Wat moeten wij met het nieuwe wetsvoorstel computercriminaliteit?

Plannen voor een nieuwe wet computercriminaliteit. Dat zou alweer de derde worden. Er is al veel over geschreven over het afsluitbevel, en ook vanwege mijn vakantie houd ik het kort (goed he, Steven?). Wie zin heeft in uitgebreid & diepgaand, leze Jan-Jaap Oerlemans’ analyse.

Allereerst dat afsluitbevel. Op zich is het nu al mogelijk (art. 54a Strafvordering) om een internetprovider of hoster te bevelen een website offline te halen of materiaal te blokkeren als deze kennelijk strafbaar is. Alleen is nu een machtiging van de rechter-commissaris nodig, dus van de rechterlijke macht. Volgens het wetsvoorstel zou een bevel van de officier van justitie genoeg zijn, waarmee de onafhankelijke toets komt te vervallen.

Bits of Freedom maakt terecht bezwaar tegen deze ‘censuur’. Voor mij is daarbij het belangrijkste argument dat het niet goed werkt, zoals Schellekens, Koops en Teepe in 2007 al concludeerden. Plus natuurlijk het argument dat nergens uit blijkt waar dit voor nodig is. Het enige dat ik kan bedenken is dat rechters-commissarissen niet altijd zomaar een machtiging afgeven, maar dat lijkt me een wat wankel argument.

Ook ergerlijk vind ik het idee om het opnemen van gesprekken te verbieden zonder instemming van de wederpartij. Dat is nergens voor nodig, en zal in de praktijk voor veel problemen zorgen. Bewijs vergaren bij niet-schriftelijke transacties wordt ontzettend moeilijk als je geen geluidsopnamen van de onderhandelingen of andere gesprekken kunt maken. Want natuurlijk gaat een malafide handelaar geen toestemming geven. Ik zou wellicht iets zien in een publicatieverbod (tenzij zware maatschappelijke noodzaak) maar het opnemen zelf moet te allen tijde kunnen als je deelnemer bent.

Ook wordt er een artikel voorgesteld dat het overnemen van “niet openbare gegevens zonder toestemming” verbiedt. Hiermee wil men sites aan kunnen pakken die gestolen gegevens herverspreiden. De aanleiding was de Manon-Thomaszaak, wier gestolen foto’s op diverse sites opduikten zonder dat daar strafrechtelijk wat aan gedaan kon worden. De dief kon wel worden vervolgd (computervredebreuk met gegevensdiefstal) maar het herpubliceren van zulke informatie is geen heling.

Alles bij elkaar zie ik weinig voordeel in dit wetsvoorstel. De WCC II was zeker een verbetering ten opzichte van de wet uit 1993, maar dit concept-WCC III mag wat mij betreft meteen naar de prullenbak.

Arnoud

27 reacties

  1. “Ook wordt er een artikel voorgesteld dat het overnemen van ???niet openbare gegevens zonder toestemming??? verbiedt. ” Geldt dat dan ook voor de fiscus die met gebruikmaking van gestolen bankgegevens achter vernmeende belastingontduikers aan gaat?

    En Bits of Freedom krijgt van mij alle steun. Zijn de rechter commisarissen in nl zulke revolutionairen dat zij de staatsveiligheid in gevaar brengen door geen toestemming te geven voor censuur?

  2. @Peter: Dat denk ik niet, er staat “opzettelijk en wederrechtelijk” en de overheid kan dan goed zeggen dat bestrijding van belastingfraude niet wederrechtelijk is. Voor klokkenluiders die een USB-stick naar buiten smokkelen zou dan hetzelfde kunnen gelden. Maar het zou goed zijn als dit expliciet in het artikel opgenomen wordt.

    Je opmerking over de R-C’s begrijp ik niet. 🙂 Ik aarzel over het woord ‘censuur’ omdat dat over het algemeen uitgelegd wordt als voorafgaande vergunning om te publiceren. Dat is niet aan de orde. Of het nu een R-C of een OvJ is, je krijgt achteraf de juridische problemen als je iets zegt dat niet lijkt te mogen. Het verschil is dat een R-C van de onafhankelijke rechterlijke macht is, en dus ingesteld is om te oordelen of iets mag. De OvJ heeft als taak misdaad bestrijden en is dus haast per definitie bevooroordeeld dat de verdachte het gedaan heeft.

  3. @ Arnoud,

    Ik zete het wat dikker aan dan strikt noodzakelijk. Waar het op neer komt is dat ik, net als jij, niet begrijp waarom de R-C uit de procedure gehaald moet worden. Ik weet dat we allemaal zeggen te streven naar een daadkrachtige en slagvaardige criminaliteitsbestijding maar ik wordt een beetje (erg) zenuwachtig als de OvJ, en dus indirect ook de poliltiek, zonder toets door een onafhankelijke partij kan besluiten welke informatie wel en niet geschikt is voor mijn consumptie.

  4. Het gaat om wie het bevel geeft. Wordt dit niet door de onafhankelijke rechtspraak gegeven, dan is er sprake van een voorafgaand verlof. Ook als dat bevel na de publicatie datum gegeven is. Bovendien stap je te makkelijk over het feit heen dat met het bevel van de ovj de verdere voortgaande publicatie aan een voorafgaand verlof onderhevig is.

  5. Het enige dat ik kan bedenken is dat rechters-commissarissen niet altijd zomaar een machtiging afgeven, maar dat lijkt me een wat wankel argument

    De PDF die je aanhaalt geeft duidelijk aan dat art 54a (Sr)geen wettelijke grondslag biedt aan een RC om een bevel te steunen en in die door jou aangehaalde analyse wordt juist voorgesteld het bevel tot ontoegankelijkmaking te verplaatsen naar het wetboek van strafvordering zodat er wel een grondslag onstaat voor de RC (namelijk het strafrechterlijk onderzoek), daarnaast onstaat daardoor ook de mogelijkheid dat OvJ in beroep kan gaan tegen een beslissing van de RC en is meteen geregeld dat de ontoegankelijkmaking weer ongedaan gemaakt wordt.

    Allemaal extra zaken die door het vreemde art 54a in het wetboek van strafrecht slecht geregeld waren.

    Op zich is het nieuwe voorgestelde artikel 125p dus bijna helemaal conform wat het NTD rapport voorstelt als oplossing voor het bevel tot ontoeganklijkmaking behalve dan dat de RC instemming met het bevel eruit is geschrapt. Die RC toestemming kan echter makkelijk met een regeltje tekst weer worden toegevoegd door justitie om de bezwaren van de kamer weg te nemen.

    Zal trouwens echter in de praktijk de RC instemming veel uitmaken bij dergelijke bevelen tot ontoeganklijkmaking? Ik verwacht het niet. Justitie zal met name gebruik van maken van een dergelijk bevel als er door de webpagina burgers schade leiden of beschadigd kunnen worden en daar zal een RC over het algemeen gewoon met instemmen. Die toestemming is meer voor het gemoed van de ISP’s denk ik.

    OvJ heeft als taak misdaad bestrijden en is dus haast per definitie bevooroordeeld dat de verdachte het gedaan heeft.
    Dat is misschien wel zo maar dat lijkt toch maar van weinig invloed op een beslissing tot een bevel tot ongankelijkmaking. Door zo’n bevel wordt namelijk de impact van een strafbaar feit beperkt en dat heeft voor de zaak van OvJ niet echt veel voordelen. Als de OvJ in zijn zaak voordeel zou halen uit een ontoegankelijkmaking zou de onafhankelijkheid meer in het geding zijn.

  6. Ik denk dat het afsluitvoorstel vooral te maken heeft met sites zoals Wikileaks waar een rechter waarschijnlijk gewoon de site zal blijven toestaan, maar waarbij justitie behoorlijk in problemen kan komen als de verkeerde documenten bekend worden. De documentatie over Afghanistan die Wikileaks heeft bloot gelegd heeft al enkele landen in behoorlijke verlegenheid gebracht. Best practisch dus als justitie al meteen een blokkade kan opleggen zodat ze tijd krijgen om een goed antwoord te krijgen op eventuele beschuldigingen van Wikileaks. Ik denk dat diverse landen momenteel aktief bezig zijn om Wikileaks van het Internet af te schoppen. Iets wat erg lastig is als een site in een land wordt gehost die een goede bescherming aan klokkenluider-sites geeft. Het zou daarnaast ook eenvoudiger worden om andere sites met ongewenst materiaal (ThePirateBay bijvoorbeeld) uit te sluiten en natuurlijk is het gewoon een vorm van ongewenste censuur omdat opeens de officier van justitie kan bepalen wat we wel en niet mogen lezen. Dit lijkt mij zeer ongewenst…

  7. @hAl, dat wel maar het voorbeeld dat ik gaf (Wikileaks) is juist een site die geheimen vrijgeeft onder het motto “klokkenluiders”. Als het voor een rechter komt dan kon die rechter wel eens van oordeel zijn dat de inhoud van de site alsnog gewoon gepubliceerd kan worden omdat het valt onder journalistiek of vrije nieuwsgaring of om welke andere reden dan ook. Een dergelijke rechtzaak neemt ook tijd in beslag, terwijl justitie vast wil dat zo’n site per direct uit de lucht gaat zodat ze de tijd hebben om een goed antwoord te vinden tegen de site. Wikileaks wordt in Nederland nog steeds niet geblokkeerd, ondanks alle “staatsgeheime” documenten die erop staan. Zo ook documentatie over de IceSave kwestie tussen Nederland en IJsland. Je kunt ook specifiek zoeken op de categorie Nederland en dan moet je zelf maar even zeggen hoe staatsgevaarlijk die documenten zijn. In ieder geval is er nog weinig over Nederland vrijgegeven maar hoe lang zal dat uiteindelijk duren? Wat als er opeens documenten verschijnen over het koningshuis of over de bijverdiensten van Balkenende? Of meer informatie over de aanrandings-zaak die ooit tegen Lubbers heeft gelopen? Of veiligheids-rapporten over de Nederlandse gevangenissen? Er is veel documentatie te bedenken die in een grijs gebied zullen liggen en dat een rechter daar (op zijn gemak) over kan beslissen duurt justitie waarschijnlijk te lang.

  8. @Wim ten Brink De rechter die er aan te pas komt is de rechter commisaris. De OvJ dropped even een linkje van de te blokkeren pagina’s op de blackberry naar de rechter commissaris met info over welke element hij strafbaar acht en die RC bekijkt ze even op zijn iPhone (of laptop) een je hebt in 5 minuten een email terug met toestemming voor je bevel. Dat zal ongeveer de praktijk zijn. Zo ingewikkeld is het over het algemeen niet of een site wel of niet aan de wet voldoet. Misschien dat er een enkele per jaar en situatie is waarbij het wat lastiger ligt maar dan gaat het toch echt om een paar incidenten.

  9. @hAl het blijft nog altijd 5 minuten langer dan de OvJ zelf nodig zou hebben. Daarnaast, een rechter zal toch eerst zelf de site moeten beoordelen voordat hij een beslissing kan nemen en de bureaucratie die een dergelijk verzoek met zich meebrengt kost gewoon tijd. En het is maar niet te hopen dat de rechter op dat moment op de toilet een krantje aan het lezen is.

  10. Hoeveel Kamerleden en ambtenaren bij justitie zijn bekend met het Streisand effect?

    Hoe zit het met internetproviders? Mogen die buitenlandse websites doorgeven als de inhoud daarvan officieel ongewenst verklaard is door de Nederlandse autoriteiten?

    Hoe zit het met het maken van links naar buitenlandse websites? En met automatisch gegenereerde links, bijv. in de zoekresultaten van Google?

    Hoe zit het met internetforums en andere plaatsen waar mensen anoniem data kunnen plaatsen?

    Ik zie niet in wat voor zin dit soort wetgeving heeft. Tenzij iemand heel graag wil dat Nederland bekend komt te staan als een van de landen die aan internet-censuur doen.

  11. Bewijs vergaren bij niet-schriftelijke transacties wordt ontzettend moeilijk als je geen geluidsopnamen van de onderhandelingen of andere gesprekken kunt maken. Want natuurlijk gaat een malafide handelaar geen toestemming geven.

    In de toelichting op het wetsvoorstel staat expliciet dat het in dat geval wel mag, omdat het dan niet wederrechtelijk is:

    Van strafbaarheid is alleen sprake als het opnemen van de communicatie wederrechtelijk is. Daardoor ontbreekt de strafbaarheid in bijvoorbeeld het geval van toestemming van de deelnemers aan de communicatie, maar ook in gevallen waarin het zonder toestemming/medeweten van een van de deelnemers opnemen van de communicatie civielrechtelijk niet onrechtmatig is, bijvoorbeeld in het uitzonderlijke geval dit noodzakelijk is om misstanden aan de kaak te stellen en dit belang zwaarder weegt dan de belangen die zijn gemoeid met de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van de deelnemers aan de communicatie.

    @hAI, 12:

    Op zich is het nieuwe voorgestelde artikel 125p dus bijna helemaal conform wat het NTD rapport voorstelt als oplossing voor het bevel tot ontoeganklijkmaking

    Die werkgroep doet toch wel een paar aanbevelingen die uit de wet zijn weggelaten. Deze vind ik het belangrijkste:

    Het betrekken van de inhoudsaanbieder in de NTD-procedure, ge?nspireerd door de DMCA-procedure uit de VS: de ISP notificeert bij ontoegankelijkmaking de inhoudsaanbieder, waarop deze binnen een bepaalde termijn kan protesteren met argumentatie dat het materiaal rechtmatig is. De ontoegankelijkmaking wordt dan opgeheven totdat een definitief rechterlijk oordeel is verkregen over de onrechtmatigheid van het materiaal.
    Maar er staat bijvoorbeeld ook iets in over schadevergoeding voor rechtmatig materiaal dat tegelijk met het (mogelijk) onrechtmatige materiaal tegelijk wordt geblokkeerd.

  12. @Martijn: dat is op zijn zachtst gezegd raar, omdat dit wetsartikel in de plaats komt van een artikel waar staat dat je je eigen gesprekken mag opnemen. Een regeling schrappen en dan zeggen dat het er nog staat, komt nogal vreemd op me over.

    In de quote staat allereerst “deelnemers” oftewel beide partijen, en daarna een “uitzonderlijk” geval waarin “misstanden aan de kaak te stellen” zwaarder weegt dan de privacy van de wederpartij. Dat vind ik toch heel wat beperkter dan “je mag je eigen gesprekken opnemen”. Is die stalker die ik opneem een “uitzonderlijk” geval? Dat bedrijf dat maar blijft aanmanen en telefonisch zegt dat ze me kapot gaan procederen?

    Ik wil niet van een “het mag”-situatie naar een “in uitzonderlijke gevallen is het wellicht niet wederrechtelijk”-situatie.

  13. @21: Het is veel te gemakkelijk geworden om een gesprek stiekem op te nemen en het dan ergens anoniem op internet te dumpen. Of een bedrijf (een escortservice is een voor de hand liggend voorbeeld) neemt alles op en dan wordt het archief gehackt. De opnemer is nu dan niet strafbaar als niet aangetoond kan worden dat hij het zelf gepubliceerd heeft. Deze wet verbetert dus de privacy van de burger.

    Is die stalker die ik opneem een ???uitzonderlijk??? geval? Dat bedrijf dat maar blijft aanmanen en telefonisch zegt dat ze me kapot gaan procederen?

    Ik ga er in beide gevallen zonder meer van uit. Anders komt het niet door mijn giecheltoets.

  14. @Martijn

    Je punten worden in het voorstel wel deels meegenomen doordat er in het wetsvoorstel tevens aanpassingen gemaakt worden in de wetsartikelen 354, 552a (Sv), 552fa {Sv) die er voor zorgen dat er beklag gedaan worden over de ontoegankelijkmaking en dat deze weer opgeheven wordt als dat weer kan. Als Hirsch Ballin de toestemming van de RC op verzoek van de kamer weer toevoegd aan het wetsvoorstel dan is daar ook nog beroep op mogelijk omdat het wetsvoorstel in het wetboek van strafvordering is opgenomen.

  15. @Martijn: een gesprek opnemen en dumpen kan goed anoniem (Tor) of op een verre buitenlandse server. Ik kan me moeilijk voorstellen dat die mensen zich tegen laten houden door een nieuwe strafbepaling.

    Mijn gevoel zegt me dat men veel strenger wilde zijn en die “uitzonderlijke” gevallen later opvoerde om niet met artikel 10 EVRM te botsen. Wat op zich terecht is, maar ik zie nog steeds geen reden om af te stappen van ‘eigen gesprekken opnemen mag’. Nogmaals, een duidelijke regel is zeer te prefereren boven een “het mag niet tenzij uitzonderlijk”.

  16. heel flauw grapje, maar een oude baas van me maakte wel eens de grap dat hij iedereen kon opnemen door mensen via speaker-phone te bellen en dan na een paar zinnen te vermelden. “oh, je bent zo slecht te verstaan, ik neem je even op” Maar dat terzijde.

    Het meest kwalijke vind ik wel de verwijdering van rechter-commissaris voor het offline halen van websites. Dat het technische gezien lastig ligt om reeds gepubliceerde gegevens offline te halen, en dat het in de praktijk via een rechter-commissaris ook wel heel makkelijk is om toestemming te krijgen, doet er voor mij niet toe. Het gaat om het weghalen van de controlerende macht. Iets waarvan ik vind dat iedereen het belangrijk zou moeten vinden dat dat bestaan, ongeacht hoe dit zich in de praktijk uit.

    Natuurlijk moeten we ook kritisch zijn op hoe het in de praktijk werkt, maar stellen dat OMDAT het in de praktijk maar een formaliteit is zoal @17 stelt vind ik waanzin en duidelijk de verkeerde kant op redeneren.

  17. Typisch een wet die niet-bestaande problemen oplost en en passant wel erg veel bevoegdheden van de rechterlijke macht bij de uitvoerende legt.

    Ook draait het mijns inziens de bewijslast om; als de OvJ zegt dat iets wederrechtelijk/strafbaar is kan hij blokkeren. Vervolgens moet je met een geding je onschuld aantonen, om deze blokkade ongedaan te maken.

    Als laatste wantrouw ik het OM als het gaat om meer bevoegdheden. Zo is de ID plicht ooit ingevoerd met de belofte dat deze terughoudend, en zuiver voor de opsporing voor zware criminelen gebruikt zou gaan worden. Inmiddels gebruiken ze deze bevoegdheid om hangjongeren de straat uit te pesten.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.