Amerikaans Hof: auteursrecht op software kan niet uitgeput raken

“EULAs, and whatever nonsense they may contain, are legally binding in the US.” OSNews berichtte afgelopen vrijdag over een arrest van het Amerikaanse Hof van beroep (9th Circuit) waarin werd geoordeeld dat levering van software niet als verkoop gezien moet worden, maar puur als een licentieverstrekking. Dat betekent dat een verkrijger van software in de VS deze niet mag doorverkopen als dat in de licentie verboden is. Het principe van “first sale” oftewel uitputting geldt daarmee niet (meer) voor software in de VS.

Het Hof komt hiermee terug op een vonnis uit 2009 waarin de rechtbank juist wél oordeelde dat een licentienemer van software gerechtigd is deze door te verkopen. Tenminste, als hij de software op de originele dragers doorverkoopt natuurlijk. De basis daarvoor was de regel uit het auteursrecht die zegt dat legaal op de markt gekomen “exemplaren” vrijelijk mogen worden doorverkocht. Het Hof zegt nu dat die regel niet geldt voor software, omdat daarbij de licentie (EULA) vérgaande beperkingen stelt aan het gebruik. Meer precies: uitputting geldt niet wanneer

  1. De auteursrechthebbende expliciet het woord “licentie” gebruikt.
  2. De licentie “significantly restricts the user’s ability to transfer the software” (oftewel gebruikt een standaardzin dat de licentie niet overdraagbaar is).
  3. De licentie “imposes notable use restrictions” (zoals dat maar één gebruiker de software mag gebruiken).

Als aan die drie eisen is voldaan, dan zou volgens het Hof duidelijk moeten zijn dat je géén eigenaar bent van het exemplaar maar slechts een gebruiker. Je zou dit kunnen vergelijken met een huurder – die weet ook duidelijk dat hij huurt en niet koopt, en dat zijn gebruik aan de nodige beperkingen onderworpen is.

De zorg van OSNews, en ook van Ars Technica, is dat het Hof hiermee lijkt te zeggen dat rechthebbenden alles in zo’n EULA mogen zetten en dat dat dus bindend is. Dat gaat me wat te ver. Het Hof zegt in het arrest alleen dat áls aan die drie items voldaan is, er geen sprake is van uitputting. Men ontkent niet dat er ontoelaatbare eisen in een licentie kunnen staan.

In Nederland lijkt uitputting voor voorgeinstalleerde software juist wel te bestaan, tenminste volgens de rechtbank Dordrecht. Die oordeelde:

Er zijn dus exemplaren van de CAD-software geïnstalleerd op dragers (werkstations) in het verkeer gebracht door middel van eigendomsoverdracht aan Nelcon door de exclusief distributeur Han Dataport, en dus met toestemming van de auteursrechthebbende. … Dit heeft tot gevolg dat Han Dataport zich niet kon verzetten tegen de verdere verspreiding van deze software(…).

De inhoud van de licentie was daarbij irrelevant.

Deze aanpak van de rechtbank Dordrecht spreekt me wel aan, maar hij gaat alleen op voor verkoop van software op fysieke dragers. En daarvan is steeds minder sprake natuurlijk vandaag de dag. Meer en meer software (maar ook andere content, zoals muziek en films) gaat digitaal, en daarbij geldt de uitputtingsregeling sowieso niet. Wat mij betreft wordt het tijd om hier expliciete regels over te maken (wat ook in het Ninth Circuit-arrest gezegd wordt.)

Arnoud

27 reacties

  1. Of nog erger, Je kindeen mogen jouw computer niet gebruiken omdat volgens de EULA maar 1 persoon gerechtigd is. “De licentie ???imposes notable use restrictions??? (zoals dat maar ??n gebruiker de software mag gebruiken).” Moet er een vingerafdruk lezer aan je pc anders werkt windows niet.

  2. @Mattie: Dat hangt er vanaf hoe je het bedrijf overneemt. Koop je bv. de aandelen van de BV, dan blijft het bedrijf bestaan en blijven de licenties geldig. Koop je de computers en andere bedrijfsbezittingen als losse items, dan moet je nieuwe licenties kopen. En verder geldt dit natuurlijk alleen in de VS.

  3. Bedankt voor de uitleg Arnoud en dat het alleen voor de VS geldt is me duidelijk.

    Als ik nu even kijk naar het bedrijf waar ik werkzaam ben, hier is vorig jaar een reorganisatie doorgevoerd. De BV [A] is opgesplitst in een holding BV [A] met twee dochters BV [B] en BV [C]. De licenties zijn oorspronkelijk dus aangekocht door [A], maar worden na de reorganisatie gebruikt door [B] en [C].

    Volgens jouw uitleg zou zo’n reorganisatie in de VS dus tot gevolg hebben dat je alle licenties opnieuw moet aanschaffen?

  4. Een licentie op naam van A mag niet zomaar door B worden ingezet nee. Dit is een overdracht van de licentie, en daarvoor zal in het algemeen toestemming nodig zijn. Het kan zijn dat in de licentie staat dat een overdracht in de vorm van een verkoop van bedrijfsonderdelen (asset deal) of bedrijfsovergang onder algemene titel geen toestemming vereist.

  5. Ach, als uiteindelijk iedereen software gaat boycotten die volgens dergelijke beperkende licenties wordt geleverd, dan verdwijnen dergelijke licenties vanzelf. Vergeet vooral niet dat de open-source markt een enorme concurrent is voor bedrijven die hun klanten onder de duim proberen te houden…

  6. In de EULA van OEM software staat meestal dat de licentie gebonden is aan de hardware en met de hardware overgedragen kan worden. Lees wel de kleine lettertjes eventuele extra voorwaarden. (Je moet ervoor zorgen dat de koper de voorwaarden van de EULA volgt is een veel voorkomende.)

  7. In Nederland is het nog niet zo ver, en dit is een specifieke zaak, maar het lijkt erop dat op deze manier een doelstelling van het auteursrecht (het uiteindelijk beschikbaar krijgen van meer werken in het publiek domein, in de VS zelfs vrij expliciet aanwezig in de grondwet) wordt ondermijnd. Dus je wil hier zeker duidelijke normen voor zien ontstaan die aangeven wanneer iets een ‘koop’ is, en wanneer iets een ‘huur’ (Al is de wetgever hierbij natuurlijk fundamenteel onbetrouwbaar, zo zijn een aantal jaren ‘aankopen’ van kunstwerken al ‘after-the-fact’ belast met een z.g. volgrecht.) De trend is zorgwekkend.

  8. Korte samenvatting van de zaak: originele licentienemer verkoopt installatiemedia aan wederverkoper, in plaats van deze te vernietigen. Wederverkoper eist het recht de media (in originele, ongeopende verpakking) ongestoord te verkopen op eBay. Auteursrechthouder protesteert.

    Mijn vraag blijft hier in of de wederverkoper van installatiemedia aan een EULA die hij nooit geaccepteerd heeft gebonden is. Zijn er hier belangrijke verschillen tussen Amerikaans en Europees/Nederlands recht?

  9. Volgens de uitspraak, voor zover ik hem begrijp, had de originele licentiehouder geen recht de media door te verkopen, en is daardoor geen ‘first sale’ ontstaan, waardoor de koper van die media geen beroep kan doen op het ‘first sale doctrine’ (uitputtingsleer). Opdezelfde manier kan ook het doorverkopen van een een illegale kopie deze niet op een of andere manier legaal maken…

  10. Als aan die drie eisen is voldaan, dan zou volgens het Hof duidelijk moeten zijn dat je g??n eigenaar bent van het exemplaar maar slechts een gebruiker. Je zou dit kunnen vergelijken met een huurder – die weet ook duidelijk dat hij huurt en niet koopt, en dat zijn gebruik aan de nodige beperkingen onderworpen is.

    Ik vind dat een absurde redenering. Een dergelijke redenering zouden we toch nooit accepteren als het gaat om goederen? Een consument die een computer wilt kopen krijgt een verkoper tegenover zich die de koper een overeenkomst laat tekenen waarin staat dat alleen hij toestemming krijg om krijgt om het product te verkopen en dat deze toestemming niet overdraagbaar is. Huren heeft een geheel ander karakter. Ik hoop dat de koper in cassatie gaat.

  11. Alex, ter verdediging van het Hof: De originele licantienemer was een bedrijf dat de EULA geaccepteerd had, dat wordt door geen van de partijen beslist. De licentienemer heeft de licentie niet gerespecteerd, waardoor onze handelaar in bezit kon komen van de installatiemedia.

    Ik ben het met Arnoud eens dat de fictie “slechts licentienemer, geen eigenaar van de kopie” buitengewoon krom is wanneer een consument denkt een kopie te kopen, maar dat is iets voor een andere post. Interessant weetje (vonnis pagina 19-20):

    Our conclusion that those who rightfully possess, but do not own, a copy of copyrighted software are not entitled to claim the essential step defense is also supported by the legislative history. Congress enacted ? 117 following a report from the National Commission on New Technological Uses of Copyrighted Works (???CONTU???) proposing Copyright Act amendments. DSC Commc???ns Corp. v. Pulse Commc???ns, Inc., 170 F.3d 1354, 1360 (Fed. Cir. 1999) (citing Final Report of the National Commission on New Technological Uses of Copyrighted Works, U.S. Dept. of Commerce, PB-282141, at 30 (July 31, 1978)). CONTU???s proposed version of ? 117 was identical to the version that Congress enacted with one excep- tion. Id. CONTU???s version provided, ???[I]t is not an infringe- ment for the rightful possessor of a copy of a computer program to make or authorize the making of another copy or adaptation of that program . . . .??? Id. Without explanation, Congress substituted ???owner??? for ???rightful possessor.??? Id. This modification suggests that more than rightful possession is required for ? 117 to apply ??? i.e., that Congress did not intend licensees subject to significant transfer and use restric- tions to receive the benefit of the essential step defense.
    Dit is een verschil met de Nederlandse wet waar “rechtmatig verkrijger” nog steeds het criterium is. De discussie of en in hoeverre dit van belang is laat ik graag aan de juristen over.

  12. @Alex:

    Een consument die een computer wilt kopen krijgt een verkoper tegenover zich die de koper een overeenkomst laat tekenen waarin staat dat alleen hij toestemming krijg om krijgt om het product te verkopen en dat deze toestemming niet overdraagbaar is. Huren heeft een geheel ander karakter. Ik hoop dat de koper in cassatie gaat.
    Ik hoop ook op cassatie (en de Ninth Circuit wordt vaak overruled), daar niet van. Maar is het echt zo absurd?

    Je zegt het zelf al, huur heeft een heel ander karakter dan koop. Maar hoe merk je dat? Omdat de wederpartij zegt dat het huur is en je een aantal rare beperkingen in je contract hebt staan. Wat is fundamenteel het verschil met “je krijgt hier wat software van me te huur, maar je mag niet A, B en C doen” en “je mag je spullen stallen in deze garagebox maar je mag niet A, B en C doen”?

    In beide gevallen weet je toch waar je aan begint en wat er wel en niet mag. En je kunt dan wel zeggen “maar ik wilde eigenlijk een box/software kopen” maar hier had je toch moeten weten dat dat niet is wat je aan het doen bent.

    (Voorbeeld heeft garagebox ipv huis omdat je anders in de irrelevante materie van huurbescherming komt.)

  13. Als ik een auto huur, dan moet ik per tijdseenheid betalen en daarna de auto weer terug geven. Bij software is de tijd onbepaald en van terug moeten geven is ook niet echt spraken. Deze belangrijke kenmerken van een huur vinden we bij software niet terug en dus is de uitspraak absurd. Wat er eigenlijk gebeurt is dat de verkoper je software verkoopt maar dat “huren” noemt.

  14. Een belangrijk verschil tussen de Nederlandse en Amerikaanse situatie zal zijn de koopovereenkomst. Onder Nederlandse wet is dat een contract en kan je zeggen dat als je iets aankoopt beide partijen het er contractueel over eens waren dat het om een koop ging.

    In de Amerikaanse situatie is geen geen contract totdat er een getekend contract is en is het wellicht lastiger uit een impliciete koopovereenkomst rechten te ontlenen.

  15. Okay, hoe zit het eigenlijk? De software in kwestie is niet echt software die aan particulieren wordt verkocht. Soweiso is het software voor 3D specialisten/artiesten en dat is al een redelijk kleine groep. (Zeker omdat voor particulieren ook ietwat goedkopere en eenvoudigere software beschikbaar is op de markt.) Maar de prijs voor AutoCad software loopt al gauw in de duizenden euro’s. Maar mensen die heel goedkoop een tweedehands licentie kopen besparen flink op de upgrade, en dat is waar de pijn precies zit! Immers, het aantal licenties dat steeds een upgrade neemt, neemt toe, terwijl men vooral de winst behaalt bij de verkoop van nieuwe versies. En dit is nu precies waar het om gaat: het recht om te upgraden!

    Want een auto tweedehands kopen en dan inruilen voor een nieuwe? Dat kan toch niet? Hey… Wacht… Dat kan wel! 🙂 Okay, andere apparaten dan… Televisies, radio’s, computers, noem maar op. Op de meeste van die goederen is geen inruil mogelijk. Auto’s zijn een beetje een uitzondering want tweedehands auto’s hebben nog enige waarde, zelfs al is dat als reserve-onderdelen. (Maar export naar oost-Europa geeft zo’n auto nog wat extra waarde.)

    Dus waar gaat het om? Een hoeveelheid software met een EULA die vooral bedoeld lijkt te zijn als een contract tussen twee bedrijven. B2B dus. En een licentie die vervolgens het recht geeft om upgrades aan te schaffen. Ik kan mij voorstellen dat de software fabrikant het niet zo erg vindt dat consumenten hun software tweedehands kunnen kopen voor een laag prijsje, want meestal lopen ze dan een versie of twee achter. Maar die consumenten krijgen ook nog eens het recht om een upgrade aan te schaffen die de helft kost van een nieuwe licentie! Wat in combinatie met een goedkope, tweedehands licentie dit wel een erg lukratief zaakje maakt. Ik snap het dus wel. Ben het er niet mee eens, maar ik snap de redenen van de software-maker…

  16. Om ook even in te gaan op de vergelijking met huur: Als ik een auto nodig heb, dan kan ik naar allerlei verschillende verhuurders gaan met allemaal verschillende prijzen en verschillende gebruiksvoorwaarden. Ik kan gewoon kiezen welke past bij het doel dat ik voor ogen heb.

    Als ik een stuk software wil huren (een licentie kopen dus) dan kies ik het stuk software dat nodig is om een bepaalde functie te vervullen en dat werkt op het platform (OS) dat ik gebruik. Dat beperkt in veel gevallen de keuzemogelijkheden aanzienlijk of zelfs volledig. Zeker als het gaat om de professionele applicaties zoals bijv. Autocad waar dit arrest over ging. Ik heb dus feitelijk geen keuze.

    @Wim ten Brink #24 Het is echt niet zo moeilijk om dat deel van de nieuw-verkoop te beschermen. Als de clausule er nog niet is zou je ‘m heel eenvoudig kunnen introduceren, nl. dat je alleen kunt upgraden als je een geregistreerde licentiehouder bent. Dus per licentie maar 1 houder en dus per verkochte licentie ook echt maar 1 upgrade mogelijk.

    (Edit) En je kunt zelfs heel eenvoudig voorkomen dat een doorverkochte upgrade vervolgens wordt gebruikt om verder te blijven gaan met upgraden, want dat is een kwestie van de “keten” van upgrades op de eerste registratie vastleggen. Zo blijft iedere upgrade in de keten gekoppeld aan de eerste registrant.

  17. @Mattie, dat van geregistreerd licentie-houder faalt nog wel eens omdat bedrijven vaak net iets teveel licenties inkopen dan ze nodig hebben en dus een paar licenties ongebruikt in bezit hebben. Maar sowieso moeten gebruikers het recht hebben om een licentie over te laten schrijven op een andere (bedrijfs)naam omdat bedrijven vaak wijzigen, andere namen aannemen, verhuizen en zelfs ander personeel krijgen. Helaas kun je dan ook komen in een situatie waar de licentie wordt doorverkocht. Bijvoorbeeld bij een faillisement. Maar ja, het gaat om licenties maar gebruikers kopen die licenties. Je bent geen eigenaar van de software maar van een licentie waardoor je bepaalde rechten krijgt om de software te gebruiken. Daarom ook dat ik het niet eens ben met die rechter, omdat hij keek naar wie de eigenaar is van de software in plaats van naar wie de eigenaar is van de licentie.

    (Ook Edit) Hoe zie je het verschil eigenlijk tussen een licentie waarbij een bedriojf dde licentie-gegevens aanpast omdat het bedrijf is aangepast en een licentie op een product dat is doorverkocht? Sowieso krijg je situaties dat software wordt verhuist naar nieuwere computers omdat bedrijven nog wel eens investeren in nieuwe hardware. De installatie-procedure kan dan niet terugkijken in de locale geschiedenis maar moet een server raadplegen met historische gegevens. En of gebruikers blij zullen zijn met een dergelijk systeem? Verder, dergelijke systemen moet je dus toevoegen aan je software, wat dus ontwikkel-tijd kost die je beter kunt gebruiken om de software te verbeteren. Een dergelijk systeem inbouwen zal zeker ook enkele gebruikers tegen het zere been aan schoppen. Sowieso hebben veel van dit soort 3D producten al vrij stricte controles, zelfs als je de goedkopere software gebruikt.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.