Wat mag ik met een gekocht schilderij?

schilderij-frame-rand.pngEen lezer mailde me:

Ik heb een schilderij gekocht. Leuk om aan de muur te hangen, maar ik vroeg me af wat ik er nog meer mee mag. Ik heb er een foto van gemaakt, en die staat nu als achtergrond op mijn bureaublad op het werk. Ik neem aan dat dat wel mag. Maar hoe ver gaan mijn rechten als eigenaar? Mag ik die foto bijvoorbeeld op mijn blog zetten om te vertellen dat ik het schilderij gekocht heb? Of als vast beeld op mijn homepage? Of op de cover van mijn boek?

De eigenaar van een schilderij heeft niet automatisch ook de auteursrechten. De schilder kan dus nog steeds reproducties en openbaarmakingen van het schilderij verbieden, ook als die door de eigenaar worden gemaakt.

Wel gelden daarbij een aantal grenzen. Allereerst is er natuurlijk de uitzondering voor de thuiskopie: voor eigen oefening, studie of gebruik mag je een schilderij reproduceren. Wil je proberen of je het na kunt schilderen, dan mag dat. Een foto van het schilderij op je bureaublad zetten is om die reden ook geen probleem.

Ook kun je aanspraak maken op het beeldcitaatrecht als je wilt aankondigen dat je het schilderij gekocht hebt, of als je het schilderij gaat bespreken. Dat recht geldt ook op een weblog. Wel moet je dan aan bronvermelding doen, oftewel de naam van de schilder noemen.

Daarnaast is er speciaal voor schilderijen nog een andere uitzondering. De eigenaar van een schilderij mag dat reproduceren en vertonen, mits hij dat doet “voor zover dat noodzakelijk is voor openbare tentoonstelling of openbare verkopen van dat werk” (artikel 23 Auteurswet). Het mag geen commercieel oogmerk hebben, behalve dat je toegang voor zo’n tentoonstelling mag vragen.

Ik zou zeggen dat een permanente reproductie op een persoonlijke website daaronder kan vallen, zolang die reproductie maar geen commercieel karakter krijgt. Het schilderij op de cover van een boek boek zetten geeft de reproductie een andere functie dan het vertonen van het schilderij zelf. Dus daar zou een grens liggen.

Arnoud

32 reacties

  1. Ik begrijp niet hoe je bij het gebruik van een foto van een schilderij ter verfraaien van je eigen website kunt voldoen aan de voorwaarde ???voor zover dat noodzakelijk is voor openbare tentoonstelling of openbare verkopen van dat werk??? (artikel 23 Auteurswet). Tenzij je mensen erbij uitnodigt het schilderij van je te kopen of thuis te komen bekijken.

  2. @Johan: het is toch een openbare tentoonstelling, in digitale vorm weliswaar? Wel heb je gelijk dat je het niet zomaar ter verfraaiing kunt gebruiken, je zult wel hard moeten kunnen maken dat de reproductie het werk tentoonstelt.

    @Erik: klopt, dat is vaak een discussiepunt. Schilders verwijzen dan graag naar boekenauteurs, die houden ook de auteursrechten als jij een exemplaar van een boek koopt. Maar van een schilderij wordt vaak maar 1 exemplaar gemaakt, en het is dan niet evident dat de rechten dan bij de schilder zouden moeten blijven. Als je het schilderij koopt van de schilder, zou je het mee kunnen nemen in de koopovereenkomst (wel schriftelijk doen!).

  3. Artikel 23 gaat volgens mij niet zo ver dat je het recht hebt om een verveelvoudiging van een schilderij te maken en die vervolgens tentoon te stellen. Het geeft je het recht om een afbeelding van het schilderij te plaatsen in een folder waarin je bijv. het schilderij te koop aanbiedt of reclame maakt voor een tentoonstelling. Voor een website geldt hetzelfde. Artikel 23 is een implementatie van artikel 5, lid 3, sub j van de EU-richtlijn “Auteursrecht in de informatiemaatschappij”. Zie http://www.ivir.nl/wetten/eu/auteursrecht-richtlijn.html . Hierin staat duidelijk “voorzover dat noodzakelijk is voor de promotie van die gebeurtenissen” (die slaat op openbare tentoonstellingen en openbare verkopen).

  4. Misschien vergis ik mij, maar ik vermoed dat Arnoud het afbeelden van het werk op een website ziet ALS een openbare tentoonstelling van het werk.

    Ik denk dat dit niet opgaat, omdat je op die manier niet het (schilder)werk tentoonstelt, maar een van dat werk afgeleid werk, nl. een foto van het schilderij. Die foto is zelf geen “teken-, schilder-, bouw- of beeldhouwwerk” meer, zodat art. 23 Aw niet ziet op handelingen noodzakelijk voor de openbare tentoonstelling van die foto op de website.

  5. Inderdaad bona fides. Dit omdat het artikel via artikel 12 lid 1 toelaat “de openbaarmaking van eene verveelvoudiging van het () werk”.

    Het lijkt me dat je op grond van art. 23 Aw een schilderij fotografisch mag reproduceren in een folder die voor de verkoop van het schilderij wordt uitgegeven. Waarom dan niet in de vorm van een tentoonstelling op je website?

  6. Ik zie nog een stukje van art. 23 Aw over het hoofd. Een foto kan denk ik wel “een werk van toegepaste kunst” zijn, maar dan gaat het m.i. om een eventuele kunstzinnige inbreng van de fotograaf, en niet van de schilder die het gefotografeerde werk heeft geschilderd. Art. 23 Aw zegt (neem ik aan) slechts dat de eigenaar, bezitter of houder van die foto voor openbare tentoonstelling van de foto geen toestemming nodig heeft van de fotograaf, en dus nog wel van de schilder.

    Anders zou namelijk de eigenaar, bezitter of houder van een illegaal gemaakte foto van een schilderij op basis van art. 23 Aw zonder toestemming van de schilder die foto in het openbaar tentoon kunnen stellen. Dat lijkt mij niet te kloppen.

  7. Het lijkt me dat je op grond van art. 23 Aw een schilderij fotografisch mag reproduceren in een folder die voor de verkoop van het schilderij wordt uitgegeven.

    Zeker. De reproductie van het schilderij en de uitgave van de reproductie in de folder zijn noodzakelijk voor de verkoop van het fysieke kunstwerk.

    Waarom dan niet in de vorm van een tentoonstelling op je website?

    Omdat je dan de fotografische reproductie tentoonstelt, en niet het fysieke kunstwerk.

    Dus ik denk dat “werk” in art. 23 Aw het fysieke kunstwerk is, en niet het “abstracte werk” waarvan het fysieke kunstwerk een expressie is.

    Dit omdat het artikel via artikel 12 lid 1 toelaat ???de openbaarmaking van eene verveelvoudiging van het () werk???

    Bedoel je hiermee dat art. 23 Aw ook van toepassing is op iedere verveelvoudiging van een “teken-, schilder-, bouw- of beeldhouwwerk of een werk van toegepaste kunst”? Dat lijkt mij neer te komen op het lezen van “werk” in art. 23 Aw als “het abstracte werk” waarvan het kunstwerk een expressie is. Ik vermoed dus dat dit niet het geval is.

    Misschien zit ik ernaast, maar het lijkt me dat er met jouw lezing meer wordt toegestaan dan de bedoeling is van art. 23 Aw (zie 2e alinea van #7).

  8. Voor een educatieve site wil ik foto?s gebruiken van schilderijen. Als ik toestemming heb van de fotografen is het dan toegestaan om die foto?s te plaatsen? Het gaat om beroemde schilderijen uit musea waarbij het meestal is toegestaan om te fotograferen.

  9. U schrijft dat Jeanne (reactie 29 jan) voor het gebruiken van foto’s (afbeeldingen) van schilderijen op haar site toestemming nodig heeft van de schilder wanneer deze nog geen 70 jaar geleden is overleden. Maar wat als Jeanne elk schilderij afzonderlijk op haar website bespreekt? Dan wordt de afbeelding niet gebruikt als illustratie, maar het beeld is nodig om te laten zien wat je met je tekst (de beschouwing van het schilderij) bedoelt. Op die manier kun je toch gebruik maken van het beeldcitaatrecht?

  10. Ja, bij een bespreking van kunst mag je (verkleind en met bronvermelding) de kunstwerken laten zien die je bespreekt. Maar het moet dan wel echt een bespreking van die werken zijn. Een pagina met alleen schilderijen en daaronder 2 zinnen commentaar per schilderij valt daar niet onder.

  11. Ik kan niets vinden over de volgende problematiek: ik ben eigenaar van een schilderij, waarvan de maker nog geen 70 jaar dood is en waarvan de erven een dvd willen maken met een zo compleet mogelijk beeld van de werken van hun overleden familielid met de bedoeling die dvd te verkopen aan het grote publiek. Mag ik als eigenaar weigeren om een foto te laten maken. Ik ben tegen reproductie. Mag ik bijvoorbeeld eisen stellen aan de kwaliteit van een fotografische kopie? Als ik de erven wel toestemming heb gegeven voor het maken van een foto van mijn schilderij mag ik dan toch vermenigvuldiging van die foto verbieden of mag ik daar eisen aan stellen? De erven stellen dan als ze eenmaal een foto hebben mogen maken dat ik er dan geen zeggenschap meer over heb? Ik heb het immers voor veel geld gekocht omdat er maar een afbeelding van was…

  12. Als eigenaar mag je beslissen wat er met jouw exemplaar gebeurt. Je kunt niet voorkomen dat men een ander exemplaar fotografeert, maar als men jouw huis in wil om de foto te maken, dan hebben ze jouw toestemming nodig.

    Je kunt aan die toestemming voorwaarden verbieden, bv. de kwaliteit van de foto of een naamsvermelding. Dit kun je dan het beste in een contract vastleggen zodat er achteraf geen geschil over ontstaat.

  13. Een naamsvermelding is niet aan de orde, want ik wil graag anoniem van het werk genieten. De foto van het schilderij is reeds gemaakt met toestemming voor privegebruik. Maar verkoop van een dvd met een overzicht van werken daarop inclusief dat van mij vind ik niet prettig. Heb ik het recht om verspreiding van die foto tegen te gaan. Ook als de maker van de foto auteursrecht heeft als erfgenaam? Immers het werk is van mij?

  14. Ik hebeen schilderij gemaakt in opdracht voor iemand. Het hangt nou bij de desbetreffende thuis. Er is nou een boek gemaakt waar deze persoon in staat, en waar de maker van het boek ook het schilderij wat ik gemaakt heb zag hangen, er een foto van gemaakt heeft ?n heeft gepubliceerd in een boek. Ik ben hier toevallig van op de hoogte gebracht, en stond dus voor de verrassing dat mijn schilderij zonder enige vermelding van naam of wat dan ook in een boek gepubliceerd is. En dus ook zonder toestemming. De schrijfster zegt dat ze toestemming van de eigenares heeft gekregen, maar volgens mij zou ze mij toch ook toestemming hebben moeten vragen … Wat kan ik hier aan doen?

  15. Hoe staat het schilderij op de foto? Gewoon toevallig aan de muur terwijl die persoon werd gefotografeerd? Of is de foto echt alleen op het schilderij gericht? In het laatste geval heb je misschien een claim, hoewel ik me wel afvraag welk belang je zou hebben bij uitoefenen van die claim.

  16. Het is echt een foto van mijn schilderij die als illustratieve foto in het boek staat. Niet een deel, of per ongeluk, nee, echt gebruikt ter illustratie van het boek. Als de schrijfster contact met mij op had genomen voor toestemming had ik deze zeker wel gegeven, mits mijn naam erbij genoemd zou worden. Nu heeft zij mijn schilderij gebruikt als “eigen”, en ik word er niet wijzer van. Ik doe veel exposities en het was voor mij indirect een leuke reclame geweest. Ik heb met haar geprobeerd tot een overeenstemming te komen dat zij mij in een stukje in “haar” krant noemt, maar zij lijkt gewoon te weigeren om aan te geven dat het schilderij in haar boek door mij geschilderd is, want het stukje is nietszeggend geworden, en zeker niet wat we per mail overeen gekomen waren. Ik vraag me dus af of ik hier verder nog iets aan kan doen…

  17. @Frederika: als je schilderij op deze wijze is gepubliceerd dan hoort daar sowieso een naamsvermelding bij te staan (tenzij overeen is gekomen dit niet te doen). Dat is jouw morele recht, andersgezegd droit moral waarvan je in beperkte mate afstand kan doen.

    Je kunt om rectificatie vragen bij de desbetreffende schrijfster. Ik meen – zeker als het boek al is uitgegeven en in de schappen ligt – dat het lastig wordt de rectificatie door te voeren. Als er een website aan het boek is gekoppeld kun je vragen om rectificatie aldaar.

    De uitgever van het boek kun je er nog op aanspreken. Afhankelijk van de afspraak tussen de schrijfster en de uitgever kunnen zij tevens auteursrechten bezitten en voor deze morele rechtelijke claim verantwoordelijk zijn. Hoe zij dit dan regelt met de schrijfster is dan niet jouw probleem. Rectificatie op de site van de uitgever gedurende de periode van een een maand ?n opvallend op de voorpagina en later elders op de pagina lijkt me een mooie compensatie. Je kunt zelf vast wat voorwaarden daaraan bedenken en dit op papier zetten. Ik ben je graag te hulp om daar een extra paar ogen over te laten gaan, mocht je dit hebben neergeschreven.

    Dat het stukje nietszeggend is geworden, is enigszins subjectief te noemen. Ik weet ook niet precies wat je bedoeld. Echter dat het niet is geworden wat jullie hadden afgesproken, dan is van belang dat jullie emailverkeer als contract wordt gezien. En daar waar consensus is geweest over de vormgeving, tekst (afgezien van latere kleine correcties), en kwaliteit daar moet aan beantwoord worden. Oftewel: afspraak = afspraak, email = contract = nakomen. Je kunt hier (nogmaals) een rectificatie voor vragen.

    Conclusie: Echter over het geheel genomen stem ik in met Arnoud Engelfriet: ga na wat je belang is en of je moeite wilt doen om dit te hebben gecorrigeerd. Je zult waarschijnlijk geen terugroepactie voor elkaar krijgen. Echter een prominente rectificatie op een website (m?t link naar je eigen website) lijkt me een realistische mogelijkheid.

    Laat me weten als ik je bij het eea van dienst kan zijn omtrent de verwoording van je verzoek tot rectificatie.

  18. Ik heb een optimale scan gemaakt van een schilderij, juist om technisch in orde te zijn voor reproductie t.b.v een tentoonstelling. Er zit geen ‘creativiteit’ van mij in maar ik heb wel betaald voor deze dure hoogwaardige scan. Ik bezit door de technische perfectie geen auteursrecht, maar kan de houder van het auteursrecht rechten doen gelden op een scan die ik heb gemaakt en betaald. Ben ik dan verplicht om de scan – het digitale bestand derhalve – kosteloos af te staan aan de houder van het auteursrecht? Of kunnen zij slechts het gebruik door mij beperken tot waarvoor zij toestemming hebben verleend en tot waar de wet de rechten op reproductie heeft geregeld nl. de promotie t.b.v. een tentoonstelling?

  19. @Michiel: ondanks de behoorlijke investering (de optimale scan – naar huidige standaarden) bezit je – zoals je juist concludeert – geen auteursrechten. Sterker nog je hebt met je scan reeds inbreuk gemaakt op het auteursrecht. Het is namelijk een type bewerking, zoals is voorzien in artikel 14 Auteurswet.

    Onder het verveelvoudigen van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst wordt mede verstaan het vastleggen van dat werk of een gedeelte daarvan op enig voorwerp dat bestemd is om een werk ten gehore te brengen of te vertonen.
    Zolang dit voor priv?gebruik is, is er vooralsnog geen probleem, dat valt binnen de thuiskopie-exceptie. De commerci?le uitbuiting ervan is – zoals je begrijpt – uit den boze en vereist toestemming van de rechthebbende (artikel 16b Auteurswet).
    Als inbreuk op het auteursrecht op een werk van letterkunde, wetenschap of kunst wordt niet beschouwd de verveelvoudiging welke beperkt blijft tot enkele exemplaren en welke uitsluitend dient tot eigen oefening, studie of gebruik van de natuurlijke persoon die zonder direct of indirect commercieel oogmerk de verveelvoudiging vervaardigt of tot het verveelvoudigen uitsluitend ten behoeve van zichzelf opdracht geeft.

    Rechten doen gelden De rechthebbende (houder van auteursrechten zoals je het noemt) en de auteur kunnen inderdaad rechten doen gelden. De rechthebbende houdt de economische exploitatierechten en kan deze dus te gelde maken. De auteur kan zijn morele rechten inroepen. Daaronder valt: de naamsvermelding, zie hierboven reactie 17-20, of een zelfs verbod op openbaarmaking, maar dan mag het door gebruikte origineel ook niet eerder openbaar zijn gemaakt anders valt het onder de zogenaamde uitputtingsregeling. Onder het recht om te openbaren valt namelijk ook het recht om dit NIET te doen.

    Kostenloos afstaan Rechthebbende kunnen je niet dwingen – althans niet juridisch – je digitale bestand kostenloos af te staan of te vernietigen. Je hebt het bij het juiste eind dat ze je slechts kunnen beperken in je handelingen: verveelvoudigen en openbaarmaken, maar er zijn tal van wettelijke excepties die uitzonderingen weergeven:

    • Gebruik ter promotie van een tentoonstelling valt onder het beeldcitaatrecht (mits de bron ervan wordt weergegeven: auteur,titel,jaartal).
    • Kopi?ren naar een andere harde schijf valt in principe binnen de thuiskopie-exceptie.
    • Zodra je echter USB-sticks aan gaat bieden met deze scans erop, dan is er gebruik van het auteursrecht en dat valt niet onder een wettelijke exceptie te vangen. Als de auteur de scans van je wilt ‘vorderen’ en dreigt met het inroepen van zijn auteursrecht dan weet je nu dat dat een gepasseerd station is. Immers de scan is gemaakt onder de kopie-exceptie. Jij maakt geen verdere inbreuk op de vermenigvuldiging en openbaarmaking. Wat mij betreft heb jij hier gewoon een product gemaakt/dienst geleverd, waarvoor (ook de auteur) gewoon moet worden betaald.

    Succes, hoop dat je wat meer zekerheid hebt over de status van je scan.

  20. Mijn excuses voor het heropenen van een oude discussie, maar ik zou graag het volgende willen vragen.

    Stel dat ik een schilderij, ander kunstwerk of ander uniek voorwerp bezit, mag ik daar dan inderdaad alles mee doen wat ik wil, even afgezien van de auteursrechten natuurlijk. Mag ik bijvoorbeeld het werk aanpassen of vernietigen?

    Stel dat ik “De Nachtwacht” door Rembrandt van Rijn zou kopen van het Rijksmuseum, mag ik daar dan een paar figuren bij schilderen? Mag ik het in brand zetten, door de shredder halen? Maakt het hierbij nog uit of de schilder nog in leven is of niet? Ik meen ooit gehoord te hebben dat er een wet tegen dit soort handelingen bestaat, maar ik heb deze nog niet kunnen vinden.

  21. Ik ken geen wet die je verbiedt het origineel van de Nachtwacht te vernietigen, mocht je daar eigenaar van zijn. Of om er een hondje bij te schilderen.

    Bij een schilderij met nog levende schilder zou dat laatste een probleem zijn omdat je dan zijn reputatie aantast met jouw ‘prutswerk’ maar bij zulk oud werk geldt dat niet.

  22. Als toevoeging op “aantasting van reputatie” wat ik in juridische bewoordingen vertaal met “morele rechten van de auteur”, wat uitwijding…

    In Nederland gaat de uitoefening van die rechten door erfgenamen slechts dan door als die uitoefening van die rechten uitdrukkelijk is toegekend aan de erfgenamen. Echter in sommige landen wordt de duur van de uitoefeningsmogelijkheid gekoppelt aan de duur van de economische auteursrechten (in NL: 70 na dood van de auteur) en in weer anderen landen komt dat recht onbeperkt toe aan erfgenamen of – voor zover er bijvoorbeeld geen erfgenaam is – een organisatie van de overheid; Roemeni? en Frankrijk hebben dat.

    Dus onder de noemer “schending van de morele rechten van de auteur”, mogen aanpassingen dus niet altijd.

  23. Bedankt voor de antwoorden. Aangezien er blijkbaar geen wet tegen bestaat, laat ik dan een vervolgvraag stellen: zou er er wet tegen moeten bestaan? Mijn voorbeeld om De Nachtwacht in brand te steken is misschien wat vergezocht, maar wat als een excentrieke, kunst verzamelende miljardair zijn geliefde Van Gogh mee wil nemen in het graf? Zou het wenselijk zijn belangrijke kunststukken voor vernietiging te behoeden? Is dat dan ook zo in een wet te vangen dat dit praktisch uitvoerbaar is?

  24. Iets dergelijks hebben we wal voor monumentale gebouwen. Die mogen niet zomaar worden verbouwd, laat staan gesloopt. Het is wel een heel gedoe: je hebt een commissie nodig die oordeelt of iets een monument moet worden, criteria om dat oordeel te ondersteunen en een regeling voor de kosten waar eigenaren van een monument mee zitten (want verbouwen is duurder).

    Ik vraag me af of het nodig is voor schilderijen en andere kunst. Meestal zijn dergelijke werken zo duur dat niemand die ze koopt, ze vervolgens wil vernietigen. Een heel enkele excentrieke miljardair misschien, maar heeft het zin daar wetgeving voor te maken? Wetten moeten mijns inziens de regelmatig voorkomende zaken regelen en niet de uitzonderlijke gevallen die eens in de honderd jaar gebeuren.

  25. Beste, ik geef les aan cursisten olieverf. We hebben een groot project gemaakt van 27 doeken die samen één geheel vormen. Het werk is gebaseerd op “Le Bal Bullier” van Sonia Delaunay. Het is geen exacte kopie, wel aangepast. Afmetingen : 630×210. Het siert momenteel ons schilderslokaal. Stel dat iemand dit wil kopen, mag dat of moet ik toestemming vragen aan de erfgenamen en zo ja, hoe doe ik dat dan? Mag ik een groepsfoto met het werk in een lokaal krantje zetten als promotie ? Dank bij voorbaat!

  26. En vraag eigenlijk. Ik ben kunstenaar en heb een door mij geschilderd groot doek aan mijn broer gegeven of ik geloof dat hij er de verf voor betaald heeft. Een paar jaar later blijkt dat hij het doek heeft laten overschilderen door zijn kinderen met gekleurde bollen omdat hij geen zin had een leeg nieuw doek voor ze te gaan kopen. Mijn schilderij is dus vernietigd. Mag hij met mijn kunstwerk doen wat hij wil?

  27. Nog een casus! Stel: Ik ben een museum en eigenaar van beschermd werk. Dit werk wil ik graag tentoonstellen in eigen tentoonstellingsruimte in de openbare ruime. Ik laat daar alleen reproducties zien. Dit is noodzakelijk voor de tentoonstelling, vanwege o.a. slechte klimatologische omstandigheden. Mag dat?

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.