Te koop: ebook, t.e.a.b. z.g.a.n. – mag dat?

danbrown-ebook.jpgOnlangs las ik bij Pierre Gorissen dat hij van de e-boek versie van Dan Brown’s The Lost Symbol afwilde. Alleen: mag dat wel en kan dat wel?

Boeken mag je doorverkopen, dat is al decennia onbetwist. Als de uitgever een boek op de markt brengt, is zijn auteursrecht daarop uitgeput, zoals dat heet. Maar hoe het zit met elektronische boeken is een stuk minder duidelijk.

Een download is niet tastbaar, niet fysiek, en doorverkopen vereist dus dat je een kopie moet maken. Zo’n kopie valt niet onder de regeling van uitputting, omdat die kopie niet met toestemming van de uitgever is gemaakt. Anders gezegd: je koopt geen ebooks, je neemt een dienst af waarbij je een serie nullen en enen ontvangt die leesbaar zijn op je reader. En diensten kun je niet doorverkopen.

Zou je het boek kopen op een geheugenkaart, dan mag je dat in zijn geheel weer wel doorverkopen. Die geheugenkaart met inhoud is een tastbaar ding dat met instemming van de rechthebbende op de markt is gekomen, en daar geldt de regeling van uitputting dus weer wel.

Oh ja, en voor mensen die boeken willen downloaden uit illegale bron: dat mag dus niet! Artikel 16b Auteurswet bevat een uitzondering voor boeken die nog gewoon legaal aangeboden worden. Daar mag je alleen korte stukken uit kopiëren voor eigen gebruik.

Arnoud

37 reacties

  1. Ik denk dat voor vele downloaders volstrekt onduidelijk is waarom je eBooks en software niet mag downloaden maar muziek en videobeelden wel.

    De wetgever moet echt een keer de wetgeving vertbeteren om dit soort situaties wat explicieter vast te leggeen en onderscheinden tussen verschillende rechten op werken beter vast te leggen en ook beter de rechten op een digitale kopie van een werk vast te leggen.

  2. @Maarten: uit lid 2:

    Waar het geldt een … boek …, blijft die verveelvoudiging bovendien beperkt tot een klein gedeelte van het werk, behalve [als het niet meer in druk verkrijgbaar is]

    @Maurice: een gebruiksrecht valt volgens mij onder 3:83 lid 3 BW en je moet dan juist een wettelijke basis hebben om het te mogen overdragen. Art. 3:6 is alleen een definitie van wat vermogensrechten zijn, maar ik betwijfel of een gebruiksrecht zoals hier een vermogensrecht is.

    Probleem is dat als je het recht wilt overdragen, je ook een kopie van het boek moet weggeven aan de ontvanger/begunstigde. Die kopie mag je niet maken vanwege het auteursrecht dat daarop zit.

  3. En wat als het op een manier wordt gedaan zodat automatisch het originele bestand word verwijderd. Voordat een byte wordt verzonden, de byte in het bestand verwijderen en in het geheugen plaatsen.

    M.i. mag dit omdat het onder het technisch noodzakelijk is om een kopie te maken (Artikel 13a).

  4. @Hans: dat is een goeie. Een e-book is geen software, dus je kunt je niet op artikel 45k beroepen. En de regeling van de thuiskopie is nu juist niet van toepassing op het gehele boek. Een ander recht om een kopie te maken van een werk voor jezelf ken ik niet.

    Je zou misschien nog kunnen betogen dat uit de aard van de ebook overeenkomst volgt dat je een recht moet krijgen om een reservekopie te maken. Digitale informatie gaat nu eenmaal nog weleens verloren en daar moet je je tegen beschermen. Op grond van de redelijkheid&billijkheid behoort de leverancier je dan een licentie te geven om die kopie te maken. Maar het is gezocht.

    @Nick: artikel 13a geldt als je een technisch noodzakelijke kopie ten behoeve van een rechtmatig gebruik gaat maken. Dat gaat alleen op als je eerst een rechtmatig gebruik kunt bewijzen. En het is nu juist de vraag of je het boek wel aan een ander mag geven. Als dat mag, dan is de kopie inderdaad wel te verexcuseren onder artikel 13a.

  5. Audioboeken bestaan natuurlijk al wat langer. Zo heb ik Tolkiens Hobbit heel modern in de iTunes store gekocht omdat er situaties zijn waarin ik wel van een boek wil genieten maar mijn ogen niet vrij heb.

    Maar de gesproken boeken die in eerste instantie voor visueel gehandicapten bedoeld waren bestonden al toen dat nog met magneetband ging. En ook daarbij was een kopie maken geen overbodige luxe. Inmiddels koop je voorlees-CD’s voor de kids gewoon in de boekwinkel. Compleet met ISBN-nummer als ik me niet vergis.

    Ik krijg de indruk dat het hele spectrum aan mogelijkheden wel in gebruik is… En waar trek je dan precies de grens tussen muziek en boek?

    (Ook grappig, ik herinner me de CD Jopo in Mono van Fay Lovsky. Die bevat weer wel muziek maar heeft ook een ISBN-nummer.)

  6. Je kunt het woord boek natuurlijk zo opvatten dat het een stel gebonden blaadjes met een kaft is en een e-book voldoet daar niet aan.

    Op het moment dat je een e-book dienst afneemt, komt op jouw computer wel dergelijk een zaak tot stand. Als je een klein beetje creatief ben dan kun je dat onder art. 12b Aw laten vallen. Of de rechter daar ook zo overdenkt lijkt me allerminst zeker.

  7. Maar ik neem aan dat je een e-book reader inclusief de gedownloade e-books die daarop staan wel kunt verkopen (of uitlenen)? Je maakt dan immers geen kopie.

    Als zo’n reader vol staat heb je een leuke verzameling die best interessant kan zijn voor anderen die van hetzelfde genre houden.

    En als alle e-books die je download direct op het geheugenkaartje van de e-book reader geschreven worden? Dan hoef je ook niet te kopieren als je het geheugenkaartje verkoopt. Nadeel is natuurlijk wel dat je niet selectief kunt verkopen.

  8. @ Arnoud

    Mijns inziens ga je kort door de bocht door te stellen dat een e-book een kopie is waar de uitgever geen toestemming voor heeft gegeven. Voor zover ik weet zijn er ook uitgevers die zelf e-bookks uitgeven. Het lijkt mij dan verdachtlastig als je die wilt downloaden bij de uitgever en die uitgever heeft hier geen toestemming voor gegeven. Mijnz inziens moet zou je dan ook dat stukje in je tekst beter kunnen aanpassen.

    Het is voor de uitgever toch zeker toegestaan, onder omstandigheden, om te bepalen dat een e-book ook gewoon gedistribueerd kan worden. Een auteursrecht is een subjectief recht en de rechthebbende kan daar over beschikken zoals hij zelf wil. Dat uitgevers veel problemen zien met hun huidige bedrijfsvoering en het handhaven van hun intellectuele rechten is mijns inziens vaak ook een probleem van het niet mee bewegen met de vraag van de markt.

    Mijns inziens hoeven er weinig problemen te zijn bij de kopie van het boek. De uitgever krijgt toch vaak manuscripten in digitale vorm aangeleverd en giet deze manuscripten vervolgens in een bepaalde vorm. Zowel in hard-copy als in digitale versie verkrijg je het origineel niet. Dat de distributie en verveelvoudigign van een e-book makkelijker is dan de distributie en verveelvoudiging van een ‘normaal’ boek moet weinig uitmaken.

    Maar ik ben dan ook van mening dat er wel het een en ander kan vernaderen binnen het huidige intellectuele eigendomsrecht.

    @ Alex

    Volgens mij is het voornamelijk de data die op het papier staat die je wilt verspreiden. Het gaat om de verspreiding van het verhaal toch? Niet om de verspreiding van een stel blaadjes en een kaft emt een reeks willekeurig geplaatste tekens. Dus als iemand de opvatting van een boek is slechts een boek wanneer het bestaat uit blaadjes met een kaft aanhangt lijkt mij dat getuigen van het star vasthouden aan oude principes en oude definities van woorden.

    Verder ben ik het met je eens dat er wel degelijk een zaak tot stand komt door het maken van de kopie. Daar hebben we enige tijd geleden in een andere draar al een discussie over gevoerd.

  9. @ Arnoud (7) en Nick (5)

    Als ik me niet vergis heeft artikel 13a AW het over een tijdelijke reproductie van incidentele aard, die geen zelfstandige economnische waarde heeft (caching dus), dat lijkt me hier niet van toepassing.

  10. Bijzonder te zien dat de auteursrechtelijke bescherming van een boek verder gaat dan die van entertainment bestanden. Kennelijk wil de wetgever ten koste van de productie van vermaak, het schrijven van boeken motiveren.

    Iets anders grappigs aan 16b lid 2 is dat sites van dag-, nieuws- of weekbladen of tijdschriften, geen dag-, nieuws- of weekbladen of tijdschriften zijn.

  11. Martijn,

    Volgens mij is het voornamelijk de data die op het papier staat die je wilt verspreiden. Het gaat om de verspreiding van het verhaal toch? Niet om de verspreiding van een stel blaadjes en een kaft emt een reeks willekeurig geplaatste tekens. Dus als iemand de opvatting van een boek is slechts een boek wanneer het bestaat uit blaadjes met een kaft aanhangt lijkt mij dat getuigen van het star vasthouden aan oude principes en oude definities van woorden.

    Wie in de discussie op de persoon speelt heeft kennelijk geen materiaal waarmee hij anderen op de inhoud kan overtuigen.

    Het lijkt dat hoofdzakelijk van belang is wat de wetgever bedoelde toen zij art. 16b lid 2 Aw schreef. De termen die daar gehanteerd worden verwijzen allemaal in taalkundige zin naar zaken. Het lijkt mij reeel om te stellen dat het geen uitgemaakte zaak is dat elektronische varianten hier zouden onder vallen.

    Kennelijk is het lastig om daar wat inhoudelijks tegen over te stellen, wat de stelling verklaart dat er iets mis met mij zou zijn, waar dan uit zou volgen dat mijn stelling onwaar is. Makkelijk hoor.

    http://nl.wikipedia.org/wiki/Argumentumadhominem

  12. Dries,

    Officieel mag je volgens mij ook geen computer met Microsoft OEM-software ook niet tweedehands verkopen met die software er nog op. Die is slechts in licentie gegeven aan de eerste koper.

    Aan die software kun je gekomen zijn door a) een nieuwe computer te kopen, b) een CD te kopen (zal lastig zijn voor OEM) of c) te downloaden. In de eerste twee gevallen is er zeker spraken van uitputting omdat de computer en de CD als een exemplaar geleden en dus lijkt het mij dat je die wel door verkopen.

  13. @ Alex

    Het was niet op de persoon bedoeld. Daarvoor mijn excuses als dat zo overkwam. Mijn stelling dat iemand die perse aan papier en kaft vasthoudt als zijnde een boek was alleen ter illustratie dat je er ook anders naar kan kijken. Bijvoorbeeld op een wetshistorische manier. IE rechten zijn ingevoerd om innovatie te bevorderen en de vraag daarbij is of dit gebeurd door strikt aan de taalkundige benadering. Nogmaals was het niet een direct argument op de persoon gespeeld. Dit zou ik nooit willen in een discussie en verontschuldig mij dan ook nogmaals als het zo over kwam. Ik was misschien iets te kort door de bocht.

    Ik wilde alleen je stelling verdedigen dat het mogelijk is met enige creativiteit te bedenken, juist doordat het tijdperk veranderd, om ook e-books er onder het begrip te scharen. Ik zou daar zelf wellicht ook voor opteren. Ik ben het met je eens dat het geen uitgemaakte zaak is dat electronische varianten daar onder vallen.

    Wat betreft jouw eerdere opmerking in 11. Daar ben ik het ook mee eens.

  14. Ok, geaccepteerd. Met je toelichting begrijp ik je nu beter.

    Ik ben met jou eens dat als de wetgever bij de behandeling van dit wetsartikel heeft aangegeven dat elektronische varianten er ook onder vallen dat meer gewicht in de schaal legt dan een taalkundige uitleg.

    IE rechten zijn ingevoerd om innovatie te bevorderen en de vraag daarbij is of dit gebeurd door strikt aan de taalkundige benadering.

    Innovatie? Volgens mij is oorspronkelijk het auteursrecht oorspronkelijke ingevoerd om auteurs te beschermen tegen de dominante positie van de persen.

    Als de thuiskopie beperkingen geen belemmering vormt voor muziek, dan lijkt me dat ook niet het geval voor (e-)boeken. Daarbij kan de uitgever er altijd voor kiezen om alleen in boek vorm uit te brengen.

    Ik wilde alleen je stelling verdedigen dat het mogelijk is met enige creativiteit te bedenken, juist doordat het tijdperk veranderd, om ook e-books er onder het begrip te scharen.

    Ik bedoelde juist dat met enige creativiteit dat lid 2 weersproken zou kunnen worden en dus wel een beroep op lid 1 gedaan zou kunnen worden.

  15. Ik zou zeggen: een dag-, nieuws- of weekblad of een tijdschrift of een boek als bedoeld in 16b is een (fysiek) product en geen dienst. Het zijn fysieke dragers van een voortbrengsel op het gebied van letterkunde, wetenschap of kunst.

    Ik ben het met Alex eens: een e-book is een vorm van een voortbrengsel op het gebied van letterkunde, wetenschap of kunst, maar daarmee geen boek. 16b2 gaat dus niet op voor een e-book.

    Als Arnoud zegt dat een e-book een dienst af nemen is dan gaat 16b 2 ook niet op, omdat het daar producten betreft.

    Interessant is ook het gebruik van het woord exemplaar in de wetsartikelen, dat impliceert dat het gaat om: 1 zaken die wel door te verkopen zijn, uitputting geldt nu net voor het geleverde exemplaar. 2 dat er sprake is van een produkt en geen dienst.

    Een dienst kan je niet kopi?ren. Een dienst wordt genoten op het moment dat het geleverd wordt. En een dienst is een transactie tussen twee partijen, een verveelvoudiging van een dienst heeft dus ook twee partijen nodig. Een thuiskopie van een geleverde dienst is dus geen verveelvoudiging, (maar een herbeleving van een emotie?!?)

    Ik zou zeggen een een e-book is een voortbrengsel op het gebied van letterkunde, wetenschap of kunst gegoten in een andere vorm dan een boek. Het is een product, geen dienst. Daarmee zou je het moeten mogen thuiskopi?ren en eveneens eenmalig doorverkopen.

    Waarom kan je een bestand eigenlijk niet doorverkopen? F6 is verplaatsen. F5 is kopieren. Je kan een bestand toch verplaatsen naar een geheugendisk.

    Ander punt: Als je een CD thuisgekopieerd hebt en je verkoopt dan het origineel? Mag dat? Of staat bij uitputting dat de kopie?n vernietigd moeten worden.

  16. De beperking van artikel 16b dat boeken niet in zijn geheel verveelvoudigd mogen worden is niet van toepassing op verveelvoudigingen die onder artikel 16c vallen (zie lid 6, artikel 16b). Het eerste lid van artikel 16c luidt: “Als inbreuk op het auteursrecht op een werk van letterkunde, wetenschap of kunst wordt niet beschouwd het reproduceren van het werk of een gedeelte ervan op een voorwerp dat bestemd is om een werk ten gehore te brengen, te vertonen of weer te geven, mits het reproduceren geschiedt zonder direct of indirect commercieel oogmerk en uitsluitend dient tot eigen oefening, studie of gebruik van de natuurlijke persoon die de reproductie vervaardigt.” Reproduceren betekent kopi?ren. Verveelvoudigen is een breder begrip waar bijv. ook vertalen onder valt. Een e-reader is bij uitstek een voorwerp dat bestemd is om een werk (in dit geval een boek) weer te geven. De rest van artikel 16c heeft betrekking op de thuiskopie. E-readers zijn niet onderworpen aan een thuiskopieheffing maar dat beperkt je volgens mij niet in het recht om een kopie te maken voor priv?-gebruik. Interessant is lid 7 van artikel 16c. Volgens dat lid zou je een e-reader met e-books erop niet mogen doorverkopen of weggeven zonder toestemming van de rechthebbenden.

    Spoor en Verkade (Auteursrecht, 3e druk 2005) zeggen over deze kwestie op pag. 271: “Artikel 16c kent, anders dan art. 16b (lid 2) geen bijzondere beperking ten aanzien van priv?-kop?ren van geschriften. Dit betekent dat geschriften in digitale vorm integraal mogen worden gekopieerd voor priv?-gebruik, ongeacht of er nog exemplaren tegen betaling beschikbaar zijn.”

  17. Nu raak ik de draad kwijt.

    “… een dienst kopi?ren…”?!

    Dat lijkt me onzin. Je kunt de (bij)producten die het resultaat zijn van een dienst kopi?ren. En dat kan dan wel of niet legaal zijn. Allemaal goed en wel.

    Maar de dienst zelf kopi?ren?! Dat lijkt me nu net een van de essenti?le verschillen tussen een dienst en een product.

  18. Waarom is een computerbestand eigenlijk niet fysiek. Het neemt in ieder geval ruimte in (op mijn harddisk) en het heeft ook een gewicht (alleen in bytes en niet in grammen) Dat we het als mensen niet kunnen voelen, ligt aan onze beperkte zintuigen. En trouwens je voelt het wel: zware downloads kosten meer tijd.

  19. Een boek is niets anders dan een (met eeuwenoude technologie) gemaakte opname van een gesproken verhaal, en daar auteursrechtdeskundigen zo graag roepen dat ons auteursrecht technologie onafhankelijk is (grote onzin natuurlijk, zowel het onstaan als de komende ondergang van het huidige auteursrecht is gebaseerd op technologische ontwikkeling), dan is het niet mogelijk enig onderscheid te maken tussen een ebook of een geluidsopname van iemand die een verhaal vertelt. Het enige verschil is dat de eerste door een mens is gecodeerd, en de laatste door een machine… Verder is de technologie (codes voor geluiden) in de basis hetzelfde. Je kan met spraaksoftware het boek laten voorlezen, wederom het bewijs dat het een geluidsopname is.

    Mijn opmerking over de komende ondergang van het auteursrecht verdient misschien enige verheldering. Door de technische ontwikkelingen zal de informatie technologie zodanig versnellen dat het handhaven van het auteursrecht volstrekt onmogelijk wordt zonder de technologie zelf om zeep te helpen, ergo, het auteursrecht (zoals we dat nu kennen) is ten dode opgeschreven. Hoe lang het duurt en hoe het vervangen wordt is aan de politiek, niet dat het gaat verdwijnen.

  20. Toch wel verontrustend eigenlijk als jullie het er, als lezers/reageerders van een blog over Internetrecht, al niet met elkaar over eens kunnen worden. Bij digitaleboekenlezer.nl las ik “De discussie hierover is nog maar net begonnen, en duidelijk is dat het auteursrecht zoals we dat tot nu toe kenden bij boeken wel eens flink herzien zou kunnen worden.”

    Volgens mij gebeurt dat pas als er iemand een online tweedehandsebookwinkel (daar moeten vast streepjes of spaties tussen: een winkel voor tweedehands ebooks dus) gaat beginnen. Dan sturen de dames en heren uitgevers er vanzelf van een heel peloton juristen op af. Die zullen ongetwijfeld (ook) roepen “dat mag niet” maar dan krijgen we wellicht ergens een rechter zover er iets van te vinden. Ik vrees dan alleen dat die net zo weinig van deze technologie snappen als de personen die onze wetten opstellen.

  21. @Pierre: misschien is dat juist een voordeel, omdat “edelachtbare, ik mag tweedehands boeken doorverkopen, dan toch zeker ook in elektronische vorm” dan juist een mooi recht-voor-z’n-raap argument is. Het tegenargument “nee u neemt slechts een persoonsgebonden en tijdelijke licentie” is veel gezochter.

  22. Hier een site die mensen e-boeken laat lenen. Uit de regeltjes:

    These are personal backups of books already purchased; their authors and publishers have received their due. I am lending them freely to my friends and patrons, and this contravenes no law in my country that I know of.
    Mag dat eigenlijk? Het feit dat je je e-boeken niet mag (of kan?) uitlenen was een van mijn redenen om niet zo’n e-boekenlezer te kopen. Maar misschien had ik dat verkeerd begrepen.

  23. Ik weet niet in welk land meneer gebaseerd is maar in Nederland mag dat zeker niet. Hij haalt “personal backups” en “uitlenen” door elkaar. Het recht om backups of kopie?n voor eigen gebruik te maken is in elk land dat ik ken voorzien van een plicht om die materialen niet zomaar aan derden te geven.

  24. Late reactie, maar de actualiteit maakt het weer relevant.

    Nu is het zover, de ipad is aangekondigd en Leiden is in last omdat men gekraakte e-books aanbied op marktplaats. Heeft de industrie een plan? Gezien de opmerkingen in de krant niet. Stichting BREIN wil e-books “erbij doen” en er is veel gehakketak over licenties, maar concreet heeft men niets gezegd.

    Wat mij verbaasd en ook irriteert is dat ik een aantal jaren terug voor een stage bij een openbare bibliotheek wat onderzoek heb gedaan naar e-books in de bieb. het bleek dat er toen (omstreeks 2004) al 2 jaar niets gebeurde op dit gebied, we zijn nu weer 8 jaar verder en het lijkt erop dat de uitgevers eigenlijk gewoon zijn verrast door de snel toenemende populariteit. Of het aanbod al dan niet legaal is, is niet eens een issue. De issue is dat de industrie weer tijd verdoet en het initiatief verliest. We weten allemaal: waar de industrie het initiatie verliest, daar tiert piraterij welig. Snel het legale aanbod vergroten is nu de eerste zaak denk ik, anders zit je zo in hetzelfde schuitje als de muziek industrie. Juridisch is dit wel een wespennest, gok ik zo.

    Overigens zijn een aantal bibliotheken bezig met e-book pilots, het zal mij benieuwen hoe dit word ingevuld. Podcasts in de bieb is gelukkig snel onder het tapijt geveegd, dat was een stom idee.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.