Waarom zou e-mail niet rechtsgeldig mogen zijn?

Bij Security.nl beantwoorde ik de juridische vraag Is een aanmaning per e-mail rechtsgeldig? en dat leverde aardig wat discussie op. Ik zie namelijk echt niet wat er mis is met e-mail als volwaardig communicatiemiddel beschouwen. Dat mensen hun mail niet lezen lijkt me in principe hun risico. Ik doe dagelijks zaken per e-mail en ik zie het zelden fout gaan. Waarom hechten mensen zo aan dat stuk papier op de deurmat?

Uitgangspunt is voor mij de bekende regel uit het recht: wie stelt, bewijst. Wil je iemand aansprakelijk stellen, aanmanen of een andere juridisch relevante mededeling doen, dan zul jij moeten bewijzen dat de mededeling is ontvangen door de wederpartij. In sommige gevallen zegt de wet nu dat dat “schriftelijk” moet. Denk aan een ingebrekestelling. Een dagvaarding moet zelfs per deurwaarder. Maar waarom zouden die schriftelijke stukken niet per e-mail of ander elektronisch middel uitgebracht kunnen worden?

Natuurlijk, er zijn vele e-mailadressen en maar 1 adres in de gemeentelijke basisadministratie. Je moet dus meer werk doen als eiser, want je zult moeten bewijzen dat je er vanuit mocht gaan dat het gebruikte e-mailadres hoorde bij die persoon en dat het bericht met voldoende waarschijnlijkheid gelezen is of in ieder geval voorbij het spamfilter gekomen is. Zulke criteria en bewijslast zullen soms lastig zijn, maar als je dat bewezen krijgt dan is er volgens mij niets mis met dat adres gebruiken.

Gebruik je een random adres dat toevallig op pagina zes in Google stond toen je mijn naam googelde, dan heb je denk ik wel een probleem (ik heb volgens mij iets van 50 e-mailadressen gescoord de afgelopen 15 jaar, geen idee wat er nog werkt). Maar er staat op mijn homepage een e-mailadres en contactformulier, en uit alles blijkt dat die homepage actueel en correct is. Wat is er dan mis mee met dat adres gebruiken om mij ergens van op de hoogte te stellen?

Een alternatief kan zijn dat je een reactie op iemands blog achterlaat met dat adres ingevuld. Of je bent actief op een forum met je e-mailadres in het profiel. Of, heel simpel, de ontvanger reageert op de mail met bijvoorbeeld de opmerking “deze factuur klopt niet, ik had al betaald”. Dan is het toch duidelijk dat dit adres bij die persoon hoort?

Maar e-mail is niet betrouwbaar genoeg, is dan het argument. Er zijn overactieve spamfilters bijvoorbeeld. Nou en, denk ik dan. Wij hadden vroeger een hond die zijn tanden graag in de post zette. Dat was dan toch echt mijn probleem. Waarom mijn hond wel en mijn spamfilter niet?

Nee, ik zie echt geen onoverkomelijke bezwaren tegen het aanmerken van e-mailberichten als communicatiemiddel voor juridische berichten. Zolang je de bewijslast maar legt waar hij hoort: bij de verzender. Het zal niet altijd meevallen om te bewijzen dat een mail is aangekomen, maar als het hem lukt dit te bewijzen, waarom zouden we dan zeggen “oh maar e-mail is niet rechtsgeldig, sorry!”

Arnoud

25 reacties

  1. @Herman: ja, mits je kunt bewijzen dat deze ook werkelijk ontvangen is door de beoogde ontvanger.

    @Martijn: in de meeste gevallen lijkt me dat geen probleem omdat je al een relatie met de verzender hebt. Mensen worden zelden zonder enige voorafgaande communicatie gedagvaard of in gebreke gesteld. En als er goede redenen zijn om te twijfelen aan het e-mailadres, dan heeft de afzender een probleem.

  2. Martijn haalt het al aan. Een van de grootste problemen bij e-mail (en fora…) is dat je op voorhand uit moet gaan dat de aangenomen identiteit en de ware identiteit verschillen.

    Na jaren bergen 419 en phisingverzoeken te hebben ontvangen zal elke meer ervaren internetter een e-mail aanmaning – zelfs indien in foutloos ABN – met bovengemiddelde argwaan bekijken. Er van uitgaand dat het bericht vanwege het gebruikte jargon (nota, invoice, valutatekens, uitroeptekens) niet al in de spambak is beland.

  3. Het grootste probleem heb je zelf al aangegeven, namelijk niet de zekerheid hebben dat een email aankomt. Bij een poststuk verzonden via de postbodes. Via de postbode kan je een bewijs van ontvangst vragen. Ook is een postbode betrouwbaarde dan email in bezorging. Daarbij vergeten veel mensen hun email adres te veranderen. Ik regareer later iets uitgebreider.

  4. Dat stukje papier op de deurmat kun je lezen zonder hulp middelen.

    Het risico van de spamfilter moet voor rekening komen van de verzender. Verzending per email is goedkoop en daarom aantrekkelijk voor de verzender. Keerzijde hiervan is dat het ook veel misbruikt wordt om spam te versturen. Spamfilters zijn het gevolg daarvan. Verondersteld mag worden dat dit bekent is bij de verzender, maar die kiest er toch voor om het per email te versturen. Hij heeft dus de voordelen er van en de ontvanger de nadelen.

  5. Er is geen spamfilter naar mijn weten die de mail gelijk weggooit. Er is altijd een aparte map waarin de mail wordt afgeleverd. Zoals Arnoud zegt, die spamfilter is het probleem van de ontvanger. Ook de post is niet betrouwbaar. Ik krijg geregeld brieven en facturen waarbij het huisnummer overeenkomt, maar de straat, het dorp en de naam niet eens. Dat wordt ook geaccepteerd, want voor facturen over de post hoef ik niet te tekenen. De ontvanger en verzender gaan er dus bij schriftelijke correspondentie ook vanuit dat iets word afgeleverd terwijl dit nooit 100% is. Dit zelfde principe geld ook bij de e-mail correspondentie.

  6. Er is geen spamfilter naar mijn weten die de mail gelijk weggooit.

    Er zijn er genoeg die dat doen (van blokkeren wegens ‘fout’ IP adres, wat zo’n beetje standaard is, tot content-scannen tijdens de SMTP-transactie). Zeker als je een email-adres gebruikt dat je van je ISP hebt gekregen, is de kans groot dat in elk geval dat eerste gebeurt. In zo’n geval heb je ook niet altijd de keuze geen spamfilter te gebruiken. Maar goed, in dat geval zal de verzender, als diens systeem in orde is, een foutmelding krijgen dat het verzenden niet gelukt is.

    Ik krijg eigenlijk nooit nota???s of facturen per mail die ik niet verwacht. Jullie wel zo veel dan?

    Nee. Wel gooi ik een hoop email ongelezen weg waarvan het subject schreeuwt dat het een belangrijke factuur is. (Een veelgebruikte truc om mensen virussen mee te laten openen*.) Is het dan mijn fout als ik die aanmaning daarmee ook automatisch weggooi?

    • en dus lijkt het me wel belangrijke dat in elk geval een deel van de essentiele informatie van de aanmaning in de email te lezen is. “Belangrijk! Open deze aanmaning onmiddelijk of we sturen de deurwaarder op je af.” lijkt me niet voldoende.
  7. @Alex: daarmee wilde ik laten zien dat “e-mail kan verloren gaan bij de ontvanger” niet genoeg is als argument om e-mail te diskwalificeren als communicatiemiddel.

    @kuno: op zich heb je gelijk, maar met datzelfde argument zou ik kunnen stellen dat overeenkomsten niet mondeling gesloten mogen worden. Ook die zijn vrijwel niet te bewijzen achteraf. Toch laten we dat gewoon toen, en de partijen nemen de bewijsproblemen maar voor lief.

  8. Het merendeel van de ontvangers hebben e-mail clienten die MIME/HTML aankunnen, dus dat is heel goed te bewijzen. Het enige wat de verzender hoeft te doen is een systeem hanteren waarbij een transparante pixel opgenomen wordt in de e-mail. Aangezien het plaatje afkomstig is van hun server kunnen ze daar een registratie systeem aanhangen. Daar zitten wel wat haken en ogen aan, maar in de praktijk zal dit goed werken.

  9. Het enige wat de verzender hoeft te doen is een systeem hanteren waarbij een transparante pixel opgenomen wordt in de e-mail. Aangezien het plaatje afkomstig is van hun server kunnen ze daar een registratie systeem aanhangen.

    Ik ben niet zo’n fan van zulke systemen die checken of email inderdaad aankomt (en sowieso niet zo van HTML email wanneer dat niet nodig is). Ik vraag me af of het ook een bewijs van ontvangst is in de juridische zin. In theorie kan een spamfilter ergens onderweg het pixel ook opvragen.

    Ik vind dat je als verzender moet aantonen dat je voldoende hebt gedaan om te zorgen dat je email aankomt en gelezen wordt en dat ze zowel door een spamfilter als door een mens in één oogopslag van spam te onderscheiden zijn. Als je daaraan voldaan hebt vind ik dat de bewijslast bij de ontvanger ligt.

  10. @Alex “Aangezien het plaatje afkomstig is van hun server kunnen ze daar een registratie systeem aanhangen” Omdat spammers ook met dat soort technieken werk(t)en laden veel mailclienten externe afbeeldingen standaard niet meer.

    @Martijn “dat ze zowel door een spamfilter als door een mens in ??n oogopslag van spam te onderscheiden zijn.” Hoe lang denk je dat het duurt voor alle spam-mailtjes van exact diezelfde kenmerken voorzien worden ?

    @Arnoud “Waarom mijn hond wel en mijn spamfilter niet?” Omdat het probleem met die hond makkelijk door de ontvanger opgelost kan worden. Gesloten kastje achter de brievenbus, en klaar. Aan de andere kant levert het uitzetten van een spamfilter danwel het alsnog gaan doornemen van de spam-mail map zonder meer een onwerkbare situatie op. Simpelweg omdat de hoeveelheid ‘ruis’ in het email verkeer zo hoog is. Het is dus niet zo zeer het blote feit dat e-mail verloren kan gaan bij de ontvanger dat het communicatiemiddel diskwalificeert, maar het feit dat de kans erg groot is dat dat gebeurt zonder dat de ontvanger al te veel redelijke mogelijkheden heeft om daar wat aan te doen.

  11. Hoe lang denk je dat het duurt voor alle spam-mailtjes van exact diezelfde kenmerken voorzien worden ?

    Ik drukte me niet zo handig uit. Ik bedoelde vooral dat ze in een oogopslag reden zouden moeten geven tot nadere inspectie. Duidelijkheid waarom het gaat in het onderwerp en de eerste paar regels EN daarin informatie vermelden die een derde met niet veel waarschijnlijkheid kan weten.

  12. Is er niet al jurisprudentie waarin electronische documenten gelijk zijn gesteld aan “schriftelijk”.

    Het zou zeker voor de ingebreke stelling zinvol kunnen zijn om via een proefproces af te dwingen door een ingebreke stelling te doen met een email (eventueel voorzien van een digitale handtekening).

    De overheid wil digitaliseren dus moeten zij daar ook als eerste op worden aangesproken. Het is natuurlijk een eitje voor een overheid om een email adres in te richten waar je naar kan mailen en die je dan direct een bevestiging terugstuurd van ontvangst. Dit is door de directe terugkoppeling potentieel veel betrouwbaarder dan de traditionele post.

  13. Zelfs al kan je bewijzen dat je het juiste email adres hebt, en dat je redelijkerwijs kan aannemen dat het mailtje voorbij het spamfilter komt, dan nog kan je niet klakkeloos aannemen dat het mailtje aankomt.

    Wat veel mensen vergeten is dat email een onbetrouwbaar medium is. Er is niets in het protocol wat er voor zorgt dat een mailtje altijd aankomt. Er zijn allerlei waarborgen, error messages enzovoort, maar het is nog steeds heel goed mogelijk dat je mailtje net toevallig in een zwart gat verschijnt zonder een error te genereren.

  14. Art. 6:82 BW is regelend recht, dus je kunt samen overeenkomen ervan af te wijken. Het valt m.i. goed te verdedigen dat bij een overeenkomst die geheel elektronisch tot stand komt stilzwijgend wordt overeengekomen dat een aanmaning langs dezelfde weg mag worden verzonden.

    Maar stel dat ik op de “normale” manier de loodgieter laat langskomen. Ik vergeet te betalenm, en hij stuurt een aanmaning naar een e-mailadres van mij dat hij op ??n of andere manier te pakken weet te krijgen. Dan zou ik daar niet helemaal blij van worden. Ben ik verplicht om al mijn mailaccounts regelmatig te controleren? Wat als het een mailaccount is die een kleinzoon voor zijn oude opa heeft aangemaakt, terwijl opa daar allang niet alleen het wachtwoord maar ook de loginnaam van is vergeten? De kleinzoon wordt bedankt.

    Misschien is de beste manier om dit op te lossen niet door “schriftelijk” als “op een vel papier” uit te leggen, maar door bij art. 3:37 lid 3 BW (“moet die persoon hebben bereikt”) pas aan te nemen dat de verklaring die persoon heeft bereikt als de verklaring in een inbox is beland waarvan de verzender weet of mag aannemen dat de ontvanger deze regelmatig checkt. En misschien als extra voorwaarde dat de ontvanger zich bovendien ervan bewust is dat de verzender hem op dat adres zal proberen te bereiken.

    In het bestuursrecht wordt “schriftelijk” opgevat als “een serie letters”. Een bestuursorgaan kan een tot een bepaalde burger gericht bericht langs elektronische weg verzenden, voor zover die burger “kenbaar heeft gemaakt dat hij langs deze weg voldoende bereikbaar is” (art. 2:14 lid 1 Awb). (En dat kenbaar maken zal specifiek aan dat bestuursorgaan moeten gebeuren, lijkt mij.) Andersom geldt ongeveer hetzelfde (art. 2:15 Awb).

  15. @Jeroen: helemaal waar, maar is dat een groter probleem dan bij de gewone post?

    @Piet:

    Maar stel dat ik op de ???normale??? manier de loodgieter laat langskomen. Ik vergeet te betalenm, en hij stuurt een aanmaning naar een e-mailadres van mij dat hij op ??n of andere manier te pakken weet te krijgen. Dan zou ik daar niet helemaal blij van worden. Ben ik verplicht om al mijn mailaccounts regelmatig te controleren? Wat als het een mailaccount is die een kleinzoon voor zijn oude opa heeft aangemaakt, terwijl opa daar allang niet alleen het wachtwoord maar ook de loginnaam van is vergeten? De kleinzoon wordt bedankt.
    Ik denk dat dat valt onder de derde alinea van Arnouds post.

  16. Bij e-mail gaat het net als in het analoge berichtenverkeer. De verzender houdt een identieke kopie van het exemplaar dat hij verzend. In het digitale verkeer kan dat door versleuteling, hashcodes etc. Hij zal het verzendexemplaar zodanig verzenden dat hij er redelijkerwijs van uit kan gaan dat het terecht komt waar het terecht moet komen, desnoods met met ontvangstbevestiging of aangetekend. Het lijkt mij in geval van twijfel dan ook van belang dat de verzender kan aantonen dat een bericht alleen door hem verzonden kan zijn en niet door een ander (Non-repudiation of origin). Zolang het van belang is zullen partijen het digitale exemplaar met de nodige voorzieningen moeten bewaren.

    Ooit van records management gehoord?

  17. @Martijn:

    Ik denk dat dat valt onder de derde alinea van Arnouds post.
    Klopt!

    Hier lees ik over art. 3:37 lid 3 BW:

    Van bereiken in de zin van art. 3:37 lid 3 BW is sprake, indien de geadresseerde de verklaring heeft vernomen of een normaal individu haar onder de gegeven omstandigheden had kunnen vernemen. Hierbij kan tevens een rol spelen wat degene die de verklaring aflegt, weet omtrent de mogelijkheid van de geadresseerde om haar te ontvangen of te vernemen.
    Dat sluit dus aardig aan bij wat Arnoud in zijn 3e alinea schrijft. Dit lijkt de meeste bezwaren van het verrichten van rechtshandelingen per e-mail op te heffen.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.