Is het dagboek van Anne Frank nu publiek domein ondertussen?

Het auteursrecht op het dagboek van Anne Frank is nog jaren van kracht, blogde ik eind november. Het Zwitserse Anne Frank Fonds stelt dat Annes vader Otto medeauteur van het dagboek is, en aangezien Otto Frank pas in 1980 overleed, zou het verval van het auteursrecht pas vanaf die datum berekend worden in plaats van vanaf 1945, Annes overlijdensjaar. Ondertussen is het 2016, dus hoe zit het nu?

Dat touwtrekken over het auteursrecht zal nog wel even duren. Heel toevallig verscheen 29 december een vonnis (via) van de rechtbank Amsterdam, waarin het Anne Frank Fonds uit Basel optrad tegen de Nederlandse Koninklijke Academie voor de Wetenschappen. De KNAW wilde wetenschappelijk werk verrichten aan het dagboek, maar het Fonds vond dat auteursrechtinbreuk, met name omdat er integrale kopieën zouden rond gaan zwerven binnen die organisatie.

De eerste vraag is dan: zit er nog wel auteursrecht op die werken? Volgens de hoofdregel niet. Auteursrechten vervallen 70 jaar na de dood van de maker, en voor Frank zou dat dan dus per 1 januari 2016 het geval zijn geweest.

Deze regel geldt echter alleen bij werken die bij leven van de auteur zijn gepubliceerd. Dat is met het dagboek niet het geval: de eerste uitgave verscheen pas in 1947, twee jaar na Annes dood. Het wordt dan wat ingewikkeld: de termijn is dan 50 jaar na de eerste publicatie, mits dat maar minstens even lang is als 70 jaar na het sterfjaar van de maker. Nee, daar is nul logica aan te ontdekken, maar dat komt door de verlenging van het postmortem auteursrecht van 50 jaar na 70 jaar.

Volgens de rechtbank:

Een deel van de werken is opgenomen in “Het Achterhuis”, gepubliceerd in 1947. Voor dat deel gold een termijn van 50 jaar na de publicatie, zodat deze op 1 januari 1998 in het publieke domein zouden zijn gevallen, indien de wet in 1995 niet was gewijzigd. Ingevolge de wetswijziging geldt echter dat de termijn is verlengd tot 70 jaar na het overlijden van Anne Frank.

Voor de delen die voor het eerst zijn openbaar gemaakt in de editie van 1986 gold op grond van de regeling van voor 1995 dat die delen eerst in het publieke domein vallen 50 jaren na 1 januari 1987. Deze beschermingstermijn is op grond van artikel 51 Aw door de wetswijziging in 1995 niet verkort.

Volgt u het nog?

Het KNAW legde zich hierbij neer, zodat de rechtbank er formeel geen uitspraak over doet, maar het zet wel een precedent. Derhalve lijkt het er nu op dat het auteursrecht op de 1986-editie van het dagboek doorloopt tot 50 jaar na 1986, 1 januari 2037 dus. Ik ben dan nog net niet met pensioen geloof ik. En ja, dat is frustrerend.

Arnoud

28 reacties

  1. En ja, dat is frustrerend.

    Dat je dan nog niet met pensioen bent? 😛

    Waarom kunnen we de duur van het auteursrecht niet flink verkorten? Vanwege internationale verdragen? Is er niet een work-around mogelijk, zoals bij het gedoogbeleid voor softdrugs?

    Of zouden we die internationale verdragen gewoon op kunnen zeggen / overtreden? Dat zal ongetwijfeld diplomatieke gevolgen hebben, maar dat schept dan weer de mogelijkheid om uit nog meer ongewenste verdragen te stappen. Er moet toch een punt zijn waarop het de risico’s gewoon waard wordt? Op dat punt is je onderhandelingspositie ook sterk, waardoor de diplomatieke gevolgen in de praktijk ook niet uit de hand zullen lopen.

    1. Internationale verdragen inderdaad. En de media bedrijven hebben effectief omgekocht^w gelobbied.

      Om te beginnen is er de Berner Conventie. Die zou opgezegd moeten worden.

      Echter, de EU heeft deze conventie in haar richtlijnen geimplementeerd, we zouden dus uit de EU moeten stappen.

      Dan zijn we er nogsteeds niet, de World Trade Organisation heeft als eis voor lidmaatschap het onderschrijven en handhaven van de Berner Conventie. We raken dus ook het lidmaatschap van de WTO kwijt. Dan zijn er ook nog de WCT en WPPT verdragen.

      Leuk wat je allemaal met geld kan doen. Met veel geld mag je ook nog eens aanschuiven bij de TTIP onderhandelingen om input te geven. Voor de rest van de wereld is de onderhandeling geheim. Een balans (en democratie) is dus ver te zoeken.

      Vraag je Nederlandse politieke partij maar eens naar hun standpunt over TTIP en hoe er onderhandeld wordt. En laat ze even weten wat je ervan vindt. Je weet namelijk nu al dat als men in Nederland kritiek op het uiteindelijke resultaat heeft als het uiteindelijk gepubliceerd is dat we het bos in gestuurd worden met de mededeling dat dat al lang uitonderhandeld is en dat we daar nu niet meer op terug kunnen komen. Slikken of stikken, en niemand in de Nederlandse regering met de ballen om voor stikken te kiezen.

      1. Op grond van internationale verdragen zijn we ook verplicht om leeftijdsdiscriminatie tegen te gaan. De termijn van leven + XX jaar is discriminatie puur sang, toch gebeurt er niets tegen. De EU is in principe groot genoeg om gewoon te zeggen: Berner conventie, WTO, WCT, WPPT, je kan me wat, we zeggen niet op, maar we passen die termijn aan, en zeggen dan alleen dat aspect van de verdragen op.

  2. de termijn is dan 50 jaar na de eerste publicatie

    Waarom het moment van publicatie als aanvang van de termijn zou moeten gelden is mij een beetje een raadsel. Het auteursrecht ontstaat immers bij de creatie van het werk, niet bij de publicatie toch ?

    1. Waarom het gekoppeld moet zijn aan de sterfdatum van een auteur is mij een raadsel (en is bovendien effectief leeftijdsdiscriminatie, dus verboden, want geen rationele grondslag: de waarde van een werk van een oudere auteur krijgt effectief minder auteursrecht dan die van een jongere: impliceert dat dat dat werk minder waard is: wie gaat dit nou eens een keer aanvechten?)

      Auteursrecht is primair een economische regeling om te zorgen dat werken gefinancierd kunnen worden, met als doel dat er voor de maatschappij als geheel een optimale hoeveelheid werken beschikbaar komen. (ofwel, het stimuleren van culturele en wetenschappelijke vooruitgang. Al het geneuzel over natuurlijke rechten werp ik terzijde: dat is een filosofische grondslag waar ik niet in geloof). Publicatie is de relevante gebeurtenis, omdat op dat moment is waarop de maatschappij het verlangde “ontvangt.” Het is dan redelijk te kijken naar welke termijn voldoende lang is om te voorkomen dat “free riders” de initiele investering in een werk onverantwoord maken. Waar die grens precies ligt is sterk afhankelijk van het soort werk: bij een nieuwsberichtje in de krant misschien een paar dagen, bij een kostbare filmproductie waarschijnlijk zo’n 15 tot 20 jaar. Auteursrecht zou in principe niet langer moeten duren dan dat.

      1. Publicatie is de relevante gebeurtenis, omdat op dat moment is waarop de maatschappij het verlangde “ontvangt.”

        Je wilt die publicatie bespoedigen en voorkomen dat nabestaanden of organisaties de publicatie van (een deel van het werk) uitstellen. Daarom lijkt me dat het moment van creatie de relevante gebeurtenis zou moeten zijn. Bovendien lijkt het me wel redelijk om werk al vanaf creatie te beschermen (en niet daarmee te wachten totdat het gepubliceerd is). Ik verwacht een explosie aan creativiteit en innovatie als het auteursrecht beperkt zou worden tot 5 jaar na creatie (misschien met een verlengingsmogelijkheid bij hele grote/dure producties).

        1. Wat mij betreft mag de auteur zelf bepalen of hij iets publiceert, dus voor ongepubliceerde werken zou ik een levenslange termijn plus nog wat voorstellen op eerste openbaarmaking; waarmee de auteur zich te weer kan stellen tegen anderen die het werk mogelijk in handen krijgen en het publiceren. Probleem is vaak dat het onduidelijk is wanneer iets gemaakt is. Dit heeft meer met privacy en beschermen reputatie te maken dan met economische rechten.

  3. Omdat de wetgeving op het gebied van auteursrecht in Europa zeker niet is geharmoniseerd, kan het zijn dat in een van de lidstaten het auteursrecht (door dit soort detail-geneuzel) wel vervallen is. Op dat moment zijn die werken daar dus public domein, en kunnen niet-geauthoriseerde kopieen daar legaal in het verkeer gebracht. Kan ik deze nu op grond van communautaire uitputting deze kopieen wel importeren in Nederland?

    In Frankrijk bestaat trouwens een regel die auteurs die gestorven zijn voor Frankrijk een bonus extensie van hun auteursrechten krijgen. Het was oorspronkelijke de bedoeling dat die geabsorbeert zou worden in de verlenging 50 -> 20, maar daar heeft (door onduidelijke formulering) de Franse rechter van gezegd dat die toch weer bij die 70 jaar moesten worden opgeteld. Auteursrecht: lange leven de onduidelijkheid en chaos. Tijd voor een ruime herziening, gebaseerd op heldere concepten en eenduidige normen, zodat ook gewone stervelingen het nog enigszins kunnen vatten (en de termijnen teruggebracht worden naar wat economisch te rechtvaardigen nog enigszins te rechtvaardigen is, zeg, met een zeer riante marge, to 30 jaar na publicatie.)

    Ik vind het trouwens uitermate verwerpelijk van het Anne Frank Fonds dat ze nu claimen dat haar vader een mede-auteur is. Dit speelt holocaust-ontkenners in de kaart, die nu kunnen roepen, zie je wel, het is allemaal gefabriceerd… Weer een voorbeeld van hoe hebzucht mensen kan verleiden tot uiterst domme acties.

    1. De KNAW wilde wetenschappelijk werk verrichten aan het dagboek, maar het Fonds vond dat auteursrechtinbreuk, met name omdat er integrale kopieën zouden rond gaan zwerven binnen die organisatie.

      Rond gaan zwerven = delen in besloten netwerk

      Wetenschappelijk werk = Als inbreuk op het auteursrecht op een werk van letterkunde, wetenschap of kunst wordt niet beschouwd het citeren uit een werk in een aankondiging, beoordeling, polemiek of wetenschappelijke verhandeling

      integrale kopiën = het kopiëren voor eigen oefening, studie of gebruik;

      Waarom is dan toch besloten dat dit geen uitzondering op auteursrecht was?

      Edit: Per ongelijk als reactie op Jeroen. Ehm… dan maar als reactie: Waarschijnlijk heeft dit minder te maken met hebzucht (zal geen vetpot zijn), maar met controle houden op het werk (instructies van Otto?)

      1. Als je kijkt op amazon (http://www.amazon.com/Anne-Frank-Diary-Young-Girl/dp/0553296981): ruim 2000 reviews. Als je er vanuit gaat (optimistisch geschat) dat een op de 50 een review achterlaat, dan schat ik zo’n 100000 verkopen voor alleen dit kanaal. Uitgaande van royalties van zo’n 10% dus goed voor zo’n 50.000 euro. Dit is nog maar een kanaal. Ik denk dat het jaarlijks om enkele tonnen gaat.

        Het argument van “integriteit” van de tekst is vrij makkelijk te counteren met het antwoord: dan maak je het toch beschikbaar met een digitale handtekening over de inhoud, en andere vormen van certificering en merktekens, zodat mensen kunnen zien dat het authentiek is.

        1. Ik lees net dat het Anne Frank Fonds in Bazel een steenrijke club is. Dat niet bekend is hoeveel ze “verdienen” aan de miljoenen verkopen van dit boek, maar dat ze als non-profit organisatie niet mogen binnenlopen, maar dit aan goede doelen in, vooral Europa en Israel, geven. Het is dus wél een vetpot, waar de arme mensen uit mogen eten.

          Ik lees ook dat de Nederlandse Anne Frank Stichting het co-auteursschap van Otto Frank niet accepteerd als de waarheid en dat veel uitgeverijen bezig zijn met eigen uitgaves, nu het copyright misschien dit jaar is vervallen. Er zullen dus nog wel rechtszaken aankomen.

          Ik denk ook niet meer dat Otto Frank opdracht zou hebben gegeven om verspreiding van het werk van zijn dochter met advocaten te bestrijden. Dus dat “integriteit”-verhaal gaat niet meer op. Ik ben het dus in grote strekking met uw reactie eens.

          De dagboeken zijn in 1980 geschonken aan de Nederlandse Staat en er is een Riod-editie uitgebracht. Maar het Basel fonds wil de opbrengsten hiervan, dus ik weet niet hoe het auteursrecht op deze editie precies ligt. Erg ingewikkelde kwestie.

  4. De versie uit 1986 is een wetenschappelijke editite samengesteld door het NIOD.

    De versie uit 1947 (versie c) kan gezien deze uitspraak gewoon vrijelijk gepubliceerd worden en dat is vermoedelijk ook de bekenste en meeste gelezen edititie.

    Er is ook een nieuwere versie uit in dacht 1990 waarin bepaalde passages die in de 1947 versie waren geschrapt wel weer zijn opgenomen. De status daarvan is nu niet geheel duidelijk. Maken die passages het een nieuwe werk ? Je kan mogelijk beargumenteren dat het eigenlijk omissies waren uit het oorspronkelijke werk en dat dit slechts een completere verise van het orospronkelijke werk is.

    1. In Basel claimen ze dat Otto creatief was toen hij koos om in 1947 die delen weg te laten en dat hij daarom mede het auteursrecht heeft.

      Wat ik heb begrepen is dat hij voornamelijk zaken die ongepast (voor die tijd) en privé waren heeft weggelaten. Als je daar al auteursrechten voor krijgt, dan weet ik het wel. Ik maak dan voortaan bij al mijn werken een aantal kleuter mede auteur door ze wilekeurig wat teksten weg te laten halen. Ik koop hun auteursrecht uit met wat dropjes 😉

  5. Ik zie het probleem niet zo:

    ‘De KNAW wilde wetenschappelijk werk verrichten aan het dagboek, maar het Fonds vond dat auteursrechtinbreuk, met name omdat er integrale kopieën zouden rond gaan zwerven binnen die organisatie.’

    De KNAW zal toch wel budget hebben binnen dat wetenschappelijk werk om een dozijn, of zelfs een gros, legale exemplaren te kopen; Een tientje per stuk op bol.com

      1. Dat XML bestand valt in de VS onder fair use, dus, als onderzoek hier niet mag, doe het dan offshore in de VS. Ontslagaanvraag voor onderzoekers met veel tam-tam indienen…

        Gelukkig heeft de NL rechter ook ingezien, en is het onderzoek dus toch toegelaten…

      2. Ok, maar kunnen ze dan niet 100 boekjes kopen, dan hebben ze honderd licenties, en die honderd boekjes bij een notaris achter slot en grendel leggen zodat ze zeker niet gebruikt worden en in plaats daarvan alle honderd vanaf die XML werken? Of is dat niet legaal?

  6. de termijn is dan 50 jaar na de eerste publicatie, mits dat maar minstens even lang is als 70 jaar na het sterfjaar van de maker.

    En wat als die langer is? Stel een werk wordt pas 30 jaar na de dood van de auteur uitgebracht. Loopt het auteursrecht dan tot 80 jaar na z’n dood?? Is niet zo onrealistisch als het lijkt, ik meen dat zich dit bij Fernando Pessoa heeft voorgedaan, omdat z’n ‘boeken’ bestonden uit een chaotische verzameling schriftvelletjes in een kist.

  7. Otto Frank heeft is geen auteur van dit werk. auteurswet Artikel 4, lid 1:

    Behoudens bewijs van het tegendeel wordt voor den maker gehouden hij die op of in het werk als zoodanig is aangeduid.
    Aangezien duidelijk wordt vermeld dat het om het dagboek van Anne Frank gaat, en niet het dagboek van Otto Frank, is Anne de auteur.

    Echter: dit geldt alleen voor versie A (letterlijk haar dagboek) + B (Anne’s 1e manusscript dat ze voor publicatie aan het schrijven was, onvoltooid) + Versie C uit 1997 is de 1e openbare publicatie, gelijk aan A+B plus een voorwoord. De 1986 wetenschappelijke editie (critical edition) valt hier niet onder, omdat deze aantekeningen en commentaren toevoegd. vanaf versie D uit 1991 wordt het onduidelijk, Mirjam Pressler heeft de tekst herzien en 25 procent meer materiaal toegevoegd, echter onduidelijk is waar dit materiaal vandaan komt. Dan is er nog versie E uit 2001, waarin enkele losse bladen zijn opgenomen die later zijn ontdekt.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.