Is een bord eten nu ook al auteursrechtelijk beschermd?

bord-eten-voedsel-fotoIn Duitsland wordt een bord eten nu als auteursrechtelijk beschermd werk van de chef gezien, meldde TechDirt onlangs. Dat ging natuurlijk gelijk de sosjaalmediaas rond. Je mag dus niet meer je eten op de foto zetten en dat op Facebook, Instagram of Twitter zetten?

Ik dacht even dat er een arrest was, maar het is de invulling van een advocaat van een arrest uit 2013 over toegepaste kunst. Daarin werd bepaald dat de auteursrechtelijke eisen aan dergelijke fysieke dingen niet hoger of lager is dan voor andere werken. De Europese regel is immers: auteursrecht heb je als jouw creativiteit in het resultaat van je arbeid te zien is. Bij ons is op grond van die regel onder meer auteursrecht op geuren erkend.

Je kunt best creatief bezig zijn in hoe je ingrediënten op een bord legt en daar wat moois van maakt. Gewoon een schep puree op een bord kledderen is geen kunst, maar een chef die nadenkt over waar het vlees komt te liggen in verhouding tot de groente (flauwe grap: “Hoe vond u het vlees?” “Toevallig, onder een aardappel”), die is dus auteursrechtelijk relevant bezig.

Als iemand een auteursrecht heeft, mag je dat werk niet kopiëren of herpubliceren. En dat geldt ook voor het kopiëren of publiceren van een foto van het werk. Dus #twexit voor #foodporn?

Nou, niet helemaal, want we hebben nog steeds het citaatrecht. Dat zegt dat je best iemands werk mag fotograferen en die foto mag publiceren, als je dat doet met het doel het bord aan te kondigen of te bespreken. Er moet natuurlijk wel een bronvermelding bij, maar dat zou het probleem niet moeten zijn.

Het wringt wel een beetje, dat je een auteursrechtelijke citaatanalyse moet doen (en een auteursrechtjurist moet bellen) om een foto op internet te mogen zetten van je bord eten. Waarom zijn artikelen over auteursrecht áltijd ergernisgevend?

Arnoud

31 reacties

  1. Ik begrijp dat er auteursrecht dient te zijn op een werk. Maar waarom geldt de bescherming ook voor een afgeleide (het kopiëren of publiceren van een foto) daarvan? Wat gaat er mis als auteursrecht op de afgeleide vervalt?

    1. Als ik de blogpost van Arnoud kopieer naar mijn eigen blog, lijkt het me logisch dat Arnoud nog steeds auteursrecht op zijn tekst kan claimen, ook al deed ik copy-paste. Het lijkt mij vrij basaal aan het auteursrecht dat juist het maken van kopieën beperkt is.

      1. Het probleem is, dat het logisch is dat je een foto of schilderij niet mag fotograferen en deze dan publiceren, al dan niet tegen geld. Je concurreert dan met de broodwinning van de fotograaf. Het auteursrecht heeft nu juist als doel te zorgen dat dat niet kan zodat je geld met je creaties kan verdienen en gestimuleerd wordt om creatief bezig te zijn.

        Een kok kan best creatief bezig zijn als hij zijn bord op maakt, maar met de beste wil van de wereld kan je niet zeggen een afgeleid auteursrecht op fotos van zijn eten hem stimuleert om te blijven koken of creatief te zijn. Noch zal de specifieke opmaak van het bord bepalen of hij veel eten verkoopt. Zolang het er maar appetijtelijk utiziet, bepaald de smaak hoe succesvol je bent.

        Het zelfde verhaal kan je ophangen aan architectuur en foto’s van gebouwen in de openbare ruimte. In Nederland geen probleem, maar probeer je vakantiefoto van het atomium maar eens in je online fotoalbum te plaatsen.

        Daarover gesproken? In Nederland mag je in de openbare ruimte fotograferen en heb je weinig tot niets te maken met rechten van architecten van gebouwen die je ziet. In België en Frankrijk is dat anders, maar hoe zit dat met een satelietfoto van het Atomium, of de verlichte eiffeltoren? Welk recht is dan van toepassing?

        1. maar met de beste wil van de wereld kan je niet zeggen een afgeleid auteursrecht op fotos van zijn eten hem stimuleert om te blijven koken of creatief te zijn

          Ik kan me voorstellen dat een kookboek of kooksite graag foto’s van beroemde chef borden in het boek of op de site wil omdat deze het boek verkopen of meer bezoeker trekken naar de site. Dit lijkt me dan dat de foto van het gerecht van een sterren chef ofwel een waarde vertegenwoordigt ofwel een niet gewenste associatie creert van die sterrenchef met bijvoorbeeld de kookboekmaker/site. Als de chef zelf de foto’s in licentie geeft dan is dat financieel voordelig en stimuleert hem dat om creatief te blijven. Als hij de publicatie tegen houdt omdat hij niet met bijvoorbeeld een ‘pudding.nl’ (willekeurig verzonnen) geassocieerd wil worden beschermt de chef bijvoorbeeld zijn sterrenreputatie en ook dat heeft waarde.

          1. Als een kookboek fotos publiceert die niet bij het recept horen dan is dat bedrog, dan hoeft daar geen auteursrecht aan te pas te komen.

            Op het moment dat op zo’n foto geen afgeleid auteurrecht rust hoef je geen bronvermelding te doen en heeft de kok dus nergens last van. Als een website op een of andere manier claimt met hem geassicieerd te zijn, dan zijn daar andere wegen voor.

            Het auteursrecht gaat (inmiddels) veel te ver. Het is inmiddels met een kanon op een muis schieten, dan moet je ook niet raar opkijken als je het hele huis meeneemt.

    1. @Marcel, dan moet je ook even navragen of de kok in dienst is van het restaurant, of als zzp-er werkt op basis van een overeenkomst van opdracht (en in hoeverre heeft de kok bij zijn creatieve prestatie aanwijzingen van het restaurant moeten opvolgen, etc.). Je moet natuurlijk wel de echte ‘maker’ als bron vermelden. 😉

  2. Ik heb tijdens de zomer een foto van mijn barbecue op Facebook gezet. De worstjes en hamburgers had ik er zelf ‘creatief’ op gedrapeerd, maar de barbecue zelf, waarop was ingezoomd en die zonder mensen o.i.d. was afgebeeld (dus geen panoramavrijheid), is niet door mij ontworpen en ik heb de naam van de fabrikant niet genoemd. Ben ik nu strikt genomen in de auteursrechtelijke fout gegaan? Inderdaad een ergerniswekkende discussie iedere keer weer.

    1. Hoe zagen die worstjes er uit. Standaard saai worstje, of waren ze creatief van vorm met bv afgeronde hoeken? En die hamburgers? Waren die plat of met zo’n crea wafel patroontje?

      Daar ga je, voor je het weet heb je 3 partijen aan je broek en dan ga ik er vanuit dat de bakspatel niet in beeld was 😉

  3. Het auteursrecht ontstaat door de creatie. Een juridisch geschoolde kookkunstenaar kan dus een punt hebben … Wellicht helpt flink dooreten en prakken de Twitterende/Whatsappende eter. Als de creatie maar voldoende opgegeten en door elkaar gegooid wordt (het gaat toch immers om de “smaaksensatie”) en zodoende voldoende nieuw, oorspronkelijk werk oplevert, kan men deze naar hartenlust op de gevoelige plaat vastleggen. Wellicht dat de kok het dan op verminking van zijn creatie gooit …. Je durft bijna niet meer uiteten te gaan 😉

    1. Kijk eens naar artikel 25 lid 1:

      1. De maker van een werk heeft, zelfs nadat hij zijn auteursrecht heeft overgedragen, de volgende rechten: […]

      c. het recht zich te verzetten tegen elke andere wijziging in het werk, tenzij deze wijziging van zodanige aard is, dat het verzet zou zijn in strijd met de redelijkheid;

      Ober: “Sorry meneer, onze kok verzet zich tegen het opeten van de door U bestelde culinaire creatie.” Nee, dat komt niet door de giecheltoets.

      1. Je kunt niet overal waar je het niet mee eens bent het labeltje ‘giecheltoets’ op plakken, want dan verliest dat labeltje zijn waarde. Natuurlijk is het absurd dat je een bord eten dat je hebt besteld niet op mag eten, maar in dit geval is het de wet die dat zegt. En een wet komt altijd door de giecheltoets.

        Jeroen heeft volkomen gelijk.

        1. Begrijp ik dat je suggereert dat het auteursrecht boven en buiten het contractrecht staat? De klant heeft een maaltijd besteld en daarmee een overeenkomst gesloten met de restauranteigenaar; mag de kok zich in alle redelijkheid verzetten tegen uitvoering van die overeenkomst? Breekt de kok dan niet zelf zijn overeenkomst met de restauranteigenaar?

  4. Er is denk ik in dit geval 1 verschil met het maken van een foto van een andere foto of schilderij en het maken van een foto van een bord met voedsel: Op een gegeven moment is dat bord leeg, en dan valt er weinig meer te fotograferen. Andere foto’s en schilderijen bestaan nog wat langer nadat er een foto van gemaakt is. Zou dat geen fundamenteel verschil moeten maken? Want die chefkok zal toch iedere keer weer zo’n bord met eten moeten maken, dus je kunt niet zeggen dat het maken van een foto van dat bord met eten de chefkok van zijn inkomsten berooft.

    1. Ik vind dit een rare opmerking. Veel van de meeste verkochte boeken zijn bijvoorbeeld kookboeken. Kookboeken maar ook kookprogramma’s, kooksites, kookblogs, kookapps receptensites, receptenapps zijn ontzettend populair. Er worden miljarden omgezet in kook gerelateerde informatie en entertainmentproducten. Er wordt meer over koken geschreven dan over zowat elk ander onderwerp in de wereld en juist veeal voorzien van foto’s. Goede foto’s van voedsel zijn gewoon business.

  5. Citaatrecht? En wat nou als je een maaltijd compleet online afkraakt? Je neemt foto’s van je bord, tilt het slablaadje op, tolt de twee doperwten opzij aan laat zien dat daar je biefstuk is verstopt op je bord. Met een begeleidende tekst dat het vlees droog was en de twee erwten nog helemaal bevroren. Naam en adres van het restaurant erbij en kom maar op met de rechtzaken! 🙂

    Maar goed. Vanavond ga ik weer een biefstukje voor mijzelf bakken met Shiitake-paddestoelen erbij. Gebakken in roomboter en dan netjes neerleggen op mijn bord en fotograferen als bewijs. Dan heb ik een duidelijk bewijs van mijn “kunstwerk” en mag niemand anders het meer op dezelfde manier serveren! Want zo werkt het auteursrecht, toch? Anderen mogen toch niet mijn kook-kunst overkopieren?

    1. an heb ik een duidelijk bewijs van mijn “kunstwerk” en mag niemand anders het meer op dezelfde manier serveren! Want zo werkt het auteursrecht, toch? Anderen mogen toch niet mijn kook-kunst overkopieren?

      Klopt maar je moet het wel zelf handhaven en om een rechtszaak te winnen moet je wel schade kunnen aantonen en ik denk niet dat jij op enigerlei schade kan aantonen als iemand jou kook presentatie kopieert. Schade aantonen kan eigenlijk alleen als je voedsel producten commercieel exploiteert (koks, kookboeken, kooksites, kookprogramma’s enz enz ). Dus hoewel een hobby kok wel een theoretisch auteursrecht kan hebben lijkt me daar in de praktijk geen handhaving van mogelijk.

      1. Wel, als een chef-kok mijn hobby-maaltijd overkopieert en aan zijn klanten bedient dan verdient hij omzet op basis van mijn werk. Die omzet is mijn omzet, want hij verkoopt “mijn product”. Idem als er kookboeken of tijdschriften worden verkocht met een kopie van mijn werk erin. Mijn schade is dat ik niet een aandeel van de winst heb ontvangen, waar ik wel recht op zou hebben. En nee, handhaving wordt onmogelijk, maar dat is het auteursrecht toch al een feit. Iedere dag nemen er wel diverse fotografen een foto van de ondergaande zon boven de zee en dan zal al snel de ene foto op de andere foto kunnen lijken. Dat is gewoon niet bij te houden. Maar wettelijk is het wel een kwestie.

  6. Je kunt best creatief bezig zijn in hoe je ingrediënten op een bord legt en daar wat moois van maakt.

    Dat is wel zo, maar is er geen sprake van uitputting van het auteursrecht doordat de Creatieve Kok vervolgens zelf tig kopieën van zijn eigen creatie maakt?

    1. Nee. Net zomin als een fotograaf die een foto in publiceert op zijn website en zo duizenden bezoekers zijn foto serveert. Hij blijft de rechten op die foto hebben dus anderen die het kopieren hebben een probleem. Het is pas een probleem als er 100 fotografen op het strand bij Scheveningen staan en op hetzelfde moment een foto van de ondergaande zon maken. Ja, 100 foto’s die vrijwel identiek zijn. Uitgeput, dus…

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.