Tag: Uitputting

About Uitputting

Subscribe Feeds

Gastpost: Videogames na Usedsoft v. Oracle

Geplaatst op in Intellectuele rechten, 13 reacties

pacman-spelletjes-gewelddadig.pngOmdat ik met vakantie ben deze week een aantal bijdragen van vaste bezoekers. Vandaag wederom jurist Bas van der Geld over tweedehands verkoop van videogames versus het auteursrecht.

Als videogame liefhebber was ik na de uitspraak in Usedsoft v Oracle aangenaam verrast. Ik was in de veronderstelling dat net als software, nu ook videogames mochten worden doorverkocht. Anders dan bijvoorbeeld e-books en digitale muziekbestanden zijn videogames namelijk software, toch?

Nee, volgens het Hof van Justitie zijn videogames meer dan software. Videogames zijn namelijk:

complex materiaal dat niet alleen een computerprogramma bevat, maar ook grafische en geluidselementen die, hoewel zij in computertaal zijn gecodeerd, een eigen scheppende waarde hebben die niet tot deze codering kan worden beperkt.

Men zou verwachten dat de auteursrechtelijke bescherming van het computerprogramma onder de Softwarerichtlijn (Richtlijn 2009/24) valt. Dat digitale audiovisuele elementen beschermd worden op basis van de Auteursrechtrichtlijn is niet verwonderlijk. Maar hoe zit het dan met de auteursrechtelijke bescherming van de videogame in zijn geheel?

Voor zover de delen van een videogame, in casu de grafische en geluidselementen, bijdragen aan de oorspronkelijkheid van het werk, worden zij samen met het volledige werk auteursrechtelijk beschermd op grond van de bij richtlijn 2001/29 ingestelde regeling.

Bepalend zijn de audiovisuele elementen van de videogame en de mate waarin zij bijdragen aan de oorspronkelijkheid. De gehele videogame wordt beschermd op grond van de Auteursrechtrichtlijn (Richtlijn 2001/29), zelfs het computerprogramma. Juist op dit punt knelt de toepassing van het Usedsoft arrest met het doorverkopen van videogames. Terwijl het hof bepaalt heeft dat software mag worden doorverkocht op basis van de Softwarerichtlijn, bestaat er nog veel onzekerheid over de doorverkoop van zaken die onder de Auteursrechtrichtlijn vallen. Denk hierbij aan de zaak Tom Kabinet over het doorverkopen van e-books. Hoe merkwaardig ook, laat het nu net zo zijn dat videogames in het geheel onder dezelfde richtlijn vallen.

Zo bevestigde ook de Duitse rechter in een geschil tussen de Duitse consumentenbond en videogame platform Steam. In een procedure beriep de consumentenbond zich op het Usedsoft arrest om de doorverkoop van videogames op Steam mogelijk te maken. Wijzend op het unieke karakter van videogames bepaalde de rechter dat de Auteursrechtrichtlijn van toepassing was. Uitputting van het auteursrecht zoals in het Usedsoft arrest was volgens de rechter beperkt tot software onder de Softwarerichtlijn. Zodoende werd de consumentenbond in het ongelijk gesteld. Ook in een Duitse zaak over e-books en digitale muziekbestanden werd uitdrukkelijk gewezen op het onderscheid tussen beide richtlijnen.

Met spanning wacht ik momenteel de bodemprocedure in de zaak Tom Kabinet af. Ik hoop dat in deze zaak de reikwijdte van het Usedsoft arrest eindelijk duidelijk wordt. In tegenstelling tot de Duitse rechter, die simpelweg de werking van Usedsoft op de Auteursrechtrichtlijn afwees, realiseerde de Nederlandse voorzieningenrechter dat:

op dit moment niet met zekerheid kan worden gezegd wat de reikwijdte van het UsedSoft arrest is en of de betekenis van dit arrest zich ook uitstrekt tot de handel in e-books.

Daarbij, het:

Voor de hand ligt dat, zoals Tom Kabinet ook heeft betoogd en in een op onderdelen vergelijkbare bodemprocedure voor de rechtbank te Den Haag mogelijk zal geschieden, hierover in een bodemprocedure prejudiciële vragen worden gesteld.

Tot het HvJ zich uitlaat over de toepassing van Usedsoft op andere zaken dan software, bestaat er onzekerheid over het doorverkopen van videogames. Toch heb ik na het Usedsoft arrest wel een omslag geconstateerd in de benadering van videogame ontwikkelaars/platforms ten opzichte van digitale “eigendom”. Zo stelde Blizzard, tot een aantal maanden geleden, spelers in staat virtuele goederen (of ja licenties) voor echt geld te verhandelen. Daarnaast biedt het zojuist besproken Steam sinds kort de mogelijkheid om via haar online platform videogames uit te lenen. Een handeling die voorheen alleen in traditionele eigendomsverhoudingen denkbaar was.

Met de woorden van Neelie Kroes, vice-president van de Commissie (Digital Agenda), zou ik graag afsluiten:

the legal framework needs to take account of the needs of society. Users’ interest and expectations matter alongside creators’ rights. Rules cannot be impractical, uncertain, or unreasonable for ordinary users.

Bas van der Geld is recent afgestudeerd in de master Nederlands recht aan de Universiteit Maastricht. Hij is gefascineerd door intellectueel eigendom en IT, zowel op juridisch als technisch vlak. Met een achtergrond in Europees recht, houdt hij de Europese ontwikkelingen in deze rechtsgebieden nauwkeurig in de gaten. Bijzondere aandacht gaat daarbij uit naar ontwikkelingen op het gebied van videogames.

Tom Kabinet mag voorlopig tweedehands ebooks blijven verkopen

Geplaatst op in Intellectuele rechten, 18 reacties

scanbook.pngDe verkoop van tweedehands ebooks door de Nederlandse website TomKabinet.nl is niet evident illegaal. Dat vonniste de Amsterdamse rechter gisteren. De site had een rechtszaak aan de broek gekregen van het Nederlands Uitgeversverbond, dat meende dat bij tweedehandsebookhandel geen sprake van uitputting zou zijn.

Sinds het Usedsoft-arrest weten we dat gedownloade software tweedehands mag worden doorverkocht. Of dat ook voor andere werken geldt, is nu de grote vraag. Ik blijf erbij dat er geen verschil is tussen software en books, maar het NUV meende dat dat er wel degelijk is: twee kopieën van software zijn identiek, maar een papieren boek slijt veel harder dan een ebook. Bovendien verstoort de grootschalige piraterij van TomKabinet de broze opkomende markt voor e-books.

TomKabinet beroept zich verrassend genoeg (voor mij dan) niet op het Usedsoft arrest maar op het Nederlandse Beeldbrigade-arrest. Software kun je kopen, bepaalde de Hoge Raad toen: de regels over koop van fysieke zaken zijn van toepassing op software die je tegen eenmalige vergoeding krijgt. Ongeveer hetzelfde criterium als Usedsoft inderdaad, maar vanuit een andere benadering: dat is gewoon handig, dat alle regels over aankopen, betalen, herstel en vervanging op digitale goederen van toepassing zijn:

Deze toepasselijkheid is ook wenselijk omdat de kooptitel een uitgewerkte regeling geeft inzake conformiteit, klachtplicht en verjaring, en omdat met die toepasselijkheid de rechtspositie van de koper wordt versterkt (met name in het geval van consumentenkoop en koop op afstand). In al deze opzichten bestaat geen aanleiding de aanschaf van standaardsoftware te onderscheiden van de koop van zaken en vermogensrechten.

Bovendien had de site een controlemechanisme ingebouwd dat mensen niet twee keer hetzelfde e-boek konden verkopen, en werd een watermerk toegevoegd waarmee piraterij kon worden opgespoord. Er is dan eigenlijk geen reden meer om de handel bij TomKabinet te verbieden: men verkocht het ebook zonder kopieerbeveiliging, men kreeg een eenmalige vergoeding net als bij gewone boeken, dus wat is het probleem als dat boek 1-op-1 doorverkocht wordt net als bij gewone boeken?

De kortgedingrechter zit met de handen in het haar, zo lees ik tussen de regels door. Usedsoft en Beeldbrigade gaan beiden over software, maar het is geen zekerheid dat het Europese Hof voor andere werken anders zou redeneren. Men legt de nadruk op het maatschappelijk belang van uitputting (van software), en dat belang is er ook bij boeken. Bovendien is de prijs van e-books ongeveer hetzelfde als bij fysieke boeken, dus die redelijke vergoeding heb je al binnen als uitgever.

Verder heeft TomKabinet zeker haar best gedaan, aldus de rechter, om te zorgen dat er bij haar alleen legaal gehandeld kan worden. Ze reageert op klachten, hanteert notice en takedown net als Marktplaats en doet haar best in overleg te komen met de industrie. Die had daar alleen geen zin in (de rechtbank was al gebeld voor een zittingsdatum toen het overleg met TomKabinet nog moest plaatsvinden). En dat lijken ze nu indirect terug te krijgen: de eis wordt afgewezen.

Nou ja oké, de eigenlijke reden is dat het te complex is voor een kort geding. Daar moet snel een knoop worden doorgehakt om acute schade te voorkomen. Maar het is niet evident fout wat TomKabinet doet, en de knoop vereist waarschijnlijk de juridische hulplijn van het Europese Hof van Justitie. En dan is een kort geding niet de passende plek voor een tijdelijk verbod. Het NUV mag alvast € 23.469,56 aan proceskosten van de ebooksite vergoeden en moet nu een bodemprocedure starten om uit te zoeken hoe het écht zit. Ik ben héél benieuwd.

Arnoud

Uitgevers willen tweedehandsebooks-site platleggen

Geplaatst op in Intellectuele rechten, 16 reacties

scanbook.pngAmper een week na de livegang van het platform voor tweedehands ebooks Tomkabinet.nl heeft de site al een sommatie aan zijn broek van de Nederlandse uitgeverswereld, zo meldde Sprout vorige week. Het platform maakt het mogelijk je ebooks tweedehands door te verkopen, net zoals tweedehandsboekhandels en Marktplaats het mogelijk maken fysieke boeken tweedehands door te verkopen. Tomkabinet verwacht dat dit mag, op grond van het Usedsoft-arrest uit 2012. De uitgeefbranche vindt uiteraard van niet, dus dat gaat juridisch vuurwerk opleveren.

We hadden het een paar weken terug over het tweedehands doorverkopen van ebooks, op grond van Usedsoft. Op zich is het arrest duidelijk: heb je een licentie gekocht die eeuwigdurend en tegen een eenmalig (en economisch reëel) bedrag is, dan heb je het werk gekocht en mag je het dús doorverkopen.

Echter: Usedsoft ging over software, en voor software is er een aparte Richtlijn naast de gewone Auteursrechtrichtlijn. Beide richtlijnen (Europese wetten) bepalen iets over uitputting, maar in de Usedsoft-uitspraak baseerde de hoogste Europese rechter zich alleen op de aparte Softwareauteursrechtrichtlijn. Logisch, in een softwarezaak.

Er is geen reden waarom men wél uitputting voor software maar niet voor ebooks en andere werken zou willen toestaan. Maar gezégd is het niet. Dat mag ook niet, want een rechtbank mag alleen oordelen over de zaak die er ligt en geen uitstapjes doen naar andere wetten om dan te zeggen “oh ja hier geldt het ook voor”. En dat biedt dus het argument voor handige advocaten om te roepen dat het arrest niet zo gelezen moet worden.

En toegegeven, er is (Duitse) jurisprudentie die zegt dat Usedsoft inderdaad niet voor andere werken dan software geldt (dank, Bas).

De redenering is dat het een speciale wet is en je het arrest dus niet mag toepassen, en dat in de gewone Auteurswet staat dat uitputting van digitale kopieën niet kan, dús kan het niet. Alleen: dat staat óók in die Softwarerichtlijn en het Hof van Justitie had er geen moeite mee dat te passeren door haar constructie van “eeuwige licentie tegen economische prijs = koop”. Het Duitse hof had wellicht even kunnen toelichten waarom dát criterium niet zou kunnen bij gewone werken.

Mocht u meer juridische diepgang willen, dan is de werkelijk schuimbekkende tirade van Quaedvlieg tegen Usedsoft lezenswaardig.

Wat denken jullie, gaat Tomkabinet het halen?

Arnoud

Tweedehands doorverkopen van ebooks, mag dat?

Geplaatst op in Intellectuele rechten, 44 reacties

scanbook.pngEen lezer vroeg me:

Ik heb een aantal ebooks gekocht waar ik geen interesse meer in heb. Deze wil ik nu doorverkopen net als mijn tweedehands papieren boeken. Maar mag dat eigenlijk wel?

Ebooks doorverkopen is problematisch: het verkopen van auteursrechtelijk beschermd materiaal wordt gezien als een nieuwe openbaarmaking, oftewel inbreuk. Papieren boeken mag je echter wel doorverkopen: dit heet “uitputting”. Wie een exemplaar van een werk op de markt brengt, kan zich niet langer verzetten tegen verdere verspreiding van dat exemplaar.

Ebooks zijn geen ‘exemplaren’, geen stoffelijke dingen zoals papieren boeken. Lang werd dan ook aangenomen dat dit gewoon niet mag, aangezien uitputting alleen geschreven was voor stoffelijke exemplaren. Maar in 2012 kregen we het Usedsoft-arrest van het Hof van Justitie, dat bepaalde dat digitale downloads van software ’tweedehands’ mochten worden doorverkocht. De redenering was kort gezegd dat uitputting ook hóórt te gelden voor digitaal.

Hoewel de redenering werd gedaan in de context van software, denk ik dat deze uitspraak echter breder is dan alleen het software-auteursrecht. De basis voor het arrest is immers de algemene regel van de uitputting van het auteursrecht uit de Auteursrecht-richtlijn (2001/29) en niet een software-specifieke richtlijn. En men spreekt vervolgens wel van het distributierecht zoals dat volgt uit de softwarerichtlijn (2009/24, de opvolger van 91/250) maar ik kan daar weinig écht softwarespecifieks aan ontwaren.

De eis uit de Usedsoft-uitspraak is wel dat de verkoper en koper kunnen bewijzen dat echt het enige exemplaar is overgedragen. De verkoper moet dus kunnen bewijzen dat zijn kopie (of kopieën) is gewist, en de koper moet bewijzen dat hij het legaal tweedehands heeft gekocht. Oh, en de auteursrechthebbende mag een audit uitvoeren om te zien of echt aan deze eis is voldaan. Het zou handig zijn als tweedehands-ebook-platforms hier middelen voor voorzien, ongeveer zoals Usedsoft dat doet bij softwarelicenties.

Sommige ebookdiensten (zoals Adobe) hebben gekoppelde DRM (kopieerbeveiligingen). Het is dan buitengewoon lastig om een gekocht ebook tweedehands door te verkopen, aangezien het bestand zelf versleuteld is en de sleutel alleen beschikbaar is bij de originele koper. Ik weet van geen officiële manier om zo’n sleutel of code over te dragen aan een ander.

Natuurlijk zijn er cracks en trucs om de DRM eraf te slopen, maar het is onrechtmatig om die te gebruiken (art. 29a Auteurswet). En het is onduidelijk of deze onrechtmatigheid blijft bestaan als je de DRM eraf haalt voor een legale tweedehands verkoop. Het lijkt logisch maar het stáát er niet dat het mag.

Sterker nog, lid 4 van dat wetsartikel bepaalt expliciet dat de minister een algemene maatregel van bestuur kan invoeren om te regelen onder welke voorwaarden men DRM mag kraken voor legitieme doelen als toegankelijkheid voor gehandicapten, onderwijs of thuiskopiëren. Oftewel dit mag niet totdat die AMvB er is. Maar de uitputting (artikel 12) wordt daar niet genoemd, net zo min als citeren trouwens.

Ik heb zelf ook een aantal ebooks via Adobe gekocht, en maak me af en toe best zorgen wat er gaat gebeuren als men besluit de stekker uit die dienst te trekken. En het voelt onrechtvaardig dat alles dat ik daartegen kan doen, onrechtmatig is.

Arnoud

Doorverkopen van Google-bril Glass verboden

Geplaatst op in Innovatie, 23 reacties

not-for-resaleGoogle verbiedt ontwikkelaars die al een testversie van de bril Glass hebben, hun apparaat te verkopen, uit te lenen of weg te geven, las ik bij Nu.nl. De algemene voorwaarden van de online bril vermelden “Je mag het apparaat niet doorverkopen, maar je mag het apparaat wel cadeau doen” en stellen dat Google de diensten gekoppeld aan de bril mogen afsluiten als je dat toch niet. Eh. Was er niet zoiets als eigendomsrecht?

Zowel in de VS als hier geldt dat als een bedrijf een product heeft verkocht, de koper dit mag doorverkopen. Dat is immers wat “verkoop” impliceert: het eigendom gaat over, en de eigenaar mag zelf beslissen wat hij ermee doet. Algemene voorwaarden die “over het graf” heen regeren wat de koper mag doen, zijn al heel snel onredelijk. Zo kun je bijvoorbeeld niet bepalen dat na drie jaar de eigendom automatisch teruggaat naar de verkoper.

Natuurlijk, het is mogelijk om een product aan iemand beschikbaar te stellen zonder dat deze eigenaar wordt. Je kunt iets uitlenen of verhuren (zoals een leasetelefoon) en dan kun je in de huurvoorwaarden allerlei zaken verbieden. Doorverkopen hóef je dan eigenlijk niet te verbieden: de verkrijger kán een gehuurd of geleend apparaat niet verkopen want hij is er geen eigenaar van. (Oké formeel kan hij het wel verkopen maar niet leveren.)

Google spreekt echter expliciet van ‘verkopen’ in de voorwaarden, wat volgens mij impliceert dat ze de transactie waarbij je een Glass verkrijgt, als een eigendomsoverdracht zien.

Google gebruikt echter een truc die vrij uniek is voor connected producten: ze verbieden je niet zozeer de Glass te verkopen, maar ze schakelen het op afstand uit zodat je er de dienst niet meer mee kunt afnemen als je dat doet. Dat zou net zoiets zijn als een telecomprovider die zegt, als je je telefoon verkoopt dan zetten we de IMEI op een zwarte lijst.

Ik ben er nog niet uit of dat nou mag. Het vóelt nogal onredelijk want het gaat in tegen het systeem van eigendomsoverdracht. Tegelijkertijd, ze mógen mensen weigeren hun dienst te laten afnemen. Maar welk redelijk doel dient dat verbod hier, bij Google? Ik kan er geen bedenken. Maar heel expliciet een regel die hiertegen gebruikt kan worden, weet ik zo ook niet. Misbruik van bevoegdheid?

Ik snap ook niet goed wat Google hiermee wil bereiken. Wat is het probléém van doorverkopen van je Glass? Als ze nu gewoon eisen dat je een persoonsgebonden account moet hebben, dan moet de koper zelf een eigen account maken en dan is het niet meer relevant welke bril hij concreet gebruikt. Ik mis iets, denk ik.

Arnoud

Gedownloade software mag worden doorverkocht

Geplaatst op in Intellectuele rechten, 47 reacties

software-tweedehands.jpgBaanbrekende uitspraak zeggen ze bij ITenRecht, en terecht. Gedownloade gekochte software mag worden doorverkocht, en kopers van tweedehands software hebben een wettelijk gebruiksrecht. Ongeacht wat in de licentie staat. Lekker puh. Ok, dat laatste is mijn mening maar de rest is de opvatting van het Hof van Justitie in de UsedSoft zaak (C-128/11) waarbij Oracle dit Duitse tweedehandssoftwarelicentieverkoopbedrijf had aangeklaagd.

De Softwarerichtlijn, die auteursrecht op software regelt, bepaalt dat de auteursrechten zijn uitgeput op een exemplaar van software wanneer dat door de rechthebbende in de handel wordt gebracht via verkoop. Dat exemplaar mag worden doorverkocht, ongeacht wat er in de licentie staat. Logisch, zo werkt het met boeken ook. Pardon, met auto’s want het is in de ICT verplicht om vergelijkingen met auto’s te maken. Maar hoe dit nu uitpakt met gedownloade software, wist eigenlijk niemand. Is dat ook “verkoop”? Of sluit je dan alleen een contract?

Net als ik krijgt het Hof hoofdpijn van het onderscheid tussen de software en de licentie daarop. Een kopie hebben van software is zinloos als je niet ook een gebruiksrecht daarop hebt, begint het dus. En vervolgens constateert men dat uit diverse wetten en richtlijnen volgt dat een download eigenlijk hetzelfde is als een CD kopen: je krijgt een kopie en toestemming voor gebruik. Of de kopie materieel of immaterieel is, maakt niet uit. Zo staat er in de Softwarerichtlijn dat de bescherming van software in alle media hetzelfde moet zijn. Hoewel dat ongetwijfeld opgeschreven is om te voorkomen dat men ergens mínder bescherming zou kunnen krijgen dan ergens anders, werkt die zin natuurlijk ook omgekeerd: als uitputting fysiek een grens is, dan ook op internet.

Ook stelt het Hof dat auteursrechthebbenden recht hebben op een redelijke bescherming (en vergoeding) maar niet méér. Dat bepaalden ze al eerder in de Premier League-uitspraak, over het mogen ontvangen van satelliettelevisie en de handel in decoders daarvoor. Het Hof vond de beperkingen die de voetbalauteursrechthebbenden daar aanlegden, ingaan tegen het vrij verkeer van goederen en niet noodzakelijk voor een redelijke exploitatie van het auteursrecht. Dus nee, je hebt geen recht op geld voor alles dat mensen met je software kunnen doen.

Wel moet het gaan om “verkoop”, en niet elke licentieovereenkomst is een verkoop. Er moet sprake zijn van een licentie die onbeperkt is in de tijd, en er moet een redelijke vergoeding tegenover staan die in overeenstemming is met de economische waarde van de software. Dat laatste is ter onderscheid van huur: wie 3 euro per maand betaalt, huurt de software, maar wie 300 euro in één keer betaalt en daarna nooit meer, koopt de software.

Tevens moet de verkoper zijn kopie van de software onbruikbaar maken. Dus wissen, ook de backups. Wederom logisch.

En voor het geval bijdehante rechthebbenden in de licentie doorverkoop willen hinderen: dat mag niet, lekker puh. Oeps, doe ik het weer. In de Softwarerichtlijn staat namelijk dat je het een rechtmatige verkrijger niet mag verbieden om normaal gebruik van de software te maken. En daaronder valt dus ook het mogen doorverkopen van de software met licentie, dat is ook normaal.

Tussen neus en lippen door schopt men nog even tegen de schenen van de fijnslijpers die altijd zeiden dat “rechtmatig verkrijger” iemand is die een geldige licentie bezit. Daarmee wordt dat begrip eigenlijk zinloos. De wetgever wilde een juridische positie voor afnemers scheppen, en niet een synoniem voor “contractuele wederpartij”. Als je tegen een verkrijger van een tweedehands kopie kunt optreden met je auteursrecht, is het onmogelijk om software door te verkopen.

Als beperking geldt wel dat een gekochte licentie niet mag worden gesplitst. Koop je 23 licenties in één contract, dan mag je ze alleen als bundel van 23 doorverkopen. Dat lijkt net wat strenger dan in de fysieke wereld, maar ergens klopt het wel. Als je een 23-delige encyclopedie (een papieren Wikipedia) koopt, word je geacht die alleen met z’n 23-igen door te verkopen. Niet per stuk. Dat beperkt wel de handelsvrijheid van UsedSoft, waar je wel gesplitste licenties kon kopen.

En men “beklemtoont” nog even dat Oracle wél het recht heeft om te auditten of doorverkochte software wel echt gewist is bij de eerste koper. Dat is ongetwijfeld bedoeld als een soort goedmakertje: we pakken je wel het recht af om tegen UsedSoft op te treden maar je staat niet helemaal met lege handen hoor. Hoewel ik me goed kan voorstellen dat Oracle hier in de praktijk weinig aan heeft.

Ik ben heel benieuwd wat de reactie in de markt zal zijn. In eerste instantie zet ik m’n geld op “compleet negeren en heel hard LALALA roepen als iemand erover begint”. Volhouders gaan blafbrieven van advocaten krijgen met kulargumenten als “dat was een Duitse zaak, dat geldt niet bij ons” of “ons licentiemodel is wezenlijk anders dan Oracle”. Of met het iets-minder-kulargument “onze licenties zijn 5 jaar geldig” en/of “u moet elk jaar betalen dus is het huur”. Maar dat lost zich vanzelf op als ook de eerste Nederlandse rechtszaken uitgevochten zijn. Een arrest als dit van het Europese Hof wordt echt niet zomaar genegeerd bij de rechter.

Wél pijnlijk zou zijn als rechthebbenden nu veel zwaarder in gaan zetten op technische beperkingen, zoals activatie die maar éénmalig mag worden uitgevoerd. Dan kan software doorverkopen wel maar wérkt ie gewoon niet meer bij de nieuwe verkrijger. En dáár tegenin gaan vereist vrees ik weer wel een gang naar de Europese rechter.

Arnoud<br/> Foto: Drazz, Flickr, CC-BY-SA 2.0

De teniet gegane hardware

Geplaatst op in Intellectuele rechten, 35 reacties

hardware-software-computer-gollem-huh.jpgHardware komt pas tot leven als het in een systeem wordt verwerkt en met software gevoed. Deze prachtige formulering vond ik via ITenRecht.nl in een vonnis uit 1999 dat kennelijk pas recent online kwam. Het ging hier om wat ITenRecht de “angst van iedere rechthebbende” noemt: een curator die je spullen niet teruggeeft terwijl je nog een euroton aan facturen open hebt staan.

In deze zaak had het failliet geraakte bedrijf QTecQ computers en bijbehorende software besteld bij leverancier ABB. Deze waren onder eigendomsvoorbehoud geleverd, wat wil zeggen dat QTecQ pas eigenaar zou worden nadat alle facturen waren betaald. Op zich een standaardmanier om die angst te bestrijden. Immers, wat geen eigendom is van de failliet kun je gewoon opeisen bij de curator.

De curator stelde in deze zaak echter dat afgifte niet hoefde omdat de hardware en software onderdeel was geworden van het grotere geheel van de sluiscomputers van QTecQ. En dan is er sprake van zaaksvorming:

Indien iemand voor zichzelf een zaak vormt of doet vormen uit of mede uit een of meer hem niet toebehorende roerende zaken, wordt hij eigenaar van de nieuwe zaak, tenzij de kosten van de vorming dit wegens hun geringe omvang niet rechtvaardigen.

En ja, dat betekent dat het eigendom van de oorspronkelijke eigenaar of eigenaren teniet gaat. Een standaardvoorbeeld: plaats je een dak op andermans huis, dan zijn de dakpannen niet meer je eigendom want ze zijn nu onderdeel van dat huis. Dat geldt ook als je ze had geleverd onder een eigendomsvoorbehoud. Natuurlijk heb je nog wel recht op betaling van je factuur voor de dakpannen (of het leggen van het dak), maar je kunt je dakpannen niet meer terugvorderen bij wanbetaling want het zijn je dakpannen niet meer.

Gaat dat ook op als je een stapel besturingscomputers ergens naar binnen rolt en aansluit? De president beschrijft de apparatuur zoals hij die ter plekke heeft mogen waarnemen:

De door ABB geleverde hardware bestaat uit tientallen componenten. De opstelling bij QtecQ omvat enkele manshoge en tenminste meterbrede metalen kasten, eigendom van QtecQ, waarin de hardwarecomponenten van ABB zijn bevestigd. De bezichtiging laat kasten zien die van onder tot boven zijn volgepakt met electronische apparatuur, de hardware, gemonteerd op bevestigingssystemen en onderling verbonden met veel bedrading. Voorts omvat de opstelling personal computers, beeldschermen en printers. Niet in geschil is dat de onderdelen van de opstelling zonder beschadiging uit de kasten kunnen worden gedemonteerd.

De functie van het systeem zal zijn om de computerbesturing van de sluizen mogelijk te maken, voegt hij daaraan toe. En dan komt die mooie zin over de hardware die tot leven komt. Want:

Indien de hardware van ABB uit het systeem wordt verwijderd is het zonder meer incompleet. Zonder hardware kan de functie van het systeem, besturing van de sluizen, niet worden verwezenlijkt. Het totaal van de aangeleverde onderdelen is door QtecQ samengevoegd tot een nieuw geheel met een specifieke functie.

En daarom acht men het systeem nu een nieuwe zaak, in plaats van een kamer waar toevallig wat apparatuur van QTecQ naar binnen geschoven is. Alles werkt met elkaar samen voor één doel, die sluizen besturen. En daarom geldt de wet over zaaksvorming: we vinden dit een nieuw systeem en dus is het een nieuw systeem. De hardware van ABB bestaat niet meer, en dus kan die ook niet meer worden teruggeëist.

Arnoud

Amerikaans Hof: auteursrecht op software kan niet uitgeput raken

Geplaatst op in Intellectuele rechten, 27 reacties

“EULAs, and whatever nonsense they may contain, are legally binding in the US.” OSNews berichtte afgelopen vrijdag over een arrest van het Amerikaanse Hof van beroep (9th Circuit) waarin werd geoordeeld dat levering van software niet als verkoop gezien moet worden, maar puur als een licentieverstrekking. Dat betekent dat een verkrijger van software in de VS deze niet mag doorverkopen als dat in de licentie verboden is. Het principe van “first sale” oftewel uitputting geldt daarmee niet (meer) voor software in de VS.

Het Hof komt hiermee terug op een vonnis uit 2009 waarin de rechtbank juist wél oordeelde dat een licentienemer van software gerechtigd is deze door te verkopen. Tenminste, als hij de software op de originele dragers doorverkoopt natuurlijk. De basis daarvoor was de regel uit het auteursrecht die zegt dat legaal op de markt gekomen “exemplaren” vrijelijk mogen worden doorverkocht. Het Hof zegt nu dat die regel niet geldt voor software, omdat daarbij de licentie (EULA) vérgaande beperkingen stelt aan het gebruik. Meer precies: uitputting geldt niet wanneer

  1. De auteursrechthebbende expliciet het woord “licentie” gebruikt.
  2. De licentie “significantly restricts the user’s ability to transfer the software” (oftewel gebruikt een standaardzin dat de licentie niet overdraagbaar is).
  3. De licentie “imposes notable use restrictions” (zoals dat maar één gebruiker de software mag gebruiken).

Als aan die drie eisen is voldaan, dan zou volgens het Hof duidelijk moeten zijn dat je géén eigenaar bent van het exemplaar maar slechts een gebruiker. Je zou dit kunnen vergelijken met een huurder – die weet ook duidelijk dat hij huurt en niet koopt, en dat zijn gebruik aan de nodige beperkingen onderworpen is.

De zorg van OSNews, en ook van Ars Technica, is dat het Hof hiermee lijkt te zeggen dat rechthebbenden alles in zo’n EULA mogen zetten en dat dat dus bindend is. Dat gaat me wat te ver. Het Hof zegt in het arrest alleen dat áls aan die drie items voldaan is, er geen sprake is van uitputting. Men ontkent niet dat er ontoelaatbare eisen in een licentie kunnen staan.

In Nederland lijkt uitputting voor voorgeinstalleerde software juist wel te bestaan, tenminste volgens de rechtbank Dordrecht. Die oordeelde:

Er zijn dus exemplaren van de CAD-software geïnstalleerd op dragers (werkstations) in het verkeer gebracht door middel van eigendomsoverdracht aan Nelcon door de exclusief distributeur Han Dataport, en dus met toestemming van de auteursrechthebbende. … Dit heeft tot gevolg dat Han Dataport zich niet kon verzetten tegen de verdere verspreiding van deze software(…).

De inhoud van de licentie was daarbij irrelevant.

Deze aanpak van de rechtbank Dordrecht spreekt me wel aan, maar hij gaat alleen op voor verkoop van software op fysieke dragers. En daarvan is steeds minder sprake natuurlijk vandaag de dag. Meer en meer software (maar ook andere content, zoals muziek en films) gaat digitaal, en daarbij geldt de uitputtingsregeling sowieso niet. Wat mij betreft wordt het tijd om hier expliciete regels over te maken (wat ook in het Ninth Circuit-arrest gezegd wordt.)

Arnoud

“Oracle misbruikt merkenrecht tegen vrije handel”

Geplaatst op in Ondernemingsvrijheid, 3 reacties

Ja, dat vond ik ook een beetje rare kop van Webwereld bij een artikel over een Engelse rechtszaak. Waar men de term ‘misbruik’ op baseert, is me niet helemaal duidelijk. In de lead heet het namelijk ineens heel neutraal ‘gebruikt’, hoewel de geladen term ‘frustreren’ wel is blijven staan:

Oracle gaat prijsconcurrentie tegen door de import van ict-goederen naar Europa tegen te werken. Het bedrijf gebruikt het merkenrecht om het vrije verkeer van goederen te frustreren.

In ieder geval, het gaat om een Engels arrest in een zaak tussen Oracle en M-Tech, een importeur van ICT-artikelen. De laatste had merkproducten van Oracle (nou ja, Sun) geïmporteerd uit China, Chili en de Verenigde Staten. Oracle vond dat niet leuk, dus startte ze een rechtszaak (ik zei het laatst al, merkhouders hebben geen gevoel voor humor).

Oracle won in eerste instantie. Op zich niet verrassend. De merkenwetgeving is duidelijk: grijze import van buiten de EU is niet toegestaan. Oracle is volgens dit arrest alleen wel érg agressief in het tegenhouden van zulke grijze import, en timmert ook nog eens de tweedehandsmarkt stevig dicht met allerlei contractuele bepalingen richting afnemers. (Ook tweedehands Oracle-spul moet bij Oracle-dealers worden gekocht.) Dat kwam haar op een klacht wegens misbruik van haar machtspositie te staan, maar dat staat verder los van het argument waar Webwereld tendentieus van werd: hoe is het merkmisbruik om grijze import tegen te houden?

Centraal hier staat het vrij verkeer van goederen binnen de EU. Iets dat hier legaal op de markt is, mag onbeperkt worden doorverkocht. De merkhouder kan dat niet tegenhouden. Maar dit geldt alleen voor merkproducten die binnen de EU legaal op de markt zijn. M-Tech had echter een creatief argument: door de harde aanpak van Oracle, plus de onmogelijkheid om aan een product te zien of het in of buiten Europa op de markt gebracht was, werd in feite het vrij verkeer toch geblokkeerd. Niemand zou dan meer Oracle-producten durven te herverkopen, want wie weet zit er wel een oorspronkelijk-buiten-Europa-verkocht product tussen en dan krijg je die humorloze club met dure advocaten op je nek. En daarmee wordt Oracle de facto de enige die nog haar producten (origineel of gebruikt) kan verhandelen. Dat is niet de bedoeling van het Europese recht.

Een creatief argument, en voor dit gerechtshof creatief genoeg – M-Tech mag het komen aanvoeren en onderbouwen. Want dit was slechts een tussenarrest over de vraag of het hoger beroep überhaupt zin heeft of meteen afgewezen (“summary judgment”) had moeten worden. Er is dus geen inhoudelijk oordeel, tenzij je “dit overleeft de giecheltoets” als inhoudelijk ziet.

Tussen de regels door zie ik dat de raadsheren overwegen vragen aan het Europese Hof van Justitie te stellen over de grenzen van merkenrecht en uitputting. Dat zou wel een goed idee zijn.

Arnoud

Auteursrecht op voorgeïnstalleerde software uitgeput

Geplaatst op in Intellectuele rechten, 52 reacties

Weer eens een leuk vonnis over software dat tegen de vastgeroeste opinie van leveranciers aanschopt: het kopen van hardware met voorgeïnstalleerde software is toegestaan, ook als in de licentie staat dat dat niet mag. Dat vonniste de Rechtbank Dordrecht onlangs. De auteursrechten op die software zijn uitgeput zoals dat heet, en de auteursrechthebbende kan dan niet meer optreden tegen doorlevering van die exemplaren. (Wel tegen nieuwe kopieën natuurlijk.)

Het bedrijf Nelcon (later hernoemd tot Kalmar) had een aantal werkstations met voorgeïnstalleerde CAD-software aangeschaft. Bij de verkoop van een deel van haar bedrijf zouden deze werkstations met software ook worden overgedragen, maar de leverancier (Han Dataport) daarvan verzette zich daartegen. In de voorwaarden stond namelijk deze (redelijk standaard)riedel:

Verkoper verleent koper voor de geleverde programma’s en bijbehorende documentatie een niet-exclusief en niet overdraagbaar gebruiksrecht voor intern gebruik, voor de doeleinden waarvoor deze producten geleverd worden. Koper is ervoor verantwoordelijk dat deze programma’s en documentatie zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van verkoper niet voor derden toegankelijk zijn.

Tijdens de discussie of de overdracht wel of niet mocht meldde de leverancier nog dit:

Want zoals je weet heeft Nelcon weliswaar gebruikslicenties van CAD400 maar dit houdt onder geen beding in dat Nelcon het recht heeft om deze gebruikslicenties aan derden over te dragen, uit te lenen, te verkopen etc.

De rechtbank verwerpt deze stelling echter: als je rechtmatige verkrijger van software bent, dan heb je een wettelijk gebruiksrecht (hela!) en dat kan de leverancier niet zomaar ongeldig verklaren.

De vraag is dan dus: ben je rechtmatig verkrijger als je een bedrijfsonderdeel overneemt inclusief hardware en software? En maakt het uit of in de EULA staat dat de software niet mag worden overgedragen?

De rechtbank constateert terecht dat in de wet niet staat wat een “rechtmatige verkrijger” is. Degene die de software van de rechthebbende (of zoals hier, van een wederverkoper) heeft gekregen, is in ieder geval rechtmatig verkrijger. En, zo zegt de rechtbank: ook de opvolgende verkrijgers van exemplaren ten aanzien waarvan het verspreidingsrecht is uitgeput.

Oftewel, de concrete exemplaren die legaal op de markt zijn gebracht, kunnen worden doorgeleverd en daar kan de rechthebbende niets aan doen. En daarom gaat het hier precies goed voor Nelcon, want die hebben de hardware mèt de voorgeïnstalleerde software doorverkocht.

En de voorwaarden dan, die dit verbieden? Daar heeft de ontvanger van de software niets mee te maken, want die heeft ze niet geaccepteerd. En bovendien gaat voor haar het uitputtingsrecht boven zo’n licentietekst.

[De leverancier] stelt weliswaar dat uit de algemene voorwaarden voortvloeit dat de software niet zonder toestemming van Han Dataport mocht worden overgedragen of aan een ander in gebruik gegeven. Dat baat haar in het auteursrechtelijke kader echter niet. Een dergelijk verbod van verdere overdracht staat immers haaks op de wettelijke uitputtingsregel.

Wel kan het wanprestatie (contractschending) zijn van de originele verkrijger, zo zegt de rechtbank. Die had zich immers verplicht de software niet over te dragen maar heeft dat toch gedaan. Ik moet zeggen dat ik daar wel moeite mee heb: als het wettelijk uitputtingsrecht geldt in zo’n situatie, dan zie ik niet waarom de licentienemer wanprestatie zou plegen. Maar goed, dat was een opmerking terzijde.

Menno Weij van Solv Advocaten wijst erop dat de rechtbank wel erg makkelijk tot deze conclusie komt. Een uitgemaakte zaak onder juristen is het niet, maar daarvan zie je niets terug in dit vonnis. Ik sluit me daarbij aan, het is een leuke uitspraak maar ik zou er niet meteen heel hard van willen gaan roepen dat doorverkopen van software nu dus altijd mag.

Arnoud