Frauduleuze auteursrechtenclaims?

Een lezer wees me op een interessant paper over copyfrauds: het onterecht claimen van auteursrechten op werken, meer in het bijzonder op werken die in het publiek domein zijn gevallen.

Copyfraud is everywhere. False copyright notices appear on modern reprints of Shakespeare’s plays, Beethoven’s piano scores, greeting card versions of Monet’s Water Lilies, and even the U.S. Constitution. Archives claim blanket copyright in everything in their collections. Vendors of microfilmed versions of historical newspapers assert copyright ownership. These false copyright claims, which are often accompanied by threatened litigation for reproducing a work without the owner’s permission, result in users seeking licenses and paying fees to reproduce works that are free for everyone to use.

Een Nederlands voorbeeld is deze publicatie van de Beatrijs waar een “© 2001 dbnl” bij staat. Dit is een veertiende-eeuwse tekst, dus deze ligt gewoon in het publiek domein. je vraagt je af waar die auteursrechtclaim vandaan komt.

Een legitieme mogelijkheid is een “vertalers”-auteursrecht. Wie een oude tekst naar modern Nederlands omzet, krijgt een auteursrecht op zijn omzetting omdat daar eigen creativiteit aan toegevoegd is. Maar dat zie ik in dit voorbeeld niet terug, de tekst bevat alleen oud-Nederlands.

Hetzelfde geldt voor foto’s, zoals ik al eerder besprak. Wie een oud schilderij fotografeert of bijvoorbeeld een oude kaart inscant, doet dat normaliter om een zo technisch perfecte kopie te krijgen. Die kopie is dan niet beschermd door auteursrecht, want daar zit geen eigen creativiteit van de fotograaf of scanner in.

Het auteursrechtvoorbehoud van het Nationaal Archief wringt zich in een interessante bocht: weliswaar claimt men overal auteursrechten op, maar de publiek domein foto’s staan op Flickr met een aanduiding “no known copyright restrictions” en dat is dan weer heel netjes.

Het “copyfraud” paper hierboven gaat er vanuit dat al die clubs dit opzettelijk en met boze intenties doen, en maakt zich kwaad omdat er zo weinig aan te doen is. Nu vraag ik me af of er werkelijk vaak sprake is van boze opzet. Menige website heeft alleen een copyrightnotice omdat de webdesigner er eentje in het template heeft gehangen. En auteursrechten claimen is niet automatisch hetzelfde als auteursrechten hebben.

Maar stel nu dat iemand werkelijk ten onrechte een auteursrecht claimt, kun je daar dan iets tegen doen? Ik denk het wel – als je geld gaat eisen op grond van zogenaamde auteursrechtinbreuk maar je hebt die rechten niet, dan is dat een vorm van oplichting. Je neemt immers een “valse hoedanigheid” aan, namelijk die van auteursrechthebbende. En daarmee beweeg je iemand om geld af te geven. De kans dat het Openbaar Ministerie hiervoor gaat vervolgen, lijkt me echter zo goed als nul.

Persoonlijk zou ik dus zeggen, als duidelijk is dat het werk publiek domein is, negeer dan de copyrightvermelding gewoon. Maar daar zit hem natuurlijk de kneep: weet je zeker dat het werk publiek domein is?

Arnoud

15 reacties

  1. Over ???vertalers???-auteursrecht: soms kost het erg veel moeite (en creativiteit) om het brondocument ook maar te kunnen lezen, bijvoorbeeld omdat het verouderd, verbleekt of door de ratten aangevreten is, of omdat de oorspronkelijke auteur een slecht leesbaar handschrift had. Dit kan natuurlijk ook het geval zijn geweest bij de publicatie van de Beatrijs. Ik heb het zelf ook wel met het graveren van muziek: je hoeft als musicus echt niet te proberen het originele handschrift van de componist op de lessenaar te zetten in de hoop dat je dat kunt spelen, wat juist wel de bedoeling is van de “overgeschreven” versie. Zou hier dan geen auteursrecht van de kopi?st op rusten?

  2. Ze hebben wel een punt. Als iedereen overal voor de zekerheid de auteursrechten maar van claimt, dan wordt de situatie er niet bepaald duidelijker op. En dan komt het met dat “… weten dat een werk publiek domein is…” natuurlijk ook niet meer goed.

  3. Een editor kan toch ook auteursrecht hebben? Ik meen dat op de meeste bladmuziek (in de winkel) van de oude componisten gewoon auteursrecht zit van de uitgever (waar de editor werkt). Maar als een tekst uit het public domein gewoon eenvoudig overgetyped kan worden, dan heeft de ‘editor’ geen auteursrecht? Waar ligt de grens?

  4. @Pieter: een editor verkrijgt auteursrecht op wat hij bewerkt als hij zijn eigen stempel, zijn eigen creativiteit inbrengt in de bewerking. Het is lastig daar algemene regels voor te geven. Puur taalkundig redigeren lijkt me niet creatief; zinnen weghalen of alinea’s herschrijven waarschijnlijk wel.

  5. Hoe zit het met heruitgaven? Ik ben een groot fan van de klavieroefeningen van Domenico Scarlatti (gestorven 1757), die tussen 1906 en 1913 integraal zijn uitgegeven bij uitgeverij Ricordi. Aan de tijdspanne alleen al kun je zien dat dit de redacteur, Alessandro Longo (gestorven 1945), aanzienlijke moeite heeft gekost, dus op het resultaat rust wel auteursrecht. Ik neem aan dat deze 70 jaar na zijn dood, dus in 2015, vervallen. Betekent dit dat ik vanaf 2015 vrijelijk uit de boeken van Ricordi mag kopieren? Als ik er nou eentje vind waar Longo, blijkens andere uitgaven, weinig tot niets aan heeft toegevoegd, mag ik die dan nu al kopieren? Mag ik alleen de noten overschrijven, waar Longo zelden iets aan verandert?

  6. Ik vind het toch niet zo duidelijk: redacteuren van bladmuziek kijken de originele handschriften na, die niet altijd gemakkelijk te ontcijferen zijn, en corrigeren soms noten, al dan niet met vermelding van het origineel. Ook zorgen ze dat de muziek goed leesbaar gezet wordt en worden er allerlei hulptekens en soms zelfs vingerzettingen toegevoegd. Als de muziek voldoende oud is is zelfs het notenscrift helemaal anders.

    Iets dergelijks geldt ook voor teksten uit de tijd van Shakespeare, al is dat wel in mindere mate: ze zijn geen modern Engels en je hebt behoorlijk wat deskundigheid nodig om dat ervan te maken.

    Behalve dat allerlei mensen dat al voor je hebben gedaan en je daar weer van kunt afkijken. Die wil je natuurlijk niet plagieren, maar het is toch redelijk dat je hun werk bekijkt en begrijpt voor je zelf iets maakt. Dan kan wat je zelf wilt maken precies hetzelfde blijken als wat een van die eerdere bewerkers heeft gemaakt, en waarom zou je dat dan niet gewoon kopieren?

    Daar zit hem m.i. het probleem: de creatieve bijdrage van de bewerker is niet zo gemakkelijk aan te wijzen. Overigens heeft software dat probleem denk ik ook. Maar goed, ik ben geen jurist.

    Overigens vind ik de term “fraude” een sterke term zolang er op die misplaatste (c)-vermeldingen geen actie wordt ondernomen.

  7. Reinier, ik weet niet of je een probleem hebt met de principes van het auteursrecht of met de wijze waarop uitgevers de grens opzoeken met het claimen van auteursrecht. Een “alle rechten voorbehouden” plakken op een Shakespeare werk is excessief, maar dat wordt (helaas) niet aangepakt.

    Ik ben er persoonlijk een voorstander van als men in een colofon aangeeft wie aan een uitgave hebben bijgedragen, waarbij de auteursrechthebbende op het originele werk expliciet genoemd wordt (als die anders is dan de auteur.) Het maakt het wel een paar regels langer, maar een stuk makkelijker bij het maken van bewerkingen. (Zie CD-boekjes: componist, tekstdichter, arrangeur, orkest, solist, dirigent…)

    Als jouw werk leunt op wat een bewerker heeft gedaan is het redelijk dat de bewerker daarvoor een vergoeding krijgt. Als jij de moeite wil nemen om terug te gaan naar het origineel en de bewerker buiten spel zet, ook goed: aan jou de keus of je geld of tijd wil investeren.

  8. Ik heb inmiddels al contact opgenomen met Stichting Reprorecht over mijn bijdrages in boeken. Mijn uitgevers Springer (Heidelberg) en Pearson Education kenden deze regeling niet eens. Ze gaan zich nu aanmelden, misschien kunnen we zo als auteur nog een vergoeding krijgen. Gek dat zulke grote uitgevers niet worden aangeschreven door een stichting.

  9. MathFox: ik heb de principes van het auteursrecht altijd uitstekend gevonden en met het wat ruim claimen lijkt me ook niet veel mis, zolang je mensen niet daadwerkelijk gaat vervolgen op grond van auteursrechtclaims die eigenlijk niet geldig zijn. Mijn probleem is dat het daadwerkelijk moeilijk kan zijn om de originaliteit en creativiteit van iemands bijdrage te bepalen.

    Dat lijkt me bij bladmuziek een probleem, maar zeker bij software, want ook daar staat vaak niet correct op vermeld wie het auteursrecht feitelijk toekomt. Zeker met al die verschillende licenties kan dat een aardige jungle worden.

  10. zolang je mensen niet daadwerkelijk gaat vervolgen op grond van auteursrechtclaims die eigenlijk niet geldig zijn.

    En daar zit een groot deel van het probleem. Mensen worden beschuldigd van auteursrechtschending (en krijgen een blafbrief van Cosmoss of BUMA) voor een deel van een werk dat beiden citeren uit niet auteursrechtelijk beschermde bron. Het is dan aan de aangeklaagde partij om de oorspronkelijke bron te achterhalen. (Wat lastig kan zijn voor de nabestaanden van een auteur.)

    Voor zover ik weet gebeurt dat niet veel door uitgevers van tekstwerken, maar de BUMA/STEMRA/SENA schijnen zich er niet om te bekommeren of de rechthebbenden op het werk waarvoor zij incasseren wel onder contract staan bij de organisatie.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.