Mag je je klanten verbieden (met boete) je producten op Marktplaats door te verkopen?

Via Twitter: “Wist je dat als je de waterontharder Amfa4000, ja die van die irritante lifestyleprogramma’s, koopt en dan wil verkopen op marktplaats dat niet mag?” Of je nou consument bent of niet, het is kennelijk héél erg niet de bedoeling aldus dit bedrijf. Het mag niet, en het mag al helemaal niet als je het onder de aanschafprijs doet. Maar mag dát eigenlijk, doorverkoop verbieden van een tweedehands product?

Het doorverkoopverbod staat inderdaad in de algemene voorwaarden:

Het is de afnemer van producten van ondernemer, al dan niet zijnde een consument, niet toegestaan de afgenomen producten door/weder te verkopen op online platformen zoals Marktplaats, Bol.com, Amazon, etc., behoudens de voorafgaande schriftelijke toestemming van ondernemer. In aanvulling op de voorgaande volzin geldt een verbod voor het door-/wederverkopen van producten van ondernemer onder de prijs waarvoor ondernemer het product te koop aanbiedt op haar website (https://www.waterontharder.com).
En nog een forse contractuele boete er bij ook: 5.000 euro per geval, plus 500 euro per dag dat je er niet mee stopt. Dat kan flink oplopen natuurlijk, op papier. Maar inderdaad, papier is geduldig, houdt dit wel stand?

Voor mij voelt dit als stevige juridische bluf. Allereerst dat “al dan niet zijnde een consument”. Dus kennelijk ook consumenten mogen dit niet? Nou, vergeet het maar. Als je als consument iets koopt, behoor je de eigendom te verkrijgen. En de wet zegt dat dat “vrij van alle bijzondere lasten en beperkingen” moet zijn (artikel 7:15 lid 1 BW). Die voorwaarde hierboven is een bijzondere last, en moet er dus af.

En ja, er staat in dat artikel dan “met uitzondering van die welke de koper uitdrukkelijk heeft aanvaard” maar algemene voorwaarden zijn het tegenovergestelde van “uitdrukkelijk aanvaarden”. Dus dat gaat niet werken. Ik zou het hilarisch vinden als men nu een aanvinkvakje met “ik ga akkoord de afgenomen producten niet door te verkopen op straffe van een boete” gaat opnemen, dus laten we ze niet vertellen dat dat óók een algemene voorwaarde is omdat diezelfde tekst voor alle klanten gebruikt wordt. En “uitdrukkelijk aanvaarden” is precies niet hetzelfde als “verplicht een vinkje zetten.

Bij zakelijke overeenkomsten kan er meer, inclusief het verkopen met zo’n bijzondere last. In juridische taal, artikel 7:6 lid 1 BW bepaalt dat alleen bij consumentenkoop artikel 7:15 BW dwingend recht is. Dus het zou kunnen, net zoals je bij een zakelijke verkoop kunt zeggen dat het product zonder enige verwachting van conformiteit (art. 7:17 BW) geleverd wordt en men maar garantie moet bijkopen.

Alleen: een verbod op doorverkoop van goederen is natuurlijk best wel, hoe zeg je dat juridisch, een hardcore beperking van de vrije markt. Ja, dat is een juridische term: dat zijn de dingen die gewoon per definitie nóóit mogen in een afspraak tussen leverancier en zakelijke afnemer. Het dicteren van de doorverkoopprijs voor de afnemer hoort daarbij, net als het verdelen van de markt en het voor jezelf houden van de online wederverkoop. Daar is dan één nuance op, aldus de ACM:

Het verbieden dat de afnemer producten via een online marktplaats verkoopt om bijvoorbeeld het luxe imago van het product te beschermen is geen hardcore beperking.
Daarvoor moet dan wel het product een luxe imago hebben. Ik heb altijd moeite dat argument in te zien als de leverancier verkoopt vanuit <generiekwoord> puntcom, zoals hier. En meer algemeen, een luxe waterontkalker? Dat wil er bij mij niet in.

Arnoud

 

Doorverkopen van Google-bril Glass verboden

not-for-resaleGoogle verbiedt ontwikkelaars die al een testversie van de bril Glass hebben, hun apparaat te verkopen, uit te lenen of weg te geven, las ik bij Nu.nl. De algemene voorwaarden van de online bril vermelden “Je mag het apparaat niet doorverkopen, maar je mag het apparaat wel cadeau doen” en stellen dat Google de diensten gekoppeld aan de bril mogen afsluiten als je dat toch niet. Eh. Was er niet zoiets als eigendomsrecht?

Zowel in de VS als hier geldt dat als een bedrijf een product heeft verkocht, de koper dit mag doorverkopen. Dat is immers wat “verkoop” impliceert: het eigendom gaat over, en de eigenaar mag zelf beslissen wat hij ermee doet. Algemene voorwaarden die “over het graf” heen regeren wat de koper mag doen, zijn al heel snel onredelijk. Zo kun je bijvoorbeeld niet bepalen dat na drie jaar de eigendom automatisch teruggaat naar de verkoper.

Natuurlijk, het is mogelijk om een product aan iemand beschikbaar te stellen zonder dat deze eigenaar wordt. Je kunt iets uitlenen of verhuren (zoals een leasetelefoon) en dan kun je in de huurvoorwaarden allerlei zaken verbieden. Doorverkopen hóef je dan eigenlijk niet te verbieden: de verkrijger kán een gehuurd of geleend apparaat niet verkopen want hij is er geen eigenaar van. (Oké formeel kan hij het wel verkopen maar niet leveren.)

Google spreekt echter expliciet van ‘verkopen’ in de voorwaarden, wat volgens mij impliceert dat ze de transactie waarbij je een Glass verkrijgt, als een eigendomsoverdracht zien.

Google gebruikt echter een truc die vrij uniek is voor connected producten: ze verbieden je niet zozeer de Glass te verkopen, maar ze schakelen het op afstand uit zodat je er de dienst niet meer mee kunt afnemen als je dat doet. Dat zou net zoiets zijn als een telecomprovider die zegt, als je je telefoon verkoopt dan zetten we de IMEI op een zwarte lijst.

Ik ben er nog niet uit of dat nou mag. Het vóelt nogal onredelijk want het gaat in tegen het systeem van eigendomsoverdracht. Tegelijkertijd, ze mógen mensen weigeren hun dienst te laten afnemen. Maar welk redelijk doel dient dat verbod hier, bij Google? Ik kan er geen bedenken. Maar heel expliciet een regel die hiertegen gebruikt kan worden, weet ik zo ook niet. Misbruik van bevoegdheid?

Ik snap ook niet goed wat Google hiermee wil bereiken. Wat is het probléém van doorverkopen van je Glass? Als ze nu gewoon eisen dat je een persoonsgebonden account moet hebben, dan moet de koper zelf een eigen account maken en dan is het niet meer relevant welke bril hij concreet gebruikt. Ik mis iets, denk ik.

Arnoud

Gedownloade software mag worden doorverkocht

software-tweedehands.jpgBaanbrekende uitspraak zeggen ze bij ITenRecht, en terecht. Gedownloade gekochte software mag worden doorverkocht, en kopers van tweedehands software hebben een wettelijk gebruiksrecht. Ongeacht wat in de licentie staat. Lekker puh. Ok, dat laatste is mijn mening maar de rest is de opvatting van het Hof van Justitie in de UsedSoft zaak (C-128/11) waarbij Oracle dit Duitse tweedehandssoftwarelicentieverkoopbedrijf had aangeklaagd.

De Softwarerichtlijn, die auteursrecht op software regelt, bepaalt dat de auteursrechten zijn uitgeput op een exemplaar van software wanneer dat door de rechthebbende in de handel wordt gebracht via verkoop. Dat exemplaar mag worden doorverkocht, ongeacht wat er in de licentie staat. Logisch, zo werkt het met boeken ook. Pardon, met auto’s want het is in de ICT verplicht om vergelijkingen met auto’s te maken. Maar hoe dit nu uitpakt met gedownloade software, wist eigenlijk niemand. Is dat ook “verkoop”? Of sluit je dan alleen een contract?

Net als ik krijgt het Hof hoofdpijn van het onderscheid tussen de software en de licentie daarop. Een kopie hebben van software is zinloos als je niet ook een gebruiksrecht daarop hebt, begint het dus. En vervolgens constateert men dat uit diverse wetten en richtlijnen volgt dat een download eigenlijk hetzelfde is als een CD kopen: je krijgt een kopie en toestemming voor gebruik. Of de kopie materieel of immaterieel is, maakt niet uit. Zo staat er in de Softwarerichtlijn dat de bescherming van software in alle media hetzelfde moet zijn. Hoewel dat ongetwijfeld opgeschreven is om te voorkomen dat men ergens mínder bescherming zou kunnen krijgen dan ergens anders, werkt die zin natuurlijk ook omgekeerd: als uitputting fysiek een grens is, dan ook op internet.

Ook stelt het Hof dat auteursrechthebbenden recht hebben op een redelijke bescherming (en vergoeding) maar niet méér. Dat bepaalden ze al eerder in de Premier League-uitspraak, over het mogen ontvangen van satelliettelevisie en de handel in decoders daarvoor. Het Hof vond de beperkingen die de voetbalauteursrechthebbenden daar aanlegden, ingaan tegen het vrij verkeer van goederen en niet noodzakelijk voor een redelijke exploitatie van het auteursrecht. Dus nee, je hebt geen recht op geld voor alles dat mensen met je software kunnen doen.

Wel moet het gaan om “verkoop”, en niet elke licentieovereenkomst is een verkoop. Er moet sprake zijn van een licentie die onbeperkt is in de tijd, en er moet een redelijke vergoeding tegenover staan die in overeenstemming is met de economische waarde van de software. Dat laatste is ter onderscheid van huur: wie 3 euro per maand betaalt, huurt de software, maar wie 300 euro in één keer betaalt en daarna nooit meer, koopt de software.

Tevens moet de verkoper zijn kopie van de software onbruikbaar maken. Dus wissen, ook de backups. Wederom logisch.

En voor het geval bijdehante rechthebbenden in de licentie doorverkoop willen hinderen: dat mag niet, lekker puh. Oeps, doe ik het weer. In de Softwarerichtlijn staat namelijk dat je het een rechtmatige verkrijger niet mag verbieden om normaal gebruik van de software te maken. En daaronder valt dus ook het mogen doorverkopen van de software met licentie, dat is ook normaal.

Tussen neus en lippen door schopt men nog even tegen de schenen van de fijnslijpers die altijd zeiden dat “rechtmatig verkrijger” iemand is die een geldige licentie bezit. Daarmee wordt dat begrip eigenlijk zinloos. De wetgever wilde een juridische positie voor afnemers scheppen, en niet een synoniem voor “contractuele wederpartij”. Als je tegen een verkrijger van een tweedehands kopie kunt optreden met je auteursrecht, is het onmogelijk om software door te verkopen.

Als beperking geldt wel dat een gekochte licentie niet mag worden gesplitst. Koop je 23 licenties in één contract, dan mag je ze alleen als bundel van 23 doorverkopen. Dat lijkt net wat strenger dan in de fysieke wereld, maar ergens klopt het wel. Als je een 23-delige encyclopedie (een papieren Wikipedia) koopt, word je geacht die alleen met z’n 23-igen door te verkopen. Niet per stuk. Dat beperkt wel de handelsvrijheid van UsedSoft, waar je wel gesplitste licenties kon kopen.

En men “beklemtoont” nog even dat Oracle wél het recht heeft om te auditten of doorverkochte software wel echt gewist is bij de eerste koper. Dat is ongetwijfeld bedoeld als een soort goedmakertje: we pakken je wel het recht af om tegen UsedSoft op te treden maar je staat niet helemaal met lege handen hoor. Hoewel ik me goed kan voorstellen dat Oracle hier in de praktijk weinig aan heeft.

Ik ben heel benieuwd wat de reactie in de markt zal zijn. In eerste instantie zet ik m’n geld op “compleet negeren en heel hard LALALA roepen als iemand erover begint”. Volhouders gaan blafbrieven van advocaten krijgen met kulargumenten als “dat was een Duitse zaak, dat geldt niet bij ons” of “ons licentiemodel is wezenlijk anders dan Oracle”. Of met het iets-minder-kulargument “onze licenties zijn 5 jaar geldig” en/of “u moet elk jaar betalen dus is het huur”. Maar dat lost zich vanzelf op als ook de eerste Nederlandse rechtszaken uitgevochten zijn. Een arrest als dit van het Europese Hof wordt echt niet zomaar genegeerd bij de rechter.

Wél pijnlijk zou zijn als rechthebbenden nu veel zwaarder in gaan zetten op technische beperkingen, zoals activatie die maar éénmalig mag worden uitgevoerd. Dan kan software doorverkopen wel maar wérkt ie gewoon niet meer bij de nieuwe verkrijger. En dáár tegenin gaan vereist vrees ik weer wel een gang naar de Europese rechter.

Arnoud<br/> Foto: Drazz, Flickr, CC-BY-SA 2.0