AP boos over Obama-foto

obama-foto-auteursrecht-associated-press-oeps.pngHet Amerikaanse Associated Press (AP) wil geld hebben van de kunstenaar Shepard Fairey, meldde NRC Handelsblad woensdag. Fairey, de maker van het beroemde Obama-schilderij (rechts), heeft zich namelijk gebaseerd op een foto van AP-fotograaf Mannie Garcia (links). De overeenkomsten zijn evident, en Fairey heeft ook toegegeven de foto te hebben gebruikt.

Nu doet Associated wel vaker gek, maar hier lijken ze toch een punt te hebben. Een schilderij maken van een foto vereist toestemming van de fotograaf. Dat is een ‘verveelvoudiging in gewijzigde vorm’, zelfs als je een geheel nieuw werk schept in plaats van alleen de foto wat bij te snijden bijvoorbeeld.

Maar kan Fairey hier toch mee wegkomen? De Nederlandse pers heeft het consequent over een beroep op het citaatrecht, maar dat zal hem niet redden. Het Amerikaanse fair use-begrip daarentegen is een stuk breder, en dit lijkt mij een duidelijk voorbeeld van een ‘eerlijk gebruik’ van andermans werk.

De eisen voor een beroep op fair use zijn:

  1. Het doel en karakter van het gebruik, inclusief de vraag of het gebruik commercieel is of educatief en non-profit; het kunstwerk was ooit als non-profit bedoeld, maar tegenwoordig zijn er tientallen varianten op t-shirts, mokken en dergelijke te vinden. Ik denk dus dat het gebruik als commercieel gezien moet worden. Dit pleit dus tegen een beroep op fair use. Het gebruik is wel als transformerend te zien, er is echt iets nieuws van gemaakt. Dat pleit sterk vóór fair use.
  2. De aard van het beschermde werk; het gaat om een nieuwsfoto, waarvan het te verwachten is dat deze veel verspreid worden. Dit pleit dus voor fair use. Hoe exclusiever het werk, hoe moeilijker een beroep op fair use.
  3. De omvang en de scope van het overgenomen deel in verhouding tot het beschermde werk als geheel; het hele werk is overgenomen, zij het in bewerkte vorm. Dat pleit minder voor fair use.
  4. Het effect van het gebruik op de potentiële markt voor of waarde van het beschermde werk; dit effect lijkt me nul want de markt voor nieuwsfoto’s en voor dit kunsticoon zijn volstrekt gescheiden. Niemand gaat minder foto’s van AP kopen omdat dit schilderij (of een t-shirt met dit schilderij) bestaat, en niemand wil de AP-foto op een t-shirt zetten en verkopen.

Alles bij elkaar dus een duidelijke neiging naar fair use. De verwachting is dan ook dat er geschikt zal worden. Ik hoop echter stiekem dat dit toch naar de rechter zal gaan en dat die een vonnis zal wijzen waarin dit wordt bevestigd. Dit om een duidelijk signaal af te geven dat dit soort gebruik gewoon toegestaan moet zijn.

Ik kan ook maar moeilijk een reden bedenken waarom AP deze zaak begint, afgezien van het simpele geldruiken natuurlijk. Welk zakelijk belang wordt er hier geschaad? Waarom is het vervelend voor AP-fotograaf Garcia dat Fairey deze foto bewerkte en als schilderij uitbracht? Waarom zou je hier met je auteursrecht iets tegen moeten kunnen doen?

Arnoud

6 reacties

  1. Als ze slim zijn gaan ze, meeliftend op het succes, zelf die foto op grote schaal verkopen. Het is per slot van rekening “het origineel”. Daar is vast wel een markt voor.

    (En wie weet is deze actie eigenlijk niets meer dan de publiciteit daarvoor… 😉

  2. Fairey is de rechtszaak begonnen, niet het AP!

    Verder zijn er nog wat haken & ogen aan het verhaal, zoals dat Mannie Garcia volgens eigen zeggen wel invaller (‘stringer’) was voor t AP maar het verkeerde contract heeft getekend (voor ‘schrijver’), etc, etc.

    Het echte leven is soms net een soap!

    Samenvattingen hier en hier.

  3. Gezien de discussie op het vorige bericht over herleidbaarheid van aliassen en bijdragen op fora en wiki’s: Maarten, ben jij het, oud-huisgenoot van de spuistraat?

    kijk dit is overigens een voorbeeld van verantwoorde verwerking van persoonsgegevens, ik zorg dat anderen hem waarschijnlijk niet kunnen identificeren. Ik zou veel meer kunnen noemen (achternaam, huidige adres, e-mailadres, facebookaccount, geboortedatum, etc) maar dat zou onnodig en inbreukmakend zijn. Daarbij wel interessant: ik ben niet eens zeker dat hij het wel is, dus op mij rust in deze een minder zware verantwoordelijkheid dan op Arnoud ten aanzien van mij.

    Dit is mijn interpretatie althans, als jij het bent Maarten, wat denk jij hierover?

  4. @Hans: mooie test, ik werp de handschoen! Als jij uit kunt vinden wie ik bedoelde, krijg je van mij een fles bubbels (je weet wel, de favoriete champagne van Arnoud, die houdbaar is tot 2005) En Maarten, niet achter mijn rug om een dealtje sluiten om het te delen he, ik weet je te vinden!

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.