Hoezo eigenlijk moeten onrechtmatige publicaties weggehaald worden?

Afgelopen maandag las ik op Blikopdebeurs.com over een vonnis over een ruzie over forumpostings. Twee berichten bleken onrechtmatig, omdat daarin iemand voor “oplichter” (en ook “oplichters en dieven”) werd uitgemaakt zonder dat dat voldoende basis in de feiten bleek te hebben. Nu lijkt dat op zich wel te kloppen, maar de opmerkingen in het begin van het vonnis intrigeerden me: waarom moesten deze berichten eigenlijk verwijderd worden?

Het vonnis opent namelijk met een discussie over de vraag of de forumposts wel onder de vrijheid van meningsuiting vallen. Natuurlijk, zegt de rechtbank. Ook mensen die geen professioneel journalist zijn, komt uitingsvrijheid toe. Zij mogen op forums discussiëren over -in dit geval- mogelijke misstanden in de financiële wereld. Overigens ben je al snel journalist volgens het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Natuurlijk moeten ook journalisten de grenzen van de wet in de gaten houden, en ook journalisten kunnen worden veroordeeld als zij smaad plegen.

Die discussie deed me denken aan een al wat oudere uitspraak van de Raad voor de Journalistiek over media-archieven. Moeten de media kunnen vergeten, zoals Henk Blanken het kernachtig formuleerde. Het oordeel van de Raad: nee. Ik citeer Blankens advies:

Archieven moeten principieel beschermd worden tegen “correcties”. De samenleving moet op hun integriteit kunnen vertrouwen. … Een ondeugdelijk bericht moet worden gerectificeerd, maar een onwelgevallig artikel wordt niet uit het archief verwijderd, evenmin als aan het archief met terugwerkende kracht artikelen kunnen worden toegevoegd omdat die een “beter” beeld geven van het verleden. De journalist dient de waarheid, ook met terugwerkende kracht.

Dit heeft zich ondertussen vertaald in dit advies uit de Leidraad van de Raad:

Het publieke belang van zo volledig mogelijke, betrouwbare archieven waarvan de inhoud niet kan worden gewijzigd, weegt in beginsel zwaarder dan het belang dat personen kunnen hebben bij het verwijderen of anonimiseren van gearchiveerde artikelen met een voor hen onwelgevallige inhoud. Slechts in bijzondere gevallen kan dit maatschappelijk belangrijke principe wijken voor een privébelang.

Ik snap het standpunt, maar ik krijg wel de indruk dat zich nu een dubbele standaard aan het ontwikkelen is. Websites die onrechtmatige uitingen publiceren, moeten die verwijderen – ook als de uiting in het kader van journalistiek is gedaan. Maar kranten die onrechtmatige uitingen publiceren, hoeven alleen een rectificatie te publiceren. Er hoeft niet eens een kadertje bij het gewraakte artikel om aan te geven dat die rectificatie er is. Waarom? Ik begrijp daar echt niets van.

Ok, ik weet dat veel websites verder gaan dan kranten of tijdschriften. Dat een gênant en beschamend filmpje van internet moet, kan ik nog billijken. Daar was ook geen serieus journalistiek motief voor te verzinnen, volgens de rechter. Maar een discussie als deze lijkt me gewoon onder de noemer van journalistiek te vallen, zeker gezien de brede definitie van het mensenrechtenhof.

Dat het weggehaald kan worden, is geen argument. Dat kan bij online krantenarchieven ook, maar die mogen -volgens de Raad- gewoon online blijven staan.

Ik vraag me af hoe ver je komt als je bij een krant gaat eisen dat ze een duidelijk kader in het gearchiveerde bericht opnemen met een verwijzing naar de rectificatie.

Arnoud

19 reacties

  1. De Guardian, die praktisch al haar artikelen online hebben staan, corrigeren artikelen altijd in het online-archief en maken het daarbij duidelijk (voorbeeldje) als en waarom er wijzigingen zijn aangebracht. Ik zie niet waarom andere kranten dit niet zouden kunnen doen.

  2. Het ongewijzigd laten van bronnen is vooral voor historici erg belangrijk (komt die Minor toch nog van pas). That said, het is wel handig om een verwijzing te hebben naar een rectificatie (bijvoorbeeld dmv een stikkertje op de doos). Dan zie je die niet over het hoofd als je onderzoek doet.

    Het verwijderen van posts is wat mij betreft toch anders dan kranten, omdat kranten niet tegelijk door iedereen ingezien kunnen worden. Bovendien (in het geval van een video) bevat de krant geen privacy-schending. Daar wil ik wel bij opmerken dat ik het concept van smaad op het internet merkwaardig vind. Maar dat is een discussie voor een andere keer.

  3. Als verwijdering van het krantenartikel van internet wordt gevorderd, kan dat worden toegewezen.

    Daarmee kan het artikel nog wel in het (voor niet iedereen toegankelijke) archief blijven staan.

    Procederen over onrechtmatige publicaties heeft weinig zin indien een onrechtmatig krantenartikel uit een online archief (dat door zoekmachines wordt doorzocht)niet verwijderd zou kunnen worden. Immers, internet vergeet niet.

  4. Maar het gebeurt toch ook wel eens dat een hele publicatie op voorhand verboden wordt door een rechter, als een benadeelde nog voor de publicatie te horen krijgt wat de inhoud is en dat aanvecht bij de rechter? Zo gaat dit punt weer niet op.

    Het lijkt er op dat kranten gespaard blijven omdat de verkoop van een krant onherroepelijk is en de archieven van minder belang zijn voor benadeelden. Ik vraag me af wat er met de ‘Kindles’ (of hoe die elektronische schermen ook heten, waar je kranten op kan lezen) zal gebeuren. Rectificeren of intrekken/veranderen?

  5. In een artikel in HP De Tijd in 2004, over de Juridische Grenzen van de Journalistiek, heb ik er al eens voor gepleit bij de rechter bij onrechtmatige publicaties niet alleen om rectificatie te vragen, maar ook om toevoeging van die rectificatie aan het oorspronkelijke stuk. In die digitale archieven is dat heel simpel. Je kon vroeger ook in gemoede niet vragen om uit de leggers van Vrij Nederland een pagina met de gewraakte passage te scheuren. Zo’n verzoek kan natuurlijk ook bij de Raad worden neergelegd.

  6. @ Arnoud: Wellicht wordt het niet veel gevorderd, maar het kan wel en wordt ook wel toegewezen. Zelf vind ik de “verwijderen en verwijderd houden” vordering van een publicatie vaak te preferen boven een rectificatie. Een rectificatie geeft vaak weer nieuwe (negatieve) publiciteit. Maar goed dit hangt zoals altijd natuurlijk allemaal van de omstandigheden van het geval af.

  7. Wat betreft die Leidraad: Henk Blanken vergat indertijd aan te geven wat voor publiek belang ermee gemoeid is dat wij na 10 jaar nog de persoon kunnen achterhalen die in een zeer persoonlijk krantenartikel wordt genoemd (zoals in die Volkskrantcasus).

    Heeft de geschiedschrijving belang bij het kennen van de volledige naam van die nobody? Kom nou zeg! Het verhaal zelf heeft mogelijk blijvende waarde, maar die naam beslist niet. Met “het dienen van de waarheid” heeft die naam ook niets van doen. Journalisten zetten toch ook niet al hun eigen geheimen onder eigen naam op internet omdat de “waarheid” daarbij “gediend” zou zijn? (Beter had het natuurlijk geweest als het artikel al 10 jaar geleden was geanonimiseerd, maar dat betekent niet dat de nalatigheid van toen niet alsnog kan worden gecorrigeerd.)

    Met andere woorden: in abstracto is de redenering van de Leidraad heel mooi, maar in concreto blijft het nodig om met het gezonde verstand de verschillende belangen te identificeren en af te wegen. En als er dan in concreto geen publiek belang is dat zich tegen de gevraagde wijziging verzet, moet dat abstracte belang verder geen rol spelen.

    In andere gevallen (waar privacy geen rol speelt) lijkt het mij vaak mogelijk om bij het ongewijzigde gearchiveerde onrechtmatige artikel een rectificatie te plaatsen (nl. wanneer de onrechtmatigheid door de rectificatie wordt weggenomen). Maar als de krant het eenvoudiger vindt om het artikel uit het archief te verwijderen valt daar weinig tegen te doen.

    @Rens:

    Het verwijderen van posts is wat mij betreft toch anders dan kranten, omdat kranten niet tegelijk door iedereen ingezien kunnen worden.
    Het gaat om krantenarchieven op internet. Die zijn minstens net zo goed in te zien als forumposts (al moet je misschien abonnee zijn).

    Bovendien (in het geval van een video) bevat de krant geen privacy-schending.

    Waarom zou een krant geen privacyschending kunnen bevatten? Dat kan natuurlijk wel degelijk.

    @Hugo:

    Wie is nl-x? Eigenlijk een onbeleefde gewoonte om anoniem aan een discussie deel te nemen. Ook op internet.
    Heeft niets met beleefdheid te maken. Dit is het internet, geen dorpskroeg. Wat je hier schrijft onder je eigen naam blijft tot in lengte van dagen leesbaar en vindbaar. Daar moet je niet aan beginnen zolang je daar niet heel bewust voor hebt gekozen. Ongedaan maken is zo goed als onmogelijk. (En verder zijn er natuurlijk de argumenten die Arnoud al geeft.)

    Grappig trouwens dat mensen over een naam als “nl-x” eerder vallen dan over een naam die wel echt lijkt, maar dat toch vaak niet zal zijn. (Misschien hier wel, dat weet ik niet.)

    Intussen is het jammer dat het vonnis door iex.nl is weggecensureerd. Heeft iemand een link of LJN-nummer?

  8. Als ik het goed begrijp heeft het BGH (de Duitse hoogste rechter) vorige week besloten een prejudici?le vraag te stellen aan het HvJ EG.

    Fall Sedlmayr – M?ssen die Namen der M?rder im Netz nachtr?glich getilgt werden?

    Natuurlijk niet goed vergelijkbaar met de forumpostings waar het hier over gaat, en ook niet helemaal met het Volkskrantgeval. Het lijkt me dat de veroordeelde dader van een strafbaar feit, zeker als het de moord van een publiek persoon betreft, minder aanspraak kan maken op anonimiteit dan de persoon die ongelukkigerwijs bij naam in het Volkskrantartikel werd genoemd.

  9. Beetje laat, maar ik zag toevallig het arrest van het BGH waarin men zelf de zaak afdoet en toestaat dat de naam blijft staan. Ik kan bij CURIA ook geen enkel arrest of zelfs maar een aanhangig gemaakte zaak op naam van de man (Werl?) vinden. Kennelijk vond het BGH het niet nodig om prejudici?le vragen te stellen. (Het door jou gelinkte artikel zegt dat meneer Werl? dreigt “tot aan het Europese Hof te gaan” maar niet dat het BGH met hem meegaat.)

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.