Tweedehands software mag worden doorverkocht, en de licentie gaat mee

software-charts-usedsoftEen eeuwige softwarelicentie die tegen een eenmalige vergoeding is verstrekt, mag worden doorverkocht ongeacht wat er in die licentie staat. Wel is de koper vervolgens gebonden aan alle bepalingen uit het licentiecontract. Dat staat in een vonnis (via) van de rechtbank Midden-Nederland van vorige week. Hiermee wordt het UsedSoft-arrest uit 2012 bevestigd.

In deze zaak had het bedrijf CWS software verkocht aan een persoon, die deze vervolgens ingezet had in een later opgerichte BV waar hij bestuurder van was. Na enkele jaren merkte CWS dat op en sprak ze beiden aan wegens licentieovertreding en auteursrechtinbreuk. De persoon vanwege het verbod de licentie over te dragen, en de BV vanwege het gebruik van de software zonder dat daardoor voor was betaald.

De gedaagden beriepen zich op het Usedsoft arrest, dat bepaalt dat een licentie een verkoop is van de software wanneer de licentie voor onbepaalde tijd wordt verstrekt en er een eenmalige vergoeding tegenover staat die een reële vergoeding is (de economische waarde). Deze software was geleverd tegen een betaling van $ 395, en de licentie stelde geen duidelijke, beperkte looptijd. Nergens blijkt uit dat deze prijs onder de economische waarde ligt (altijd een lastige vraag), dus de rechter neemt aan dat de prijs deze waarde vertegenwoordigt. En dan is de usedsoft-uitkomst simpel: deze software is verkocht.

Een discussiepunt bij tweedehandslicentieverkoop was nog altijd in hoeverre de koper van de licentie gebonden in aan de bepalingen daaruit. Immers, het contract staat niet op zijn naam dus hoezo moet hij dan alle bepalingen uit het contract nakomen? Met die redenering zou je dan bijvoorbeeld een goedkope consumentenlicentie kunnen kopen en die als bedrijf gaan toepassen, omdat dan de beperking “alleen voor consumenten” eraf zou zijn gevallen.

De rechtbank gaat daar niet in mee: het verkopen van een licentie wordt simpelweg juridisch geduid als een contractsoverdracht. Dat kan onder Nederlands recht, maar de verkrijger van het contract zit dan uiteraard wel gebonden aan alle licentievoorwaarden:

Doordat de software en de licentieovereenkomst een onverbrekelijke band hebben (zie r.o. 84 van het UsedSoft-arrest), moeten de uit de licentieovereenkomst voor de licentienemer voortvloeiende rechten (naar Nederlands recht, dat op de overdracht van de software van [gedaagde 1] naar [gedaagde 2] van toepassing is) worden aangemerkt als kwalitatieve rechten als bedoeld in artikel 6:251 lid 1 BW die van rechtswege overgaan bij overdracht van de software aan een derde. Daar staat wel tegenover dat die derde alsdan gebonden is aan de daar tegenover staande verplichtingen (zie lid 2).

Als je dus software tweedehands verkoopt, gaan alle rechten en plichten één op één over naar de kopende partij. Dat is een heel logische uitkomst wat mij betreft. Het betekent natuurlijk wel dat je die consumentenlicentie niet tweedehands kunt kopen en zakelijk inzetten, maar dat kan ik billijken. Het UsedSoft arrest is niet bedoeld om licentiedifferentiatie te verhinderen, het is bedoeld om de markt voor tweedehands software open te breken.

Arnoud

Gastpost: Videogames na Usedsoft v. Oracle

pacman-spelletjes-gewelddadig.pngOmdat ik met vakantie ben deze week een aantal bijdragen van vaste bezoekers. Vandaag wederom jurist Bas van der Geld over tweedehands verkoop van videogames versus het auteursrecht.

Als videogame liefhebber was ik na de uitspraak in Usedsoft v Oracle aangenaam verrast. Ik was in de veronderstelling dat net als software, nu ook videogames mochten worden doorverkocht. Anders dan bijvoorbeeld e-books en digitale muziekbestanden zijn videogames namelijk software, toch?

Nee, volgens het Hof van Justitie zijn videogames meer dan software. Videogames zijn namelijk:

complex materiaal dat niet alleen een computerprogramma bevat, maar ook grafische en geluidselementen die, hoewel zij in computertaal zijn gecodeerd, een eigen scheppende waarde hebben die niet tot deze codering kan worden beperkt.

Men zou verwachten dat de auteursrechtelijke bescherming van het computerprogramma onder de Softwarerichtlijn (Richtlijn 2009/24) valt. Dat digitale audiovisuele elementen beschermd worden op basis van de Auteursrechtrichtlijn is niet verwonderlijk. Maar hoe zit het dan met de auteursrechtelijke bescherming van de videogame in zijn geheel?

Voor zover de delen van een videogame, in casu de grafische en geluidselementen, bijdragen aan de oorspronkelijkheid van het werk, worden zij samen met het volledige werk auteursrechtelijk beschermd op grond van de bij richtlijn 2001/29 ingestelde regeling.

Bepalend zijn de audiovisuele elementen van de videogame en de mate waarin zij bijdragen aan de oorspronkelijkheid. De gehele videogame wordt beschermd op grond van de Auteursrechtrichtlijn (Richtlijn 2001/29), zelfs het computerprogramma. Juist op dit punt knelt de toepassing van het Usedsoft arrest met het doorverkopen van videogames. Terwijl het hof bepaalt heeft dat software mag worden doorverkocht op basis van de Softwarerichtlijn, bestaat er nog veel onzekerheid over de doorverkoop van zaken die onder de Auteursrechtrichtlijn vallen. Denk hierbij aan de zaak Tom Kabinet over het doorverkopen van e-books. Hoe merkwaardig ook, laat het nu net zo zijn dat videogames in het geheel onder dezelfde richtlijn vallen.

Zo bevestigde ook de Duitse rechter in een geschil tussen de Duitse consumentenbond en videogame platform Steam. In een procedure beriep de consumentenbond zich op het Usedsoft arrest om de doorverkoop van videogames op Steam mogelijk te maken. Wijzend op het unieke karakter van videogames bepaalde de rechter dat de Auteursrechtrichtlijn van toepassing was. Uitputting van het auteursrecht zoals in het Usedsoft arrest was volgens de rechter beperkt tot software onder de Softwarerichtlijn. Zodoende werd de consumentenbond in het ongelijk gesteld. Ook in een Duitse zaak over e-books en digitale muziekbestanden werd uitdrukkelijk gewezen op het onderscheid tussen beide richtlijnen.

Met spanning wacht ik momenteel de bodemprocedure in de zaak Tom Kabinet af. Ik hoop dat in deze zaak de reikwijdte van het Usedsoft arrest eindelijk duidelijk wordt. In tegenstelling tot de Duitse rechter, die simpelweg de werking van Usedsoft op de Auteursrechtrichtlijn afwees, realiseerde de Nederlandse voorzieningenrechter dat:

op dit moment niet met zekerheid kan worden gezegd wat de reikwijdte van het UsedSoft arrest is en of de betekenis van dit arrest zich ook uitstrekt tot de handel in e-books.

Daarbij, het:

Voor de hand ligt dat, zoals Tom Kabinet ook heeft betoogd en in een op onderdelen vergelijkbare bodemprocedure voor de rechtbank te Den Haag mogelijk zal geschieden, hierover in een bodemprocedure prejudiciële vragen worden gesteld.

Tot het HvJ zich uitlaat over de toepassing van Usedsoft op andere zaken dan software, bestaat er onzekerheid over het doorverkopen van videogames. Toch heb ik na het Usedsoft arrest wel een omslag geconstateerd in de benadering van videogame ontwikkelaars/platforms ten opzichte van digitale “eigendom”. Zo stelde Blizzard, tot een aantal maanden geleden, spelers in staat virtuele goederen (of ja licenties) voor echt geld te verhandelen. Daarnaast biedt het zojuist besproken Steam sinds kort de mogelijkheid om via haar online platform videogames uit te lenen. Een handeling die voorheen alleen in traditionele eigendomsverhoudingen denkbaar was.

Met de woorden van Neelie Kroes, vice-president van de Commissie (Digital Agenda), zou ik graag afsluiten:

the legal framework needs to take account of the needs of society. Users’ interest and expectations matter alongside creators’ rights. Rules cannot be impractical, uncertain, or unreasonable for ordinary users.

Bas van der Geld is recent afgestudeerd in de master Nederlands recht aan de Universiteit Maastricht. Hij is gefascineerd door intellectueel eigendom en IT, zowel op juridisch als technisch vlak. Met een achtergrond in Europees recht, houdt hij de Europese ontwikkelingen in deze rechtsgebieden nauwkeurig in de gaten. Bijzondere aandacht gaat daarbij uit naar ontwikkelingen op het gebied van videogames.

Tom Kabinet mag voorlopig tweedehands ebooks blijven verkopen

scanbook.pngDe verkoop van tweedehands ebooks door de Nederlandse website TomKabinet.nl is niet evident illegaal. Dat vonniste de Amsterdamse rechter gisteren. De site had een rechtszaak aan de broek gekregen van het Nederlands Uitgeversverbond, dat meende dat bij tweedehandsebookhandel geen sprake van uitputting zou zijn.

Sinds het Usedsoft-arrest weten we dat gedownloade software tweedehands mag worden doorverkocht. Of dat ook voor andere werken geldt, is nu de grote vraag. Ik blijf erbij dat er geen verschil is tussen software en books, maar het NUV meende dat dat er wel degelijk is: twee kopieën van software zijn identiek, maar een papieren boek slijt veel harder dan een ebook. Bovendien verstoort de grootschalige piraterij van TomKabinet de broze opkomende markt voor e-books.

TomKabinet beroept zich verrassend genoeg (voor mij dan) niet op het Usedsoft arrest maar op het Nederlandse Beeldbrigade-arrest. Software kun je kopen, bepaalde de Hoge Raad toen: de regels over koop van fysieke zaken zijn van toepassing op software die je tegen eenmalige vergoeding krijgt. Ongeveer hetzelfde criterium als Usedsoft inderdaad, maar vanuit een andere benadering: dat is gewoon handig, dat alle regels over aankopen, betalen, herstel en vervanging op digitale goederen van toepassing zijn:

Deze toepasselijkheid is ook wenselijk omdat de kooptitel een uitgewerkte regeling geeft inzake conformiteit, klachtplicht en verjaring, en omdat met die toepasselijkheid de rechtspositie van de koper wordt versterkt (met name in het geval van consumentenkoop en koop op afstand). In al deze opzichten bestaat geen aanleiding de aanschaf van standaardsoftware te onderscheiden van de koop van zaken en vermogensrechten.

Bovendien had de site een controlemechanisme ingebouwd dat mensen niet twee keer hetzelfde e-boek konden verkopen, en werd een watermerk toegevoegd waarmee piraterij kon worden opgespoord. Er is dan eigenlijk geen reden meer om de handel bij TomKabinet te verbieden: men verkocht het ebook zonder kopieerbeveiliging, men kreeg een eenmalige vergoeding net als bij gewone boeken, dus wat is het probleem als dat boek 1-op-1 doorverkocht wordt net als bij gewone boeken?

De kortgedingrechter zit met de handen in het haar, zo lees ik tussen de regels door. Usedsoft en Beeldbrigade gaan beiden over software, maar het is geen zekerheid dat het Europese Hof voor andere werken anders zou redeneren. Men legt de nadruk op het maatschappelijk belang van uitputting (van software), en dat belang is er ook bij boeken. Bovendien is de prijs van e-books ongeveer hetzelfde als bij fysieke boeken, dus die redelijke vergoeding heb je al binnen als uitgever.

Verder heeft TomKabinet zeker haar best gedaan, aldus de rechter, om te zorgen dat er bij haar alleen legaal gehandeld kan worden. Ze reageert op klachten, hanteert notice en takedown net als Marktplaats en doet haar best in overleg te komen met de industrie. Die had daar alleen geen zin in (de rechtbank was al gebeld voor een zittingsdatum toen het overleg met TomKabinet nog moest plaatsvinden). En dat lijken ze nu indirect terug te krijgen: de eis wordt afgewezen.

Nou ja oké, de eigenlijke reden is dat het te complex is voor een kort geding. Daar moet snel een knoop worden doorgehakt om acute schade te voorkomen. Maar het is niet evident fout wat TomKabinet doet, en de knoop vereist waarschijnlijk de juridische hulplijn van het Europese Hof van Justitie. En dan is een kort geding niet de passende plek voor een tijdelijk verbod. Het NUV mag alvast € 23.469,56 aan proceskosten van de ebooksite vergoeden en moet nu een bodemprocedure starten om uit te zoeken hoe het écht zit. Ik ben héél benieuwd.

Arnoud

Uitgevers willen tweedehandsebooks-site platleggen

scanbook.pngAmper een week na de livegang van het platform voor tweedehands ebooks Tomkabinet.nl heeft de site al een sommatie aan zijn broek van de Nederlandse uitgeverswereld, zo meldde Sprout vorige week. Het platform maakt het mogelijk je ebooks tweedehands door te verkopen, net zoals tweedehandsboekhandels en Marktplaats het mogelijk maken fysieke boeken tweedehands door te verkopen. Tomkabinet verwacht dat dit mag, op grond van het Usedsoft-arrest uit 2012. De uitgeefbranche vindt uiteraard van niet, dus dat gaat juridisch vuurwerk opleveren.

We hadden het een paar weken terug over het tweedehands doorverkopen van ebooks, op grond van Usedsoft. Op zich is het arrest duidelijk: heb je een licentie gekocht die eeuwigdurend en tegen een eenmalig (en economisch reëel) bedrag is, dan heb je het werk gekocht en mag je het dús doorverkopen.

Echter: Usedsoft ging over software, en voor software is er een aparte Richtlijn naast de gewone Auteursrechtrichtlijn. Beide richtlijnen (Europese wetten) bepalen iets over uitputting, maar in de Usedsoft-uitspraak baseerde de hoogste Europese rechter zich alleen op de aparte Softwareauteursrechtrichtlijn. Logisch, in een softwarezaak.

Er is geen reden waarom men wél uitputting voor software maar niet voor ebooks en andere werken zou willen toestaan. Maar gezégd is het niet. Dat mag ook niet, want een rechtbank mag alleen oordelen over de zaak die er ligt en geen uitstapjes doen naar andere wetten om dan te zeggen “oh ja hier geldt het ook voor”. En dat biedt dus het argument voor handige advocaten om te roepen dat het arrest niet zo gelezen moet worden.

En toegegeven, er is (Duitse) jurisprudentie die zegt dat Usedsoft inderdaad niet voor andere werken dan software geldt (dank, Bas).

De redenering is dat het een speciale wet is en je het arrest dus niet mag toepassen, en dat in de gewone Auteurswet staat dat uitputting van digitale kopieën niet kan, dús kan het niet. Alleen: dat staat óók in die Softwarerichtlijn en het Hof van Justitie had er geen moeite mee dat te passeren door haar constructie van “eeuwige licentie tegen economische prijs = koop”. Het Duitse hof had wellicht even kunnen toelichten waarom dát criterium niet zou kunnen bij gewone werken.

Mocht u meer juridische diepgang willen, dan is de werkelijk schuimbekkende tirade van Quaedvlieg tegen Usedsoft lezenswaardig.

Wat denken jullie, gaat Tomkabinet het halen?

Arnoud

Gedownloade software mag worden doorverkocht

software-tweedehands.jpgBaanbrekende uitspraak zeggen ze bij ITenRecht, en terecht. Gedownloade gekochte software mag worden doorverkocht, en kopers van tweedehands software hebben een wettelijk gebruiksrecht. Ongeacht wat in de licentie staat. Lekker puh. Ok, dat laatste is mijn mening maar de rest is de opvatting van het Hof van Justitie in de UsedSoft zaak (C-128/11) waarbij Oracle dit Duitse tweedehandssoftwarelicentieverkoopbedrijf had aangeklaagd.

De Softwarerichtlijn, die auteursrecht op software regelt, bepaalt dat de auteursrechten zijn uitgeput op een exemplaar van software wanneer dat door de rechthebbende in de handel wordt gebracht via verkoop. Dat exemplaar mag worden doorverkocht, ongeacht wat er in de licentie staat. Logisch, zo werkt het met boeken ook. Pardon, met auto’s want het is in de ICT verplicht om vergelijkingen met auto’s te maken. Maar hoe dit nu uitpakt met gedownloade software, wist eigenlijk niemand. Is dat ook “verkoop”? Of sluit je dan alleen een contract?

Net als ik krijgt het Hof hoofdpijn van het onderscheid tussen de software en de licentie daarop. Een kopie hebben van software is zinloos als je niet ook een gebruiksrecht daarop hebt, begint het dus. En vervolgens constateert men dat uit diverse wetten en richtlijnen volgt dat een download eigenlijk hetzelfde is als een CD kopen: je krijgt een kopie en toestemming voor gebruik. Of de kopie materieel of immaterieel is, maakt niet uit. Zo staat er in de Softwarerichtlijn dat de bescherming van software in alle media hetzelfde moet zijn. Hoewel dat ongetwijfeld opgeschreven is om te voorkomen dat men ergens mínder bescherming zou kunnen krijgen dan ergens anders, werkt die zin natuurlijk ook omgekeerd: als uitputting fysiek een grens is, dan ook op internet.

Ook stelt het Hof dat auteursrechthebbenden recht hebben op een redelijke bescherming (en vergoeding) maar niet méér. Dat bepaalden ze al eerder in de Premier League-uitspraak, over het mogen ontvangen van satelliettelevisie en de handel in decoders daarvoor. Het Hof vond de beperkingen die de voetbalauteursrechthebbenden daar aanlegden, ingaan tegen het vrij verkeer van goederen en niet noodzakelijk voor een redelijke exploitatie van het auteursrecht. Dus nee, je hebt geen recht op geld voor alles dat mensen met je software kunnen doen.

Wel moet het gaan om “verkoop”, en niet elke licentieovereenkomst is een verkoop. Er moet sprake zijn van een licentie die onbeperkt is in de tijd, en er moet een redelijke vergoeding tegenover staan die in overeenstemming is met de economische waarde van de software. Dat laatste is ter onderscheid van huur: wie 3 euro per maand betaalt, huurt de software, maar wie 300 euro in één keer betaalt en daarna nooit meer, koopt de software.

Tevens moet de verkoper zijn kopie van de software onbruikbaar maken. Dus wissen, ook de backups. Wederom logisch.

En voor het geval bijdehante rechthebbenden in de licentie doorverkoop willen hinderen: dat mag niet, lekker puh. Oeps, doe ik het weer. In de Softwarerichtlijn staat namelijk dat je het een rechtmatige verkrijger niet mag verbieden om normaal gebruik van de software te maken. En daaronder valt dus ook het mogen doorverkopen van de software met licentie, dat is ook normaal.

Tussen neus en lippen door schopt men nog even tegen de schenen van de fijnslijpers die altijd zeiden dat “rechtmatig verkrijger” iemand is die een geldige licentie bezit. Daarmee wordt dat begrip eigenlijk zinloos. De wetgever wilde een juridische positie voor afnemers scheppen, en niet een synoniem voor “contractuele wederpartij”. Als je tegen een verkrijger van een tweedehands kopie kunt optreden met je auteursrecht, is het onmogelijk om software door te verkopen.

Als beperking geldt wel dat een gekochte licentie niet mag worden gesplitst. Koop je 23 licenties in één contract, dan mag je ze alleen als bundel van 23 doorverkopen. Dat lijkt net wat strenger dan in de fysieke wereld, maar ergens klopt het wel. Als je een 23-delige encyclopedie (een papieren Wikipedia) koopt, word je geacht die alleen met z’n 23-igen door te verkopen. Niet per stuk. Dat beperkt wel de handelsvrijheid van UsedSoft, waar je wel gesplitste licenties kon kopen.

En men “beklemtoont” nog even dat Oracle wél het recht heeft om te auditten of doorverkochte software wel echt gewist is bij de eerste koper. Dat is ongetwijfeld bedoeld als een soort goedmakertje: we pakken je wel het recht af om tegen UsedSoft op te treden maar je staat niet helemaal met lege handen hoor. Hoewel ik me goed kan voorstellen dat Oracle hier in de praktijk weinig aan heeft.

Ik ben heel benieuwd wat de reactie in de markt zal zijn. In eerste instantie zet ik m’n geld op “compleet negeren en heel hard LALALA roepen als iemand erover begint”. Volhouders gaan blafbrieven van advocaten krijgen met kulargumenten als “dat was een Duitse zaak, dat geldt niet bij ons” of “ons licentiemodel is wezenlijk anders dan Oracle”. Of met het iets-minder-kulargument “onze licenties zijn 5 jaar geldig” en/of “u moet elk jaar betalen dus is het huur”. Maar dat lost zich vanzelf op als ook de eerste Nederlandse rechtszaken uitgevochten zijn. Een arrest als dit van het Europese Hof wordt echt niet zomaar genegeerd bij de rechter.

Wél pijnlijk zou zijn als rechthebbenden nu veel zwaarder in gaan zetten op technische beperkingen, zoals activatie die maar éénmalig mag worden uitgevoerd. Dan kan software doorverkopen wel maar wérkt ie gewoon niet meer bij de nieuwe verkrijger. En dáár tegenin gaan vereist vrees ik weer wel een gang naar de Europese rechter.

Arnoud<br/> Foto: Drazz, Flickr, CC-BY-SA 2.0