Tag: Genealogie

About Genealogie

Subscribe Feeds

Mag je persoonsgegevens van een BN’er in je online stamboom stoppen?

Geplaatst op in Privacy, 17 reacties

Een lezer vroeg me:

Op de Nederlandse Publieke Omroep wordt het programma Verborgen Verleden uitgezonden. In dit programma wordt de stamboom van een bekende Nederlander (BN-er) uitgezocht. Nu ontdekte ik (amateur-genealoog) dat een bepaalde BN-er verre familie van mij is, op basis van dit programma. Ik zou hem graag aan mijn online gepubliceerde stamboom toevoegen, maar mag dat wel van de AVG? Hoe meer publiek moet het worden dan zo’n televisieprogramma?
Hoofdregel is dat het niet uitmaakt of je bron openbaar is gepubliceerd, je hebt nog steeds zelf een grondslag (reden) nodig om jouw informatie te publiceren. Daarom moeten stambomen afgeschermd zijn (ten aanzien van levende personen) terwijl de meeste bronnen (aktes van overlijden en zo) vaak online te vinden zijn.

Specifiek hier denk ik dat het wel kan, omdat de BN’er meedoet aan een programma over genealogie en dus kennelijk specifiek daarvoor de informatie vrijgeeft. De focus van zijn verstrekking is dan volgens mij specifiek genoeg gedaan in de context van stambomen dat het hergebruik door de beugel kan.

En omdat hij de informatie zó breed publiek deelde in die context, denk ik dat zijn privacybelang op die gegevens zodanig laag is dat je je op de grondslag van het eigen gerechtvaardigd belang (informatieverstrekking, artikel 7 Grondwet en 10 EVRM) kunt beroepen. Dus ik denk dat je zijn gegevens dan mag publiceren ook al leeft hij nog. Maar let wel: specifiek omdat deze persoon aan een genealogieprogramma meedoet én al enige bekendheid geniet.

Arnoud

Hoe moet je omgaan met bronvermeldingen versus de AVG?

Geplaatst op in Ondernemingsvrijheid, Privacy, 8 reacties

Interessante discussie via Twitter: wanneer moet of mag je nu bronvermeldingen geven met persoonsgegevens daarin, en hoe moet je omgaan met verwijderverzoeken van mensen die zich in de bron herkennen? Dit speelt vaak bij publicaties van genealogische gegevens zoals stambomen. Men wil graag de juiste bron noemen, ook voor andere onderzoekers, maar die bron kan best een persoon zijn of verwijzen naar een persoon. En dan loop je tegen de AVG aan. Wat dan?

Genealogie is een discipline van de geschiedkunde die zich bezighoudt met voorouderonderzoek dan wel de afstamming van de familienaam. Dat betekent vaak spitten in bronnen, en die wil je dan ook graag noemen bij je publicatie van de resultaten. Dat is wetenschappelijk gezien netjes, en het helpt andere onderzoekers om weer verder te komen met hun onderzoek. Maar zoals gezegd kan zo’n bron een persoon zijn: de naam van de persoon die de brondocumenten aanbood bijvoorbeeld, of de auteur van een boek waar je de gegevens in aantrof.

Wie iets overtypt uit een boek (of andere publicatie) zal gelijk denken, daar heb ik vast het citaatrecht voor nodig. En dat eist inderdaad dat je de bron, waaronder de naam van de maker noemt. Echter, dat geldt alleen als je iets overneemt dat anders het auteursrecht zou schenden. Typ je enkel feiten over (zoals een naam en geboortedatum) dan heb je niets met auteursrechten te maken en hoef je dus ook geen bron of maker/auteur te noemen.

Het mág natuurlijk wel, want ik snap goed dat het netjes voelt om een bron te noemen waar je je op baseert. Al is het maar dankbaarheid of een wetenschappelijke ethos. Maar dan kom je weer bij een andere wet terecht, namelijk die vermaledijde AVG die dat dan een verwerking van persoonsgegevens noemt en dan héél streng schijnt te doen over toestemming en recht te worden vergeten. Zit je dan met je ethos.

Gelukkig denk ik dat het specifiek hier wel meevalt. Het noemen van de naam van een bron zie ik als journalistieke verwerking onder de AVG, het is een vorm van feiten en informatie delen met het publiek immers. Daarmee zit je op het eigen belang (artikel 6 lid 1 sub f AVG) waardoor toestemming niet meer aan de orde is.

Natuurlijk moet je dan wel een privacy-afweging maken, maar als het gaat om een naam die de persoon zelf ook al publiek maakte bij een gelijksoortige publicatie dan heb ik héle grote moeite een te respecteren privacybelang te bedenken. Als er bijzondere redenen zijn, dan is dat wel iets om rekening mee te houden (artikel 21 AVG) maar dat is meer dan “ik vind het niet prettig”. En de persoon in kwestie moet zich dan eerst melden met die onderbouwde persoonlijke redenen.

Het verwijderrrecht geldt niet bij journalistieke verwerkingen (artikel 17 lid 3 AVG) en meer algemeen niet als jij gewoon een belang hebt bij publicatie. Wissen van gegevens moet pas als je ze eigenlijk toch al weg had moeten gooien.

Arnoud

Kan Ancestry.com eigenaar worden van je DNA?

Geplaatst op in Informatiemaatschappij, 13 reacties

Pas op, las ik op vele plekken: de genealogiesite Ancestry.com claimt eigendom op je DNA. Ze hebben een dienst waarbij je DNA wordt getest om verwanten te vinden in hun database, maar de voorwaarden zeggen dat men jouw DNA eeuwig en gratis mag gebruiken ter identificatie van “you or a genetic relative.” Oftewel, die wordt hun eigendom en ze mogen er mee doen wat ze willen. Maar zoals eigenlijk altijd met berichten over dat diensten eigendom claimen op iets van hun gebruikers: nee, dit klopt niet.

De dienst AncestryDNA claimt de “World’s Largest Consumer DNA Database” met het DNA van meer dan 3 miljoen mensen, waarmee je “ethnic mix” kunt ontdekken, en “discover distant relatives, and find new details about your unique family history with a simple DNA test.” Allemaal leuk en aardig, maar uiteraard moest daar weer een jurist goed voor gaan zitten want stel er komen claims:

By submitting DNA to AncestryDNA, you grant AncestryDNA and the Ancestry Group Companies a royalty-free, worldwide, sublicensable, transferable license to host, transfer, process, analyze, distribute, and communicate your Genetic Information for the purposes of providing you products and services, conducting Ancestry’s research and product development, enhancing Ancestry’s user experience, and making and offering personalized products and services. In other words: we use your Genetic Information to provide products and services to you and improve our products and services for all our users. In addition, you understand that by providing any DNA to us, you acquire no rights in any research or commercial products that may be developed by AncestryDNA using your Genetic Information.

Mooi is dat. Dus ten eerste claimen zij het recht om alles te mogen doen met jouw DNA – niet alleen naar jou, maar naar al hun gebruikers. Oftewel dat gaat gewoon de database in. En ten tweede heb jij nergens recht op. Ja, je mag het rapport lezen maar daar houdt het wel mee op.

Maar is dat “claimt eigendom op je DNA”? Volstrekt niet. Allereerst niet omdat dat er niet staat. Sterker nog, het tegendeel staat een alinea hoger:

AncestryDNA does not claim any ownership rights in the DNA that is submitted for testing.

En ten tweede en belangrijker, omdat DNA niet iets is waar het concept eigendom überhaupt voor kan gelden. Ja, DNA bestaat wel (in tegenstelling tot data) maar wordt niet gezien als tastbaar fysiek object. Je hebt er dus geen eigendomsrechten op, en je kunt die dus ook niet overdragen. En zelfs als dat wel kon, dan ten derde zou zoiets een schriftelijke verklaring met handtekening vereisen.

(Je kunt natuurlijk zeggen dat dit spitsvondige juristerij is, want een eeuwigdurende onbeperkte licentie met sublicentierechten is effectief hetzelfde als de eigendom. Maar ik vind de fout net zo basaal als mensen die spreken van een BSN nummer of de programmeertaal HTML.)

In Europa is dit nog een best lastige dienst om goed op te zetten. Genetische informatie wordt onder de Privacyverordening gezien als een bijzonder persoonsgegeven (art. 9.1 AVG). Die mag dus niet worden verwerkt zonder een specifieke grond, en voor diensten als deze zie ik eigenlijk alleen de uitdrukkelijke toestemming (art. 9.2(a) AVG) als mogelijke grond.

Natuurlijk geef je toestemming voor verwerking van je DNA als je dat uploadt (pardon, instuurt) naar deze dienst. Maar dat DNA wordt vervolgens gematcht tegen hun hele database, waarna je kennelijk informatie over potentiële verwanten krijgt. En dát mag niet zomaar. De in de voorwaarden geëiste toestemming is daar te generiek voor – en bovendien mág dergelijke toestemming niet in voorwaarden opgeëist worden, dat moet apart.

Arnoud

Mag je andermans stamboom overnemen onder auteursrecht of databankrecht?

Geplaatst op in Intellectuele rechten, 46 reacties

stamboom-genealogie.pngHet maken en publiceren van stambomen blijft een onderwerp met lastige juridische vragen. Met name waar het gaat om gebruik van gegeven die anderen hebben verzameld.

Het verzamelen van brongegevens voor een stamboom is een tijdrovend werk. Hergebruik van andermans gegevens is daarentegen buitengewoon eenvoudig, zeker als alles gewoon op internet staat. Niet zo gek dus dat iemand die stamboomgegevens heeft verzameld, het niet leuk vindt als een ander die gebruikt.

Toch is daar juridisch wat tegen doen, niet eenvoudig. Het meest voor de hand liggende recht, het auteursrecht, gaat eigenlijk niet op bij stambomen. Voor auteursrecht moet je creatieve arbeid hebben verricht. En hoewel het verzamelen en combineren van gegevens veel arbeid is, is die arbeid niet creatief. Feiten op een rijtje zetten en de juiste combinaties maken levert dus geen auteursrechtelijk beschermd werk op.

Dit bleek uit een onlangs gepubliceerd vonnis. In deze zaak spande de verzamelaar van een uitgebreide stamboom aan gegevens een rechtszaak aan tegen een ander die delen daaruit op een genealogie-website had geüpload. De claim werd afgewezen, want

een stamboom betreft immers een opsomming van gegevens die vaststaan en waarin dus geen creatieve keuzes kunnen worden gemaakt, omdat anders de stamboom incorrect of onvolledig is. Verder valt niet in te zien dat het verbinden van de gegevens en het trekken van conclusies uit de voorhanden zijnde gegevens enige creatieve arbeid vereist. De keuze of rangschikking van stamboomgegevens vormt geen intellectuele schepping.

Een optie die wellicht wél had kunnen werken is het databankrecht. Het verzamelen, verbinden en verrijken van een collectie gegevens in een doorzoekbaar systeem is immers haast de definitie van een databank maken. En een databank is beschermd als je voor deze handelingen een substantiële investering in tijd, moeite of geld hebt gedaan.

Hiervoor zijn echter geen harde criteria. In bovengenoemde zaak was er ook te weinig bewijs hoe veel er nu was overgenomen uit de databank, en dan houdt het ook snel op natuurlijk.

Het lijkt ergens onrechtvaardig dat iemand zo je noeste arbeid kan overnemen en er goede sier mee maken. Maar een recht geven op het resultaat van hard werken lijkt me niet bepaald wenselijk: dat zou meer blokkeren dan mogelijk maken.

Arnoud

Publiceren van stambomen versus de privacywet

Geplaatst op in Privacy, Uitingsvrijheid, 68 reacties

stamboom privacy publicerenGenealogie is de discipline van de geschiedkunde die zich bezighoudt met voorouderonderzoek dan wel de afstamming van de familienaam. Internet is daarbij tegenwoordig een onmisbaar hulpmiddel, zowel voor het zoeken naar gegevens als voor het publiceren van eigen gegevens en bevindingen. Maar wie dat wil doen, loopt al snel tegen de privacywetgeving aan. Ook auteursrecht kan een rol spelen.

Op grond van de Wet bescherming persoonsgegevens (“de privacywet” in informele taal) mag je als genealoog gegevens publiceren van overledenen maar niet van levende personen. Soms hanteren mensen regels als “de geboortedatum moet 100 jaar in het verleden liggen” of “iemand moet 10 jaar overleden zijn” maar dat staat niet in de wet. Zelfs één dag na de sterfdatum publiceren is toegestaan, mits je maar uitkijkt dat je niet (ook) gegevens over nog levende nabestaanden publiceert.

Soms weet je niet wat iemands sterfdatum is. Je neemt dan een risico door toch te publiceren. Dit risico inperken kan alleen door nader onderzoek (vaststellen sterfdatum) of te gokken dat iemand uit 1928 ondertussen wel overleden zal zijn, dan wel geen problemen zal maken. Maar juridisch gezien is het risico niet te vermijden. (Wel kun je je afvragen wat voor schadeclaim iemand kan indienen omdat hij in een stamboom staat als “vermoedelijk overleden”.)

Bij portretrecht geldt wél een nadere regel. Je moet tot tien jaar na overlijden wachten voordat je een portret mag publiceren. Tot die tijd moeten de nabestaanden toestemming geven.

Auteursrecht speelt met name bij publiceren van foto’s een rol. Het auteursrecht van de fotograaf geldt tot 70 jaar na diens overlijden, en dat staat natuurlijk los van hoe oud de foto is en of de geportretteerde overleden is. Het hebben van een fysiek exemplaar van de foto verandert daar niets aan: toestemming voor publicatie moet apart worden verkregen.

Op een stamboom of verzameling brongegevens zit geen auteursrecht. In theorie kan het databankenrecht een rol spelen als je een grote stamboom/dataverzameling ineens overneemt. Maar voor bescherming moet de maker een “substantiële investering” hebben gedaan in het opbouwen van de databank, en dat zal zelden het geval zijn.

En oh, als laatste: dit geldt ook als de informatie uit openbare bronnen gehaald wordt. Dat iets al online staat, betekent niet dat er geen privacy meer geldt.

Frustrerend lijkt me wel dat er zelden tot nooit iets gebeurt met wetsovertreders op dit gebied. Wie het netjes wil doen, moet dus lijdzaam toezien dat de concullega’s wél gewoon “vermoedelijk overleden” bij hun stambomen zetten, foto’s online zetten waarvan de fotograaf vast nog geen 70 jaar geleden overleden is en met veel moeite gevonden aktes gewoon overnemen.

Arnoud

Geldt de privacywet ook voor overleden personen?

Geplaatst op in Privacy, Uitingsvrijheid, 14 reacties

wanted-poster-persoonsgegeven.pngEen lezer vroeg me:

Ons gemeentearchief beschikt over een zeer grote hoeveelheid bronmateriaal over oud-inwoners. Nu wil ik graag een verhaal schrijven over een moordzaak uit 1920 die destijds de gemeente nogal bezighield. Mag ik dat doen en daarbij de naam van de moordenaar en slachtoffers noemen? En kan ik dan ook een foto uit het archief daarbij publiceren? Of geldt de privacywet nog steeds?

Het gebruik van iemands naam in een publicatie valt in principe onder de privacywet, de Wet bescherming persoonsgegevens. Deze eist eigenlijk altijd toestemming van de betrokken persoon. Een naam publiceren zonder toestemming mag alleen in zeer uitzonderlijke gevallen, zo bepaalt de Wbp. De persvrijheid is zo’n uitzondering: als de nieuwswaarde groter is dan het privacybelang van de betrokkene, dan mag je deze publiceren.

Bij een overleden persoon geldt de Wbp echter niet meer. Je mag dus namen en informatie publiceren over deze personen zonder nadere toestemming of een belangenafweging. Alleen als de publicatie óók de privacy raakt van nog levende personen (bijvoorbeeld de kinderen of kleinkinderen), kan alsnog toestemming nodig zijn. Als je bijvoorbeeld vermeldt waar de moordenaar woonde en diens kleinkinderen wonen daar nog, dan zou de privacy in het gedrang kunnen komen.

Voor foto’s geldt het portretrecht. Dit geldt tot 10 jaar na overlijden. Dit is dus een ietwat merkwaardige kronkel: wil je publiceren over iemand die pas 5 jaar dood is, dan mag je wél zijn naam zomaar noemen maar niet zijn foto publiceren.

Bij het portretrecht geldt normaal een afweging van het “redelijk belang tegen publicatie”. Dit is in essentie hetzelfde als bij de uitzondering in de Wbp: als de nieuwswaarde groter is dan het privacybelang van de betrokkene, dan mag je deze publiceren. Echter, als de foto in opdracht van de geportretteerde is gemaakt, dan is toestemming nodig en kom je er niet met “er is geen redelijk belang”.

Een detail is nog dat het hebben van de foto in het archief niet impliceert dat je de foto mag publiceren. Een in 1920 gemaakte foto kan nog prima auteursrechtelijk zijn beschermd, want het auteursrecht loopt tot 70 jaar na de dood van de fotograaf. Als deze laten we zeggen 30 jaar oud was in 1920 en op tachtigjarige leeftijd overleed, dan is de foto pas op 1 januari 2041 rechtenvrij. Ja, 2041.

Het zou kunnen dat de foto door de politie is gemaakt. Dan is publicatie toegestaan mits je de bron noemt (“Foto: Politie Amsterdam, circa 1920”). Bij particuliere fotografen zul je op zoek moeten naar de fotograaf en diens toestemming vragen als je zijn foto’s wilt kopiëren of publiceren. Kun je die niet vinden, dan mag je de foto niet gebruiken. Eventueel kun je bij Foto Anoniem een vrijwaring kopen, maar die is niet goedkoop.

Arnoud

Privacy versus openbare bronnen

Geplaatst op in Privacy, 21 reacties

Toevallig kwam ik op het Stamboomforum een discussie tegen over privacy en het gebruik van openbare bronnen. Privacy en de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP) zijn een lastige bij sites die stambomen, geboortekaartjes en dergelijke publiceren. Zodra daarbij namelijk persoonsgegevens van levende personen wordt genoemd, valt de publicatie onder de WBP en is in beginsel toestemming nodig.

Dat wringt, zoals blijkt uit deze tekst waarmee de discussie begon:

Uw scheiding betreft dan een rechterlijke uitspraak. Volgens artikel 121 van onze grondwet zijn rechterlijke uitspraken OPENBAAR. Dat u het niet prettig vind om dit op internet te lezen, begrijp ik. De geboorte van uw kinderen heeft vast en zeker in de krant gestaan, onder het kopje “burgelijke stand’ Misschien heeft u zelf wel een advertentie gezet bij de geboorte, uw verloving of uw trouwen. Kranten (archieven) komen steeds meer online, dus daar vis je de informatie toch zo uit?

En ik geef toe: het is raar dat kranten of het Centraal Bureau voor Genealogie en andere overheidsinstanties deze informatie zomaar mogen publiceren, terwijl een gewone burger diezelfde informatie niet mag herpubliceren. Maar zo zit de wet toch echt in elkaar. (Tenzij het alleen over overleden personen gaat, daarvoor bestaat geen privacy meer.)

De Richtsnoeren van het College Bescherming Persoonsgegevens zijn duidelijk:

Wie een stamboom wil publiceren op internet, doet er verstandig aan om zich in eerste instantie te beperken tot gegevens van overledenen en alleen gegevens op te nemen over levende personen als zij daarin ondubbelzinnig hebben toegestemd. De Wbp kent geen principe als “wie zwijgt, stemt toe” bij het publiceren op internet van persoonsgegevens.

En ook meer algemeen over hergebruik:

Het feit dat persoonsgegevens op internet staan, betekent niet dat ze zomaar opnieuw gebruikt mogen worden in een andere context, voor een ander doeleinde. Het nieuwe doel moet verenigbaar zijn met het oude doel en de verantwoordelijke dient een zelfstandige rechtvaardigingsgrond te heb­ben voor de publicatie.

Dit is dus waarom een krant of dat Centraal Bureau die gegevens wél mag publiceren maar een genealogische website niet. Zij hebben toestemming of een wettelijk recht tot publicatie maar die toestemming impliceert zeer zeker geen toestemming voor hergebruik op een website. Ook niet als de originele publicatie vrij toegankelijk is via internet.

Arnoud

Mag je andermans stamboom overnemen?

Geplaatst op in Intellectuele rechten, 23 reacties

stamboom-genealogie.pngEen lezer vroeg me:

De afgelopen tien jaar heb ik veel werk gemaakt van het uitzoeken van onze familiestamboom. Ik heb ondertussen bergen informatie verzameld, waaronder ingescande oude archiefstukken, familiefoto’s en andere bronnen. Deze heb ik verwerkt in de stamboom en voorzien van uitgebreide teksten, foto’s en schema’s uitgegeven als boekje (in eigen beheer). Nu kwam ik erachter dat een ander veel van deze informatie op internet aan het zetten is. Hij beweert dat de Auteurswet niet van toepassing is omdat ik mijn werk gebaseerd heb op openbare en voor ieder toegankelijke archieven. Klopt dat?

Op feiten rust geen auteursrecht (van wie is informatie, inderdaad). Feiten zoals iemands naam, geboorte- en sterfdatum mag je dus zo overtypen uit andermans stamboom, ook als die in boekvorm is uitgegeven. Een door een ander geschreven levensverhaal is echter meer dan een serie feiten, daar komt creativiteit aan te pas dus daar zit auteursrecht op. Zo’n verhaal mag je dus niet overnemen zonder toestemming van de auteur. Wel mag je de feiten eruit overnemen en daarmee je eigen verhaal schrijven.

Update (4 maart 2014) de rechtbank Zeeland vonnist dat een stamboom inderdaad niet auteursrechtelijk beschermd is:

… een stamboom betreft immers een opsomming van gegevens die vaststaan en waarin dus geen creatieve keuzes kunnen worden gemaakt, omdat anders de stamboom incorrect of onvolledig is. Verder valt niet in te zien dat het verbinden van de gegevens en het trekken van conclusies uit de voorhanden zijnde gegevens enige creatieve arbeid vereist. De keuze of rangschikking van stamboomgegevens vormt geen intellectuele schepping.

Voor foto’s ligt het iets lastiger. Foto’s zijn vrijwel altijd creatief, en dus vrijwel altijd beschermd door auteursrecht. Tenzij, en dat is hier natuurlijk relevant, de fotograaf al 70 jaar of langer geleden overleden is. Helaas is dat wel een lastig uitzoekwerkje, want bij veel van zulke oude foto’s is niet snel duidelijk wie de fotograaf is.

Bij ingescande archiefstukken zie ik niet welke rechten er te claimen zouden zijn. Een scan van een document maken levert je op zichzelf geen rechten op. Die scan mag een ander dus zo overnemen zonder dat je daar wat aan kunt doen. Het document zelf zou auteursrechtelijk beschermd kunnen zijn, maar dat betwijfel ik bij dit soort archiefstukken. Die zijn immers alleen bedoeld om feiten vast te leggen (geboorteakte, trouwboekje, opgehangen personen in september 1672) en daar zal dus weinig creativiteit aan te pas zijn gekomen. Ook dergelijke stukken mogen dus zomaar worden overgenomen.

Ik denk dan ook dat de vraagsteller hier weinig kan doen tegen de overgenomen bronnen en informatie. Het is natuurlijk wel netjes om even te vragen of er samengewerkt kan worden, bijvoorbeeld door één plek te nemen waar je de scans neerzet zodat beiden ze kunnen gebruiken.

Arnoud