Het mensenrecht op downloaden?

satelliet-schotel-ontvangst-meningsuiting-informatievrijheid-restrictie-prikkeldraad.jpgEen verbod op downloaden is in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, zo las ik gisteren in Trouw. Hendrik Rood van van Stratix zegt in dat artikel namelijk:

In [het EVRM] is vastgelegd dat een inwoner van Europa niet belemmerd mag worden bij het ontvangen van informatie. Overheden mogen die ontvangst niet blokkeren en ook bedrijven mogen dat niet. Dit recht op informatie is sindsdien herhaaldelijk door de Europese Unie herbevestigd.

Inderdaad, artikel 10 EVRM bepaalt dat “een ieder recht heeft op vrijheid van meningsuiting” en rekent daar ook het ontvangen van inlichtingen of denkbeelden onder. De overheid, maar ook private partijen, mogen je niet zomaar hinderen bij deze ontvangst. Vandaar dus dat een woningbouwvereniging of vereniging van eigenaren niet zomaar het ophangen van satellietschotels aan je gehuurde appartement kan verbieden.

Maar om daar nu uit te concluderen dat downloaden dus te allen tijde mag gaat me ook weer te ver. Lid 2 van dit artikel biedt namelijk wel degelijk mogelijkheden om grenzen te stellen aan de uitoefening van dit mensenrecht. Eén van die mogelijkheden is “de bescherming van de rechten van anderen”, en het auteursrecht is een voorbeeld van zo’n recht.

Het Scientology-arrest is bij mijn weten de enige keer waar een hogere rechter zich moest uitlaten over de vraag of het mensenrecht van artikel 10 EVRM boven het auteursrecht kon gaan. Het antwoord was “ja mits”, en de mits legde hier een hoge drempel. Belangrijk aspect in die zaak was namelijk dat Scientology a) geen commercieel doel had met haar auteursrechten en b) “met hun leer en organisatie de verwerping van democratische waarden niet schuwen”. Daar kwam bij dat de teksten al openbaar waren via de Amerikaanse rechtbank.

Dus ja het kán maar het is wel zeer uitzonderlijk. Er zal een zeer zwaarwegende reden moeten zijn, bijvoorbeeld politieke discussie of een belangrijk maatschappelijk debat, op grond waarvan auteursrecht opzij gezet kan worden. “Gewoon willen downloaden” is ben ik bang niet genoeg daarvoor. Zoals professor Hugenholtz het in 1999 formuleerde (Word-file):

[T]he European Commission has been reluctant to accept freedom of expression and information arguments in cases where property rights in information are merely exercised to ensure remuneration, and the flow of information to the public is not unreasonably impeded. For European legislatures the message is clear: as long as licenses are made available under reasonable conditions, or statutory licenses apply, the European Court is unlikely to find that copyright and Article 10 collide.

Dat stukje over “statutory licenses” oftewel in goed Nederlands “heffingen” intrigeerde me. Aan de thuiskopie-exceptie zit immers al langer een heffing gebonden, tenminste als je downloadt of kopieert naar CD’s, DVD’s en dergelijke. Met even doorzoeken vond ik dan ook dit artikel van Robert Jacob Danay over peer-to-peer informatieverspreiding versus auteursrecht. Hij past het EVRM strak toe: de hoofdvraag is hierbij altijd of het gehanteerde middel om de meningsuiting of informatiegaring te beperken wel het minst inbreukmakend is. In plaats van iets keihard verbieden zou je het ook in beperkte vorm kunnen toestaan bijvoorbeeld.

Als je dat vertaalt naar downloaden en filesharen, dan wordt de vraag dus: is er een maatregel te verzinnen die ontvangst van informatie minder belemmert dan een verbod? En het antwoord daarop van Danay is: jazeker, je kunt ook gewoon heffingen instellen. De bekende “internet tax” of downloadtoeslag dus. Hiermee worden rechthebbenden ook gecompenseerd, en de informatievrijheid wordt minder aangetast dan bij een keihard verbod. En die toeslag geldt dan dus voor down- én uploaden.

Terugkomend op het artikel in Trouw: Rood heeft dus gelijk dat het kan, maar er zal wel iets aanvullends nodig zijn in de wet om dit op een juiste manier te regelen.

Arnoud

8 reacties

  1. ???Is wat FTD op zijn site doet ???beschikbaar stellen??? van illegale content, of gaat het om informatie die onder het verdrag van Rome valt? Tot nu toe gaan rechters vaak van het eerste uit. Maar misschien heeft FTD in zijn bodemprocedure hier toch een houvast.??? (quote uit Trouw artikel)

    Toch enige kritiek op het artikel in Trouw, ook al ben ik het er verder ook mee eens. Het is naar mijn weten nieuws dat rechters aannemen dat verwijzingen te beschouwen zijn als het beschikbaar stellen. Tot nog toe is men in een aantal uitzonderingen uitgegaan van onrechtmatigheid van indexeringsites, doorgaans niet van auteursrechtelijke inbreuk. In de uitspraak Rechtbank ???s Hertogenbosch, 8 juli 2008, 174537 / KG ZA 08-261, (BREIN / Euroaccess) wordt wel een dergelijke redenering gevolgd. Een gedrocht van een uitspraak om diverse redenen.

    Een verwijzing zoals bijvoorbeeld op FTD is geen beschikbaar stellen, openbaarmaken of verveelvoudigen in de zin van de Aw. Naar mijn visie is in beginsel evenmin sprake van onrechtmatigheid door het aanbieden van een mogelijkheid tot het plaatsen van links naar content elders op het net.

  2. Het enige wat deze bochtige constructie in het EVRM aangeeft is dat het begrip universele mensenrechten een doodgeboren kindje is. Op elk recht is wel een uitzondering, en al die uitzonderingen lijken te zeggen: “behalve als het bovenstaande ten nadele is van witte blanke bebaarde mannen en de bedrijven die ze vertegenwoordigen”.

    Maar om even iets over een concrete uitspraak te zeggen: “E?n van die mogelijkheden is ???de bescherming van de rechten van anderen???, en het auteursrecht is een voorbeeld van zo???n recht.

    Suggereer je hier nu mee dat het auteursrecht een mensenrecht is?

  3. Er staat “rechten” en niet “mensenrechten”; in principe kan elk wettelijk toegekend recht van een “ander” als basis voor een beperking dienen. De toets is of die beperking gerechtvaardigd is.

    Verder wordt auteursrecht op dit punt gelijkgesteld aan fysiek eigendom, en bescherming van fysiek eigendom is inderdaad een mensenrecht (artikel 1 eerste protocol EVRM).

  4. Arnoud zei:

    Verder wordt auteursrecht op dit punt gelijkgesteld aan fysiek eigendom, en bescherming van fysiek eigendom is inderdaad een mensenrecht (artikel 1 eerste protocol EVRM).
    Ter verduidelijking: is het zo dat in (of bij toepassing van) het EVRM intellectuele (imaginaire) eigendomsrechten volledig gelijk gesteld zijn aan fysieke eigendomsrechten of is het meer “waar relevant worden de regels analoog toegepast”?

  5. Het is maar hoe je het leest. Het gaat om de zaak Anheuser-Busch Inc. v. Portugal. Daar zei het Hof:

    The concept of ???possessions??? referred to in the first part of Article 1 of Protocol No. 1 has an autonomous meaning which is not limited to ownership of physical goods and is independent from the formal classification in domestic law: certain other rights and interests constituting assets can also be regarded as ???property rights???, and thus as ???possessions??? for the purposes of this provision. <br/>…<br/> In the light of the aforementioned decisions, the Grand Chamber agrees with the Chamber’s conclusion that Article 1 of Protocol No. 1 is applicable to intellectual property as such.

  6. Ook het auteursrecht is een mensenrecht. Zie artikel 27 van de Universele verklaring voor de rechten van de mens: http://www.amnesty.nl/uvrm_artikel/artikel27 . Het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten bevat in artikel 15, eerste lid een soortgelijke bepaling:

    Artikel 15

    1.De Staten die partij zijn bij dit Verdrag erkennen het recht van een ieder:

    (a) (…); (b) (…); (c) De voordelen te genieten van de bescherming van de geestelijke en stoffelijke belangen voortvloeiende uit door hem verricht wetenschappelijk werk of uit een literair of artistiek werk waarvan hij de schepper is.

  7. Wat grappig dat Michel het artikel 27 aanhaalt, en voorbijgaat aan de eerste bepaling: het recht van ieder om te genieten van kunst. Natuurlijk is het recht op genieten van kunst geen recht op downloaden; maar evenmin staat er dat het recht op bescherming gestalte moet krijgen in de vorm van een verbod. Ik denk dat je de twee bepalingen samen moet lezen: Recht op genieten van kunst (dus g??n verbod), en recht op compensatie en controle voor de maker.

    Merk op dat het duidelijk niet de bedoeling van dit artikel is om, onder het mom van bescherming, ongewenste kunstuitingen achter slot en grendel te plaatsen.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.