Geen richtprijzen, wel schadevergoeding voor gebruik creatieve pasfoto

pasfoto-lijstje-kader-polaroid.jpgVijftienhonderd euro voor een pasfoto “die niet geschikt is voor de officiële documenten, maar wel érg leuk is!” Dat moest Ringfoto betalen nadat ze een via Google gevonden pasfoto op haar site had opgenomen. Er was 4500 euro gevorderd exclusief proceskosten. De rechter wijst de “richtprijzen van de Fotografenfederatie” af als basis en wijst 1500 euro toe als niet-betwiste licentievergoeding.

Op een pasfoto zit normaal geen auteursrecht, omdat zo’n foto puur functioneel en zakelijk is en er geen ruimte is voor creativiteit (dat is immers verboden bij pasfoto’s). Maar het ging hier om wat de fotograaf “leuke pasfoto’s” noemde. Het is echt jammer dat de site van de fotograaf gesloten is, want ik had graag de betreffende foto erbij gehad. Nu moeten we het doen met de inschatting van de kantonrechter:

Uit de vergelijking van de gewone pasfoto van [YYY] met de foto waarop het onderhavige geschil betrekking heeft, blijkt naar het oordeel van de kantonrechter in voldoende mate van persoonlijke, creatieve keuzes die [eiser] heeft gemaakt teneinde het verschil met de gewone pasfoto tot uitdrukking te brengen. Het mag dan zo zijn, dat de beide foto’sniet (zichtbaar) verschillen in achtergrond en kleding van [YYY], de overige aspecten, zoals de uitsnede van de foto, de pose van [YYY], de belichting van haar gezicht, de wijze waarop het haar is geschikt, getuigen van even zovele zelfstandige, subjectieve keuzes van de maker bij het tot stand brengen van het portret

De kantonrechter hanteert daarbij overigens nog het oude criterium “persoonlijk stempel van de maker”, wat dus “eigen intellectuele schepping” moet zijn. Maar op zich lijkt me de invulling van die criteria niet heel verschillend.

De pasfoto is beschermd, en is zonder toestemming overgenomen op een bedrijfsmatige site. Dat mag niet, en de fotograaf kan dan een schadeclaim indienen. Wel moet hij dan bewijzen dat hij schade heeft, en dat valt bij fotografen lang niet mee. Zeker hier: hoe kun je iemands pasfoto immers in licentie geven? En welk bedrag vraag je dan?

Terecht wijst de rechter de gevorderde boeteschadeclaim van 4500 euro af. Die was immers gebaseerd op de “door de Fotografenfederatie opgestelde algemene voorwaarden en de door de Fotografenfederatie opgestelde richtprijzen voor de fotografie”, maar dat kan niet: de Fotografenfederatie hanteert sinds 2004 geen richtprijzen meer (dat mag ook niet van de NMa). En ik zie dat het particuliere initiatief www.richtprijzen.org opgeheven is.

Er wordt wel een schadevergoeding toegewezen van 1500 euro, op basis van een niet-betwiste verklaring van de fotograaf zelf. Die zou 750 euro licentievergoeding en 750 euro afkoop gevraagd hebben als er vooraf om een licentie was gevraagd. Dat is trouwens wel opmerkelijk, omdat de site van de fotograaf vermeldt “Een set kost slechts ” 8,95″ (hoewel dat natuurlijk niet exploitatie op een website dekt, maar toch). De proceskostenvergoeding wordt niet toegekend, omdat beide partijen gedeeltelijk in het ongelijk worden gesteld.

Arnoud

10 reacties

  1. Gaat de fotograaf hier wel over? Het lijkt me dat wanneer ik pasfoto’s laat maken ik ook het recht heb die te reproduceren (al dan niet op een ander medium). Hierom kan ik me voorstellen dat de gedaagde ook gewoon toestemming had kunnen vragen aan de persoon die op de foto staat?

  2. De fotograaf heeft het auteursrecht op de foto. De geportretteerde kan via zijn portretrecht wel iets doen: bij foto’s waarvoor geposeerd is, is toestemming van de geportretteerde nodig (artikel 20 lid 1 Auteurswet). De fotograaf mag dus een pasfoto niet exploiteren zonder toestemming van de persoon die erop staat.

    Dat had nog een aardig verweer kunnen zijn: de fotograaf heeft geen schade want hij had deze foto toch niet in licentie kunnen geven. Hoewel je jezelf dan ook weer in de voet schiet: je geeft dan toe dat je zelf de foto ook niet had mogen gebruiken, en stelt je dan bloot aan een claim van de geportretteerde.

  3. Ho ho, eerst de uitspraak goed lezen. De gedaagde heeft betoogd dat de gevorderde vergoeding niet in lijn was met de Richtprijzen. De eis lag (veel) hoger. Vervolgens blijkt de fotograaf ergens gesteld te hebben dat hij waarschijnlijk ??? 750,- had kunnen bedingen. Dat bedrag is toegewezen en verhoogd wegens de ontbrekende naamsvermelding. Voor het zonder toestemming plaatsen was geen wettelijke grondslag.

    Het is (zoals de samenvatting vermeldt) niet zo dat de rechter het gebruik van de Richtprijzen van de hand heeft gewezen.

  4. @Lunarsum, in het vonnis staat letterlijk:

    De door Ringfoto bij conclusie van antwoord genoemde richtprijzen 2009 voor gebruik van een foto van het formaat als het portret van [YYY] op het internet, kunnen echter niet als uitgangpunt gelden, nu deze richtprijzen niet zijn opgesteld door de Fotografenfederatie.
    Ik kan dat niet anders lezen dan een afwijzing van de richtprijzen. Of beter gezegd als een erkenning dat er geen richtprijzen van de fotografenfederatie meer zijn (die hebben ze ingetrokken toen de NMa ging piepen over verboden prijsafspraken immers).

  5. Als geportretteerde voeg ik waarschijnlijk, door mijn acteertalent–dat dat in de praktijk eerder een gebrek daaraan is doet niet ter zake–meer een persoonlijk stempel op de een pasfoto dan de fotograaf. Ik zal mijzelf dus altijd op zijn minst als mede-auteur van foto’s beschouwen waarop ik op enige wijze poseer. Of dit door voor de rechter standhoudt weet ik niet, maar de parallel met acteurs in films, die wel als rechthebbenden worden aangemerkt, is groot.

    Het lijkt me aan te raden om bij het aangaan van een contract met een fotograaf voor het maken van foto’s afspraken te maken over het gebruik van de foto’s. Een kennis van me heeft voor zijn bruidsreportage al de (digitale) originelen mee gekregen, en heeft toestemming die te reproduceren, ook op websites, e.d. Een andere fotograaf weigerde dit, en kreeg dus niet de opdracht. Omdat veel mensen nu dingen op het web publiceren lijkt me dat deze vraag steeds belangrijker wordt.

    Dit kun je ook bij pasfoto’s vragen.

  6. Nu pas lees ik de commentaren op de Ringfoto zaak. Zoals ik wel vaker constateer ventileren inzenders en commentatoren een mening zonder de zaak te kennen. De “leuke” pasfoto is een marketing idee: je krijgt een foto die voldoet aan de ambtelijke voorschriften, plus een vrije interpretatie die je aan familie en kennissen kunt uitdelen. De fotograaf heeft het idee uitgewerkt met zijn (knappe) assistente, die voor de foto heeft geposeerd. Daarmee kan een deel van het commentaar al in de vuilnisbak. Het model is door haar commerciele inbreng mede-auteur van het werk. Dat er geen richtprijzen van de Fotografenfederatie meer zijn klopt. De Federatie heeft destijds uit eigen beweging de publicatie gestaakt, omdat een verbod plus boete van NMa niet denkbeeldig was. Maar er zijn nog wel richtprijzen, uitgegeven door Jur Nijkerk, een particulier die door de uitgave bezwaarlijk als “kartel” kan worden beschouwd. (www.jurnijkerk.com) Wat betreft de hoogte van de schadeclaim kan nog worden opgemerkt dat de foto 24 maal voorkwam op de site van Ringfoto. Bovendien is de site overgenomen door een flink aantal aangeslotenen van Ringfoto, naar schatting zo’n dertig.

    Vanzelfsprekend houd ik de jurisprudentie op mijn vakgebied goed bij. Als ik vragen heb over een vonnis bel ik de advocaat van eiser of van gedaagde. Pas als ik alle antwoorden heb is het mogelijk een zinnig commentaar te leveren.

    De pasfoto is gepubliceerd in mijn rubriek Recht & Onrecht in De Fotograaf, 2010, nr. 4, pagina 66. In nummer 1 van dit jaar is een artikel te vinden over “Fotografenfederatie en richtprijzen”. Daarin wordt fotografen aanbevolen te allen tijde te verwijzen naar de Algemene Voorwaarden van de Fotografenfederatie.

  7. Het behoeft wellicht opmerking dat Mr Luc Verkoren de gemachtigde van de eisende partij was.

    Wel vraag ik me af waarom een rechtbank de richtprijzen van Jur Nijkerk zou willen volgen, nu absoluut niet vaststaat dat deze in de markt gebruikt worden. (En worden zij dat wel, dan is dat een onderling afgestemde feitelijke gedraging die alsnog tot NMa-problemen zal leiden.)

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.