Mag Trein opzoeken hoe laat de trein vertrekt?

trein-icoon.pngDe NS is niet blij met het feit dat iPhone-eigenaars snel en gemakkelijk kunnen zien wanneer de trein vertrekt. Of nou ja, met het feit dat die mensen dat doen met de Trein applicatie van informatica-student Dennis Stevense. De NS wil met haar eigen iPhone app komen, en dan is concurrentie natuurlijk niet fijn.

De NS liet Bright weten hier geen toestemming voor te hebben gegeven. Advocaat en blogger-in-ruste Olivier Oosterbaan legt bij 24 Orangesuit waar de NS dit op baseert:

Not likely to qualify for copyright, but probably database protection. The schedules may not qualify for database protection if NS is not able to show that it invested (spent money) in the database, separately from the investment made in the operation of the trains. … Even if it qualifies for database protection, I am not sure that the *app* (and, consequently app maker) would infringe on the database rights, as it apparently only allows the *user* to more easily access the NS database.

Een databank is beschermd als de bouwer een substantiële investering heeft gedaan (tijd, geld of moeite) om die databank op te bouwen. De vraag is wel of de NS heeft geïnvesteerd in het spoorboekje zelf. Bij de invoering van de wet was dit nog een open vraag. Tegenwoordig is die vraag wel beantwoord, zou ik zeggen: nee. Dat spoorboekje is een bijproduct (spin-off) van het maken van een vertrekschema voor de treinen. Uit het William Hill-arrest blijkt dat je databank alleen beschermd is als je investeert in het maken van de databank zelf. Investeringen in het maken of vergaren van de gegevens zelf, tellen daarbij niet.

In het Zoekallehuizen-arrest werd dan ook een databank met te koop staande huizen niet als beschermd gezien:

De investeringen waarover het hier gaat, moeten dus met name betrekking hebben op het aanleggen van de databank als zodanig. Naar het voorlopig oordeel van het hof hebben de makelaars ook in hoger beroep niet voldoende aannemelijk gemaakt dat zij in verband met het verkrijgen, controleren of presenteren van de gegevens op de website aanzienlijke investeringen hebben moeten doen die zij anders niet zouden hebben gedaan. De kosten die betrekking hebben op het verzamelen van gegevens van de woningen die te koop worden aangeboden, moeten de makelaars in het kader van hun dienstverlening zo niet geheel dan toch grotendeels toch al maken. De kosten die gemoeid zijn met het vervaardigen van een website, kunnen evenmin als relevante investeringen gelden, omdat in de huidige tijd elke zich respecterende ondernemer een website heeft en de makelaars ook anders dan voor het publiceren van de woninggegevens al een website nodig zouden hebben.

Kortom, de NS zal moeten laten zien dat de databank van NS.nl echt meer is dan een afspiegeling van haar spoorboekje, en dat ze substantieel heeft moeten investeren om de gegevens uit de NS.nl reisplanner te maken op basis van wat al in het spoorboekje staat. Ik betwijfel of ze dat gaat lukken.

Arnoud

23 reacties

  1. Ik neem aan dat deze applicatie gewoon via internet “live” de treintijden opvraagt, zoals je ook via de webbrowser zou kunnen doen.

    Als dat zo is, dan is het alleen maar een ander frontend op de bestaande database (zelfde HTTP POSTs etc.), en geen kopie van de database van de NS. Waar zit het probleem dan?

  2. Kortom, de NS zal moeten laten zien dat de databank van NS.nl echt meer is dan een afspiegeling van haar spoorboekje, en dat ze substantieel heeft moeten investeren om de gegevens uit de NS.nl reisplanner te maken op basis van wat al in het spoorboekje staat. Ik betwijfel of ze dat gaat lukken.

    Als je de geschiedenis van het elektronische spoorboekje een beetje kent, zou je daar niet zo aan twijfelen. Een aap in een duikerspak kun je leren het spoorboekje sneller en beter te maken dan de NS dat kan. Kun je je het volgende voorstellen? Een huisvader met een buikje en in pantoffels zit aan de keukentafel achter een pc-tje, met naast zich het boekje Basic voor de Commodore 64 opengeslagen, boven zich een kaal 40 Watt peertje, met zweetdruppels op zijn voorhoofd, het puntje van de tong in de rechtermondhoek, en twee vingers aarzelend boven het toetsenbord? Dat is de programmeerafdeling van de NS. Vermoed ik.

    Wat ik mij in dergelijke gevallen altijd afvraag: gaat de rechter uit van hoe de database door gemiddelde, competente bouwers geprogrammeerd had kunnen zijn? En moet zo’n veronderstelling dan nog een of andere wettelijke basis hebben? Mag een rechter uberhaupt naar equivalentie kijken?

  3. Tsja, de wet spreekt van “substanti?le investering”, maar ik geloof niet dat ergens staat dat die investering ook zinvol moet zijn geweest. Een zwaar geldverspillend IT-project (is dat een pleonasme?) is dus eerder beschermd dan een snel maar goed hobbyproject.

    Het gaat overigens niet over de investering in de infrastructuur, maar in het opbouwen van de gegevensverzameling zelf. Het structureren en classificeren van de data dus. Is al dat normaliseren toch nog ergens goed voor!

  4. Liep Olivier gisteren nog tegen het lijf en hij had nog een aardige aanvulling: zelfs als er sprake is van een substanti?le investering kun je je afvragen of de individuele opvragingen door de individuele eindgebruikers van Trein op de iPhone wel inbreukmakend kunnen zijn. Het is namelijk vooral een hele aardige special-purpose browser van de NS website.

  5. In het verleden (in 2000) is er al eens eerder een rechtszaak geweest waarin een special purpose browser centraal stond. Het betrof het programma i-tel van het software bedrijf XSO. I-tel was een programma waarmee de database van http://www.detelefoongids.nl uitgelezen kon worden (net als Trein de treintijden van http://www.ns.nl gebruikt). De rechter oordeelde hier dat sprake was van inbreuk op het databankrecht. In overweging 12 werd een verband gelegd met het begrip secundaire openbaarmaking uit het auteursrecht:

    12. Zo bezien moet voorshands worden geoordeeld dat XSO de databank van KPN hergebruikt in de zin van de Databankenwet. Dat KPN (ook) zelf haar databank ter beschikking van het publiek stelt doet daaraan niet af, zoals in auteursrechtelijke zin ook van een (nieuwe) openbaarmaking sprake is wanneer de ethersignalen van de uitvoering van een beschermd werk worden opgevangen door een kabelsysteem en doorgeleid naar daarop aangesloten ontvangers.

    Met de vergelijking met een kabelsysteem heb ik altijd moeite gehad. Het programma i-tel is beter te vergelijken met een ontvanger dan met een kabelsysteem. KPN was nog steeds degene die openbaar maakt en niet XSO. XSO leverde alleen de ontvanger. Volgens de redenering van de rechtbank zou bijv. een omroep zich kunnen verzetten tegen de verkoop van zwart-wit televisies (als die nog bestaan) omdat de programma’s daar niet in kleur op te zien zijn (bij KPN ging het erom dat gebruikers van i-tel geen advertenties zagen die gebruikers van http://www.detelefoongids.nl wel zagen). Interessant is ook overweging 7 van de rechtbank:

    7. Voorshands wordt geoordeeld dat de omstandigheid dat KPN ter uitvoering van haar kernactiviteiten in enigerlei vorm reeds moet beschikken over de in haar elektronische en papieren telefoongidsen opgenomen gegevens niet in de weg staat aan de toepasselijkheid van de Databankenwet, niet alleen omdat aan te nemen valt dat ook voor de presentatie van de databank op een zodanig wijze dat die voor het grote publiek (op internet, op CD-ROM) beschikbaar en raadpleegbaar is, aanzienlijke kosten zijn en blijvend zullen moeten worden gemaakt, maar ook omdat niet zonder meer valt in te zien waarom de substanti?le investering die KPN (onweersproken) heeft gedaan en blijft doen ter instandhouding van de hier bedoelde bestanden verstoken zou moeten blijven van de bescherming die de Databankrichtlijn nu juist uitdrukkelijk en uitsluitend in het leven heeft geroepen ten behoeve van investeringen in databanken, en wel om geen andere reden dan dat die investering zonder die bescherming ook zou zijn gedaan.

    Hier gaat de rechtbank er dus van uit dat ook investeringen in de infrastructuur als substantiële investeringen in de zin van de Databankenwet gezien worden.

  6. Ik ben het met bona fides en Arnoud eens voor zover het het spoorboekje betreft. Voor telefoongidsen ligt het anders. De Telefoongids wordt tegenwoordig niet meer door KPN uitgegeven maar door apart bedrijf los van KPN (KPN heeft De Telefoongids B.V. verkocht). Voor dat bedrijf is het aanleggen van een databank met abonneegegevens geen spin-off van een andere activiteit. Bovendien vermeldt De Telefoongids ook abonnees van andere aanbieders dan KPN.

    Uit het William Hill-arrest heb ik niet kunnen afleiden of een substantiële investering in het opbouwen van de databank ook betrekking mag hebben op de infrastructuur. Het vonnis KPN/XSO lijkt er van uit te gaan dat ook die investeringen onder het begrip “substantiële investering” vallen. Als uit William Hill volgt dat de infrastructuur niet als substantiële investering is aan te merken is dat deel van het KPN/XSO-vonnis achterhaald.

  7. Los van de vraag of William Hill KPN/XSO heeft achterhaald blijft KPN/XSO een andere situatie, bij XSO vond er een hertransmissie van de KPN gegevens plaats (secundaire openbaarmaking) via de website van XSO, bij Trein voorzover wij weten niet. Wat ook meewoog in de XSO beslissing was een redenering die je ook bij allerlei deep-linking/deep-framing uitspraken ziet: advertenties op de KPN website werden zo weggefilterd. Zeker bij de NS mobiele website is daar geen sprake van.

  8. @Walter van Holst: Bij de i-tel gids vond geen hertransmissie van gegevens plaats via de website van XSO (hoewel overweging). Het programma haalde de gegevens rechtstreeks van de telefoongids website net zoals Trein de gegevens van de NS-website haalt. In die zin zijn beide zaken dus wel vergelijkbaar. Zie overweging 1, onderdeel d van het KPN/XSO-vonnis:

    d. XSO, een softwarebedrijf, biedt op internet-site http://www.i-telgids.nl de `i-telgids’, thans kosteloos, aan. Het gaat hier om een programma met behulp waarvan zoekopdrachten gegeven kunnen worden waarmede records kunnen worden verkregen uit een aantal op internet aanwezige databestanden, waaronder de KPN-gids, de Gouden Gids en enkele buitenlandse telefoongidsen. Op het beeldscherm van de gebruiker die zijn zoekcriteria in het door de i-telgids gegenereerde venster intypt en die (mede) in de KPN-gids laat zoeken verschijnen de zoekresultaten, zonder dat op enig moment de home page van de KPN-gids getoond wordt, die gebruikers wel onder ogen krijgen indien zij rechtstreeks naar het adres http://www.detelefoongids.nl navigeren. De gebruiker krijgt aldus ook de advertenties en andere reclame-uitingen die die home page (ont)sieren niet te zien. Het programma van XSO maakt daartoe gebruik van een speciale browser die door (het zoekprogramma van) de KPN-database niet wordt herkend als een andere dan de aan de home page van de KPN-gids verbonden browser.
  9. Wel stevig, dat KPN/XSO vonnis… het maakt meteen alle Adblock-achtige browserextensies onmogelijk en dus eigenlijk geeft de uitbater van een website zeggenschap over met welke browser jij in de beslotenheid van je eigen huis die website benadert!

    Of slaat het enkel op het publiceren van dit soort software maw je mag wel je eigen browser gebruiken, zolang je die maar zelf geschreven hebt?!

    (dit alles in de veronderstelling dat “Trein” inderdaad een special-purpose browser is die zijn info rechtstreeks van (mobiel.)ns.nl haalt – je zou kunnen testen door ns.nl te blokkeren op je wifi-routertje op het moment dat je met je Iphone thuis op je eigen draadloos zit te surfen)

  10. Maar even “Out the box” gedachte.

    Als Arnoud nu een DB opzet, een spoorboekje koopt en alles in zijn EIGEN Databeez overtikt ;-p. Elke wijziging voert ie daarna zelf in.

    Naar mijn idee is heeft de NS dan niets meer te vertellen. Automatiseer Arnoud daarna ertussen uit:-) klaar.

    Of is dit te kort door de bocht?

  11. Typisch geval van een bedrijf dat het niet heeft begrepen. Uit paranoia voor het zogenaamd beschermen van het merk, beschadigen ze hun eigen merk juist. Wees blij met die kerel, treedt positief met ‘m in contact om bepaalde zorgen uit de weg te ruimen. Richt je op je core-business (vervoer) en juich (het begin van) community activiteiten zoals deze toe om je merk juist te versterken. Het internet is open. Ik zou er maar aan wennen.

  12. @Fred,

    Helaas is dat weer iets te kort door de bocht. Op het gedrukte werk rusten weer copyrights, dus geheel of gedeeltelijk overnemen is dan weer nadrukkelijk verboden.

    @stelt,

    Je hebt volkomen gelijk, de NS zou zich inderdaad beter op hun ‘core’ business moeten concentreren.. De website en de daarachter gelegen db is, voor zover ik weet, nog steeds geen winstgevende tak… Commerci?le belangen zouden hierbij kunnen helpen… (Kunnen ze dat externe bureau ook afstoten 😉 )

    Zolang er geen kosten aan de applicatie verbonden zijn, denk ik niet dat de NS veel kans maakt om de zaak te winnen. De db die ze in gebruik hebben bestond reeds voor de privatisering van de NS. Bij overname van het bedrijf is de database meegenomen.

  13. Wat jammer dat de NS,in plaats van blij te zijn met een mooi initiatief als dit, in de verdediging schiet als het logge staatsbedrijf wat ze vroeger was. Werk mee,kom eens positief in het nieuws,betaal de ontwikkelaar desnoods,en wees blij dat er zoveel gratis reclame uit voorkomt. Maar nee,er moet gedreigd worden met juridische stappen,en dus gebeurd dit:

    “Na aanleiding van dit bericht (via bright.nl) heb ik besloten om Treinwijzer (voorlopig) terug te trekken uit de App Store. Wanneer er meer duidelijkheid is over de juridische stappen die NS al dan niet gaat nemen tegen de maker van de applicatie Trein zal ik deze keuze wellicht nog eens overwegen.”

  14. Helaas zit het er niet dik in dat NS juridisch tegen Dennis gaat doen, het is veel gemakkelijker om een boze brief naar Apple te sturen. Als de argumenten enigszins redelijk overkomen haalt Apple gewoon de app uit de store en dan kun je eigenlijk bijna niks meer beginnen.

  15. Voor de liefhebber, een perlscriptje!

    http://juerd.nl/tmp/ns.pl.txt

    Ik heb namelijk niet zo’n fancy iPhone, maar gebruik wel graag iets dat simpeler werkt dan de NS-website. In mijn geval, een IRC-bot: <Juerd> !ns dordrecht;rotterdam <raar> V 12:54 + 13 min Dordrecht spoor 1 <raar> :       Intercity NS <raar> A 13:06 + 13 min Rotterdam Centraal spoor 11

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.