Kan een Creative Commons-licentie zomaar worden gewijzigd?

creative-commons.gifEen lezer wees me op The Danger of Using Creative Commons Flickr Photos in Presentations, waarin wordt betoogd dat Creative Commons helemaal niet zo veilig is. De auteur kan de licentie zomaar wijzigen en daar zit je dan. Althans dat denk je, maar het zit juridisch denk ik toch iets comfortabeler – het is meer een bewijsprobleem.

Een licentie is een aanbod, waar je als licentienemer mee akkoord gaat. Daarmee komt een overeenkomst tot stand, en uitgangspunt is dan dat beide partijen daaraan vast zitten. De licentiegever kan de voorwaarden dus niet zomaar aanpassen, tenzij in die originele overeenkomst staat dat hij dat wél mag. (Dat is dus de truc die Facebook c.s. gebruiken om de gebruiksvoorwaarden continu aan te passen.)

Als een foto onder een bepaalde Creative Commons licentie wordt aangeboden, dan is het dus díe licentie die je kunt gebruiken. Een CC-licentie vermeldt dat deze eeuwigdurend (“perpetual”) is, zodat de licentiegever deze niet kan intrekken. Natuurlijk mag hij later wel het aanbod intrekken of aanpassen, maar dat geldt dan alléén voor mensen die nieuwe overeenkomsten met hem willen sluiten. Iemand die de oude CC-licentievoorwaarden heeft aanvaard, mag daaronder blijven werken.

Soms wordt wel verdedigd dat een licentie een “eenzijdige toestemming” is en geen overeenkomst. (Ik ben er nog steeds niet uit of die rechtsfiguur kán in het auteursrecht, maar goed.) Het idee is dan dat de licentiegever verklaart “ik zal je niet aanklagen als jij binnen deze parameters blijft”, en aan die belofte kun je hem dan houden. (En ik ben er dus nog niet uit omdat dat “hem eraan houden” volgens mij neerkomt op naleving van een overeenkomst afdwingen.) Maar als die toestemming niet van een einddatum is voorzien dan kun je ook niet via die weg zomaar je toestemming intrekken.

Hoewel, niet helemaal. Bij ons heeft de Hoge Raad bepaald dat een duurovereenkomst eigenlijk altijd opzegbaar is, omdat het onredelijk kan zijn om iemand tot in lengte van dagen te houden aan zo’n afspraak. En vanuit diezelfde onredelijkheid kun je ook zeggen dat een toestemming ooit mag komen te vervallen. Wél moet je volgens de HR een voldoende lange opzegtermijn in acht nemen, en als de opzegging schade berokkent bij de wederpartij dan kan het zo zijn dat de opzegger deze moet vergoeden.

In de praktijk moet je dus een claim kunnen counteren met een beroep op de gesloten overeenkomst (of gegeven toestemming). Alleen: hoe bewijs je dat je die licentie hebt aanvaard? Heb je überhaupt iets waaruit blijkt dat die licentie ooit aangeboden is? Zonder bewijs geen overeenkomst.

Arnoud

24 reacties

  1. Ten tijde van het downloaden van de foto’s een paar screenshots nemen, waarop de originele site en datum staan, en die opslaan in je versie-beheer systeem. Dit doen voor alle foto’s die je gebruikt, zodat je een redelijk tegenbewijs en systematiek kunt tonen, zodat je hele verhaal behoorlijk betrouwbaar overkomt. (Ik bewaar ook altijd de emails met toestemming voor foto-gebruik die ik zelf ontvang.)

  2. Het zou misschien een idee zijn dat CC-materiaal ergens wordt geregistreerd als dusdanig. Dat zou dan wel gedaan moeten worden door diegene die het product wil hebben, niet door diegene die het product heeft gemaakt. Ik zie het dan als volgt: je ziet op het Internet een foto onder CC licentie. Je kopieert deze en stuurt de URL door naar een registratie-bureau. Als ze daar de URL al kennen krijg je meteen een accoord en is dus officieel bekend dat het CC materiaal is en dat jij accoord bent gegaan met die licentie. Als de URL nog onbekend is dan moet even uitgezocht worden of het product wel degelijk CC is en welke definitie deze precies heeft. (Eventueel moet ook regelmatig van al die URL’s even een update worden gedaan of de licentie ondertussen is aangepast of dat het geheel zelfs is verdwenen.)

    Vraag is alleen wie zich met dergelijke registratie kan bezighouden. Hoeft geen grote organisatie te zijn, maar de organisatie die dit doet zal wel de nodige onkosten hebben die ergens van vergoed moeten worden.

    1. Het zou misschien een idee zijn dat CC-materiaal ergens wordt geregistreerd als dusdanig. Dat zou dan wel gedaan moeten worden door diegene die het product wil hebben, niet door diegene die het product heeft gemaakt. Ik zie het dan als volgt: je ziet op het Internet een foto onder CC licentie. Je kopieert deze en stuurt de URL door naar een registratie-bureau.

      Dit bestaat al. Door gebruik van metadata opgenomen in de website (bijvoorbeeld met RDF, microformat of microdata). Bepaalde spiders indexeren dit waarna je er specifiek op kan zoeken. Twee bekende search engines die dit kunnen zijn Google (laatste optie onderaan) en creative commons search. (Edit: ik zie nu net dat de CC search verwijst naar een tiental andere search engines waar je specifiek op licentie kan zoeken).

      1. Tja, hier ontstaat een Kip/Ei verhaal. Je zoekt een plaatje (kip) met CC licentie en die vind je via deze zoekengines. (ei) Maar nu andersom: Je hebt een plaatje (ei) waarvan de site beweert dat deze CC is en hoe bevestig je dit dan weer via een externe website?

        Bedenk ook dat ik zomaar een foto ergens vandaan kan jatten en dan deze op mijn website als CC aanbieden. Iedereen haalt hem dan van mijn site, denkende dat de licentie in orde is, maar als de ware auteur opeens al die foto’s online ontdekt, zonder dat hij betaald is, is dat opeens een groot probleem. Als ik ondertussen mijn site ook weer heb opgeruimd… Oeps…

        Vandaar dat je eigenlijk een plek nodig hebt waar je het bewijs kunt opslaan dat plaatje X op die en dat moment dus een bepaalde licentie had volgens site Y.

  3. Uiteindelijk gaat het inderdaad om dat bewijs maar komt die noodzaak ook voort uit, mijns inziens, niet altijd heel goed nadenken voordat er een CC licentie wordt meegegeven. Uploaders van foto’s bij Flickr bijvoorbeeld. Die kunnen een CC licentie meegeven aan hun foto’s (waar o.a. ikzelf graag gebruik van maak om aan de foto’s op mijn blog te komen) maar ook aangeven dat ze interesse hebben om hun foto’s door Getty Images te laten licenseren voor commercieel gebruik. Een beetje van twee walletjes eten zeg maar. CC om te delen en Getty voor het geval foto’s toch commercieel interessant zijn.

    Zodra een foto daadwerkelijk opgenomen wordt in de Getty collectie wordt de CC licentie door Flickr verwijderd maar ja, toon jij maar eens aan dat je die foto 2 jaar geleden op je blog hebt gebruikt met toestemming onder die CC licentie. Heel sympathiek gaat Getty niet om met wat zij als inbreuken zien op ‘hun’ rechten.

    Hoewel ik geen geval ken dat er blafbrieven zijn gestuurd naar mensen die foto’s uit de Getty Flickr collectie onder de eerdere CC licentie gebruikt hebben, neem ik het risico niet en mijd ik alle foto’s waar een ‘request to license’ via Getty bij staat vermeld in combinatie met een CC licentie. Als licentienemer moet je ook vertrouwen hebben in de licentiegever en als die laatste staat te trappelen om geld te verdienen aan zijn foto’s, dan vertrouw ik de gedachte achter het verstrekken van een CC licentie niet meer.

    1. Het beste advies is: consequent een administratie bijhouden met datum, URL en licentie. Of je dat in een spreadsheet doet of door een screenshot te maken wanneer je een foto downloadt maakt niet zoveel uit.

  4. Interessante discussie. Laat zien dat ook bij auteursrechten bewijsproblemen spelen. Screenshots maken is niet echt waterdicht want kunnen ook gemanipuleerd worden. Het idee van Wim ten Brink is nuttig, maar ook veel werk. Wie is dan aansprakelijk als een claim dat iets CC is, wordt aangevochten? Bij wie ligt de bewijslast? Flickr zou idealiter zelf als clearinghouse moeten dienen. En in Raymond’s opmerking zit een goede tip aan Flickr – maak het onmogelijk om tegelijkertijd op Flickr iets aan te bieden aan Getty, en om het als CC neer te zetten. De vraag is hier http://www.flickr.com/help/forum/en-us/72157631512972061/ al eerder aan bod geweest.

    1. Ha daar bedenk ik me opeens iets. Ik heb een serie fotos gemaakt in de himalaya van wat ‘bekende bergen’. Ik heb wel eens met TinEye gekeken en die ziet een flink aantal daarvan als bewerkingen van dezelfde foto. (Vanaf statief genomen met korte tijd er tussen). Je kan daarmee natuurlijk flink gaan lopen etteren door foto 10 onder CC aan te bieden en foto 11 via Getty.

      Niet dat ik dat ooit ga doen ik heb een hekel aan die partij dus als ik ooit al foto’s in licentie ga geven voor een vergoeding is het niet via hen.

    2. Tuurlijk kunnen screenshots gemanipuleerd worden, maar dat zal de tegenpartij dan aannemelijk moeten maken (wie stelt bewijst). Als ik er een gewoonte van maak screenshots te maken en op te slaan in mijn versiebeheersysteem, en dat proces uitleg, en een geschiedenis van wijzigingen en gedrag kan laten zien dat consistent is, dan zal dat een lastige klus worden (Dit gaat over civielrecht, niet het strafrecht, waar veel hogere eisen aan bewijs worden gesteld).

      Natuurlijk kan de foto er geplaatst zijn door iemand die de foto te kwader trouw onder CC heeft verspreidt, maar dat kan je ook overkomen als je bij Getty een foto besteld zonder dat Getty rechten op die foto had (en dat is zeker geen theoretische mogelijkheid.)

  5. @OP: “Bij ons heeft de Hoge Raad bepaald dat een duurovereenkomst eigenlijk altijd opzegbaar is, omdat het onredelijk kan zijn om iemand tot in lengte van dagen te houden aan zo’n afspraak.

    Het auteursrecht is zelf onredelijk. Als het auteursrecht gold tot twee jaar na publicatie (de duur waarbinnen het overgrote potentieel tot vruchtgebruik is opgemaakt), dan hoefde een cc-licentie niet langer dan twee jaar te gelden.

    Het lijkt me dat een rechtbank bij een beoordeling van de redelijkheid daar ook naar moet kijken. Een werknemer 100 jaar aan je verbinden is alleen al onredelijk, omdat de meeste mensen niet 100 jaar werken. Maar het auteursrecht is in praktische zin ‘oneindig’, dus dan is een oneindige licentie niet onredelijk.

    1. Branco, je kunt van een licentie een overeenkomst voor beperkte duur maken door te zeggen “voor de duur van het auteursrecht op het werk”. Dat dit door de Amerikaanse politiek iedere 25 jaar met 25 jaar verlengd wordt is andermans probleem. :-/

  6. Die opzegbaarheid volgens de Hoge Raad is er in dit geval natuurlijk alleen maar theoretisch. Het lijkt me immers toch zo dat een minimale voorwaarde voor een dergelijke opzegging is, dat de tegenpartij ervan op de hoogte is gesteld. Een CC-licentie is echter aan de hele wereld gegeven, en bovendien de facto overdraagbaar. Je weet dus nooit wie er allemaal een licentie genomen hebben – of in de toekomst nog zullen nemen (die in het laatste geval het werk vóór de licentiewijziging voor zichzelf opgeslagen hebben, maar wellicht pas na die tijd tot publicatie overgaan).

  7. Een licentie kan m.i. gegeven worden in een overeenkomst, maar ook toegezegd worden middels een eenzijdige rechtshandeling. Voor een overeenkomst is een aanvaarding nodig en die moet de aanbieder bereiken, maar bij een eenzijdige rechtshandeling is dat niet nodig. Als er aan die eenzijdige toestemming geen einddatum zit dan betekent dat nog niet dat deze voor een oneindige duur is gegeven, dus is deze in trekken. Natuurlijk zal daarbij wel redelijk moeten optreden. Reden voor een schadevergoeding zie ik niet. Bij een eenzijdige toestemming kunnen er geen tegenprestatie worden verlangt, omdat dan een overeenkomst nodig is. Bij iets dat je gratis mocht gebruiken en voortaan op houd past geen schadevergoeding. Dat voelt te veel aan als wel de lusten lusten, maar niet de lasten lusten.

    1. Geen schadevergoeding, maar een notificatie lijkt me toch nog steeds nodig. Het kan toch niet zo zijn dat jij mij een plaatje geeft met bepaalde gebruiksrechten en dan 2 jaar later met een fikse rekening komt aanzetten wegens auteursrechtenschending omdat je een jaar eerder de licentie eenzijdig opgezegd hebt zonder mij te verwittigen?

  8. Ik hoor hier ook dat schermafbeeldingen gemanipuleerd kunnen zijn, maar het kan op het Internet nog een stukje erger, namelijk met het man-in-the-middle principe. Even uitleggen.

    Auteur A heeft een verzameling foto’s gemaakt en heeft een licentie gegeven aan bedrijf B voor intern gebruik. Medewerker M vind het mooie afbeeldingen en stuurt deze door naar zijn prive-adres. Vandaar stuurt hij de afbeeldingen weer door aan vriend V met de mededeling dat hij deze “gevonden” heeft. V besluit de afbeeldingen op zijn eigen website te plaatsen en deze weg te geven onder een CC licentie. Slachtoffer S ziet de site van V en neemt de foto’s over na een schreenshot van de site te hebben gemaakt. Twee maanden later wordt de site van V gesloten door zijn provider omdat er teveel klachten over hem binnenkwamen. POEF! Weg site. Maar S heeft de foto ondertussen in gebruik genomen.

    A ontdekt ten slotte zijn foto’s op de site van S en stuurt S een gepeperde rekening. S zegt dat hij de foto’s kreeg van V, maar diens site bestaat niet eens meer. S is door V dus opgelicht en dat moet hij toch aantonen, want A kan aantonen dat S nimmer een licentie van A heeft verkregen…

    Op het Internet zijn heel veel sites die plaatjes gewoon doorkopieren. Er zijn zelfs sites die licenties verkopen op afbeeldingen die niet eens van hen zijn! (Zelfs Getty is daar wel eens op betrapt.) Een screenshot zegt dus weinig, zeker als het een screenshot van de verkeerde site is…

  9. Ik weet niet hoe het gaat bij commerciële foto’s. Ik neem aan dat je bij het kopen van dergelijk materiaal een betalingsbevestiging krijgt waarmee je kunt bewijzen dat je hebt betaald voor de foto’s. Als flickr.com een systeem implementeert waarbij je op een knop kunt drukken “ik ga deze foto gebruiken” en ze mailen je vervolgens een bevestiging met daarbij de op dat moment geldende licentie, inclusief de ID / URL / MD5sum van de foto, dan zou dit probleem opgelost zijn. Tenminste voor CC content op flickr.com. Een ander idee is het ter download aanbieden van digitaal ondertekende licenties (PGP oid), met daarin verwerkt de URL (of iets anders uniek identificerend) van die foto. Daarmee kun je altijd aantonen dat de aanbieder dit daarwerkelijk heeft aangeboden. Maar goed, dit zijn allemaal oplossingen die aan de kant van de (welwillende) aanbieder geïmplementeerd moeten worden, terwijl het juist gaat om de ontvangende partij die op dit moment eigenlijk geen goede mogelijkheden heeft om zijn gelijk te bewijzen. Misschien kun je uiteindelijk het beste ook bij CC content een mailtje naar de aanbieder sturen om te licentieovereenkomst te bevestigen.

    Hmm, ik krijg opeens een idee voor een dienst die ik zou kunnen gaan aanbieden. Wil je CC content gebruiken, ga naar http://www.verifylicense.net en plak daar de URL van de content die je wilt gebruiken in een form, plus je e-mail adres. Vervolgens gaat er een systeem (zoveel mogelijk geautomatiseerd) lopen die de licentie bij de content zoekt en dit aan je mailt. Dit kun je dan vervolgens als een soort getuige erbij halen, mocht er een conflict ontstaan. Even dit idee registeren bij… ohnee, laat maar 😉

    1. Als flickr.com een systeem implementeert waarbij je op een knop kunt drukken “ik ga deze foto gebruiken” en ze mailen je vervolgens een bevestiging met daarbij de op dat moment geldende licentie, inclusief de ID / URL / MD5sum van de foto, dan zou dit probleem opgelost zijn. Tenminste voor CC content op flickr.com.
      Dat zou sowieso mooie functionaliteit zijn voor alle foto-gallerij software die je op het Internet kunt vinden. Gewoon, een optie om aan te geven dat je de CC licentie accepteert en daarbij ook even je email adres en eventuele andere gegevens achterlaat ter registratie. Het zou de licentie dan ook wat meer bindend maken voor beide partijen. Je moet dan wel een email ontvangen waarin deze licentie wordt ontvangen zodat je bewijs hebt dat je vanaf site X de licentie hebt verkregen.

      Blijft alleen nog het probleem van frauderende auteurs over die (CC) licenties geven op materiaal dat helemaal niet van hen is. Populaire foto’s die vaak op deze manier “illegaal” worden doorgegeven zijn vooral foto’s met bloot erop. Bloot trekt immers veel publiek en als je deze zelf niet kunt maken, dan is het eenvoudig om ze van elders te jatten. Tumblr staat vol met dit soort foto’s waarvan je nooit zeker weet of de auteur wel toestemming heeft gegeven, maar er zijn er genoeg die doen of zij ze zelf weggeven of doorgeven. (Het portretrecht maakt het hierbij zelfs nog complexer, want mogelijk mag zelfs de rechtmatige auteur dergelijke foto’s niet zomaar online verspreiden.) Maar goed, er zijn ook veel sites zonder bloot waar andere soorten foto’s worden verspreid zonder toestemming van de auteur. Foto’s van dieren, foto’s van nieuwssites, foto’s van acteurs en actrices, en ga zo maar door. De “illegale” handel in foto’s is enorm.

  10. Op TechDirt is nu ook een artikel verschenen over CC licenties, Flickr en hoe licenties soms spontaan veranderen. Waarna je als gebruiker van een bepaalde foto maar moet zien aan te tonen dat je de foto via een CC licentie hebt bemachtigd. En natuurlijk zit Getty als een waakhond achter iedere foto op Flickr die geen CC is.

    1. Ik heb het wel eens meegemaakt dat een foto op Flickr van CC naar (c) veranderde. Daar heb ik toen (samen met wat anderen) in het commentaar iets over gezegd. Nooit een reactie op gehad, overigens. Maar mocht daar ooit heibel over komen, dan kan ik wel naar die discussie wijzen. En mocht de eigenaar van de foto de discussie wissen, dan zou dat zelfs als teken van kwade trouw kunnen worden geduid.

        1. Ik zou zeggen: zoek een mooi tafelkleed, koop ergens wat pokerchips en zet je eigen digitale camera eens aan het werk. 🙂

          Overigens, via-via heb ik eens een Google-search op die foto losgelaten. En hier vind je de grootste versie ervan. 🙂 Grappig genoeg zie ik die foto ook hier maar met vermelding van de CC licentie. En omdat CC kennelijk niet ingetrokken kan worden volgens TechDirt, kun je hem altijd nog van die website overnemen…

          Hij wordt sowieso ook enorm vaak gebruikt zonder aan de CC licentie te voldoen. Teveel websites gebruiken de foto zonder een verwijzing naar de auteur.

        2. Misschien even een mailtje naar die partij daarboven die de foto gebruikt dat als Getty bij ze voor de deur staat je wel een verklaring wil afleggen dat de foto cc licensed was. Als hij de commentaren verwijderd kunnen jullie elkaar anders nooit meer achterhalen.

          (En Getty’s kont schoppen na die belachelijke brieven is natuurlijk extra voldoening gevend)

        3. Archive.org heeft meerdere versies van die pagina, inclusief CC-licentie.

          Wat betreft de grotere versie van PCM, die lijkt te zijn omhooggeschaald en daarna met een gaussian blur met een radius van 3 pixels wat te zijn verzacht, waarschijnlijk om de JPEG-ruis die was meevergroot wat weg te drukken.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.