Rechtbank: Bitcoin is geen geld maar slechts ruilmiddel

bitcoin-cc-by-sa-flickr-zach-copleyBitcoins zijn in Nederland geen geld. En als je bitcoins koopt maar niet geleverd krijgt, kun je de wisselkoerswaarde niet als schade claimen. Dat bepaalde de rechtbank Overijssel vorige week in bij mijn weten de eerste rechtszaak ooit over de cryptovaluta.

Uit het vonnis blijkt dat de partijen op 8 augustus 2012 hadden afgesproken dat er 2.750 bitcoins zouden worden verkocht tegen een prijs van € 8,05 per bitcoin. Totaal dus € 22.137,50. Maar nadat er was betaald, kreeg de koper slechts 990 bitcoins – waarom blijft enigszins onduidelijk uit het vonnis.

De bitcoinkoper eiste vervolgens schadevergoeding op grond van het feit dat hij door de koersstijging in bitcoins sindsdien een fors bedrag was misgelopen. Dat is op zich een valide claim: art. 6:125 BW bepaalt dat je recht hebt op schade als gevolg van wisselkoerswijzigingen bij een geldtransactie. In dit geval dus een forse schadeclaim omdat de bitcoins behoorlijk in koers gestegen waren sinds de transactiedatum.

Het vereist alleen wel dat bitcoins ‘geld’ zijn. Als je te laat geleverde bananen intussen in prijs zijn gedaald, dan kun je dat niet verhalen met dit wetsartikel. Dus: zijn bitcoins ‘geld’?

Bitcoin is geen wettig betaalmiddel in Nederland, maar de rechtbank prikt meteen even de juridische mythe door dat alleen “wettige betaalmiddelen” geld kunnen zijn zijn. De wet (art. 6:112 BW) spreekt van “gangbaar geld” en daaronder valt meer dan alleen door de Nederlandse Staat uitgegeven geldsoorten. Ook lokale munten die gedoogd worden door de staat, zoals de bekende LETS en noppes, kunnen hieronder vallen.

Ook elektronisch geld is het niet. Hoewel geld zeker elektronisch kan bestaan, is een bitcoinwallet niet hetzelfde als traditioneel elektronisch geld. Dat staat op een bankrekening bij een derde partij, terwijl je bij bitcoin zélf voor je wallet verantwoordelijk bent. En dat maakt juridisch een wereld van verschil.

In 2013 is enige discussie geweest over de status van bitcoin. De minister heeft daarbij de virtuele munt expliciet als niet-geld aangemerkt: het is een ruilhulpmiddel, meer niet. En die opvatting neemt de rechtbank over: bitcoin is geen geld, en bitcoins te laat leveren geeft dus geen wisselkoers-schade.

Gederfde winst dan misschien? Dat is óók een vorm van schade immers. Om die schade vergoed te krijgen, moet dan vast komen te staan dat deze veroorzaakt is door de te late levering. En daar kijk ik even gek op van de rechtbank: men kijkt alleen naar de schade tot het moment van ontbinding (juridisch voor “laat maar, we draaien de boel terug”). De gemiste winst na die datum is geen schade meer. Huh?

Wel moet de verkoper natuurlijk de € 14.168 terugbetalen die hij had gekregen voor de niet-geleverde bitcoins. Ook moet hij wettelijke rente betalen over die aankoopsom.

Een tikje onbevredigende uitkomst van dit geval, maar heel erg verbaasd ben ik niet dat de rechtbank bitcoins geen geld noemt. Jullie wel?

Arnoud

58 reacties

  1. Ik merk bij localbitcoins.com wel eens dat mensen de keuze van wel/niet leveren uitstellen, en dat uitstel misbruiken om van de tussenliggende koersverandering te profiteren.

    Bijvoorbeeld: Scenario A: koersstijging Alice wil bitcoins verkopen aan Eve Alice+Eve spreken het bedrag en de koers af Eve wacht een paar dagen met betalen de koers stijgt: Eve betaalt, en ontvangt de bitcoins. Eve kan nu de bitcoins tegen een hogere koers verkopen, en maakt winst

    Scenario B: koersdaling Alice wil bitcoins verkopen aan Eve Alice+Eve spreken het bedrag en de koers af Eve wacht een paar dagen met betalen de koers daalt: Eve betaalt niet, en annuleert de koop. Eve kan nu de bitcoins tegen een lagere koers kopen (bijv. van een andere koper), waarbij ze de betaling opnieuw uitstelt. Herhaal dit tot er een keer een koersstijging is, en Eve maakt winst zonder risico op verlies door koersdalingen.

    Hier is eerder het omgekeerde gebeurd: de levering van de bitcoins is uitgesteld, en uiteindelijk afgesteld. De verkopende partij heeft hier van kunnen profiteren door de enorme koersstijging. Hier is het zelfde misbruik mogelijk, zeker nu de rechtbank de te betalen schadevergoeding eist in euro’s, niet in bitcoins. Had de rechtbank niet kunnen beslissen dat de beloofde bitcoins alsnog geleverd moeten worden? Als de verkopende partij die niet heeft, dan koopt hij ze maar ergens, ongeacht hoeveel geld dat kost.

    Ik neem aan dat deze transactie niet via localbitcoins.com gedaan is, anders was de levering van de bitcoins wel gegarandeerd via het Escrow-mechanisme van localbitcoins.com. Wat een enorm bedrag trouwens voor een enkele transactie!

      1. Stel dat nakoming wel mogelijk was, de koper zou de deal niet geannuleerd hebben, had de koper dan wel recht op de resterende bitcoins? Dan gaat de vraag m.i. niet over het feit of het een valuta is of niet, maar meer over dat je overeen bent gekomen om 2750 ‘dingen’ te leveren tegen een prijs, waarbij de verkoper heeft verzuimd er 1740 te leveren.

        Doordat de ‘koers’ is gestegen, zou dat dus een forse kostepost voor de verkoper zijn, namelijk $772.000-

      2. Dan is het toch ook niet logisch meer om een eventuele winst te claimen op de niet geleverde bitcoins omdat als in augustus 2012 duidelijk was dat de bitcoins niet meer geleverd zouden worden.

        Ook geen koerswinst als het wel geld zou zijn.

      3. Hoe lang na het aangaan van de overeenkomst werd die (gedeeltelijk) ontbonden?

        Ik vind dat de partij die tot ontbinding over gaat niet mag kunnen profiteren van koerswijzigingen op de door mij beschreven manier; dat is ongeacht of het nou gaat om geld, bitcoins, bananen of wat dan ook.

        Hoe voorkom je dit soort misbruik? Dat is lastig, aangezien ontbinding plaats vindt op een later tijdstip dan de oorspronkelijke overeenkomst, en in de tussentijd bekend is geworden hoe de koers zich heeft ontwikkeld.

        De essentie van het probleem is dat, zolang ontbinding nog mogelijk is, een transactie niet definitief is. Elke transactie moet een bepaald punt hebben waarop ‘ie definitief wordt. De eenvoudigste methode om dat te bereiken is om eenvoudigweg te zeggen dat ontbinding niet mogelijk is, maar zelfs als je wel met ontbindingen werkt (of met chargebacks zoals bij creditcards), moet er een moment zijn waar ontbinding niet meer mogelijk is.

        Voor een eerlijke transactie is het noodzakelijk dat beide partijen een gelijke mogelijkheid tot ontbinding hebben, en over de zelfde informatie beschikken, tot op het punt waar de transactie definitief wordt. In wezen staat de transactie, inclusief de wisselkoers, open voor onderhandeling tot aan het moment van definitief worden, dus de markt-koers op het moment van definitief worden is de meest redelijke koers.

        Voor zoiets als Bitcoin, waar de prijs enorm kan fluctueren, is het alleen zinvol om transacties aan te gaan die heel snel definitief worden: anders is het heel waarschijnlijk dat één van beide partijen de transactie zal ontbinden, omdat de koerswijziging in zijn nadeel is. Als de partijen niets hebben afgesproken over ontbinding, dan denk ik dat het redelijk is om aan te nemen dat beide partijen, als ze eerlijke intenties hebben, bij het aangaan van het contract niet kunnen hebben gewild dat het contract na lange tijd (meer dan een paar dagen) nog ontbindbaar is.

        1. Hmm, ik zie nu dat het de koper is die de overeenkomst heeft ontbonden. Maar ook dan is van belang wanneer die ontbinding definitief is: vanaf dat moment heeft de koper bijvoorbeeld de mogelijkheid om elders zijn bitcoins te kopen, zonder met de dubbele hoeveelheid bitcoins te blijven zitten. Vanaf dat moment moet hij ook de redelijke zekerheid hebben dat hij zijn teveel betaalde euro’s terug kan krijgen.

          Wat data:

          Overeenkomst: 8.05 EUR/BTC 8 augustus 2012 (overeenkomst): marktkoers 9 EUR/BTC 11 oktober 2012 (brief ingebreke-stelling): marktkoers 9.4 EUR/BTC 25 oktober 2012 (ontbinding): marktkoers marktkoers 9.0 EUR/BTC

          Eerlijk gezegd zijn de verschillen niet zo groot, voor Bitcoin-begrippen. Alleen de afgesproken koers van de overeenkomst lijkt aan de lage kant.

  2. Ook elektronisch geld is het niet. Hoewel geld zeker elektronisch kan bestaan, is een bitcoinwallet niet hetzelfde als traditioneel elektronisch geld. Dat staat op een bankrekening bij een derde partij, terwijl je bij bitcoin zélf voor je wallet verantwoordelijk bent. En dat maakt juridisch een wereld van verschil.

    Grappig dat de decentrale opslag in wallets bitcoins in jurdische zin verhindert als electronisch geld beschouwd te worden te worden.

    Overigens is de decentrale opslag ook dramatisch voor de veiligheid van bitcoins en 1 van de redenen waarom het ook nooit gewoon geld zal worden.

    1. Grappig dat de decentrale opslag in wallets bitcoins in jurdische zin verhindert als electronisch geld beschouwd te worden te worden.

      Ja, dat is toch gek? Contant geld wordt toch ook decentraal opgeslagen, en dat verhindert toch ook niet dat het geld is?

      Hoe zit het met de OV-chipkaart en de chipknip? Die hebben officieel toch ook een decentrale opslag? Is dat ook geen geld?

      Ik dacht dat het bij de Wet Financieel Toezicht vooral van belang was dat bitcoins * niet een door een staat uitgegeven munteenheid zijn, en * geen claim vormen op een bepaalde hoeveelheid van een door een staat uitgegeven munteenheid Een bedrag op een bankrekening is het tweede, en is dus wel geld.

    2. Even ter verduidelijking; dat Bitcoins in juridische zin geen ‘geld’ zijn, wil niet zeggen dat het dat in praktische zin dus ook niet is. In praktische zin zijn Bitcoins wel degelijk geld, en dat heeft niets – maar dan ook echt níets – met de veiligheid ervan te maken. “Geld” in de praktische zin is puur een definitie van hoe iets gebruikt wordt, en daar voldoet Bitcoin al aan.

      Wat betreft de veiligheid; er is geen enkele reden waarom “decentrale opslag” plotseling minder veilig zou zijn. Het hele punt van Bitcoin is nu juist dat je ervoor kunt kiezen om iemand anders jouw Bitcoins te laten beheren (waarmee je dus een systeem krijgt dat identiek is aan het huidige banksysteem), óf om zelf je eigen Bitcoins te beheren. Welke optie het veiligste is hangt af van de persoon. Het decentrale aspect zelf speelt daarin geen rol.

      1. “Geld” in de praktische zin is puur een definitie van hoe iets gebruikt wordt, en daar voldoet Bitcoin al aan.

        Iets is vooral geld door de wijze waarop het (breed) geaccepteerd wordt als geld. Bij bitcoins is er geen wettelijke acceptatie en ook geen brede acceptatie in de samenleving, En daarom zijn bitcoins (nog) geen geld.

        1. Bitcoin wordt absoluut “breed geaccepteerd”. Dat het geen ‘wettig betaalmiddel’ is heeft daar niets mee te maken, evenals dat iets niet hét primaire betaalmiddel hoeft te zijn om “breed geaccepteerd” te zijn.

          Om het even heel simpel te verwoorden: met enige moeite is het mogelijk om met Bitcoin in je levensbehoeften te voorzien. Dat maakt het “breed geaccepteerd”.

          1. Bitcoin wordt absoluut “breed geaccepteerd”.

            Onzin. Bitcoins worden wereldwijd nog niet door 1% van de verkooppunten geaccepteerd. Bitcoins worden ook in Nederland nog niet op 1% van de verkooppunten geaccepteerd. Bitcoins worden zelfs ook op het internet nog niet door 1% van de verkooppunten geaccepteerd.

            En bij brede acceptatie bedoel ik nog wel iets meer dan 1%. Eerder 10% of meer.

  3. Een tikje onbevredigende uitkomst van dit geval, maar heel erg verbaasd ben ik niet dat de rechtbank bitcoins geen geld noemt. Jullie wel?

    Geld is per definitie vordering. http://rudhar.com/economi/monydebt/nl/019claim.htm

    Bitcoins heb ik me nooit in verdiept, ik weet niet hoe het werkt dus ook niet of het geld is. Na het e-gold-debacle wil ik er zelf ook niets mee te maken hebben en ik zal bitcoins beslist niet als betaling accepteren. Gewoon euro’s of dollars graag. En niet per check (zoals ik eindelijk wel kreeg voor de e-gold-korrels) maar per overschrijving, achtergebleven Amerikanen! Het is namelijk 2014 en niet 1814.

    1. Je doet er goed aan om je er in te verdiepen, voordat je het accepteert. Ik heb me er wel in verdiept, en ik accepteer het wel :-), maar ik besef dat het wat eigenschappen heeft waar mensen niet aan gewend zijn.

      Overigens: als je als winkel Bitcoin wilt accepteren, dan zijn er bedrijfjes die dat heel makkelijk en veilig voor je willen maken. Als klanten via Bitcoin betalen, dan doen ze dat via zo’n bedrijfje, die als tussenpersoon een klein percentage opstrijkt. Jij als winkel krijgt gewoon euro’s op je normale bankrekening gestort: het zelfde bedrag als wanneer je klant met euro’s zou hebben betaald. Je hebt dan als winkel geen wisselkoers-risico, en je blijft niet met bitcoins zitten die mogelijk waardeloos zouden kunnen worden.

    2. Ik wil je wel wijzen op een verschil tussen Bitcoin en e-gold.

      E-gold was in wezen een claim op goud dat door een bepaald bedrijfje voor jou werd opgeslagen. De wisselkoers heeft daarbij relatief weinig risico: goud heeft in de loop der tijd (op lange termijn) altijd een hoge waarde gehouden. Het risico zat vooral in het bedrijfje: als dat bedrijfje niet eerlijk is, of in de problemen komt, dan is jouw claim niets meer waard. Dat bleek ook bij e-gold: hoewel het bedrijfje eerlijk bleek te zijn (ze hadden het goud echt op voorraad), werd het aangevallen door de Amerikaanse overheid, en daar bleek het niet tegenop te kunnen.

      Bij Bitcoin is het precies andersom: Bitcoin is helemaal geen claim op iets anders: het staat helemaal op zichzelf. Er is geen bedrijfje dat door een overheid gestopt kan worden. Daar staat tegenover dat de wisselkoers een groter risico vormt: bitcoins hebben geen eeuwenlange geschiedenis die bewijst dat ze op lange termijn waardevol blijven.

      Als je je bitcoins niet in eigen beheer hebt, maar bij een externe dienstverlener stalt, dan krijg je natuurlijk het slechtste van twee werelden: je wordt ook nog eens afhankelijk van de gezondheid van die externe dienstverlener. Zoek op “MtGox” voor een voorbeeld van dat risico.

      Als je je bitcoins wel in eigen beheer houdt, dan wordt het zoiets als fysiek goud bezitten (niet e-gold), minus de geschiedenis waarin goud zichzelf heeft bewezen, plus een kans op enorme groei van Bitcoin in de toekomst.

    3. E-gold had meer gemeen met euro’s en dollars (en het bijbehorende bankenstelsel), dan dat het gemeen heeft met Bitcoin. Ze vallen absoluut niet in dezelfde categorie.

      Het is natuurlijk je eigen keus of je je in Bitcoin verdiept of niet, maar “e-gold ging ook kapot” is nou niet bepaald de beste motivatie voor die beslissing.

  4. Een tikje onbevredigende uitkomst van dit geval

    Nu ik de zaak een beetje beter begrijp, vind ik het wel een redelijke uitkomst. Dit is wat er blijkbaar is gebeurd: * koper en verkoper sluiten een overeenkomst voor de verkoop van een heleboel bitcoins tegen euro’s, met een (beetje lage maar wel) redelijk markt-conforme koers * koper maakt het hele bedrag aan euro’s over * verkoper maakt maar een deel van de bitcoins over * na een paar maanden meldt de koper dat hij zijn bitcoins nog steeds niet heeft gekregen, en hij ontbindt de overeenkomst voor zover het de resterende bitcoins betreft. Dit komt neer op “laat die resterende bitcoins maar zitten; ik wil wel de teveel betaalde euro’s terug”. * Bovenstaande heeft zich afgespeeld in een periode in 2012 toen de Bitcoin-koers relatief stabiel was. In 2013 is de koers enorm ge-explodeerd. * Uitspraak: de koper moet de teveel betaalde euro’s terug krijgen, plus rente, plus(?) gemiste inkomsten van koper tot aan het moment van ontbinding.

    Als deze uitspraak voldoende rechtszekerheid heeft, dan had de koper na de ontbinding best het nog terug te krijgen bedrag kunnen lenen, en met het geleende bedrag zijn gewenste bitcoins kunnen kopen bij andere partijen. Hij had dan kunnen profiteren van de enorme koersstijgingen in 2013. De lening+rente had hij later terug kunnen betalen met het geld dat van de verkoper terug komt + rente; dit ongeacht het verloop van de bitcoin-koers. Het feit dat de koper dit niet heeft gedaan is zijn eigen speculatie-keuze, en dat kan de verkoper niet worden verweten.

    Ik vind wel dat de verkoper, vanwege de onzekerheid die hij heeft gecreëerd, een behoorlijk hoge rente mag betalen. Het zou hoger moeten zijn dan de rente die banken vragen als de koper dat bedrag bij een bank wil lenen.

      1. Ja, dat is wat hier is gebeurd. Zie de data in een eerdere post van mij: op het moment van overeenkomst was de koers ongeveer 9 EUR/BTC, en op het moment van ontbinding ook. Daarna zijn er enorme koersstijgingen geweest, tot een piek rond 900 EUR/BTC (eind 2013), en op dit moment (mei 2014) is de koers zo’n 330 EUR/BTC.

        Ik vraag me nu wel af wanneer het initiatief tot een rechtszaak is genomen, maar voor het oordeel denk ik dat dat niet veel uit zou hoeven te maken.

        1. Tja, dat lijkt me dan gewoon een gevalletje ‘jammer’ voor de aanklager. Als het contract inmiddels ontbonden is, lijkt het me niet redelijk om vervolgens de tegenpartij verantwoordelijk te houden voor het mislopen van winst terwijl er geen contract meer is.

          Samengevat; dit lijkt me een bijzonder zinnige uitspraak, wat betreft schadevergoeding.

  5. Wellicht volgens de letteren der wet geen wettelijk betaalmiddel, maar het is maar hoe je het weegt. Kwestie van tijd dat Bitcoin wel een geldig betaalmiddel gaat worden. Immers zal de EURO en de Europese Unie een historische (politieke) ramp gaan worden, en zullen er zich komende periode nog veel financiële stormen gaan aandienen.

    Frederick F.C. Matthaei, Brasschaat

        1. Het nieuws. Gewoon lezen. Zaken als de illegale handels site silk road waar alleen al tot wel 9% van alle bitcoin betaal transacties naartoe gingen Zaken al Mnt gox waar 800.000 bitcoins verdwenen. Dat is wel iets van 10% van alle bitcoins die uitgegeven zijn.
          Zoals andere exchanges waarvan 45% (!) op de fles gaat waarbij onveranderlijk een eigenaar er met de bitcoins van de klanten vandoor gaat. Zoals witwas praktijken van drugkartels. Zoals aanvallen met malware op bitcoinsbezitters (via bitcoinsforums) om hu bitcoins te stelen (is heel simpel met een keylogger waarme je het password van iemand wallet kan stelen)

          1. Mwah, ik zie het op de zelfde manier als het Internet begin jaren ’90.

            Volgens de algemene perceptie van toen was het Internet vooral een vuile plek vol met porno, en zat het vol met anonieme mensen die niet te vertrouwen zijn.

            En, eerlijk is eerlijk: dat was toen ook zo, en eigenlijk is dat nog steeds zo. Alleen: sindsdien is duidelijk geworden dat het Internet ook extreem nuttig is voor normale, nette activiteiten. We profiteren nu volop van die voordelen, en we hebben in meer of mindere mate geleerd om ons te wapenen tegen de onbetrouwbare mensen op het Internet. En die porno? De meesten hebben het geaccepteerd als een fact of life, of zien het stiekem zelfs als een voordeel.

            Ik denk dat het ook zo zal gaan met Bitcoin. Net zoals het Internet geeft het een golf aan nieuwe vrijheid, en er zullen altijd wel partijen zijn die in die nieuwe, vrije wereld de medemens proberen te bedriegen. Net zoals bij het Internet denk ik dat dat niet zomaar weg zal gaan bij Bitcoin. Alleen: naarmate Bitcoin en de Bitcoin-gemeenschap “volwassen” wordt, zullen we er ons beter tegen kunnen wapenen, waardoor dit misbruik steeds minder relevant wordt. Tegelijkertijd zullen de “serieuze” toepassingen steeds belangrijker worden, en zal, naast de nieuwe vrijheid, ook de toegenomen handels-efficiëntie een waardevolle bijdrage aan de maatschappij blijken te zijn. En dat witwassen? De meesten zullen het accepteren als een fact of life, of zien het stiekem zelfs als een voordeel.

            1. Alleen: sindsdien is duidelijk geworden dat het Internet ook extreem nuttig is voor normale, nette activiteiten.

              Er is echter vrijwel niets waarin bitcoins een voordeel bieden op bestaand geld. * Bitcoins zijn onveiliger door de decentrale opslag door individueen * Bitcoins zijn onveiliger door het gebrek aan toezicht op bitcoinverwerkers * Bitcoins zijn onstabiel door een gebrek aan regulering en toezicht * Bitcoins zijn ongeschikt voor kredietverstrekking * Bitcoins zijn deflatoir van nature wat economisch gezien een krimpmodel inhoudt * Bitcoins zijn elitair waardoor een kleine elite vrijwel al het geld controleert. De verdeling van geld is al heel slecht in kapitalistische landen als de VS maar bij bitcoins is de verdeling nog tien of zelfs 100 keer extremer * Bitcoins raken makkelijk verloren. Als iemand zijn wachtwoord vergeet of niet doorgeeft aan nabestaanden dan gaat er binnen de groep van bitcoins bezitters telkens veel economisch verlies optreden.

              Alleen voor illegale zaken bieden bitcoins voordelen doordat het eigenaarschap van bitcoins niet traceerbaar is.

              1. Er is echter vrijwel niets waarin bitcoins een voordeel bieden op bestaand geld.

                Zonder in te gaan op de door jou genoemde nadelen(*), noem ik hier wat voordelen. Sommige voordelen worden ook wel geboden door bestaande systemen, maar nooit allemaal tegelijk:

                • Bitcoins kunnen zonder restricties en zonder extra kosten overgemaakt worden van/naar elke plek op de wereld waar Internet is.
                • Het Bitcoin-systeem werkt 24 uur per dag, 7 dagen per week.
                • Bitcoins overmaken gaat relatief snel (tientallen minuten); in de toekomst verwacht ik technieken die dit terug brengen tot een paar seconden.
                • Bitcoins overmaken is relatief goedkoop (een paar cent, ongeacht de omvang van de transactie); in de toekomst verwacht ik technieken die dit nog goedkoper maken.
                • Een Bitcoin-transactie is snel “definitief” (geen chargeback o.i.d.). T.o.v. creditcards is dit vooral een voordeel voor winkels, maar de toegenomen duidelijkheid kan in principe in het voordeel van alle partijen werken.
                • Een Bitcoin-wallet aanmaken is eenvoudiger en sneller dan het aanmaken van een e-mail-adres.
                • Door het “pseudonieme” karakter van Bitcoin kan je helemaal zelf kiezen wat je wel/niet aan anderen bekend maakt. Je kunt kiezen voor maximale privacy, door elke betaling met een nieuw adres te doen en je bitcoins te “witwassen”, maar je kunt ook kiezen voor maximale transparantie, waarbij je al je adressen bekend maakt en je hele balans controleerbaar maakt.
                • Bitcoin is beter beveiligd tegen diefstal dan cash. Willekeurige derde partijen zijn in staat om extra veilige “hardware-wallets” te ontwikkelen, waardoor Bitcoin sterker staat in de wapenwedloop tegen skimmers dan gecentraliseerde systemen.
                • Meer algemeen: Bitcoin is open source en vendor-onafhankelijk, waardoor je makkelijk naar een andere dienstverlener kunt overstappen als je ontevreden bent over een bepaalde bitcoin-dienstverlener. Het opzetten van nieuwe Bitcoin-diensten is laagdrempelig (vergelijkbaar met het maken van een nieuwe website), waardoor er een rijk en innovatief aanbod aan diensten geleverd kan worden.

                Daarnaast gelden in sommige landen de volgende voordelen:

                • Bitcoin is relatief waarde-vast (ja echt! Er zijn landen waar de officiële munt het nog slechter doet dan Bitcoin. Bitcoin gaat soms omhoog en soms omlaag, maar nationale munten gaan altijd omlaag (inflatie), en soms met een behoorlijk hoog percentage.)
                • Bitcoins kunnen makkelijk verborgen worden en beschermd worden tegen confiscatie / bevriezing. (kortom: je hebt minder last van corrupte overheden)

                (*) Er valt wel wat af te dingen op jouw lijstje, maar dat zou hier wat langdradig worden, en de aanwezigheid van nadelen betekent niet dat er geen voordelen zijn.

                1. @Corné: Ook op jouw voordelen is wel e.e.a. af te dingen :).

                  Die snelheid kan met normaal geld ook maar kost wat meer. Dat de transactie onherroepelijk is, is fijn voor de verkoper maar niet voor de koper. Waarom denk je dat Paypal en CC zo populair is? De totale kosten van een bitcoin transactie is minimaal net zo hoog als een transactie met echt geld en ik denk zelfs veel hoger.

                  Natuurlijk is bitcoin relatief waardevast als je het vergelijkt met Zimbabwe maar dat geldt ook voor kroonkurken. Pas op de langere termijn zou je hier wat zinnigs over kunnen zeggen. Tot op heden heeft het geen stabiele waarde hoewel het lijkt dat het zich rond dit niveau aan het stabiliseren is..

                  Tot slot lijkt het vendor onafhankelijke me eerder een nadeel dan een voordeel. In die zin dat er makkelijk alternatieve coins bedacht kunnen worden waardoor de bitcoin in een klap waardeloos kunnen worden. Voor geld zou je juist wel een vendor lock-in willen hebben zoals de euro dat heeft voor het betalen van je belastingen.

                  Als het puur gaat om een echte dienstverlener dan kan je nu natuurlijk ook al overstappen van bank, CC-maatschappij, paypal, etc.

                2. * Bitcoins kunnen zonder restricties en zonder extra kosten overgemaakt worden van/naar elke plek op de wereld waar Internet is.

                  Gewoon geld kan je juist overal in de wereld gebruiken zonder restrictie op een verbinding met het internet.

                  * Het Bitcoin-systeem werkt 24 uur per dag, 7 dagen per week.
                  Gewoon geld ook.

                  * Bitcoins overmaken gaat relatief snel (tientallen minuten); in de toekomst verwacht ik technieken die dit terug brengen tot een paar seconden.
                  Afhankelijk van je behoeftes kun je met gewoon geld direct betalen zonder tijdsverlies of met een tragere methode. Een techniek om bitcoins trasnacties snelle te laten verlopen zou meer kosten betekenen voor het produceren van veel meer hashes of zou een garantsteller vereisen (een soort bank) die de transacties onmiddelijk effectureert terwijl de achterliggende bitcoin transacties nog lopen (vgl iDeal).

                  Een Bitcoin-transactie is snel “definitief” (geen chargeback o.i.d.). T.o.v. creditcards is dit vooral een voordeel voor winkels, maar de toegenomen duidelijkheid kan in principe in het voordeel van alle partijen werken.
                  Met gewoon geld is ee een keuze voor methodes die snel definitef zijn of methodes die minder snel definitef zijn. Met bitcoins is die keuze er niet.

                  * Bitcoins overmaken is relatief goedkoop (een paar cent, ongeacht de omvang van de transactie); in de toekomst verwacht ik technieken die dit nog goedkoper maken.
                  Overmaken van gewoon geld is ook goedkoop. De kosten van gewoon geld zitten niet in het overmaken van geld maar in de dienstverlening daaromheen. Simpele dingen zoals rekeningoverzichten met informatie over in en uitgaande geldstromen of complexere zaken zoals rood staan (kredietverstrekking)

                  * Bitcoin is relatief waarde-vast (ja echt! Er zijn landen waar de officiële munt het nog slechter doet dan Bitcoin. Bitcoin gaat soms omhoog en soms omlaag, maar nationale munten gaan altijd omlaag (inflatie), en soms met een behoorlijk hoog percentage.)

                  Bitcoins zijn door hun gelimiteerde beschikbaarheid deflatoir van nature. Dat is juist een enorm probleem omdat defaltoire munten een negatief economisch effect hebben.

                  * Bitcoins kunnen makkelijk verborgen worden en beschermd worden tegen confiscatie / bevriezing. (kortom: je hebt minder last van corrupte overheden)
                  confiscatie/bevriezing vindt vooral plaats bij mensen die hun rekeningen niet betalen. Bitcoins zijn ideaal voor wanbetalers, oplichters en andere criminelen omdat je geen beslag kan leggen op hun middelen. Voor eerlijke burgers in een normaal land dus een ramp.

                  Door het “pseudonieme” karakter van Bitcoin kan je helemaal zelf kiezen wat je wel/niet aan anderen bekend maakt. Je kunt kiezen voor maximale privacy, door elke betaling met een nieuw adres te doen en je bitcoins te “witwassen”, maar je kunt ook kiezen voor maximale transparantie, waarbij je al je adressen bekend maakt en je hele balans controleerbaar maakt.

                  De anonimiteit van bitcoinbezit is vooral een voordeel voor criminelen en belastingontduikers. Voor de samenleving als geheel is het juist heel slecht als mensen hun geld achterhouden/oppotten. Dat is ook bij normaal geld al een probleem maar bij bitcoins is het nog veel erger.

                  Bitcoin is beter beveiligd tegen diefstal dan cash. Willekeurige derde partijen zijn in staat om extra veilige “hardware-wallets” te ontwikkelen, waardoor Bitcoin sterker staat in de wapenwedloop tegen skimmers dan gecentraliseerde systemen.
                  In theorie zijn bitcoins als protocol goed beveiligd maar bitcoins als concept met decentrale opslag in wallets is een ramp. Als ik een ton heb dan zet ik die liever op de bank dan dat ik die zelf ga bewaren. Een bank is tegelijkertijd opslag en verzekering van je geld. Bitcoins zijn juist effectief onverzekerbaar tegen diefstal

                  Meer algemeen: Bitcoin is open source en vendor-onafhankelijk, waardoor je makkelijk naar een andere dienstverlener kunt overstappen als je ontevreden bent over een bepaalde bitcoin-dienstverlener. Het opzetten van nieuwe Bitcoin-diensten is laagdrempelig (vergelijkbaar met het maken van een nieuwe website), waardoor er een rijk en innovatief aanbod aan diensten geleverd kan worden
                  Bitcoins zijn niet open source maar een set een open protocol om bitcoins te creeeren en te transfereren. Geld afspraken/protocollen zijn ook open en die afspraken worden bovendien bewaakt en gereguleerd door overheden (meestal via nationale banken). Intern zijn banken niet open maar dat datzelfde geldt ook voor bitcoin verwerkers. Als je niet tevreden bent over je bank kun je ook naar een andere. Het opzetten van bitcoin diesnten is inderdaad laagdrempelig. Dat is economisch gezien een groot voordeel waardoor niet gereguleerde bitcoinsverwerkers goedkoper kunnen werken dan banken. Het trekt echter ook veel foute partijnen aan. 45% van alle bitcoins gestarte exchanges is inmiddels failliet of met de noorderzon vertrokken waarbij telkens de bitcoinsbezitter de klos waren.

                  1. Gewoon geld kan je juist overal in de wereld gebruiken zonder restrictie op een verbinding met het internet.

                    Nee. Er zijn in veel landen beperkingen in hoeveel contant geld je de grens over mag nemen, en internationale overboekingen (buiten Europa) zijn vaak erg duur. Daarbij zijn er sancties tegen bepaalde landen, en kunnen systemen zoals creditcards en PayPal in echt heel veel landen niet gebruikt worden vanwege fraude-problemen in die landen. Er bestaat een grote markt voor betalingen van immigranten uit ontwikkelingslanden, die een deel van hun salaris terugsturen naar hun familie die is achtergebleven. Bij bestaande aanbieders betalen ze meestal wel 10%; Bitcoin kan dit terug brengen tot een paar procent, inclusief risico van koers-schommelingen.

                    Gewoon geld ook [24 uur per dag, 7 dagen per week].

                    Contant geld wel, en PIN/iDeal misschien ook, maar bank-overschrijvingen niet. Het is me nog nooit gelukt om een overschrijving in het weekend te doen: die wordt altijd pas de maandag na het weekend verwerkt.

                    Overmaken van gewoon geld is ook goedkoop. De kosten van gewoon geld zitten niet in het overmaken van geld maar in de dienstverlening daaromheen. Simpele dingen zoals rekeningoverzichten met informatie over in en uitgaande geldstromen of complexere zaken zoals rood staan (kredietverstrekking)

                    Een rekening-overzicht is iets triviaals; dat zou niets moeten kosten, en het kost bij Bitcoin ook niets. Kredietverstrekking kost wel geld, want het gaat gepaard met risico’s. Ik heb wel wat krediet-achtige initiatieven in “Bitcoin-land” gezien, maar het is tot nu toe niet echt een succes, omdat het niet goed samen gaat met anonimiteit. Je wilt ook dat je samen met de krediet-ontvanger in de zelfde, betrouwbare jurisdictie zit. Vooralsnog heb je hier de overheid nog nodig, dus biedt Bitcoin minder voordelen.

                    Bitcoins zijn door hun gelimiteerde beschikbaarheid deflatoir van nature. Dat is juist een enorm probleem omdat defaltoire munten een negatief economisch effect hebben.

                    Op dat punt verschillen economen van mening. Maar voor de individuele handelaar is het VEEL voordeliger dan een munt met een constante, hoge inflatie.

                    confiscatie/bevriezing vindt vooral plaats bij mensen die hun rekeningen niet betalen. Bitcoins zijn ideaal voor wanbetalers, oplichters en andere criminelen omdat je geen beslag kan leggen op hun middelen. Voor eerlijke burgers in een normaal land dus een ramp.

                    “Normaal land” is het kernbegrip hier. Er zijn een heleboel landen die niet “normaal” zijn, ook landen waarvan je dat wel zou verwachten. In de VS zijn er steeds meer bedrijfstakken die op zich legaal zijn, maar die toch geen bankrekening kunnen krijgen of creditcard-betalingen kunnen ontvangen omdat de banken dat niet willen (mogelijk onder geheime druk van de overheid). Volgens mij geldt dit in Nederland ook voor de legale prostitutie. Beslag leggen op middelen van een crimineel kan nog steeds, maar dan heb je het over hun fysieke middelen (huis, auto, jacht e.d.) en niet over hun monetaire middelen (bitcoins dus).

                    De anonimiteit van bitcoinbezit is vooral een voordeel voor criminelen en belastingontduikers. Voor de samenleving als geheel is het juist heel slecht als mensen hun geld achterhouden/oppotten. Dat is ook bij normaal geld al een probleem maar bij bitcoins is het nog veel erger.

                    Iedereen heeft recht op privacy, en daar zijn goede redenen voor. Dat is echt niet om criminelen te beschermen. Jouw idee dat het slecht is als mensen hun geld achterhouden/oppotten vind ik echt heel dubieus. Economisch gezien snijdt het volgens mij geen hout: je kunt de zelfde investeringen doen door eerst te sparen en dan uit te geven, als wanneer je eerst leent+uitgeeft en dan de lening terugbetaalt. Maar, erger nog, klinkt er iets in door wat ik wel vaker zie in de maatschappij: dat de mensen die hun geld meteen uitgeven jaloers kijken naar het opgepotte geld van de spaarzame mensen, en op een gegeven moment gaan eisen dat die geldpot “eerlijk moet worden verdeeld”.

                    In theorie zijn bitcoins als protocol goed beveiligd maar bitcoins als concept met decentrale opslag in wallets is een ramp. Als ik een ton heb dan zet ik die liever op de bank dan dat ik die zelf ga bewaren. Een bank is tegelijkertijd opslag en verzekering van je geld. Bitcoins zijn juist effectief onverzekerbaar tegen diefstal

                    Ik denk niet dat bitcoins overzekerbaar zijn; het is wel zo dat je dat soort verzekeringen nu nog niet ziet. Ik denk dat het een gat in de markt is, zeker voor grote bedragen. Het zou een private versie van het deposito-garantiestelsel zijn, voor Bitcoin. Voor kleine bedragen zie ik meer in gespecialiseerde hardware met vingerafdruk/stem-herkenning, of andere authenticatie-middelen. Maar mijn punt is: ondernemers zijn helemaal vrij om hier zelf de beste oplossingen voor de bedenken, en zijn niet afhankelijk van de goodwill van banken om met hun systemen te integreren.

                    Bitcoins zijn niet open source maar een set een open protocol om bitcoins te creeeren en te transfereren. Geld afspraken/protocollen zijn ook open en die afspraken worden bovendien bewaakt en gereguleerd door overheden (meestal via nationale banken). Intern zijn banken niet open maar dat datzelfde geldt ook voor bitcoin verwerkers. Als je niet tevreden bent over je bank kun je ook naar een andere.

                    Zoveel keuze is er niet, en het bestaande kartel zal er alles aan doen om nieuwe concurrenten uit de markt te weren. Ik zie eerlijk gezegd niet hoe “Geld afspraken/protocollen ook open” zijn, en hoe dat valt te rijmen met de regulering door de overheid / centrale bank. As er een centrale partij is waar je niet omheen kunt, dan is het niet open.

                    1. As er een centrale partij is waar je niet omheen kunt, dan is het niet open.

                      SEPA is niet open omdat de EPC als centrale partij de standaard heeft vastgesteld?

                      Dan is dus HTML is niet open omdat de W3C als centrale partij de standaard vaststelt?

                    2. “Bitcoins zijn door hun gelimiteerde beschikbaarheid deflatoir van nature. Dat is juist een enorm probleem omdat defaltoire munten een negatief economisch effect hebben.” Op dat punt verschillen economen van mening.

                      Niet echt deflatie is eigenlijk altijd slecht. Economen verschillen hoogstens erover of inflatie wel of niet goed is.

                      Deflatie betekent dat de waarde van geld steeds hoger wordt en dat leidt tot het vasthouden van geld en daardoor lagere economische bestedingen en daarmee weer tot krimp van de economie. Deflatie op lagere duur zal moeten leiden tot loonsverlagingen en dat is sociaal ongewenst maar ook nog een slecht voor de bestedingen. Deflatie zorgt ervoor dat de waarde van schulden steeds hoger worden en steeds moeilijker af te betalen worden. Daardoor kun je eigenlijk geen krediet meer nemen en ook dat heeft een negatief economisch krimp effect. Deflatie maakt rijken rijken en armen armer. Het leidt tot toename van sociale ongelijkheid.

                      Economen zijn het niet eens over de positieve en negatieve kanten van inflatie inflatie maar zij het juist wel eens over de negatieve effecten van deflatie.

                      1. Je gaat er hier vanuit dat “een groeiende economie” en “meer bestedingen” enz. wenselijk zijn. Ik heb daar nog steeds geen goede motivatie voor gehoord. De enigen die van een “groeiende economie” lijken te profiteren, zijn de aanbieders van financiële diensten – die hebben immers een groter volume.

                        Economen zijn het niet eens over de positieve en negatieve kanten van inflatie inflatie maar zij het juist wel eens over de negatieve effecten van deflatie.

                        Onzin. Dit is één van de meest betwiste punten tussen economen.

                        1. Je gaat er hier vanuit dat “een groeiende economie” en “meer bestedingen” enz. wenselijk zijn. Ik heb daar nog steeds geen goede motivatie voor gehoord.
                          Wat altijd wenselijk is is een toename van de welvaart van mensen. En dat is grotendeels verbonden ook aan een groeiende economie omdat veel zaken die bijdragen aan welvaart afhankelijk zijn van geld uit de economie. (b.v. gezondsheidszorg, cultuur, onderwijs, groene energie).

                    3. Een rekening-overzicht is iets triviaals; dat zou niets moeten kosten, en het kost bij Bitcoin ook niets.

                      Het in stand houden van de blockchain kost juist enorm veel geld wat betaald wordt door de uitgifte van nieuwe bitcoins.

          2. Ik kan je nu natuurlijk een hoop nieuwsberichten linken over bank-phishing, omgevallen banken, opgepakte criminelen die euro’s of dollars gebruikten, de rol van de euro en dollar in drugshandel, enzovoorts.

            Ik ga er echter vanuit dat je zelf ook wel begrijpt dat je vanuit “kijk maar naar de nieuwsberichten” geen stelling kunt afleiden als “Bitcoins zijn veel erger dan euro’s”, zeker aangezien media nou niet bepaald een neutrale partij zijn. Voor een dergelijke stelling ga je toch echt statistieken en/of onderzoek nodig hebben. Zie ook deze drogreden.

  6. Iedereen heeft recht op privacy, en daar zijn goede redenen voor. Dat is echt niet om criminelen te beschermen.

    Privacy is 1 ding. Bitcoins zijn echter veel meer. Er is geen koppeling mogelijk van bitcoins met een natuurlijke of rechtspersoon zoals nu wel mogelijk is dmv een bankrekening. Geld is daardoor dus ook voor overheden niet traceerbaar naar een persoon en dat is eigenlijk alleen maar gunstig voor criminelen en belastingontduikers.

    1. Privacy is niet iets waar een overheid een uitzondering geniet. Privacy gaat om het hebben van de keuze welke informatie je met wie deelt. Dus nee, in het huidige bankenstelsel heb je geen privacy – je bent immers niet vrij om te beslissen wie je informatie ontvangt. Dat de partij die je informatie ontvangt dan toevallig een overheid is, heeft daar verder helemaal niets mee te maken.

      Ik begin een beetje moe te worden van de constante associaties die je hier naar voren brengt dat “als je privacy wilt, je dus wel een crimineel moet zijn”, zeker aangezien dat een rationele discussie vrijwel onmogelijk maakt. Dat jij niet in staat bent om andere redenen te zien, wil niet zeggen dat die redenen dus voor niemand kunnen bestaan. Je zou er goed aan doen om even wat verder te kijken dan je eigen referentiekader.

      EDIT: Ik raad je aan om ook dit artikel even goed door te lezen.

  7. Arnoud,

    “De minister heeft daarbij de virtuele munt expliciet als niet-geld aangemerkt”. Ik heb dat verschillende keren nagezocht, maar ik kan dat echt niet terugvinden. Ook in het stuk wat de rechter aanhaalt wordt die uitspraak niet gedaan.

    Wel heeft Dijselbloem gezegd dat het geen “Elektronisch Geld” is, als wordt uitgegeven door “Elektronisch Geld Instellingen”, zoals in de WFT staat beschreven. En dat klopt ook, want Elektronisch Geld zijn vorderingen die zijn uitgegeven in ruil voor geld. En dat is Bitcoin niet. Maar daarmee wordt dus niet gezegd dat het geen Geld is. Toch?

      1. Met die redenatie is geld, geld, omdat het een vordering is, dat is verkregen in ruil voor geld? Beetje gek en volgens mij dus ook een verkeerde redenatie.

        Elektronisch Geld is een heel klein en gespecificeerd onderdeel in ons financiele systeem. Het klopt dat het daar niet onder valt, maar dat wil niet zeggen dat het geen geld is.

        1. Elektronisch Geld is een heel klein en gespecificeerd onderdeel in ons financiele systeem. Het klopt dat het daar niet onder valt, maar dat wil niet zeggen dat het geen geld is.
          Die overige onderdelen kun je samenvatten als niet electronisch geld en daar valt bitcoins ook zeker niet onder. Dus kan je wel degelijk zeggen dat bitcoins officieel geen geld is.

    1. In Antwoord op Kamervragen danst de minister inderdaad heen om de uitspraak dat bitcoins ‘geld’ zijn of niet, maar hij gebruikt nadrukkelijk steeds níet de term ‘geld’ om naar Bitcoins te verwijzen. Ik vind dat ik daarmee mag zeggen dat hij het als “geen geld” heeft aangemerkt.

      Ik kan overigens geen definitie van ‘geld’ vinden in de Wft. Bij het doorzoeken kwam ik nog de term “wettig betaalmiddel” weer tegen, waar ik óók geen definitie van kan vinden. En dat fascineert, omdat het toch een term is die regelmatig wordt gebruikt. Maar het lijkt dus niet relevant of iets ‘geld’ is, als die term niet in de wet gedefinieerd wordt.

      1. Arnoud,

        In deze rechtszaak geeft de rechter ook aan dat het lastig is, maar hij heeft volgens mij een mooi punt te pakken als hij het Memorie van Antwoord op wetsartikel 6:112 BW aanhaalt. Dit wordt ook gequote in de uitspraak:

        “Volgens vele anderen wordt immers wat geld is, in laatste instantie bepaald door maatschappelijke opvattingen (…). Aldus worden met name problemen voorkomen ten aanzien van geld dat niet door de Staat is uitgegeven, maar wel als gangbaar op zijn grondgebied wordt getolereerd, en voorts ook ten aanzien van geld, uitgegeven vanwege het ter plaatse uitgeoefende feitelijk gezag, terwijl de bevoegdheid tot deze uitgifte jegens de Staat waartoe het betreffende gebied behoort, ontbreekt of twijfelachtig is.” (zie: Parlementaire Geschiedenis van het Nieuwe Burgerlijk Wetboek, Boek 6, p. 459)

        Helaas gaat de rechter volgens mij de fout in door te zeggen dat bovenstaande niet van toepassing is omdat een minister zou hebben gezegd dat het Bitcoin niet als geld ziet. Dit zou gedaan zijn in het antwoord op kamervragen met kenmerk: FM/2013/1939 U

        Dijsebloem heeft al eerder een uitspraak hier over gedaan waarin hij duidelijke aangeeft wat er wordt bedoeld met Elektronisch Geld volgens de wft, namelijk in antwoord op de kamervragen met kenmerk: FM/2013/738 U

        1. Die redenering van de rechtbank deed mij ook wat gek aan ja. Maar het punt blijft dat de wet nergens vastlegt wat ‘geld’ is. Maatschappelijke opvattingen zijn geen rechtsbron en al helemaal geen wettelijke definitie.

          Waar wil je heen met de constatering dat bitcoins ‘geld’ zijn?

          1. Ik ben niet degene die de Memorie van Antwoord heeft geschreven, dus ik ben ook niet degene die heeft aangegeven dat maatschappelijke opvattingen blijkbaar bepalen wat geld is? Maar dat staat er wel in en dat betekent toch dat een rechter daar rekening mee moet houden? (Ik ben geen jurist, ik probeer het slechts te begrijpen).

            Ik ben een fan van iusmentis, dus toen ik jouw vraag zag of ik verbaasd was over de uitspraak, kon ik het niet laten om even te reageren :).

            Persoonlijk denk ik dat als Bitcoin als geld wordt geclassificeerd, dit positief zou zijn, aangezien de belastingdienst het voor bijvoorbeeld omzetbelasting als dusdanig behandeld moet worden. Ik ben persoonlijk bang dat als dit niet zo zou zijn, en men koopt een aantal keer koffie met bitcoin, dat dit gezien wordt als economische activiteiten en dat dus elke bitcoin-gebruiker in no-time als onderneming wordt gezien (net als zonnepanneelhouders), met een enorme administratie tot gevolg waardoor Bitcoin niet in het dagelijks leven bruikbaar zal zijn. Maar dit is een conclusie die ik als niet-jurist trek, dus wellicht zit ik fout.

            1. Correct. De wet zegt dat je in gangbaar geld mag betalen (dus ook als het niet een wettig betaalmiddel is, denk aan de grensstreek met Duitsland waar Deutschmarken best geaccepteerd werden). Wat gangbaar is, wordt door maatschappelijke opvattingen bepaald. Een grote Amerikaanse hotelketen kan dollars accepteren, en in Chinatown in Amsterdam zijn Chinese renminbi misschien best gangbaar te noemen. Maar wat ‘geld’ is, staat nergens.

              Dat tolereren is denk ik vooral gericht tegen valsemunterij en oplichting. We tolereren geen nepgeld dat lijkt op Euros. Maar de rechter zegt hier, omdat de minister bitcoins neit als elektronisch geld heeft betiteld, wordt dit niet ‘getolereerd’ en dat gaat me wat snel.

              De Belastingdienst ziet het als inkomsten, en het gevaar dat je ondernemer bent dat zit daar niet aan denk ik. Als ik één keer me laat betalen om iemands muur te schilderen, ben ik nog geen schilder. Dat is gewoon inkomsten uit overige werkzaamheden. Je moet echt structureel inkomen halen uit ondernemen, en dat is meer dan alleen bitcoins wisselen voor koffie.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.