in het huidige tijdsgewricht inmiddels zodanig ingeburgerd, dat het op elektronische wijze beschikbaar stellen van algemene voorwaarden naar het oordeel van de kantonrechter gelijkwaardig geacht kan worden aan de feitelijke terhandstelling daarvan als genoemd in artikel 6:234 lid 1 sub BW. (…) Nu door [gedaagde] geen feiten of omstandigheden zijn aangevoerd waaruit kan worden afgeleid dat het hem onmogelijk was om via het internet kennis te nemen van de door [eiseres] gehanteerde algemene voorwaarden, leidt het voorgaande ertoe dat zijn beroep op de vernietigbaarheid van de algemene voorwaarden geen effect kan sorteren.

Met andere woorden, een website-adres (URL) noemen is gelijkwaardig aan een stuk papier overhandigen, en daarmee is voldaan aan de eis dat er een stuk papier moet worden overhandigd.

Dat is toch echt niet de bedoeling. Ter hand stellen is ter hand stellen, en niet wuiven naar een website. En het rare is, als het een elektronische overeenkomst was geweest, had de gebruiker bij het sluiten van de overeenkomst een link naar de voorwaarden zelf (en niet naar de hoofdpagina) moeten tonen, op een zodanige manier dat je die kon opslaan ook nog. En hier is het genoeg om te verwijzen naar een mystery meat hoofdpagina, waarbij je maar moet weten dat “leveringsvoorw.” de algemene voorwaarden zijn. We mogen denk ik blij zijn dat de voorwaarden in een PDF staan en niet in een dansende Flash-animatie.

Update (6 december 2009): een lezer wees in de comments op dit arrest met daarin de overweging

Hutten heeft aangevoerd dat [gedaagde sub1] en [gedaagde sub 2] – zoals in de overeenkomst is vermeld – de algemene voorwaarden ook op haar website konden raadplegen. Dit maakt echter nog niet dat Hutten daarmee aan [gedaagde sub1] en [gedaagde sub 2] – in de zin van artikel 6:233 sub b BW – een redelijke mogelijkheid heeft geboden om kennis te nemen van de algemene voorwaarden. Dat zou anders zijn als het redelijkerwijs niet mogelijk was de algemene voorwaarden aan [gedaagde sub1] en [gedaagde sub 2] ter hand te stellen en dat is niet gesteld of gebleken.

(Bedankt voor de tip, Arnout)

Arnoud

18 reacties

  1. Uhm… even voor de ge?nteresseerde jurisiche leken… Jurisprudentie bestaat uit uitspraken van rechters. Dit is zo’n uitspraak. Toch zeg je dat hij strijdig is met de jurisprudentie. Je zou toch met evenveel recht kunnen concluderen dat eergisteren een stukje technologische vooruitgang in de jurisprudentie is verankerd?

    Het zal een keer tijd worden dat AV’en via internet ter hand mogen worden gesteld. Okay, wel met wat meer waarborgen (dieplink, deponeren met versiebeheer, printbaar, voldoen aan de HTML-standaard etc.).

  2. Goed punt. Deze uitspraak is van een ‘gewone’ rechtbank en gaat in tegen jurisprudentie van Gerechtshoven en de Hoge Raad. Dat is op zijn minst verbazingwekkend, zeker als die eerdere jurisprudentie jarenlang gewoon zo gegolden heeft.

    Iemand moet de eerste keer zijn, dat is natuurlijk waar, anders verandert dit nooit. Maar ik zou zeggen dat de wetgever dat moet regelen, net zoals dat gebeurd is bij overeenkomsten op afstand (dieplinken, op te slaan door de klant, etcetera). Niet een rechter met een “we hebben allemaal internet dus zoek maar even op zijn site”.

    Arnoud

  3. Snap ik. Maar aan de andere kant is het nu eenmaal beleid van de wetgever om in de wetten minder techniekspecifiek te worden. Dat levert in de praktijk veel vragen op over de praktische invulling van wettelijke bepalingen. Zoals dat fameuze “ter hand stellen”. En bijvoorbeeld de “voorafgaande toestemming” voor het sturen van spam (Wel of niet double of confirmed opt-in vereist? Mag het vinkje default aan staan en ergens verstopt zijn?)

    De wetgever w?l dat soort dingen kennelijk niet specifieker regelen en laat het aan de rechter over. En dan zou ik denken dat dit soort uitspraken de enige manier zijn om vooruitgang te boeken. Jammer alleen van die ontbrekende waarborgen en de ontstane onduidelijkheid.

    En jammer dat het zo ad hoc moet. De juridische praktijk innoveert kennelijk pas als een of ander makelaarskantoor zijn rekening van een vormgever onbetaald laat :-/

  4. Zeker, voor invulling van een open norm is rechtspraak de juiste weg. En ja, dat gaat dan per definitie ad hoc: pas als mensen er ruzie over krijgen, gaan ze naar de rechter. Contracten maak je om die ruzie zo veel mogelijk te kunnen beperken tenslotte.

    Je moet alleen erg terughoudend zijn met iets dat radicaal ingaat tegen 10 jaar vaste jurisprudentie. Daar heb ik in deze zaak moeite mee.

    Maar wie weet is dit juist een heel vooruitstrevende rechter die een knuppel in ’t hoenderhok wilde gooien en hoopt op een hoger beroep waarbij een zinvol compromis wordt verzonnen.

    Arnoud

  5. Ik vind de uitspraak van de rechter “elektronisch beschikbaar stellen is een feitelijke terhandstelling” onbegrijpelijk. Jurisprudentie daar gelaten vind ik dat de wettekst duidelijk genoeg is. Iedere drempel voor de wederpartij om kennis te nemen van de algemene voorwaarden, dient zo veel mogelijk vermeden te worden.

    Dus niet vragen of men de algemene voorwaarden wil inzien, maar gewoon overhandigen. Niet aanbieden om een kopie te maken, maar gewoon een kopie maken en overhandigen. Niet verwijzen waar men de algemene voorwaarden kan inzien, maar gewoon overhandigen. Niet zeggen dat de algemene voorwaarden in het andere kamertje liggen en aanbieden die te gaan halen, maar gewoon gaan halen en overhandigen. De algemene voorwaarden niet aanbieden op een USB-stick en aanbieden het uit te printen, maar uitprinten en overhandigen en desgewenst de USB-stick erbij leveren. etc.

    Ik wijt de uitspraak van deze rechter of aan menselijk falen (uiteindelijk is een rechter ook maar een mens) of de rechter is gecorrumpeerd door eigen opvattingen of ergere zaken.

    Als deze rechter dit doet omdat hij het niet eens is met de wet, vind ik het wel erg onfatsoenlijk om dat te doen over de ruggen van anderen. Zoals al gezegd, daar zijn andere manieren voor.

  6. Als ik dat zo lees moet de gebruiker zijn algemene voorwaarden mee sturen als hij per post meld dat deze zijn veranderd (gebeurt vaker niet dan wel) en kan deze volstaan met een link als hij dit per mail meld. Dat vind ik een beetje krom. Het lijkt me een kleine moeite om de AV in de mail als bijlage mee te sturen.

  7. Geachte heer Engelfriet,

    Dit is een zeer interessant vraagstuk dat u opwerpt. Toevalligerwijs ben ik na het lezen van uw stukje mij meer in het onderwerp gaan verdiepen (ook tbv. van een Universiteitsopdracht) en hierbij ben ik ook dit arrest tegengekomen waarvan ik vermoed dat het uw interesse zal wekken.

    Arrest Rechtbank Utrecht

    Misschien wordt het tijd dat de Hoge Raad eens uitsluitsel geeft?

    Hoogachtend,

    Michiel

  8. hallo ik heb een vraag voor wie die de wet kent en me kan uitleggen ik had een 2hands golf motor gekocht het was via onderdelenlijn daar zijn alle autodemontages. ik wilde een motor met de motor code BXE motor en ik had betaald motor werd geleverd en het blijkt dat deze niet te werken mankeert van alles en ik heb de golf dealer gebeeld omdat ik het zelf ging monteren en de golfdealer zei staat er op die motor een code ik zei nee dus zo kon de golfdealer me niet helpen omdat er geen code staat. en de bedrijf waar ik de motor heb gekocht zei dat hij een goede motor is. omdat er motorcode niet te zien zijn op die motor wil ik geen moeite meer doen om verder te monteren en heb wil ik de koop ontbienden maar autodemontage wil niet mee werken. ik vind dat de autodemontagen moest me een motor leveren met een duidelijke zichtbaar gegevens omdat er niet is vertrouw ik niet wil mijn geld terug. weet jullie of ik hier wel recht heb om de koopovereenkomst te ontbienden? wie het weet kan mij ook via mij maillen reactie sturen inf@rijschool-first.com Grtjes G.D

  9. Geachte heer Engelfriet, Is er jurisprudentie over de algemene voorwaarden van PostNL? Is er in de vakliteratuur discussie (geweest) over deze voorwaarden? Zijn deze voorwaarden naar uw oordeel waterdicht. Voorzover mij bekend worden deze algemene voorwaarden ook niet in de vorm van een websiteverwijzing op de brievenbus genoemd, het tijdstip waarop volgens de algemene voorwaarden de overeenkomst (een inspanningsverplichting) tot stand komt. Uw reactie zie ik met belangstelling tegemoet. Henk Nijkamp

  10. Ik ken geen rechtspraak over de algemene voorwaarden van PostNL, of voorheen TNT Post dan wel de PTT. Daar zou ik eens flink voor moeten gaan spitten, maar ik vermoed dat ik niets zal vinden. De bedragen waarvoor de PTT aansprakelijk is, zijn meestal erg klein (een postzegel) en daar procedeert men niet over.

    In het algemeen zijn deze voorwaarden voor consumenten niet relevant: men doet zaken met een (web)winkel, niet met PostNL. De webwinkel is aansprakelijk als het product niet aankomt, ongeacht wat er in de voorwaarden van PostNL staat.

    Als u zelf zaken doet met PostNL (bv. een brief of pakje verstuurt) dan zijn hun voorwaarden natuurlijk wel relevant. En die worden u aangeboden op het moment dat u de postzegel aanschaft, vraagt u maar eens bij de dame of heer aan het loket. Op dat moment sluit u de dienst af, waarbij u zelf bepaalt op welk moment de feitelijke levering moet gebeuren.

  11. Internet is niet meer of minder dan een verbinding tussen computers. Als ik per e-mail de algemene voorwaarden opstuur, stuur ik natuurlijk niet het document rechtstreeks naar de ontvanger, maar naar een server, bijv. de MS Exchange server. Vervolgens haalt de ontvanger het document binnen via een mailprogramma. Volgens mij is er een analogie met het slechts noemen van de URL in je mail of andere correspondentie. Het is dan aan de klant om naar de opslagplek (server) te gaan en het document op te halen.

    We accepteren e-mail inmiddels, dus sluit ik mij aan bij de uitspraak van Rechtbank Haarlem.

    Er is door het accepteren van e-mail natuurlijk wel iets veranderd. Iets opsturen per gewone post wordt ongevraagd en op basis van vertrouwen en wettelijke regeling in de brievenbus gestopt van de ontvanger. Bij e-mail is er altijd een actie nodig van de ontvanger.

    (ik raad ook aan een readbevestiging te sturen).

    Ben benieuwd naar mening van Arnoud.

  12. Arnoud, heb je helemaal gelijk in. Ik bedoel alleen dat er zoiets is als een Postwet 2009 voor fysieke post.

    E-mails kun je niet aangetekend versturen en er kan inderdaad van alles misgaan. Desondanks heb ik nog geen uitspraak gelezen, waaruit blijkt dat het verzenden van algemene voorwaarden per e-mail niet voldoende is. Zeker als de ontvanger ook nog eens aan zou geven dat hij het ontvangen heeft. Nogmaals denk ik dat het sturen van een link naar de algemene voorwaarden ook voldoende is (en juist als wederom de ontvanger ook nog bevestigd dat die het ontvangen heeft).

  13. Het verzenden per e-mail is op zich rechtsgeldig (ik doe het elke dag als ik offreer). Daar gaat het ook niet om. Het is puur de bewijskwestie of de mail is aangekomen. Bij mijn offertemails geen probleem want mensen moeten akkoord mailen. En dat bewijst meteen ontvangst.

    Als iemand zegt “ik heb die mail nooit gehad” dan heb je als afzender van e-mail een net zo groot probleem als de afzender van gewone post.

    Ik snap denk ik je punt niet.

    Als je bedoelt, een bijlage in de mail is hetzelfde als een hyperlink in de mail: ja, daar kan ik mee leven (zie ook deze discussie) maar het is wel riskant. Wat als de site er een dag uitligt nadat je die mail stuurt? Dan kan de wederpartij stellen dat hij geen kennis kón nemen van de voorwaarden. En dan?

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.