Toegankelijkheid van websites voor gehandicapten

invaliden-toilet-beneden.pngEen lezer wees me op de schikking tussen warenhuis Target en de National Federation of the Blind in de VS. De laatste had een collectieve rechtszaak aangespannen omdat de webwinkel van Target niet met screenreaders te gebruiken was. In de schikking zijn maatregelen afgesproken om hier een eind aan te maken. En nu is natuurlijk de vraag: kan dat ook in Nederland?

In de VS hebben ze de Americans with Disabilities Act, en in Nederland hebben we een veel grotere mond vol: de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte. Deze verbiedt het maken van onderscheid tussen personen op grond van een werkelijke of vermeende handicap of chronische ziekte in bepaalde gevallen. (De tekst van de wet lijkt sterk op de algemene Wet gelijke behandeling, en dat is natuurlijk geen toeval.) Artikel 2 van de Wgbogvhocz biedt in principe een mogelijkheid om concrete maatregelen te eisen:

Het verbod van onderscheid houdt mede in dat degene, tot wie dit verbod zich richt, gehouden is naar gelang de behoefte doeltreffende aanpassingen te verrichten, tenzij deze voor hem een onevenredige belasting vormen.

Het belangrijkste “excuus” om een aanpassing niet door te voeren is dat de aanpassing “naar gelang de behoefte” moet zijn. Dat wil zeggen, er moet een concrete situatie zijn op grond waarvan de aanpassing nodig is. Dit artikel is geen generieke verplichting om voor alle mogelijke handicaps preventief alvast maatregelen te nemen.

Maar dit artikel, en eigenlijk de hele Wgbogvhocz, geldt maar in een beperkt aantal situaties. Met name is niet genoemd het sluiten van overeenkomsten in het algemeen of het bezoeken van bedrijven. Daarmee is volgens mij deze hele wet niet van toepassing op websites van private partijen (particulieren en bedrijven).

We hebben nog wel artikel 429quater uit het wetboek van strafrecht, dat bepaalt:

Met [hechtenis van ten hoogste 2 maanden of geldboete van de derde categorie] wordt gestraft hij wiens handelen of nalaten in uitoefening van ambt, beroep of bedrijf zonder redelijke grond, ten doel heeft of ten gevolge kan hebben dat ten aanzien van personen met lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap de erkenning, het genot of uitoefening op voet van gelijkheid van rechten van de mens en de fundamentele vrijheden op politiek, economisch, sociaal of cultureel terrein of op andere terreinen van maatschappelijk leven, wordt teniet gedaan of aangetast.

Kort gezegd dus: discriminatie in het sociaal-economisch verkeer op grond van een handicap is strafbaar. En ook het nalaten van bepaalde aanpassingen voor gehandicapten kan een vorm van verboden discriminatie zijn.

Voor zover ik kan nagaan, moet het “handelen of nalaten” hier in dezelfde lijn als hierboven gezien worden: het maken van aanpassingen die “naar gelang de behoefte” van de wederpartij zijn en die in dat geval redelijkerwijs gevergd kunnen worden van de websitebouwer. Wanneer daar sprake van is bij een website, vind ik een hele lastige. Ik zou zeggen, wie niet opzettelijk dingen doet om screenreaders te hinderen zou weinig te vrezen moeten hebben. Ik geloof niet dat je als private partij gedwongen kunt worden om actief accessibility-features toe te voegen aan je site.

Arnoud

19 reacties

  1. de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte. Deze verbiedt het maken van onderscheid tussen personen op grond van een werkelijke of vermeende handicap of chronische ziekte in bepaalde gevallen.

    En toch willen gehandicapten anders behandeld worden – liefst willen ze zelfs speciale voorzieningen aanbrengen om te zorgen dat ze je site kunnen lezen.

  2. Misschien is het in Nederland niet verplicht maar toch is het wel een goed idee om er rekening mee te houden als je een website bouwt. Want Google en andere search engines zijn in veel opzichten goed vergelijkbaar met gehandicapte bezoekers van de site. En die wil je in de meeste gevallen toch echt wel “bedienen”…

    Bekijk daarom je eigen site eens met een tekstonlybrowser zoals lynx. Zeeeeer verhelderend. 😉

  3. Ik geloof niet dat je als private partij gedwongen kunt worden om actief accessibility-features toe te voegen aan je site.

    Een nogal rare zin. Het web is een tekstmedium en in zijn wezen toegankelijk. Je hoeft dus geen features aan een website toe te voegen om hem toegankelijk te maken. Juist het omgekeerde is waar: ontoegankelijke websites ontstaan als je extra moeite gaat doen de toegankelijkheid uit websites te slopen.

    Doe jij trouwens nog wel eens iets voor de WDG?

  4. Juist het omgekeerde is waar: ontoegankelijke websites ontstaan als je extra moeite gaat doen de toegankelijkheid uit websites te slopen.

    Heel waar natuurlijk, maar wie bepaalt wanneer flash, JavaScript, of “onnodig gecompliceerde” HTML een essentiele toevoeging is? In YouTube is de flash uiteraard nodig, maar ik denk dat je wel kunt beargumenteren dat flash of JavaScript op een willekeurige website nodig is om ze er mooier uit te laten zien. (Ik zeg niet dat ik dat vind, of dat er dan geen mogelijkheden zijn voor een simpel toegankelijk-voor-iedereen* alternatief, maar dat kost dan juist vaak veel moeite.)

    • ik heb voor de site van m’n werk een mobiele versie gemaakt; die is ook ideaal voor tekst-browsers en, daarom, voor visueel uitgedaagden.
  5. Voor overheidsinstanties liggen de regels anders. Hiervoor gelden de webrichtlijnen, die onder andere richtlijnen bevatten voor toegankelijkheid van websites voor mensen met een handicap. Dit zijn trouwens niet alleen blinden en slechtzienden, maar ook bijvoorbeeld mensen met dyslexie (voorleesbrowsers), doven en slechthorenden (ondertitels) of mensen die vanwege een motorische beperking geen muis kunnen gebruiken en afhankelijk zijn van een toetsenbord.

    Ik vind het jammer dat toegankelijkheid van informatie zoveel minder vanzelfsprekend is dan fysieke toegankelijkheid. De meeste bedrijven vinden het logisch dat hun gebouw rolstoeltoegankelijk is, maar laten diezelfde groep klanten en werknemers ineens in de kou staan als het om toegankelijkheid van de websites gaat. Ik ben benieuwd of er in Nederland al jurisprudentie over is.

    Martijn Grooten schreef:

    In YouTube is de flash uiteraard nodig, maar ik denk dat je wel kunt beargumenteren dat flash of JavaScript op een willekeurige website nodig is om ze er mooier uit te laten zien.
    Er is geen enkel bezwaar tegel het gebruik van Flash of Javascript, zolang er maar een alternatief is. Oftewel: zorg dat je basis toegankelijk is en gebruik Flash of Javascript als laag er bovenop om de website aantrekkelijker te maken voor het deel van je doelgroep dat daar wel gebruik van kan maken. Het deel van je doelgroep dat het zonder Flash of Javascript moet stellen, zoals gehandicapten maar ook sommige mobiele telefoongebruikers en zoekmachines, krijgen dan tenminste een goed alternatief voorgeschoteld.

  6. Er is geen enkel bezwaar tegel het gebruik van Flash of Javascript, zolang er maar een alternatief is.

    Ik ben het er helemaal mee eens hoor en ik maak nooit websites zonder een alternatief voor die dingen (als ik ze uberhaupt al gebruik). Alleen vraag ik me af of je als private partij verplicht kan worden om zo’n alternatief te bieden, zoals Arnoud zich ook al afvroeg.

  7. Gehandicapte internetters zullen zo’n site niet willen bezoeken denk ik. Laatst kon ik met een bijna kapotte(Helderheid) 14″ monitor toch sites bezoeken, waar ik verrast werd dat ze rekening met bijvoorbeeld visueel gehandicapten hielden doordat de tekengrootte kon worden aangepast. Niet verplicht, maar wel voorkomend en klantvriendelijk.

  8. Dat sites toegankelijk zouden moeten zijn voor gehandicapten zullen de meeste mensen wel met me eens zijn. De vraag is in hoeverre dat juridisch afgedwongen kan worden. Zijn er in Nederland al processen over gevoerd?

  9. Ik heb een blinde kennis. Hij werkt in de ICT, maar weet dat er erg veel beperkingen zijn. Inmiddels zijn we er ook achter dat er zeer weinig (internet-)actieve blinden zijn, circa 2000 in NL. Deze mensen gebruiken voorlees en braillesoftware. Er is een veel grotere groep slechtzienden, die kunnen normale software gebruiken met vergrotingsopties en software om kleuren (leesbaarheid) aan te passen.

    In heel veel gevallen gaat het goed, en waar het niet lukt schakelt m’n kennis mij in. Ongeveer een jaar terug ging het fout met Uitzendinggemist. Hun player is niet muisloos te gebruiken. Tot een jaar terug onderving ik dit door de directe .asf-urls op te sporen en te mailen aan m’n kennis. In dat geval start de normale windows mediaplayer die wel muisloos te gebruiken is. Maar deze urls werken voor de nieuwe programma’s niet meer, waarschijnlijk om te voorkomen dat mensen zo de ingebouwde voorloopreclames niet ‘zien’. Ik heb de NOS hier al eens over gemaild maar krijg er geen antwoord op. Zelf denk ik dat ze geen antwoord hierop kunnen verzinnen. Erg jammer, want veel TV-programma’s zijn prima te beluisteren.

  10. De voornaamste basis van de “Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte” ligt natuurlijk in het feit dat mensen zowel in de fysieke als de digitale wereld tegenwoordig gedwongen worden om dingen op een bepaalde manier te doen: sommige dingen moet je in persoon komen afhandelen op het gemeentehuis, sommige zaken kun je alleen via internet aanvragen, etc. Omdat deze verplichting ook geldt voor gehandicapten en omdat gehandicapten in het algemeen ook het recht hebben om op gelijke voet deel te nemen aan het openbare leven, zul je de overheidsvoorzieningen (en bepaalde private voorzieningen als banken, supermarkten, postkantoren, etc.) moeten aanpassen zodat gehandicapten ze kunnen gebruiken zoals ieder ander.

    Voor de echte private sector ligt dit echter heel anders. Er is wat mij betreft geen enkele reden waarom bijvoorbeeld een winkel, fysiek of op internet, via de wet GEDWONGEN zou moeten worden om aanpassingen voor gehandicapten te maken. Bovendien zou ik een algehele verplichting voor personen helemaal belachelijk vinden, want dan kan tig procent van de zelfgemaakte websites wel verwijderd worden…

  11. @christina. Daarvoor is toch CSS ontwikkeld. Kan iedereen zijn eigen voorkeuren voor font(grootte) en kleur in 1 keer vastleggen. Vgl author style en user style, (user-css) http://www.opera.com/docs/usercss/

    Dat sommige software fabrikanten dit niet opnemen in hun producten, komt waarschijnlijk doordat ze meer geld kunnen verdienen met maatwerk/intranetten aan opdrachtgevers die een website willen.

    Propiertary standaarden (zoals flash) zijn in wezen ontoegankelijk, en dienen naar mijn idee dan ook alleen voor reclame-uitingen te worden gebruikt. Ik denk dat flash of javascript gebruik in essentie kan worden gezien als het ontoegankelijk maken van informatie, als de informatie daarvan afhankelijk is. Zo wordt het in alle tekstboeken ook gesteld: gebruik html voor de informatie en eventueel ajax/flash voor extra functionaliteit, gebruiksgemak of eye-candy.

    Let wel dat bedrijven (dienstverleners aan de informatiemaatschappij) ook zijn gehouden aan BW3 Titel 1 Art 15d . Daarin staat dat gegevens, gemakkelijk, rechtstreeks en permanent toegankelijk moeten zijn. Onder die gevens zijn inbegrepen, NAW en het elektronische postadres. http://wetten.overheid.nl/BWBR0005291/geldigheidsdatum15-08-2009#Boek3Titel1Afdeling1Artikel15

    M.i. betekent dit o.a. 1 websites met alle info in flash mogen niet, die moet ook in platte html beschikbaar zijn. 2 T-mobile, UPC etc overtreden de wet, doordat ze hun elektronische postadres niet vermelden. Klantenservice alleen achter betaalde 0900 nummers, mag dus niet, iedereen zou rechtstreeks naar die clubs moeten kunnen e-mailen om info te verkrijgen. Overigens stellen veel bedrijven (o.a. Telfort) e-mail gelijk aan een html formulier. Dat is toch echt een ander protocol.

  12. @Guiseppe | 15 augustus 2009 @ 15:11 Zoals jij het stelt gaan we met zijn alle terug naar de middeleeuwen van het internet plaatje linkje, formuliertje met alleen server side controle. Ik sluit me derhalve aan bij @Tim | 12 augustus 2009 @ 16:13. Als het een wettelijke verplichting betreft moet het voor iedereen toegankelijk zijn in alle andere gevallen moet zeer zeker de overheid zich er niet tegenaan bemoeien en moeten de bedrijven vrij zijn in hoe ze zichzelf willen presenteren.

    In jouw draconische voorstelling kan namelijk elke hobbysite offline en kunnen we de gemiddelde webwinkel wel opdoeken. Om het nog een stapje verder te nemen, dient elke drukker van elk boek ook een braille versie af te leveren en moeten we de tv ook maar afschaffen omdat een blinde dat eventueel niet kan volgen. Kort door de bocht, hoe ik mijn hobbysite maak is mijn zaak en ook hoe ik de nuttige info daarin verwerk.

    Ik zal je een klein voorbeeld geven. Ik ben webapplicatie in flash aan het maken waarmee mensen zelf ansichtkaarten kunnen ontwerpen. Dit is in html niet te doen, daarnaast heeft het geen enkel nut om het toegankelijk te maken voor een blinde, hij kan die kaarten toch niet zien. Moeten we alle producten die een gehandicapte niet kan gebruiken nu maar gaan opdoeken? Blinde kunnen geen auto rijden, doven kunnen geen muziek luisteren. Laten we dat dan allemaal ook maar afschaffen….

    Nogmaals zie de comment van Tim, die heeft het bij het juiste einde.

  13. @Mike, bestrijd je nu dat info in flash ontoegankelijk is, of bestrijd je BW3 art 15. Ik van van mening dat gemakkelijk, rechtstreeks en permanent toegankelijk betekent: niet in flash. Ben je het daarmee oneens?

    Naar mijn idee moet dus de info opgenoemd in artikel 15 in html toegankelijk zijn, volgens mij zegt dat niets over ansichtkaarten ontwerpen, of produkt informatie. Daarbij het geldt voor bedrijven die onder art 15 vallen. Dus geen prive-personen.

    Waarom is een elke niet-flash gebruiker een gehandicapte, dat zou toch ook een mobiele telefoon gebruiker kunnen zijn, of iets dergelijks. Waarom zou je een dergelijke applicatie niet in open standaarden kunnen ontwerpen, zoals html, javascript en eventueel svg? XML is ontworpen om door mensen leesbaar te zijn.

    Op briefpapier/factuur is ook elk bedrijf verplicht zijn NAW gegevens en Kvk-nr te vermelden, waarschijnlijk wil de wetgever dit ook opleggen aan elektronisch briefpapier/de website?. Wat is daar mis mee?

  14. Er is wat mij betreft geen enkele reden waarom bijvoorbeeld een winkel, fysiek of op internet, via de wet GEDWONGEN zou moeten worden om aanpassingen voor gehandicapten te maken.

    Die mening deel ik niet met je, Tim. Ik vind het belangrijk dat gehandicapten deel kunnen aan de samenleving. Daarin zie reden om winkel te dwingen om redelijke aanpassingen te maken. Iemand die een rolstoel zit moet ook de winkel binnen kunnen komen om maar eens wat te noemen. Het sluiten van een overeenkomst voor het leveren van producten hoeft niet perse in flash geregeld te worden.

  15. @Guiseppe | 20 augustus 2009 @ 22:43 Klopt ik ben het als interactiondesigner zijnde daarmee grondig oneens. De gebruikers ervaring die je met flash kan cre?ren kan dusdanig beter zijn dan met html dat het voor een bedrijf een keuze kan zijn om hun site in flash te bouwen. In html moet je klikken om ergens te komen, evenals in flash. Dus rechtstreeks toegankelijk lijkt mij daarmee wel gedekt. Je vergeet echter dat wanneer er een goede google sitemap is, alle info via google te vinden is die in artikel 15 gevraagd worden.

    Als een site overigens netjes is gebouwd is er wel een pagina waar staat dat je de site zonder flash niet kan zien en daar staat dan ook de regulier contact informatie. (Ik maak die namelijk in de meeste gevallen wel). Echter zonder javascript stopt het wel overigens (de noscript tag zou overigens ookkunnen). Ik ben sterk van mening dat we vanwege de aard van internet, we niet kunnen blijven stilstaan omdat er een paar parano?de mensen rondlopen die javascript standaard uitzetten en weigeren flash te installeren.

    Ik stel nergens dat een gebruiker zonder flash gehandicapt op. Maar jij haalt mobieltjes erbij, dat is wel erg niet relevant. 99% van de sites is onleesbaar op een mobiel, al helemaal de commerci?le. Om bedrijven op kosten te jagen om daaraan te voldoen is ook wel erg vreemd.

    “Waarom zou je een dergelijke applicatie niet in open standaarden kunnen ontwerpen” Het is technisch niet mogelijk! Ik ontwikkel nu lang genoeg (ruim 10 jaar) om te weten dat de webapplicatie die ik nu op commerci?le basis maak alleen in flash, java of silverlight gebouwd had kunnen worden. Helaas is het nog in beta fase anders had ik je wel van een link willen voorzien.

    Alex de Kruijff | 20 augustus 2009 @ 23:33 Oneens, je zou namelijk de bedrijven op kosten jagen en op een achterstand zetten t.o.v. de concurrentie uit het buitenland die niet onderhevig is aan de wetgeving. Plus dat er bedrijven zijn die vanwege de aard van hun bedrijf gewoon iets extreem exotisch willen, waarmee je toch al snel richting flash/silverlight gaat. Als je bedrijven dwingt daaraan te voldoen roep je mijn inziens de vooruitgang een halt toe.

  16. Mike, ik geef toe dat bepaalde interactieve features het beste als een flash/java/moonlight applet ontwikkeld kunnen worden. Het is heel goed mogelijk om een “fall back” in te bouwen dat navigatie naar tekstpagina’s gewoon mogelijk blijft (een rijtje links boven of onderaan de pagina) en dat de tekst op een tekstpagina gewoon leesbaar is. Je mag JavaScript inzetten om de navigatie op een website beter te laten verlopen, maar ik zie geen enkele reden om een website onbruikbaar te maken voor mensen die geen flash/java/javascript kunnen gebruiken. (Ik wil best wel eens bij het “management” langs gaan met mijn netboek (+flashblock) en vragen waarom hun website er zo onmogelijk slecht uitziet.)

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.