Foto maken? Kom maar op met die auteursrechten

Een lezer wees me op een discussie op Flickr over een copyright release form dat de band Mars Volta fotografen onder de neus schuift die vragen of ze bij optredens mogen komen fotograferen. Het is een van de eenzijdigste en meest botte overeenkomsten die ik heb gezien. (Ze krijgen trouwens geen link omdat hun site ongevraagd herrie maakt als je die opent.)

Zo mag je de foto’s die je maakt, hooguit een jaar lang exploiteren. Daarna moet je opnieuw toestemming vragen. Logisch ook, want de band wil graag alle auteurs- en andere rechten hebben op de foto’s die je maakt – inclusief de rechten voor op Mars:

2. I hereby acknowledge that you shall own all rights in the Photos, including the copyrights therein and thereto, and accordingly, I hereby grant, transfer, convey and assign to you all right, title and interest throughout the universe in perpetuity, including, without limitation, the copyright (and all renewals and extensions thereof), in and to the Photos.

Je morele rechten moet je ook afstaan, wat overigens maar beperkt kan. Zo kun je afstand doen van je recht op naamsvermelding of het recht je te verzetten tegen wijzigingen van het werk, maar niet van het recht om tegen verminkingen van je werk op te treden. De clausule houdt daar geen rekening mee en zegt kortweg:

4. I hereby waive all rights of droit moral or “moral right of authors” or any similar rights or principles of law which I may now have or later have in the Photos.

Deze clausule is dus te kort door de bocht en kan door de rechter nietig worden verklaard.

Hoewel? Men vindt eigenlijk dat dit onder Amerikaans recht zou moeten vallen, en daar doen ze helemaal niet aan morele rechten (wat op zichzelf in strijd met Berne is maar dat is weer een hele andere discussie). Want:

5. This Certificate contains the entire understanding of the parties and will be governed by the laws of California in the United States of America applicable to contracts entered into in California in the United States of America.

Of dat opgaat, betwijfel ik. Je kunt een rechtskeuze in een contract opnemen, maar er zal toch wel enige band moeten zijn tussen het gekozen land en het onderwerp van het contract (of de partijen). Als het gaat om een optreden in Nederland, zou ik niet weten waarom Amerikaans recht van toepassing zou moeten/mogen/kunnen zijn.

Maar goed, even afgezien van deze veel te botte formuleringen: kan dit? Ja, dit kan. Het is een overeenkomst tussen twee zakelijke partijen, en in die gevallen hebben de partijen vrijwel onbeperkte contractsvrijheid. Dus als de band dit wil, dan mag ze dat eisen. Wil de fotograaf daar niet mee akkoord gaan, dan heeft hij pech en mag hij geen foto’s komen maken. Want als een optreden op prive-terrein plaatsvindt, dan mag je niet fotograferen als de organisatie dat niet wil.

In de discussie bij Flickr nog een prachtige opmerking:

“Given the jumping up and down by musicians when it comes to protecting their rights & right to earn a decent living, it seems astonishingly hypocritical that their agents (publicists, etc) are basically bullying others in creative industries to sign away their own rights.”

Hoewel dat natuurlijk niet zo hypocriet is als het lijkt: het is dezelfde club (de agents/managers) die alle rechten wil controleren ongeacht wat de creatievelingen daaraan hebben. Ouderwetse hebberigheid dus.

Afijn, dan maar een andere band fotograferen die niet zo moeilijk doet.

Arnoud

32 reacties

  1. Kun je als fotograaf niet de onderdelen die je niet bevallen gewoon doorstrepen. Dan ondertekenen en hopen dat ze het formulier accepteren.

    Bij contracten gaat dat wel zo. Het verschil is natuurlijk dat daar beide partijen een krabbel onder moeten zetten.

  2. Juridisch heeft dat weinig waarde. Je doet namelijk alleen maar een tegenvoorstel, en je zult moeten bewijzen dat de wederpartij dat voorstel als zodanig heeft opgevat ?n ermee akkoord is gegaan. In het beste geval zal de rechter oordelen dat er geen overeenkomst is, in het ergste geval hangt hij je alsnog op aan het originele formulier (“u wist althans had moeten weten dat Mars Volta standaardregels hanteert, u was daarmee bekend en bent gaan fotograferen; hieruit blijkt uw acceptatie van de standaardregels.”)

  3. Mag je wel, zonder het te ondertekenen, een foto van het voorgelegde contract maken en dat plaatsen? Normaal heb ik weinig sympathie voor journalisten die, in plaats van hun werk te doen, klagen over hoe moeilijk hun werk hen gemaakt wordt, maar hier lijkt me zoiets wel gerechtvaardigd.

  4. Alleen 4 en 5. Het is een zakelijk contract en dan mag je afspreken wat je wilt. Ze hadden ook 10.000 euro per foto mogen bedingen. Dat vrijwel niemand daarmee akkoord gaat, is hun probleem maar ze mogen het vragen. En als iemand ermee akkoord gaat, dan moet hij 10.000 euro per foto betalen. Of zoals hier zijn auteursrechten afstaan.

    De enige manier om ze duidelijk te maken dat deze voorwaarden onacceptabel zijn is ze niet accepteren. Als er geen enkele fotograaf komt opdagen, dan zal de boodschap toch overkomen hoop je.

  5. Ik ben als fotograaf helaas al meerdere van dit soort contracten tegengekomen. In de meeste gevallen komt de inhoud redelijk overeen. Wat me altijd opvalt is dat er nooit een handtekening van iemand van het management op komt te staan. Er is nooit een vertegenwoordiger van het management aanwezig namelijk. Doorgaans alleen maar van de concertorganisator.

    Het is toch gangbaar dat een overeenkomst door beide (alle) partijen in tweevoud wordt ondertekend op hetzelfde moment. Maar is dit juridisch gezien ook noodzakelijk in NL?

  6. Nee, het is niet noodzakelijk dat er iets wordt ondertekend. Als ik brood koop bij de Albert Heijn voor de bedrijfslunch, dan komt er een overeenkomst tot stand tussen mijn bedrijf en Albert Heijn NV, ook al doen alleen mijn persoontje en de dame achter de kassa mondeling zaken.

  7. De enige manier om ze duidelijk te maken dat deze voorwaarden onacceptabel zijn is ze niet accepteren. Als er geen enkele fotograaf komt opdagen, dan zal de boodschap toch overkomen hoop je.

    Maar het probleem is natuurlijk dat The Mars Volta een monopolie heeft als het gaat om het product The Mars Volta. Als jij als fotograaf werkt voor een blad dat per se een artikel met foto van The Mars Volta wil publiceren — omdat de lezers dat willen, omdat de konkurrent het wel/ook heeft — dan zit er weinig anders op dan de voorwaarden te accepteren.

  8. Interessante kost. Gisteren nog een concert afgezegd vanwege contract (foto’s mocht je hooguit 1 maand gebruiken) en feit dat je op 50 meter moest staan. Bij lange na niet zo erg als Rights Grab maar voldoende voor mij om ‘nee’ te zeggen. Mijn vraag is: (1)als tekenende partij, ben je dan niet verplicht een kopie te ontvangen van wat je hebt getekend? En (2): vaak krijg je concerten pas 5 minuten voor het concert te zien, ontstaat er dan niet een soort dwang om te tekenen? Dan is het of tekenen of geen foto’s en leg dat maar weer uit aan je opdrachtgever, waarom jij geen foto’s hebt. (kwam hier een interessante stuk over tegen, zal link proberen te zoeken) En (3)je wordt vijf minuten voor de show ook nog eens geacht als dat juridisch Engels maar te begrijpen. Je weet voor de helft van de tijd niet eens waar je voor tekent. Kunnen managements niet verplicht worden om contracten op te stellen in de taal van het land waar het optreden is?

  9. @dimitri: je bent niet verplicht een kopie van het contract te krijgen. Ik zou het wel altijd verlangen als voorwaarde om te tekenen. Verder is men ook niet verplicht het contract enkele dagen vantevoren op te sturen. Wel moeten de voorwaarden worden getoond v??rdat de afspraak wordt gesloten. Als jij bv. een week eerder telefonisch afspreekt dat je komt fotograferen, dan is DAT het moment dat de overeenkomst is gesloten. Dat stuk papier is dan te laat – het contract is al van kracht.

  10. @12: Dat laatste is wel heel belangrijk, want vaak wordt het concert al lang van te voren geregeld met het label of de boeker van de artiest en komt het management zoals Dimitri aangeeft pas op het laatste moment met het contract op de proppen. Het zijn dan dus wel verschillende instanties waarmee een deal wordt gesloten: label zegt ja, foto’s maken mag, management komt op het laatste moment nog met contractje op de proppen.

  11. @Arnoud. Stukje gevonden! Van fotograaf die al 25 jaar in het vak zit. Kun jij enig licht hierover laten schijnen?

    A lot of music photographers get irate about the contracts you’re forced to sign that take away your copyright. Is that an issue for you? I ignore them. They’re illegal anyway. My only advice is don’t argue because then you don’t get your access. Just sign it, date it and time it. Almost instantaneously it becomes null and void. To have a contract you need to have consulted a lawyer. Plus, they never give you a copy. So, hypothetically, let’s say Iron Maiden are touring. They make you sign a contract, and I never read them anyway, but let???s say it says you can only use the shots for three months. And let???s say they decide to take action, my response would be, ???Contract? I haven’t got one. You made me sign it but I’ve got no copy.??? Because I date and time it, which shows I signed at 7.30pm and the concert was at 8.30pm, a court would just ask when did Iron Maiden expect you to consult your legal firm? Firstly, you weren’t given a copy of it and then it’s signed under duress: it’s a restraint of trade. I’ve never known anyone to ever sue anybody. They’re just pieces of paper to legitimise someone’s existence.

    So you never make a fuss? I don’t understand the point of getting upset. Just sign it and walk away. Let’s say you’ve shot Coldplay, you might sell it to a couple of websites or magazines. Let’s say in six months time it turns up in Rolling Stone ??? I can’t see a band getting upset. And if they did, I’d just say, ???Well, do you want to send me a copy of this contract? I never got one.??? If they want to argue then, there’s 20 other photographers who’d have the same story. Obviously you don’t want to make the record companies upset but ultimately those things are just silly. The only time a band would get upset is if it turns up on a poster or T-shirt. What are you going to do with a live photo that’s so appallingly bad?

  12. @dimitri: wat meneer daar zegt is aperte onzin, zowel onder Amerikaans als onder Nederlands recht. Misschien werkt het in de praktijk omdat de organisator geen zin heeft er achteraan te hobbelen, maar het is volstrekt onjuist dat je alleen contracten kunt sluiten als je je advocaat hebt geraadpleegd of als je een kopie mee naar huis mag nemen. (Simpel tegenvoorbeeld: koop een brood bij de bakker. Dat is een mondeling contract waarvoor niemand zijn advocaat meeneemt. Hoop ik.)

  13. Ik ga altijd naar de bakker met een team topadvocaten, stel je toch eens voor dat ik het niet zo zou doen, de bakker kan achteraf wel beweren dat hij mondeling bedongen had dat ik het brood maar een week mocht gebruiken, dat kan ik er natuurlijk niet bij hebben als ik investeer in een eerste levensbehoefte als brood.

  14. Dat bakkersvoorbeeld is denk ik wel een verkeerd voorbeeld omdat zoiets al is geregeld in het (consumenten)recht. Dus dan hoef je inderdaad geen contract meer aan te gaan. Net als auteursrecht of portretrecht. Het gaat hier om aanvullende eisen bovenop het geldende recht, waarvoor contracten nodig zijn. En volgens mij gelden voor geschreven of mondelinge contracten weldegelijk enige eisen. Dus jouw bakker-voorbeeld lijkt me daarom wat (te) kort door de bocht. Misschien kun je een ander, meer vergelijkbaar voorbeeld geven, waaruit je punt blijkt?

  15. Goed, dan nemen we het voorbeeld van een ondernemer die bij de Makro wat dozen A4-printerpapier meeneemt. Dat is geen consumentenrecht maar toch hoeft er geen advocaat bij te staan noch hoeft er een stuk papier te worden gemaakt (afgezien van de factuur ivm de BTW). De koop bij de Makro is rechtsgeldig zonder getekend contract.

  16. Sorry, maar ook dat valt toch gewoon onder consumentenrecht (elke aankoop/levering van product of dienst)? En dat is gewoon in de wet geregeld. Of je nou bij de Makro iets koopt of bij de bakker…Bij fotocontracten gaat het niet om de aankoop van iets, maar ze verbieden je om je foto’s te exploiteren. Ze willen dus iets van je dat niet (bij wet) is geregeld. Het zijn regels die zij zelf verzinnen. Daar zit het verschil in volgens mij. En dus moet de rechtsgeldigheid daarvan op een of andere manier gewaarborgd zijn. Toch?

  17. Een ondernemer die koopt bij de Makro is geen consument dus dit is geen consumentenkoop (7:5 lid 1 BW). Ok, nog ander voorbeeld: de ondernemer vraagt een glazenwasser of schoonmaakbedrijf zijn bedrijfspand te reinigen. Dat is geen koop maar dienst maar deze hoeft niet op papier (behalve wederom de factuur met BTW achteraf).

    Of nog een voorbeeld: een ondernemer betaalt om toegang te krijgen tot een congres. Hier ligt het eigendomsrecht aan ten grondslag. De congresorganisatie kan je het gebouw uitzetten als je zonder te betalen naar binnen gaat. Ook daar is geen papieren document voor nodig.

  18. Arnoud, ik dank je voor je antwoorden en vond het interessant om je stuk te lezen, maar al je gebruikte voorbeelden (brood,papier, glazenwasser,toegang tot congres) zijn die van een levering of dienst. Je laat het ondernemers doen, zodat het blijkbaar niet onder consumentenrecht valt, maar ongetwijfeld onder een andere wet. In dit geval heb ik als fotograaf een schriftelijke overeenkomst met een zaal of platenmaatschappij dat ik foto’s mag maken. Vijf minuten voor het concert begint komt er iemand van het management die mij een contract wil laten tekenen (in juridisch Engels) dat ik moet tekenen omdat ik anders geen foto’s mag maken. Dus ik teken. wat is dan de rechtsgeldigheid daarvan? Je wordt toch onder druk gezet. In jouw voorbeeld: je gaat naar de bakker, je kiest een brood, wil het kopen en vlak voor hij je het brood geeft, zegt ie: ‘maar je moet wel dit Engelse contract tekenen waarin je verklaart dat je maar ??n sneetje van het brood mag eten en alleen vandaag.’ Wat doe jij dan? Gewoon tekenen, het brood meenemen en eten zoals je gewend bent? Want je denkt , dit is toch niet rechtsgeldig. Of loop je met een enorm hongergevoel de bakker uit wetende dat er geen andere bakkers (vgl eenmalig concert) zijn.

  19. Tsja nou ja dan houdt het op, ik kan kennelijk geen voorbeeld verzinnen dat binnen jouw verwachtingspatroon valt. Ik weet echt geen wet waar toegang tot een congres onder geregeld zou moeten zijn.

    Hoofdregel uit ons overeenkomstenrecht is dat je een overeenkomst hebt zodra iemand een aanbod doet dat jij aanvaardt. Het maakt niet uit of het product, dienst of wat anders is. Voor een overeenkomst gelden g??n vormvereisten zoals dat het op schrift moet, tenzij dit apart ergens geregeld is. Zo moet de koop van een huis op papier. Er is nergens een eis dat een contract om te mogen fotograferen op papier moet staan.

    Men kan inderdaad last-minute een contract onder de neus schuiven en eist dat je dat tekent. De bakker kan ook last-minute rare eisen stellen. Zolang het maar gebeurt v??rdat de overeenkomst is gesloten, is dat rechtsgeldig. Het staat jou vrij niet te tekenen maar dan heb je geen overeenkomst en mag je niet fotograferen. Doe je dat toch, dan schend je het eigendomsrecht in de ruimte waar je bent. (Dit is waarom ik het voorbeeld van het congres noemde.)

    Als er tijdig een afspraak is gemaakt, dan zijn die last-minute afspraken te laat en dus niet rechtsgeldig. Je kunt je dan op de afspraak met het management beroepen en eisen dat men deze nakomt en je naar binnen laat.

    Maar als je nooit contact hebt gehad over mogen fotograferen, dan is het rechtsgeldig om je 2 minuten vantevoren een stuk papier onder de neus te duwen en te eisen dat je dit tekent op straffe van verwijdering uit het gebouw. En dan mag jij kiezen: tekenen of wegwezen. Sorry, juridisch kan ik daar niets anders van maken.

  20. dimitri, als je een overeenkomst met de zaaleigenaar hebt, die manager gewoon negeren met zijn “contract”. (Of contract aanpakken alsof het een foldertje is, in je binnenzak steken en doorlopen.) Als de manager uit het buitenland komt, in het Nederlands tegen hem gaan praten; in ieder geval vragen om een Nederlandse versie van het contractvoorstel.

    Als de zaalhouder of een vertegenwoordiger van de platenmaatschappij er bij geroepen wordt: wijzen op de overeenkomst die je met ze hebt en nakoming eisen!

  21. nog even over dat congres, om te verduidelijken wat ik bedoelde met het is hetzelfde. Je koopt een kaart voor dat congres (ik neem niet aan dat de inschrijving gratis is), dus is er gewoon een koop gesloten, met alle rechten en plichten die daarbij horen. Betaal je niet en loop je door dan is er sprake van overtreden van een andere wet (wetboek van strafrecht). En dat je zegt dat ze me de zaal uit kunnen zetten, klopt natuurlijk niet. Het management is niet de zaaleigenaar… In de praktijk is het zo: je doet een aanvraag bij een platenmaatschappij of zaal of festival. Zij contacten het management van de band en je krijgt een week of een dag van tevoren bericht: je mag fotograferen. Daarna, vlak voor het concert, krijg je ineens een contract met de vraag of je dit even wilt tekenen. Dat mag dus?

  22. Waarschijnlijk staat er in de algemene voorwaarden bij de koop van het kaartje dat je gewoon helemaal niet mag fotograferen in de zaal. Het management is in zo’n situatie als huurder van de zaal gemachtigd om mensen uit de zaal te (laten) zetten.

    (Overigens is een kaartje kopen geen koopovereenkomst in de zin van de wet; je betaalt voor een dienst en je kaartje is het bewijs daarvan.)

    En nee, wat jij schetst mag niet. De overeenkomst is gesloten toen men berichtte “je mag fotograferen”. De aanvullende voorwaarden zijn te laat gemeld. Als men telefonisch had gezegd “je mag wel fotograferen maar hou je aan de regels die je bij de zaal te horen krijgt” of nog beter als die regels telefonisch al waren gemeld, dan was het wel rechtsgeldig geweest.

  23. Arnoud,

    Heeft men juridisch wel een positie om te fotograferen te weigeren?

    Waarschijnlijk staat er in de algemene voorwaarden bij de koop van het kaartje dat je gewoon helemaal niet mag fotograferen in de zaal.

    Sinds wanneer worden er algemene voorwaarden meegegeven bij de verkoop van een kaartje?

  24. @Alex: 1. Op grond van het eigendomsrecht van de ruimte waarin de fotograaf wil werken (huisrecht) mag men fotograferen daar verbieden. Zie HR KNVB/Feyenoord en daarin aangehaalde arrest uit 1987. 2. Ik weet niet of ze in dit geval meegegeven worden maar waarom zou het niet kunnen? Aan een dienst kan men ook algemene voorwaarden koppelen, en zolang die voor of bij het kopen van het kaartje overhandigd worden zijn ze bindend op de wederpartij. Het zou zelfs kunnen (zoals bv. bij het NS-treinkaartje) dat hier de uitzondering van lid 2 van 6:234 BW opgaat zodat men slechts hoeft te verwijzen naar de KVK en aan hoeft te bieden ze te overhandigen op verzoek.

    1. Als ik de link zo doorlees krijg ik de indruk dat voor het “huisrecht” een minimum vereiste is dat de fotograaf profiteert van zijn werk, dus lijkt mij dat een consument wel een foto mag maken en iemand die zijn brood met de fotograferen verdient niet.

    2. Je bedoelt artikel 6:234 lid 1 sub b BW. Uit de parlementaire geschiedenis blijkt, volgens B. Wessel, dat hieronder moet worden verstaan niet mogelijk of niet praktisch. Van het laatste zou sprake zijn bij overeenkomst die massaal worden gesloten. Wessels wijst er ook op dat er “geen onredelijke offers aan tijd en (reis)kosten van de wederpartij kunnen worden gevergd”.

    Een concert kaartje valt daar m.i. wel onder. Zo’n kaartje kun je via het internet, via de telefoon of aan de balie kopen. In het laatste geval kan men dan dus niet volstaan naar een verwijzing naar de KvK. Maar in de praktijk voldoet men eveneens nooit aan artikel 6:234 lid 1 sub b BW. En als het wel gebeurt dan kan de gebruiker niet aan de bewijslast voldoen.

    1. Misschien. Ik ken verhalen van amateurfotografen die het verboden wordt te fotograferen op grond van dat huisrecht. Maar de vraagsteller in deze blog is een professional.

    Ik zou het trouwens erg raar vinden als iemand die ik in mijn huis uitnodig, zomaar foto’s mag maken. Het is mijn huis, dus mijn regels en als ik “geen foto’s” als regel hanteer dan dient hij dat te respecteren of weg te wezen.

    1. Ik zei “zou zelfs kunnen” 🙂
  25. Over die rechtskeuze, kan je in elke overeenkomst een rechtskeuze opnemen? Kan dat ook in de algemene voorwaarden die je vaak moet aanvinken bij het aangaan van overeenkomsten op het internet? Of zijn er restricties?

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.