Je beroepen op je auteursrecht als vrijwilliger bij een vereniging, kan dat?

Een lezer vroeg me:

Bij onze vereniging stapt de webmaster met grote ruzie op een geeft te kennen dat hij de huidige site van de vereniging die hij ontwikkeld heeft, binnen een termijn van 3 weken offline zal halen. Hij beroept zich op het auteursrecht. Nu is er nooit iets op papier geregeld maar kan dit zomaar? Wij zijn dan behoorlijk onthand!

Dit soort ruzies lijken met enige regelmaat in vele verenigingen zich voor te doen, ik schat dat ik elke maand wel een mail van deze strekking krijg.

Natuurlijk, het beste is om expliciet af te spreken wat de vereniging wel en niet mag en wat het lid wel en niet moet maar lang niet iedereen denkt daaraan. Of, de klassieker, je bent lid omdat je de vereniging een warm hart toedraagt en dan ga je toch geen kil-zakelijke voorwaarden stellen? Tsja.

Gelukkig werkt de wet niet zó keihard dat als je weggaat je zomaar al je werk ongedaan mag maken. Samenwerkende partijen moeten zich in het rechtsverkeer gedragen naar redelijkheid en billijkheid, zo staat in de wet. En als er dan niet expliciet iets is afgesproken, dan moet je naar diezelfde redelijkheid en billijkheid kijken om te bepalen wat er dan impliciet afgesproken zou kunnen zijn.

Je beroepen op auteursrecht klinkt natuurlijk heel stoer maar ook dát valt onder die redelijkheid en billijkheid. Als je een vereniging toestaat je werk te gebruiken, en je wéét dat ze sterk afhankelijk zijn van jouw code, dan mág je eenvoudigweg niet zomaar die toestemming intrekken. Dat is niet redelijk, punt. Ook ineens een licentievergoeding gaan vragen mag niet. Dat had je dan vooraf moeten melden. (Natuurlijk mag je wél gaan piepen als de vereniging ineens iets heel anders met je code doet, bijvoorbeeld het als commercieel pakket gaat verkopen aan andere verenigingen.) discussies

Bij social media accounts van de vereniging geldt een vergelijkbare situatie.

Verder kan een vereniging zich mogelijk beroepen op artikel 8 Auteurswet:

Indien eene openbare instelling, eene vereeniging, stichting of vennootschap, een werk als van haar afkomstig openbaar maakt, zonder daarbij eenig natuurlijk persoon als maker er van te vermelden, wordt zij, tenzij bewezen wordt, dat de openbaarmaking onder de bedoelde omstandigheden onrechtmatig was, als de maker van dat werk aangemerkt.

Als dus op de site staat “© 2013 Vereniging X” dan is de vereniging de auteursrechthebbende, ondanks dat een vrijwilliger het werk maakte. Staat de naam van de vrijwilliger erbij, dan geldt deze regeling niet. En ook als de vereniging dit vermeldt terwijl uitdrukkelijk was afgesproken dat ze dit níet mogen vermelden, dan geldt deze regeling niet.

Arnoud

22 reacties

  1. Is het voldoende om afspraken in de statuten of HR op te nemen?

    Iets als “leden verlenen de vereniging een eeuwigdurende niet-overdraagbare niet-exclusieve licentie op alle auteursrechtelijk beschermde werken resulterend uit werkzaamheden in opdracht van of ten bate van de vereniging”, zou dat werken?

    1. Ja, dat denk ik wel. Alleen moet je dan wel de statuten wijzigen om dit te regelen, iets wat maar weinig verenigingen er voor over zullen hebben. Het gaat toch goed?

      Verder heb je dan meteen discussie over twijfelgevallen: ik maak foto’s op de ALV of het lustrumfeest, mag de vereniging die nu gebruiken? Is dat “ten bate”?

      1. Verder heb je dan meteen discussie over twijfelgevallen: ik maak foto’s op de ALV of het lustrumfeest, mag de vereniging die nu gebruiken? Is dat “ten bate”?
        Voor mijn gevoel: wel als je zegt “ik maak wel de foto’s vanavond”. Niet als je tijdens dat feest je mobieltje uit je zak pakt en jezelf en wat vrienden fotografeert.

      2. Zo’n statutaire afspraak levert een hele interessante situatie op als een van de leden een professionele fotograaf is die namens zijn baas naar de verenigingsactiviteit wordt gestuurd om foto’s te maken. Zeker als de vereniging hem heeft gevraagd om foto’s te maken en zijn baas maar 30 minuten van de drie uur dat hij foto’s maakt uitbetaalt.

  2. Ik bedenk mij opeens dat vergelijkbare problemen kunnen ontstaan indien leden foto’s inleveren bij hun vereniging voor op de website. Ik denk hierbij aan een tuinvereniging waarbij leden foto’s van hun eigen volkstuin op de website kunnen plaatsen. Je krijgt dan niet alleen met auteursrechten te maken, maar ook met de privacy, omdat zo’n volkstuintje gezien kan worden als persoonsgegeven. (Vooral ook als de tuinder ook op die foto staat.) Ik kan mij ook voorstellen dat de privacy in het geding komt indien een clubblaadje van een schaakvereniging alle wedstrijden zet-voor-zet van spelers opnemen. (En daarbij dus ook de zetten van de tegenstanders van eventuele andere verenigingen.) Natuurlijk heeft zo’n partij wel weer nieuwswaarde maar als er ook nog foto’s bij staan dan komt men toch een beetje in een grijs gebied.

    Maar een webmaster voor een vereniging werkt eigenlijk in (onbetaald) dienstverband voor zijn vereniging zodat je eigenlijk kunt stellen dat de auteursrechten in beginsel bij de vereniging ligt, tenzij daar andere afspraken over zijn gemaakt.

    Ik kan mij een andere situatie voorstellen indien een lid een fansite voor zijn vereniging bijhoudt op zijn eigen domein. Ik zou op http://mijntuin.watb.nl bijvoorbeeld foto’s en informatie kunne plaatsen over mijn volkstuintje en de vereniging waar deze toe behoort. Als ik bij de vereniging dan ook nog een voorzitters- of penningmeester functie zou krijgen dan zou ik mijn eigen domein ook nog kunnen inzetten om zo extra informatie te delen met de vereniging. Maar mocht ik dan later ooit stoppen met mijn tuin, dan zou ik eigenlijk wel genadeloos de stekker uit deze site kunnen halen, omdat het mijn domein is. Of moet ik dan bepaalde zaken overdragen aan de vereniging en zo ja, hoe ver zou ik dan moeten gaan? Alleen beeldmateriaal en jaarverslagen? Of ook artikelen en posts uit mijn blog? Of zelfs de volledige broncode van mijn subdomein?

    1. Als de hosting van de website van de vereniging door een lid gebeurt kun je niet verwachten dat de persoon dat voortzet als hij zijn lidmaatschap opzegt, de vereniging zal dan een alternatief voor de hosting moeten zoeken. Het zoeken van een nieuwe host plus overzetten van de website kan binnen twee maanden afgerond zijn (daarbij zitten een paar weken voor testen en debuggen); de vereniging mag daarbij enige medewerking van het oud-lid verwachten, zoals de administratieve overdracht van de domeinnaam en het maken van een dump van de website (zowel code als data).

      1. Ja, maar in mijn voorbeeld is het overzetten van mijn domeinnaam niet handig, omdat het mijn persoonlijke website is, waar ik meer op doe dan alleen iets voor de tuinvereniging bijhouden. Mijn persoonlijke blog staat erop en het is gekoppeld aan een Google Apps account waar ik voor betaal. Ik gebruik ook email aliasen van dit domein voor al mijn prive-mail, dus de tuinvereniging krijgt geen toegang tot mijn domein. En een subdomein overdragen? Prima, mits ik de vereniging dan maar een rekening mag presenteren voor het gebruik ervan, plus voor het hosten van de site zolang de vereniging nog geen alternatieve host heeft gevonden. Wel met marktconforme prijzen, natuurlijk, maar voor veel verenigingen best nog kostbaar. Dumpen van het subdomein is wel een optie, naar een backup medium, maar de vereniging zal dit medium moeten aandragen of mij een compensatie bieden voor het branden van een DVDtje. Misschien dat ik uurtje-factuurtje ook nog een rekening kan indienen voor de tijd die ik hieraan moet besteden. Zeker indien de vereniging mij eruit schopt hoeft zo’n vereniging ook niet echt meer op enige “goodwill” te rekenen. (Okay, dit is maar een voorbeeld.)

        Overigens vind ik het overdragen van de broncode van mijn site wel heel erg ver gaan, omdat ik deze nimmer ter beschikking heb gesteld aan de vereniging. Immers, mijn domein, mijn code. Ik lever alleen een dienst aan de vereniging en die wordt samen met mijn lidmaatschap beeindigd. (Op initiatief van de vereniging.) Dit zou dus een situatie zijn waarin de vereniging gewoon pech heeft.

        Maar even een andere situatie. Mijn vader was lid van een damvereniging en omdat hij toch met pensioen was hield hij zich bezig met het analyseren van dampartijen van de damvereniging met een speciaal programma dat dergelijke analyses kon doen. Daar werden weer Java-applets van gemaakt die hij op een website kon plaatsen. Hij was daarnaast vrij lang penningmeester van die vereniging tot zijn gezondheid het eigenlijk niet meer toeliet. Eind 2007 is hij overleden en heb ik een backup gemaakt van de gehele dam-administratie die mijn vader op zijn computer had staan. Deze werd vervolgens naar zijn damvereniging verstuurd zodat zij er verder mee konden werken. Vond ik wel zo netjes…

        Maar deze post gaat om een lid wiens lidmaatschap wordt opgezegd. Maar hoe zit het bij leden die overlijden en wiens nabestaanden vervolgens met allerlei claims komen? Welke rechten krijgen de nabestaanden?

        Arnoud, is het overigens niet een idee om eens een post te maken over ICTers en hun nabestaanden, met hints en tips over wat men zou moeten doen indien iemand overlijdt? Hoe handel je dan b.v. inschrijvingen af bij sociale media? Uitschrijven uit mailinglists? Offline halen van websites? Ik besef namelijk dat weinig mensen hier echt bij stil staan.

        1. In principe geldt voor nabestaanden (executeur testamentair) dat zij de zaken van de overledene moeten afhandelen en daarbij fundamenteel de zelfde plichten hebben. Bij lidmaatschappen zal al heel snel gelden dat de omstandigheden zo gewijzigd zijn dat “voortzetting redelijkerwijs niet verlangd kan worden.” Een beetje verstandig verenigingsbestuur zal contact zoeken met de nabestaanden en afspraken maken over de overdracht.

          Uurtje-factuurtje voor de overdracht van een activiteit die je als vrijwilliger hebt uitgevoerd gaat er bij mij niet in (en waarschijnlijk bij de rechter ook niet.) Een vergoeding voor gemaakte kosten (SIDN en blanco DVD’s) kan wel, maar dat hangt ook van eerder gemaakte afspraken of gewekte verwachtingen af.

  3. Hoe ver strekt die artikel 8? Als je een derde (commercieel bedrijf) een website laat ontwikkelen voor een stichting, en in het ontwerp zit de naam van die derde er niet op, heeft de stichting dan de auteursrechten?

    1. Dat is een goeie. Omdat de wet spreekt van “naam van natuurlijk persoon” ben ik geneigd te denken dat het alleen geldt bij natuurlijke personen als maker. Maar in het handboek Auteursrecht wordt hier geen woord aan gewijd, en noemen ze het voorbeeld van een reclamebureau dat de auteursrechten kwijt is omdat de opdrachtgever de reclame als eerste publiceert, zonder naam van het bureau.

    2. Je moet artikel 8 lezen in de context van de gerelateerde artikelen 4 t/m 9 en de regels voor auteursrecht op gecombineerde en verzamelwerken. Let ook op de tekst als van haar afkomstig in art 8. Als een stichting een website laat ontwikkelen en daarbij het auteursrecht niet laat overdragen is het onrechtmatig dat de stichting bij publicatie het auteursrecht claimt. Lees artikel 8 voor de gevolgen.

      1. Volgens mij ligt het iets subtieler. De zin bedoelt te zeggen “als jij doet of het jouw werk is, dan ís het jouw werk tenzij je het hebt gepikt (onrechtmatig)”. Maar het is niet onrechtmatig zodra je publiceert zonder de rechten te hebben. Het hele punt van het artikelen is bepalen dat jij de rechten kríjgt in een bepaalde situatie, ook als ze niet bij jou lagen.

        Als expliciet is afgesproken dat het bureau de rechten houdt, dan gaat artikel 8 niet meer op. Maar staat er niets dan zal het afhangen van de overige omstandigheden. En Spoor/Verkade/Visser noemen hierbij het voorbeeld van de maker die weét wat men wil publiceren (inclusief © Opdrachtgever) en dan niet piept. Die is zijn rechten kwijt.

        1. Een vraag nav deze reactie: Een maker 1 (bestuurslid) die wel ‘ piept’ : aangeeft dat hij niet wil dat zijn concepttekst -(aantoonbaar puur ter beoordeling aan medebestuurders op de conceptwebsite geplaatst) op fundamentele punten wordt aangepast door een medebestuurder2 en zo op de website wordt naar buiten wordt gebracht. Hij 1 geeft zijn ongenoegen hierover aan. De medebestuur2 past desondanks zelf de teksten aan op de website en ontzegt de maker*1 de toegang tot het CMS-systeem zonmder hem *1 daarover te informeren. De maker *1 wordt vervolgens ontslagen uit het bestuur omdat hij deze handeling als moreel laakbaar duidt. De stichting waaruit de maker ontslagen is geeft aan dat de maker de teksten van de stichting niet voor eigen gebruik mag inzetten omdat ze eigendom zijn van de stichting. Wat is waar? Geeft het publiceren van een concepttekst op de website, waarover nog een inhoudelijk besluit moet worden genomen, de stichting al het recht het als eigendom te beschouwen? Alvast dank voor de reactie.

  4. In dit geval is art 2:8 BW veel relevanter dan art. 6:2 BW. Art 6:2 vereist namelijk een verbintenis, de webmaster juist niet meer zal erkennen. Webmasters van een vereniging mogen de vereniging niet saboteren, zelfs als ze auteursrecht op een of ander zouden hebben. Je kunt als vereniging de webmaster bij voorbaat aansprakelijk stellen voor schade en een verbod als voorlopige voorziening vragen.

    1. Dank je, hele relevante toevoeging inderdaad. Ik zag het als een contractuele verhouding tussen webmaster en vereniging. Er was een licentie verleend immers, en dat kan eigenlijk alleen per contract. Maar 2:8 BW lost het veel directer op, want ook als er geen contract is mag je niet onredelijk zijn naar de vereniging toe.

  5. Hallo Arnoud, wij zitten met een min of meer vergelijkbare kwestie, maar wellicht toch iets anders. Hopelijk kun jij aangeven hoe het in ons geval zit: we hebben een vereniging waarin leden artikelen schrijven voor ons maandblad. Deze artikelen worden ook op de website geplaatst, met vermelding van auteur en uitgave . Een bestuurder verlaat in onmin het bestuur. Hij schreef veel. Nu eist hij dat al zijn artikelen van de website worden gehaald onder verwijzing naar de auteurswet. Daarin wordt echter alleen gesproken over het recht artikelen terug te trekken, wanneer daar onrechtmatige dingen mee gebeuren, of ze zonder vermelding van zijn naam worden weergegeven. Hoe verhoudt zich dit tot bovenstaande waarin staat dat hij niet zomaar zijn bijdragen kan terugtrekken?

    1. De situatie lijkt mij hetzelfde. Sterker nog, zeker bij een bestuurder zou ik zeggen dat je als vereniging mag verwachten een eeuwigdurend gebruiksrecht te hebben. Dat is alleen opzegbaar bij zeer zwaarwegende redenen, en die zie ik hier niet. Tenzij het conflict zijn grond heeft in de artikelen, bv. jullie exploiteren die op een manier waar hij het vanaf het begin al niet mee eens was.

  6. Uit je laatste alinea’s maak ik op dat je bedoelt dat als de naam van de maker van de website hierop vermeld staat, dan zou die maker alle rechten op de site houden? Dat lijkt me nogal betwistbaar, want dan heeft de maker het helemaal in eigen hand om te bepalen dat hij rechthebbende is. Daar kan/wil geen enkele organisatie afhankelijk van zijn. Ik denk dan ook niet dat het auteursrecht bedoeld is om de maker van een website te beschermen, maar (misschien) wél degenen die er hun artikelen op publiceren. De vrijwilliger/maker van een website kun je m.i. goed vergelijken met iemand die een boekenkast voor een clubhuis heeft gemaakt. Dan geldt gewoon: eens gegeven blijft gegeven. Wél kan de maker natuurlijk eisen dat zijn naam als maker verwijderd wordt, b.v. als hij het niet eens is met het verdere beheer van de site, of om andere redenen daar niet meer mee geassocieerd wenst te worden.

  7. Ik zie hier een paar keer artikel 8 voorbij komen. Stel de volgende situatie. Als ZZP-er maak ik een module voor een stichting waarmee donateurs op de site van de stichting eenvoudig geld kunnen doneren. De stichting is de eerste klant en maakt gebruik van de module en het werkt lekker. De stichting wil niet dat ik het onderhoud ga doen en eist de broncode op. Uiteraard stem ik daar niet mee in. Maar nu claimt de stichting het auteursrecht omdat de module voor het eerst publiekelijk zichtbaar, dus openbaar is gemaakt op hun site, en dus artikel 8 van toepassing is. Dat kan toch niet?

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.