Van wie is de Oscarselfie van Ellen Degeneres?

ellen-degeneres-selfie-oscarDe meest geretweete foto ooit: de selfie van Ellen Degeneres tijdens de Oscaruitreikingen. Doel: zo veel mogelijk beroemdheden op één foto en die dan zo vaak mogelijk verspreid via social media. Dat is gelukt, maar vervolgens lokte ze ook nog de juridische vraag uit: van wie is deze foto nu? Immers niet Ellen zelf maar meneer Bradley Cooper rechtsonder drukte op het knopje.

Hoofdregel uit het auteursrecht is dat de partij die het werk tot stand brengt, daar de rechten op heeft. Meneer Cooper is geen aap maar een mens, en hij stelde de compositie samen en drukte op het knopje van de telefoon, waardoor de foto werd gemaakt. Daarmee lijkt het evident: zijn foto. (Degeneres heeft waarschijnlijk een brede licentie tot verspreiding van de foto, want Cooper wist dat dit haar plan was.)

Maar het recht zou het recht niet zijn als hier geen uitzonderingen op te bedenken zijn. Al is het maar om in een juridische blog mee te kunnen liften op de bekendheid van de Oscars en de socialmediahype rond deze foto.

In de VS heeft men het concept work for hire, wat kort gezegd inhoudt dat de rechten toekomen aan degene die inhuurde, niet aan de inhuurder. De definitie:

(1) a work prepared by an employee within the scope of his or her employment; or (2) a work specially ordered or commissioned for use as a contribution to a collective work, as a part of a motion picture or other audiovisual work, as a translation, as a supplementary work, as a compilation, as an instructional text, as a test, as answer material for a test, or as an atlas, if the parties expressly agree in a written instrument signed by them that the work shall be considered a work made for hire. (17 U.S.C. § 101)

Cooper was geen werknemer van Degeneres’ bedrijf, dus optie (1) valt meteen af. Optie 2 zou kunnen: er was sprake van een “specially ordered” werk en dat zou nog een deel van een audiovisual work ook worden (een tweet met foto). Alleen die eis van het “written instrument” zit hier nogal in de weg, want zo’n document is er niet. Dus ook daarmee ga je er niet komen. Met als consequentie dat Cooper inderdaad zelf de auteursrechten heeft.

Bij ons is de status van de werknemer dezelfde: wie iets maakt in de uitvoering van zijn arbeidsovereenkomst (al dan niet onder werktijd en al dan niet onder eigen apparatuur), heeft daarop zelf geen rechten. Die komen toe aan de werkgever.

De status van een ingehuurde freelancer is echter anders. Wie ingehuurd wordt om een werk te maken (al dan niet schriftelijk vastgelegd) heeft daar zélf de rechten op. Niet de opdrachtgever. Menig opdrachtgever is daar achteraf erg verbaasd over: wel betalen, geen rechten? Maar inderdaad. Zo rolt de auteurswet. Natuurlijk mag je best afwijken van deze wettelijke regeling, dat moet je alleen wel expliciet afspreken. En daarna schriftelijk en ondertekend de rechten overdragen.

Die verbazing van opdrachtgevers kan wellicht ingegeven zijn door artikel 6 Auteurswet:

Indien een werk is tot stand gebracht naar het ontwerp van een ander en onder diens leiding en toezicht, wordt deze als de maker van dat werk aangemerkt.

Alleen wordt hiermee niet bedoeld een werk in opdracht, maar een werk waarbij de ander al het creatieve werk deed. De typiste die mijn creatieve dictaat uitwerkte, heeft dus geen auteursrecht. Maar ook de stagiair die die tekst vervolgens uitwerkt tot mooiere zinnen, aangevuld met relevante voetnoten en hier en daar wat mooi beeld, zou geen auteursrecht hebben aangezien ook hij onder mijn leiding en toezicht werkte. Maar de grens is vaag: zou ik een externe eindredacteur inhuren en zeggen “maak er eens wat moois leesbaars van” dan zou die wellicht wél een eigen auteursrecht hebben. Die heeft immers niet zo veel toezicht nodig als een stagiair.

Intrigerend was nog de opmerking uit The Wire dat Samsung de rechten op de foto wellicht had. Immers Degeneres had (naar verluidt) een contract met de telefoonmaker waarin stond dat zij de telefoons zou promoten en dat Samsung vervolgens exclusief rechthebbende zou worden op alle foto’s die ze maakte. Dat kan; dat is dan geen work for hire maar gewoon een contractuele deal waar overdracht van auteursrechten deel van uitmaakt.

Alleen moet ook dan natuurlijk Degeneres wel om te beginnen de rechten hébben. En aangezien de foto van Cooper is, is dat contract met Samsung niet relevant – hij is daar immers geen partij bij. Heel heel misschien als hij wist van het contract en wist dat ook deze foto eigenlijk daaronder had moeten vallen. Dan heeft hij misschien stilzwijgend óók dat contract aanvaardt. Maar ik zou er niet op durven vertrouwen, als dat mijn enige juridische basis was om de auteursrechten te claimen als Samsung zijnde.

Afijn. Leuk die hele juridische analyse, maar ondertussen is de foto dus dik drie miljoen Twitterfeeds door gegaan en hebben alle media er mooi publiciteit mee gegenereerd. En dat zonder een cent aan Degeneres of Cooper. (Niet dat die daar wakker van liggen natuulijk.) En dan kun je je afvragen of het überhaupt nog relevant is, auteursrecht op selfies en socialemediabeeld.

Arnoud

6 reacties

  1. En dat zonder een cent aan Degeneres of Cooper

    Samsung moet naar verluidt inmiddels wel 3 ruim miljoen dollar dokken (1 dollar per retweet) naar goede doelen vanwege hun deal met Degeneres. Ellen zat trouwens naast de zichtbare (promotie) acties met die nieuwe S5 telefoon zoals deze selfie ook achter de schermen te tweeten… op haar iPhone…

  2. De status van een ingehuurde freelancer is echter anders. Wie ingehuurd wordt om een werk te maken (al dan niet schriftelijk vastgelegd) heeft daar zélf de rechten op. Niet de opdrachtgever

    Als ik een beveiliger inhuur als freelancer en die achter bestuurbare beveiligingscamera’s zet waarbij hij dan zelf opnames maakt. Wie is dan de rechthebbende?

    1. Een rechthebbende heeft het recht over een intellectueel eigendom. Je wilt toch niet beweren dat er iets intellectueels/creatiefs aan zulke camerabeelden zijn? Hoe mooi die bewaker de camera zelf ook ronddraaid.

  3. Meneer Cooper is geen aap maar een mens
    Weet je dat zeker? 🙂

    In deze kwestie zijn die auteursrechten ook behoorlijk belangrijk want als Cooper de foto nam dan hoeft Samsung geen fors bedrag uit te betalen aan diverse goede doelen, zoals in het contract met Ellen schijnt te staan.

    Maar je vergeet nog een ander punt: hoe creatief is deze foto nou eigenlijk? Het enige dat Cooper deed was zijn arm uitstrekken en op het knopje drukken. De compositie wordt bepaald door alle overige sterren die uit zichzelf erbij komen staan om te poseren. Hij gaf daar geen instructies voor maar dat deden ze allemaal zelf. Je zou kunnen stellen dat er of geen auteursrechten op zitten omdat het niet creatief genoeg is, of dat de rechten verdeeld zijn over iedereen die op de foto staat omdat ze allemaal samenwerkten voor de compositie.

    1. Samsung heeft in totaal 3 milllion dollar overgemaakt verdeeld over twee organisaties uitgekozen door Ellen. St. Jude’s Children’s Hospital en The Humane Society of the United States (dierenbescherming)

      Maar ze ontkennen nog wel dat het een vooropgezet plan was….

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.