De politie rechercheerde op Facebook niet volgens de regels in de recente jihadzaak, maar dit heeft geen gevolgen voor het vonnis. Dat las ik bij RTL Z. Er was stelselmatig op onjuiste wijze informatie gewonnen via Facebook, en dat is in strijd met de regels die de politie moet volgen bij informatie inwinnen.
Het vonnis laat zien hoe de zaak in zijn werk ging. De zes verdachten in deze zaak hadden diverse socialemediaaccounts, zoals Facebook en Twitter. De politie wilde de daar beschikbare informatie monitoren en besloot daarom nepaccounts aan te maken (op namen van “Aboe Noewas” en “Ab Bashir”) die zelf openbare informatie plaatsten, maar ook berichten en Facebook-vriendschapsverzoeken stuurden naar de verdachten. Dat werkte, en men kreeg zo toegang tot de informatie die deze verdachten plaatsten. Die werd vervolgens gelogd voor later gebruik.
Nu is er op zich weinig mis met een nepaccount aanmaken en anderen gaan bevrienden of volgen, maar specifiek voor de politie ligt dat anders. Die mogen niets doen dat de grondrechten van de burger schendt, tenzij daar een grondslag in het wetboek van strafvordering voor gevonden wordt. Die werd gevonden in artikel 126j Strafvordering:
In geval van verdenking van een misdrijf kan de officier van justitie in het belang van het onderzoek bevelen dat een opsporingsambtenaar (…) zonder dat kenbaar is dat hij optreedt als opsporingsambtenaar, stelselmatig informatie inwint over de verdachte.
Taalkundig sluit dit best goed aan bij “onder een nepnaam op Facebook een verdachte bevrienden en zien wat hij post”. Toch maakte de verdediging bezwaar: de bevelen waren over een zeer beperkte periode gegeven, en er werd veel langer gevolgd en geregistreerd. Het OM stelde daar tegenover dat een politieagent in het algemeen gewoon mag rondkijken wat mensen in het openbaar doen en zeggen. Artikel 3 Politiewet geeft haar die bevoegdheid, zolang er geen inbreuk op de grondrechten plaatsvindt.
De rechtbank duikt in de wetsgeschiedenis van artikel 126j en merkt dan op:
‘Zoals de politie, al dan niet in burger, op straat mag surveilleren en rondkijken, zo mag een rechercheur vanachter zijn computer hetzelfde doen op internet. Een uitdrukkelijke wettelijke grondslag is daarvoor niet nodig’. Daarbij wordt door de Minister opgemerkt dat deze bevoegdheid om rond te kijken op een openbaar netwerk niet de bevoegdheid impliceert om stelselmatig voor de uitoefening van de politietaak gegevens van internet te downloaden en in een politieregister op te slaan.
Het meelezen met actuele berichten die iemand post op Facebook op Twitter, zou je nog kunnen zien als gewoon rondkijken. Maar je kunt veel meer: zodra je bevriend bent met iemand, kun je terug in zijn geschiedenis en oude berichten lezen. Daarmee had de politie dat alleen mogen doen onder een artikel 126j-bevel voor de gehele periode dat er werd gevolgd en gelogd.
Een vormverzuim dus, zoals dat juridisch heet. In politieseries is dan meteen de hele zaak stuk en kunnen de verdachten triomfantelijk naar huis. Maar in de Nederlandse rechtspraktijk werkt het niet zo. De rechtbank kijkt eerst hoe ernstig de gevolgen waren en beslist dan of bijvoorbeeld dat bewijs buiten beeld moet blijven, of dat strafvermindering wordt opgelegd. Grof gezegd hangt dat helemaal af van hoe ernstig de inbreuk is en in hoeverre de verdachte daardoor geen eerlijk proces meer krijgt.
De rechter gaat in dit geval behoorlijk soepel om met het verzuim:
De verzamelde gegevens waren publiekelijk toegankelijk. Het betreft dus een andere (en minder ernstige) situatie dan de situatie waarin informatie wordt verzameld in een afgesloten ‘ruimte’ (bijvoorbeeld een woning). Van belang in dit verband is ook dat verdachten hun Facebookpagina’s met name gebruikten om uit te dragen waar zij voor stonden, voor hun boodschap; het was hen er juist om te doen dat anderen kennis namen van de inhoud van hun pagina’s.
Oftewel: omdat de verdachten zelf bedoeld hadden de informatie wijd te verspreiden via Facebook, mogen ze nu niet klagen dat de politie die informatie heeft opgevangen. Ook al gebeurde dat met een onrechtmatig opgezet nepaccount. De dingen die met bevel hadden moeten gebeuren, worden geëxcuseerd met de opmerking dat “als de politie aan de officieren van justitie had gevraagd om bevelen ex artikel 126j Sv af te geven, dan zouden deze zonder enige twijfel zijn verstrekt.” Oftewel, niets aan de hand, opgelost & topicslotje. Dat gaat wel erg snel.
Het precedent is dus duidelijk. De politie mag incidenteel kijken op Facebook of Twitter. Wil men mensen structureel volgen of vriend worden, dan is in principe een bevel nodig. Maar belangrijk is wel hoe openbaar de verdachte de informatie maakt. Als het hun evidente bedoeling is informatie zelf wijd te verspreiden, dan mag de politie gerust meekijken. Vriend worden van een persoon met afgeschermd account die daar privédingen deelt met een beperkte groep, zou dus een specifiek bevel vergen. Ik moet zeggen, daar kan ik me wel in vinden.
Arnoud
Volgens mij begint het al ermee, dat de politie liegt. Nu mag van mij best iemand een nepaccount aanmaken, maar de roverheid zelf lanceert regelmatig proefbalonnetjes, dat mensen alleen onder hun echte naam een account mogen aanmaken. Dan is dit wel behoorlijk hypocriet. In een virtuele wereld is de historie van iemands berichten op Twitter of Facebook te vergelijken met je huiskamer, waar je wel vrienden, familie, goede bekenden etc. toelaat. Het echt openbare deel kun je vergelijken met het raam.
Ik heb met verbazing je reactie gelezen. De politie liegt per definitie, overheid heet tegenwoordig roverheid?
Het zijn juist Facebook, Twitter en Google die er op staan dat jij je echte naam gebruikt en dreigen met opheffen van het account als je dat niet doet en als zij er achter komen. Behalve voor belasting, bankzaken en zorg kan ik mij niet bedenken waar je nog meer verplicht bent je echte identiteit te gebruiken. Het hele internet in ieder geval niet. We leven niet in Korea! Alhoewel je tegenwoordig online klant kan worden van de ABN…… Bij het huren van een auto neem ik mijn eigen afdrukken paspoort/rijbewijs mee, alwaar mijn BSN en pasfoto op ontbreken. Als ze commentaar hebben, krijgen ze de vraag waar ze mijn pasfoto of BSN nou echt voor nodig hebben, en of ze wel weten dat ze eigenlijk helemaal geen kopietjes mogen verlangen. Dat mijn kopietje al meer is dan ik hoef te geven. Vaak krijg je als antwoord dat het simpel de ‘policy’ is. Maar het is nog niet voorgekomen dat mij een auto werd geweigerd. Zelfs in Spanje niet. Alhoewel, de privacywetgeving daar is nog strenger dan hier in Nederland.
Ik vind het ‘openbaar/publiek’ gedeelte niet te vergelijken met een huiskamer waardoor je via een raam naar binnen kijkt. Het is meer wat je op de openbare weg doet. Een plek waar je geen enkele verwachting van privacy hoeft te hebben als je gekke dingen uit haalt. Het is iets anders als één of andere privacy-is-dead clown jouw uitingen gedaan in privésfeer op straat gooit, maar daarvan is hier geen sprake. Ze hebben zelf dingen gezegd met de instelling ‘openbaar’. Heb je problemen mee dat Oom Agent mee leest, bedenk je twee keer voordat je iets openbaar maakt, en drie keer voordat je iets op facebook of Twitter of g+ zet. Blijft er over als je van een vermomde Oom Agent een vriendschapsverzoek krijgt. Het is dan een keuze die je zelf maakt. Als jij daar op in gaat, dan is dat toch je eigen fout?
“Ik heb met verbazing je reactie gelezen. De politie liegt per definitie, overheid heet tegenwoordig roverheid?”
Ik heb geen definitie van politie gegeven, maar vermeld, dat in deze zaak gelogen wordt. Ze verschaffen zich met een valse sleutel toegang tot een privédomein. De overheid noemen sommigen zo, omdat ze zich het recht toegeëigend heeft te stelen. Wat betreft de privacy moeten ze strak in toom gehouden worden; het begint immers met het bestrijden van ‘jihadisme’ en eindigt met de privacy schenden om huisvuil- en hondepoepoverlast te bestrijden.
“Ik vind het ‘openbaar/publiek’ gedeelte niet te vergelijken met een huiskamer waardoor je via een raam naar binnen kijkt.” Door het raam naar binnen kijken niet, maar meer de aanblik van het raam en wat zich daarin bevindt.
“Als jij daar op in gaat, dan is dat toch je eigen fout?” Als de agent zich voordoet als een gewone burger, dan liegt die en liegen mag niet volgens henzelf.
De Politie is juist heel open, ze hadden het ook via de achterdeur bij Costoo kunnen doen 😉
Ik snap iets niet: als het de bedoeling van de verdachten was om deze informatie openbaar te delen, waarom was het dan nodig om vrienden te worden via een nep-account? Ik heb zelf geen Facebook-account, maar ik kan zonder in te loggen ook wel wat lezen van wat mensen op Facebook schrijven. Blijkbaar is er ook een openbaar deel, wat iedereen (ook de politie) kan lezen zonder in te loggen of vrienden te worden.