Hoe veel mag je citeren?

Een stukje van een werk citeren is geen inbreuk op het auteursrecht. Maar hoe groot mag dat stukje zijn, en hoe veel stukjes mag je eigenlijk gebruiken bij je citaat?

Dit was de vraag in een rechtszaak tussen het Nederlands Fonds voor de Film en de TROS. De laatste had 9 fragmenten, totaal 3 minuten en 12 seconden van de documentaire China Blue gebruikt bij een reportage over arbeidsomstandigheden in arme landen.

De eerste vraag bij citeren is welk doel het citaat heeft: een aankondiging, een beoordeling, een polemiek (discussie) of een “vergelijkbaar doel”. In dit geval:

Artikel 15a Auteurswet ziet op het citeren in onder meer een aankondiging die aandacht besteedt aan het werk of een gebeurtenis die ermee samenhangt. In dit geval betreft het item van Eenvandaag de aankondiging dat China Blue in première gaat in de bioscopen zodat het citeren is toegestaan mits ook aan de andere in artikel 1 5a Auteurswet genoemde voorwaarden is voldaan (…).

De tweede en belangrijkste vraag is of er niet te veel is overgenomen. Is het gebruik wel “in overeenstemming met hetgeen naar de regels van het maatschappelijk verkeer redelijkerwijs geoorloofd is”?

Hier was dat het geval, want:

Het is met name de regisseur Peled die vertelt over de film, waardoor een beeld van de film ontstaat. De fragmenten van China Blue maken dit niet anders of zodanig dat daardoor sprake is van de door Stichting Nederlands Fonds Voor de Film gestelde ‘overexposure’. De film wordt in het item dan ook niet ‘weggegeven’ door de weergave van de fragmenten. In de documentaire zit veel meer dan hetgeen in het item is vertoond. (…) Het item heeft dan ook naar het oordeel van de rechtbank geen afbreuk gedaan aan de exploitatiemogelijkheden van de documentaire.

Ook zijn er niet onnodig veel fragmenten gebruikt. Het enkele feit dat het wellicht ook mogelijk was geweest om de film aan te kondigen door middel van twee of drie fragmenten, zoals Stichting Nederlands Fonds Voor de Film stelt, maakt niet zonder meer dat er sprake is van disproportioneel gebruik nu er meer filmfragmenten zijn gebruikt. De gebruikte fragmenten zijn zeer kort en sluiten aan bij het interview met Peled. Wat betreft de lengte van de fragmenten, is het inderdaad mogelijk dat meerdere korte fragmenten meer ‘weggeven’ dan twee of drie langere fragmenten. Dat neemt niet weg dat van een dergelijk ‘weggeven’ van de film in het onderhavige geval geen sprake is.

De rest van het vonnis ging over een mogelijke contractbreuk. Je kunt namelijk afspreken -zoals het Filmfonds beweerde dat was gebeurd- dat je maar twee fragmenten zult gebruiken en niet meer. In dat geval gaat die afspraak boven het citaatrecht. Maar daar wilde de rechter eerst aanvullend bewijs voor zien.

Volledig verslag bij Boek 9. Ook het vonnis is als PDF bij Boek 9 te krijgen.

Arnoud

27 reacties

  1. Goedendag, als je op een website de informatie van verschillende websites wilt samenbrengen. Als ik bijvoorbeeld de complete tekst van een artikel van de Telegraaf op mijn site zou willen plaatsen, en zet daar netjes een bronvermelding bij en een link naar het desbetreffende artikel. Is dit toegestaan of niet ?

  2. Hoi Arnoud, dat is snel , bedankt .

    Je zegt, dat zou ik niet doen, maar wat zegt de wet hierover?

    En als je inderdaad de citaat pakt en dan doorlinkt naar de betreffende website en deze plaatst in je eigen website. (iframe)?

  3. Een heel artikel overnemen is vaak inbreuk op het auteursrecht. Er zijn voor nieuws soms mogelijkheden, maar dat vereist elke keer een afweging of die opgaan. Dus daarom zeg ik, doe het liever niet.

    Een hele webpagina in een frame stoppen kan, maar lijkt me irritant voor je lezer. Maar niet met iframes of zo spelen om zo bv. hun masthead, advertenties en dergelijke onzichtbaar te maken. Je moet voorkomen dat het lijkt dat de content bij jou staat. Dus liever gewoon een nieuw venster openen met daarin het artikel.

  4. Duidelijk, ik begrijp ook dat het een probleem wordt zodra je andermans advertenties onzichtbaar of onmogelijk maakt. Dit is ook niet wat de intentie is.

    echter hoe werkt dit dan bij sites die geen commerciele insteek hebben zoals bv overheidspagina’s of instellingen zoals een bibliotheek die een biografie van een auteur plaatst ?

  5. Ik heb een website waar artikelen van kranten op staan. Altijd met bronvermelding en na ??n of hooguit twee alinea?s wordt doorgelinkt naar de orignele bron. Nu heb ik onlangs van Cozzmoss een factuur voor schadevergoeding gekregen van 13.000 Euro. (voor 23 artikelen)

    Ook zijn er 750 Euro advokaatkosten in rekening gebracht.

    Mijn vraag is of dit legaal is en wat mijn mogelijkheden zijn. (ik heb inmiddels al gehoord dat ze vrij agressief te werk gaan)

  6. Jasper, ik raad je aan een advocaat in de hand te nemen; van Cozzmoss is bekend dat ze minstens een factor 3 overvragen. (En de volle mep vragen voor een citaat is ook onzin; de auteurswet geeft een beperkt citaatrecht voor nieuwsberichten.) Een advocaat kan kijken naar de redelijkheid van wat Cozzmoss vraagt en (indien nodig) je helpen een verdediging tegen Cozzmoss op te zetten. (Gemotiveerd terugblaffen heet dat.)

  7. Jasper, ik sluit me geheel bij MathFox aan. Wel vraag ik me af of Cozzmoss dan niet gezien heeft dat het om 1 ? 2 alinea’s gaat. Is er nergens dan toch een heel artikel overgenomen, of zeg 80/90% van een geheel artikel? Citaatrecht kent grenzen, en die zijn niet zo simpel als “1 alinea overnemen mag”.

  8. Mathfox en Jasper, bedankt voor jullie reactie. Ik ga zeker jullie advies volgen.

    Zijn er handleidingen voor wat redelijke bedragen zijn? Er staat een kolom met de waarde van de artikelen en nog een kolom met de geleden schade. Die schade is ongeveer 1,5 maal de waarde van het artikel.

    En wat betreft advokaat kosten. Ik heb niet eerder een factuur gehad. Noch een signaal dat hier hoge bedragen voor in rekening worden gebracht.

    Naar mijn weten volstond bronvermelding.

    En inderdaad twee artikelen zijn langer maar die staan niet online. Dus heb ik helemaal overgenomen met bronvermelding.

  9. Er zijn geen vaste regels over wat redelijke bedragen voor schade zijn… maar meer dan de waarde van een (al aan een krant verkocht) artikel lijkt me moeilijk te verkopen aan een rechter. In jouw geval, omdat het deels gaat om citaten van artikelen, zul je per artikel moeten (laten) bekijken wat redelijk is. Dat is ook een van de redenen om een advocaat in de hand te nemen, een met ervaring op auteursrechtgebied.

    Naar mijn weten volstond bronvermelding.
    Vraag aan je advocaat wat precies de regels omtrent citeren zijn. Het is iets complexer dan wat je denkt (maar niet hopeloos complex).

  10. Er zijn geen handleidingen of richtprijzen op dit gebied, dat is een beetje het probleem. Cozzmoss rekent zich rijk met hun vermenigvuldigingstruc (hoewel ze toch aardig gezakt zijn; vroeger was het 3 a 4 keer de waarde van het artikel) maar helemaal correct is dat niet. Het probleem is: niemand weet een betere manier om de schade te schatten dan “het bedrag dat de auteur zou hebben gehad als er een licentie uitonderhandeld zou zijn, met een opslag omdat de auteur zijn onderhandelingsvrijheid is kwijtgeraakt”.

  11. Beste Arnoud, als je iets uit boeken gebruikt, bv een recept, en je schrijft erbij van wie het is , en een link naar het boek (bv naar uitgeverij of bol.com) mag dit of mag dit niet ?

    Heb ergens een gevoel van niet, maar zie het op meerdere sites gebeuren

  12. Citeren van een recept uit een boek mag, mits je op een of andere wijze je eigen bijdrage aan het recept levert. DUs bijvoorbeeld hoe het jou vergaan is met het nadoen van het recept, of wat jij anders zou doen of wat er niet klopt. Alléén maar een recept overtypen en dan “lekker hoor!” eronder is geen citeren.

    Bij recepten is wel de discussie in hoeverre er auteursrecht te claimen is. Een lijst ingrediënten en zakelijk geschreven instructies (“Hak het ei fijn”) is namelijk niet beschermd. Er moet creativiteit zitten in de tekst die je overneemt.

  13. In hoeverre is het toegestaan een volledig bericht of pagina als citaat over te nemen en te archiveren, op te slaan en weer te geven met link en bronvermelding en datum van het opgeslagen origineel voor het geval de inhoud wijzigt en/of het origineel of de bron verdwijnt of reeds is verdwenen? Zijn er speciale eisen aan een dergelijk gedateerd schaduw-archief? Moet dat een screenshot met vormgeving zijn of mag dat ook text-only?

  14. Hoi Arnoud,

    Complimenten voor je blog! Heel waardevol!

    Stel, ik zou een website maken waarop ik honderden locaties vermeld uit Nederlandse films en series (o.a. Baantjer en Flikken Maastricht).

    • Mag ik de naam van de film of serie op die site vermelden, evenals de namen van hoofdpersonages?
    • Mag ik screenshots uit de film of serie gebruiken ter verduidelijking van de locatie?
    • In hoeverre is het commerciële karakter (advertenties) van de site bepalend?

    Ik ben heel benieuwd. Alvast heel hartelijk dank voor je reactie!

    Groet, Michel

    1. Michel, ik ben geen jurist en mijn aansprakelijkheid beperkt zich tot wat jij betaald hebt voor dit advies. 😉 Je mag een website maken waarop je locaties voor scenes uit speelfilms en (TV-)series vermeldt. Ik denk dat het vermelden van de naam van de film of serie daarbij bijna onvermijdelijk is; hoofdpersonen of acteurs zijn niet onvermijdelijk, maar ik denk dat je ermee weg komt als je de zichtbare spelers benoemt. Het tonen van een (paar) “stills” (met bronvermelding!) lijkt mij “citaatrecht”, als je daar een foto van locatie naast plaatst.

      Desalniettemin, een goed kennismakingsgesprek met een advocaat met kennis van auteursrecht zal je helpen om, mogen er conflicten met film-uitgevers komen, daar met weinig schade vanaf te komen.

  15. Hoi! Mag ik ideeën voor recepten op pinterest of internet en eventueel deze afbeeldingen gebruiken met de link en bron erbij? De recepten zelf zal ik zo laten, aanpassen of beoordelen in mijn blog.

    1. Op zich zit er op recepten geen auteursrecht, voor zover het een lijst met ingrediënten en een droog stappenplan is hoe je het moet bereiden.

      Het kan zijn dat de bereiding verhalend is opgeschreven en er een leuke draai aan wordt gegeven. In dat geval kan je de tekst van het recept niet zomaar overnemen. Wel kan je deze tekst samenvatten tot bovengenoemd lijstje+stappenplan en dat vrij publiceren of er zelf een nieuw verhaal omheen schrijven. Dit betekent eveneens dat je voor het publiceren van het recept geen bron vermelding hoeft te doen. (Alhoewel dat natuurlijk wel netjes en sociaal is.)

      Men zal echter zijn best hebben gedaan om het gerecht er op de foto zo appetijtelijk mogelijk uit te laten zien, de foto is dus creatief en daar rust auteursrecht op. Als je commentaar op de foto wil leveren (bijvoorbeeld: “Laat je niet misleiden door de foto, met dit recept komt het er nooit zo uit te zien” o.i.d.) dan mag je die uiteraard citeren. Ik zie echter geen reden waarom je de foto puur als illustratie bij je eigen publicatie mag gebruiken, zelfs al geef je commentaar op het recept, daarvoor is een afbeelding citeren niet nodig. Ik neem aan dat als je commentaar geeft op een recept je het zelf ook eerst maakt, maak dan zelf een mooie foto van jouw creatie!

  16. Ik wil van de boeken die ik lees een berichtje op mijn facebookpagina zetten. Daarbij noem ik de titel van het boek en de naam van de auteur, een korte beschrijving van de auteur en het verhaal en mijn bevindingen van het boek. Graag zou ik uit elk boek één of enkele zinnen citeren en uitleggen waarom die zin(nen) mij raakt. Mag dit ? Alvast bedankt voor een reactie.

  17. Beste heer Engelfriet, Ik woon in België en heb zopas een autobiografie geschreven. Boven elk hoofdstuk heb ik enkele zinnetjes uit een lied gebruikt die verwijzen naar het komende verhaal. Is dat toegelaten? Ik heb onder andere geciteerd uit songs van Ramses Shaffy, Wim De Craene, Johan Verminnen, Bob Dylan, Van Morrison en nog enkele anderen? Ik heb geen idee. Alvast bedankt! Groeten, Wim De Poorter

    1. Enkele zinnetjes uit een lied die inhoudelijk relevant zijn, zijn een toegestaan citaaat (mits met bronvermelding, dus graag ook de componist). Probeer in de tekst van het betreffende hoofdstuk terug te grijpen op het citaat, al is het maar door ergens te noemen waarom dat lied belangrijk voor u was of dat u het toen voor het eerst hoorde.

      1. Ik neem aan dat je bedoelt dat je de tekstschrijver van het lied noemt? Tenzij het een audiobook ik, dan snap ik dat je componist noemt. De artiest die het lied bekend maakte zou je niet eens hoeven noemen als hij niet de schrijver van de tekst is lijkt mij.

        Alhoewel, ‘Wij zullen doorgaan’ is geschreven door Ramses Shaffy, maar het auteursrecht ligt bij The Royalty Network. Wie moet je dan vermelden?

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.