Eigendom van een weblog, volgens de CAO

labor-werk-werknemer-arbeid-arbeidsovereenkomst.pngVan wie is deze blog eigenlijk, vroeg biblioblogger Gerard Bierens zich afgelopen week af. Hij was bij een seminar geweest waar was verkondigd dat “alle materiaal wat door de medewerkers geproduceerd wordt, of dat nu gebeurt onder werktijd of op de camping” eigendom zou worden van de HBO-instelling waar men werkzaam was. Dit zou zo in de HBO-CAO (Sinterklaastip: dat rijmt) vermeld staan. Dus kan een in vrije tijd onderhouden weblog dan toch ineens van de onderwijsinstelling zijn?

De tekst van de CAO (zipfile) vermeldt hierover

Artikel E-7 Auteursrechten en industriële eigendom<br/> De rechten op het auteurs-, octrooi- of kwekersrecht alsmede de baten voortvloeiend uit
  • het vervaardigen van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst in de zin van de Auteurswet,
  • het uitvinden van een nieuw voortbrengsel of een nieuwe werkwijze in de zin van de Rijksoctrooiwet of
  • het kweken of winnen van een ras waarop een kwekersrecht kan worden gevestigd als bedoeld in de Zaaizaad- en Plantgoedwet
komen toe aan de werkgever indien het vervaardigen, uitvinden, kweken of winnen door de werknemer in de uitoefening van zijn functie is of wordt verricht ten behoeve van de werkgever.

Dit lijkt sterk op de regels die al in artikel 7 van de Auteurswet zelf staan, namelijk dat

Indien de arbeid, in dienst van een ander verricht, bestaat in het vervaardigen van bepaalde werken van letterkunde, wetenschap of kunst, dan wordt, tenzij tusschen partijen anders is overeengekomen, als de maker van die werken aangemerkt degene, in wiens dienst de werken zijn vervaardigd.

De vraag wanneer nu sprake is van “het vervaardigen van bepaalde werken”, is een lastige. Er zijn twee makkelijke situaties: (1) het behoort tot je taakomschrijving dat je die werken zult maken, en (2) je krijgt een specifieke opdracht om die werken te maken. Maar hier is de situatie niet zo makkelijk: er is geen opdracht gegeven om te bloggen, er staat niets in het arbeidscontract over bloggen maar de blog heeft wel enige binding met het werk. En misschien wordt er wel eens geblogd onder werktijd. Dat geeft een groot grijs gebied.

Het is dan verstandig om aanvullende afspraken te maken. Dat kan individueel (als bijlage bij je arbeidsovereenkomst) maar ook collectief. Het is dus op zich rechtsgeldig om in een CAO te bepalen waar de auteursrechten komen te liggen. Echter, het criterium “ten behoeve van de werkgever” is wel erg breed, breder dan wat de Auteurswet zelf bepaalt in ieder geval. Alles dat positief afstraalt op de werkgever kan wel ten diens behoeve zijn.

In februari hadden we een vergelijkbare discussie over de TU/e, waarin mij verweten werd “alleen maar vanuit de student” te redeneren bij de vraag of de TU/e auteursrechten van studenten kan opeisen bij het inschrijvingsformulier. Immers -en ik citeer Alfons Laudy van Octrooicentrum Nederland: “Voor de universiteiten is van belang dat het onderwijs hanteerbaar blijft. En dat komt bij projectonderwijs onder druk te staan als de rechten van (deel)uitvindingen bij studenten liggen.”

Door alle rechten bij de instelling te leggen, blijft het inderdaad allemaal zeer hanteerbaar voor die instelling. Maar een zo algemene regel doet geen recht aan de situatie van vandaag waarin werknemers en studenten steeds meer werken zelf publiceren naast hun dienstverband. Het is eenvoudigweg niet meer redelijk om als instelling of werkgever alles toe te eigenen (met hooguit “er kunnen aanvullende afspraken worden gemaakt” want de bureaucratie is daar niet op ingesteld en de onderhandelingspositie van de werknemer te zwak). Een regeling zoals deze HBO-CAO verdient een expliciete uitzondering voor bloggen en andere duidelijk eigen activiteiten.

Arnoud

13 reacties

  1. Op dit moment is er wel enige zorg over de bepalingen binnen het onderwijs. Met de komst van Wikiwijs, de wens van docenten om zelf lesmateriaal te kunnen arrangeren, … wordt het auteursrecht wel van belang. Op http://digitaalleermateriaal.kennisnet.nl/auteursrechten staat een link naar een onderzoek van mr. dr. L. Guibault van het Instituut voor Informatierecht. Het zou fijn zijn als er snel duidelijkheid komt in deze discussie.

  2. Een andere vraag die ik nogal spannend vind: Als de werkgever het auteursrecht heeft gekregen volgens ??n of andere bepaling, is de werkgever er dan ook verantwoordelijk voor? ofwel wie betaalt bijvoorbeeld een Buma/Stemra claim als er per abuis een verkeerd stukje muziek gebruikt is, of wie koopt de fotograaf af als er een foto onjuist gebruikt is, …

  3. Bernard@2: Degene die iets publiceert moet ervoor zorgen dat hij/zij de benodigde toestemming heeft om het te publiceren. Als een werkgever auteursrecht op jouw blogposts zou hebben, moet je werkgever (vooraf) toestemming verlenen tot publicatie; maar jij blijft aansprakelijk voor alles wat Buma/Stemra/Sena te klagen hebben.

  4. De vraag is eerst door wie het werk is gemaakt. Belangrijk in dit verband is dat universiteiten en hogescholen de academische vrijheid in acht dienen te nemen. Ondermeer op grond van artikel 1.6 Wet op het Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek (WHW). Omdat de instellingen in ieder geval ten aanzien van de wetenschappelijke werknemers deze academische vrijheid in acht dienen te nemen, hebben zij geen inhoudelijke zeggenschap over de door hen gemaakte werkten. De instelling heeft in die gevallen wellicht wel organisatorische bevoegdheden ten aanzien van die werknemer, inhoudelijk kan zij geen eisen stelling aan het werk. De werken gemaakt door hoogleraren en andere onderzoekers in het hoger onderwijs, zijn daarom geen ???bepaalde??? werken in de zin van artikel 7 Aw.

    Voor veel publicaties van universitaire werknemers (maar ook van onderzoekers aan een hogeschool) heeft artikel 7 Aw dus geen werking en moet de feitelijke auteur als maker worden aangemerkt, In die gevallen heeft de instelling dus geen auteursrechtelijke bevoegdheden. Zou de instelling anders willen overeenkomen, dan moet steeds de academische vrijheid in acht genomen worden. Een (cao) bepaling die als doel heeft om alle (ook toekomstige) auteursrechten van de werknemer over te dragen aan de universiteit, heeft dan ook zeker niet altijd werking.

    Indien artikel 7 Aw wel van toepassing is (bijvoorbeeld bij niet wetenschappelijke werknemers) is de instelling niet alleen auteursrechthebbende, maar wordt zij als maker aangemerkt. Daarmee heeft zij dus alle bevoegdheden en staat de werknemer met lege handen. Wel is het waarschijnlijk dat de werknemer dan nog wel zijn persoonlijkheidsrechten (art. 25 Aw) kan inroepen. En kan hij zich bijvoorbeeld verzetten tegen aantasting van het werk en heeft hij in beginsel recht op naamsvermelding. Worden de auteursrechten overgedragen dan behoud de feitelijke auteur deze persoonlijkheidsrechten in ieder geval!

    Bernard -2-: Indien de instelling als ‘maker’ van het werk moet worden aangemerkt door artikel 7 Aw, is deze automatisch ook altijd aansprakelijk. De feitelijke auteur heeft dan immers geen auteursrechtelijke bevoegdheden (wellicht op persoonlijkhiedsrechten na) en heeft deze ook nooit gehad. Wordt het auteursarecht overgedragen aan de werkgever, dan is de werkgever aansprakelijk voor de openbaarmakingen die hij verricht.

  5. @MathFox en @Pieter: bedankt voor jullie reactie (hoewel het nog niet helemaal eenduidig is :-)) Waarom is het voorbehoud eigenlijk in de CAO’s terecht gekomen? Volgens mij omdat de onderwijsinstellingen bang zijn dat er lessen gegeven worden die, mocht een medewerker vertrekken, niet meer in die vorm gegeven kunnen worden, of dat er ineens -veel- geld voor moet worden betaald. In de reacties bij het blog bericht van Gerard Bierens lees ik ook dat docenten boeken schrijven en die dan verplicht stellen voor hun eigen vak (dubbel kassa) en dat kan niet de bedoeling zijn. Is het niet tijd om het artikel anders vorm te geven? En te stellen dat de schrijver auteur is (en blijft tenzij ..), maar dat lesmateriaal van de auteur dat gebruikt wordt in de les beschikbaar moet zijn (en blijven) voor de instelling met bijvoorbeeld een Creative Commons licentie cc-by (dus gratis)?

  6. Mathfox, er zijn situaties denkbaar waarin een priv?persoon wel het recht heeft iets te gebruiken, maar een bedrijf of instituut niet. Moet de werknemer daar dan ook nog eens rekening mee gaan houden bij zijn persoonlijke blog?

    (Voorbeeld: ik gebruik voor een priv?blog een plaatje met een CC-NC-licentie. De universiteit waaraan ik studeer beroept er zich op dat alles wat dijn-is, mijn-is, en neemt m’n item over voor het eigen krantje. De maker van de foto roept “Hela! Hola! Kindercola!” en stuurt een claim voor enkele duizenden floepies naar m’n alma mater. Kan deze laatste dan de schade op mij verhalen wegens wanprestatie? Het lijkt me dat de werkgever in deze een eigen verantwoordelijkheid heeft.)

  7. Lijkt me ook, Branko. De werkgever publiceert zelf en moet dus zelf de rechten onderzoeken. Alleen als jij opzettelijk of door grove nalatigheid ervoor zorgt dat er zo’n claim komt, kan de werkgever wellicht jou daarop aanspreken. In dit geval zou dat bijvoorbeeld kunnen zijn als jij tegen de webmees van de universiteit zegt dat alles “vrij te gebruiken” is.

  8. Ik ben ook op de betreffende bijeenkomst geweest en heb me verbaast over de uitlatingen over het auteursrecht. Kennelijk gaat men er in het hoger onderwijs nog steeds vanuit dat een docent bij ??n instelling werkt. Maar wat nu al je als freelancer werkt of als je meerdere werkgevers hebt? Dat gebeurt steeds vaker en past helemaal bij het beeld van de docent als zelfstandige professional.

  9. Bekijk ik het nou echt te simpel als ik zeg: als je iets in belang van je werkgever maakt, dan ben je aan het WERK. Voor werk dien je (op zijn minst het minimumloon) betaald te krijgen. De meeste werkgevers geven werknemers expliciet niet het recht om eenzijdig te bepalen wanneer er wordt overgewerkt. Dus tenzij de werkgever expliciet aangeeft dat je overwerkt (en betaald krijgt), kun je ook niets in die tijd voor hem gemaakt hebben. (Dit geldt natuurlijk niet voor studenten en onderwijsinstellingen.)

  10. “Een regeling zoals deze HBO-CAO verdient een expliciete uitzondering voor bloggen en andere duidelijk eigen activiteiten.” Zou ook voor email dan niet duidelijkheid moeten worden geschapen? De instelling cr?ert voor de werknemer een emailadres, de werknemer wordt geacht dit adres te gebruiken. En dan? Ik heb de indruk dat er veelal geen expliciete afspraken gemaakt zijn over hoe verstrekkend de rechten van de werkgever zijn t.a.v. deze email. Zou je in het verlengde van de uitspraak dat ???alle materiaal wat door de medewerkers geproduceerd wordt, of dat nu gebeurt onder werktijd of op de camping??? eigendom zou worden van de HBO-instelling waar men werkzaam was” kunnen zeggen dat de werkgever ‘alle recht’ heeft op de emails die door een werknemer worden ontvangen en verzonden? Mag de werkgever de emailcorrespondentie ongevraagd doorzoeken bijvoorbeeld? Interessant.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.