Auteursrechtenblog Futureofcopyright en ik gaan de komende tijd in dialoog over de toekomst van het auteursrecht. Elke zaterdag vind je hier of bij Future of Copyright een nieuwe post in de serie. We reageren op elkaars stellingen en hopen met een inhoudelijke discussie verder te komen in complexe auteursrechtelijke vraagstukken.
Toen ik nog een heel klein nerdje was, ging ik met mijn ouders wel eens op bezoek bij kennissen in de DDR. We zijn daar ook een keer gaan winkelen, en dat was een zeer aparte ervaring. De keuze in de speelgoedafdeling was beperkt: er stond letterlijk één model bouwvliegtuig op de plank. Afrekenen was ook een hele ervaring. Eerst met de doos naar een streng kijkende mevrouw die de prijs noteerde op een briefje (met carbonnetje), waarmee ik dan naar een apart hokje moest met mijn vader. Daar moest het geld worden neergeteld, in ruil voor een ander bonnetje waarmee ik weer naar de eerste mevrouw mocht en eindelijk mijn bouwdoos mocht meenemen. (Helaas bleek de bijgesloten verf zwaar giftig maar dat terzijde.)
Die jeugdherinnering werd getriggerd door Future of Copyright’s opmerking over communistische baardmannen van vorige week. Want mijn voorstel om het auteursrecht en de maatschappij vooruit te werken door duizend <del”>bloemenbedrijfsmodellen te laten bloeien middels een systeem van verplichte licenties, was namelijk “contentcommunisme”, terwijl een streamingportaal van één aanbieder “vertrouwen in de efficiëntie van de markt” is. Ik hoop dan maar dat die portals van de entertainmentindustrie zelf minder karig en dichtgetimmerd worden dan die DDR-winkel (en Considerati krijgt een mooi kistje wijn als dat zo is).
Deze jeugdherinnering biedt me tevens een mooi opstapje naar een nieuw onderwerp rond innovatie in het auteursrecht: de wettelijke uitzonderingen, oftewel de mogelijkheden om legaal een werk te gebruiken voor maatschappelijk relevante doelen. Het auteursrecht bevat immers een balans tussen de belangen van de maker en de belangen van de maatschappij. Die uitzonderingen zijn er om te zorgen dat een maker cultuur niet ‘op slot’ kan doen: mensen moeten een werk kunnen bespreken, bekritiseren, parodiëren of kunnen bewaren.
Laten we eens met dat laatste verder gaan. Het is goed dat er 1200 Nederlandse films en honderden series digitaal beschikbaar komen, maar Nederland heeft veel meer dan 1200 films en series. Om over oude boeken nog maar niet te spreken. Dit is de problematiek van de weeswerken: werken waarvan de eigenaar niet bekend is, zodat hergebruik een juridisch risico is. Want ook al investeer je een hoop in het restaureren, digitaliseren en verkopen van dat werk, de eigenaar kan zich op elk moment melden en je investering teniet doen met een beroep op zijn exclusieve recht. De maker beslist, nietwaar?
Kortom: laten we het even niet meer hebben over het actuele aanbod maar over de oudere werken die ook dolgraag digitaal beschikbaar willen komen (zoals ook onze Koninklijke Bibliotheek al signaleerde). Hoe maken we dat mogelijk?
Arnoud
Weeswerken zijn altijd een risico maar de regering kan hier wat aan doen, je maak een special bureau die weeswerken beheerd en de rechten worden betaald (tegen normale tarieven) aan dat bureau alleen die moeten het geld vast zetten en op hun website zetten welke weeswerken zij beheren. Als iemand denkt dat het een weesboek is dan mag hij/zij dat aanmelden bij dit bureau, maar dit moet men doen met volledige gegevens als blijkt dat zij vanuit konden gaan dat het geen weeswerk was dienen zij bestraft te worden. Als een auteur naar voren komt dient het bureau te kijken of hij de eigenaar is in dien zo dienen ze het geld binnen 30 dagen uit te keren. Als de auteur bekend is dan is het geen weeswerk meer en kunnen andere direct met de rechthebbende contact opnemen en het bureau informatie updaten wie het is.
@ We are borg: Je hebt het niet helemaal begrepen,het gaat hier niet om de financi?le rechten. Een uitgeverij die geld steekt in het oppoetsen en digitaliseren van een werk zal er geen enkel probleem mee hebben auteursrechten af te dragen als de verloren gewaande auteur zich alsnog meldt. Het probleem zit hem in het risico dat die auteur gewoon zegt :er komt niks van in” en zo verbied om het werk opnieuw uit te brengen. Op dat moment verdwijnen alle investeringen in het putje. Je zou daar iets tegen kunnen doen door op een centrale plek openbaar aan te kondigen dat je een werk wil gaan heruitgeven. Vanaf het moment van die aankondiging heeft de auteur dan een beperkte periode om zich te melden. Doet hij dat niet dan kan hij later nog steeds zijn royalty’s claimen, maar niet meer verhinderen dat wordt gepubliceerd.
Dit zou een hoop weeswerken toegankelijk maken voor het grote publiek.
Restauratie levert je geen auteursrecht op op het gerestaureerde werk, dus als je hier geld in investeert doe je dat waarschijnlijk toch al niet om er geld aan te verdienen. Blijft natuurlijk jammer van de investering, maar dat is het risico dat je neemt.
(Er zijn natuurlijk varianten denkbaar, bijvoorbeeld gebruik van een weeswerk in een commerci?le film. Tja, daar moet je natuurlijk voorzichtig mee zijn.)
Voor zover het gaat om het bewaren van het werk voor het nageslacht, kan een bibliotheek in het geval de zich meldende rechthebbende geen toestemming geeft natuurlijk ook gewoon het werk offline halen voor de resterende duur van het auteursrecht. Door het vinden van de rechthebbende zal in ieder geval duidelijk worden in welk jaar het auteursrecht verloopt.
Als het werk voldoende belangrijk is om bewaard te moeten worden voor het nageslacht, zal de bibliotheek het werk toch wel restaureren en alvast digitaliseren, ook als de rechthebbende gewoon bekend is en geen toestemming geeft.
Dan dienen ze daar dus rekening mee te houden als ze een wet maken op het moment dat een auteur niet traceerbaar is dan gelden er andere wetten op het werk. Ik denk dat er een keer buiten de huidige box gekeken dient te worden iedereen gaat er maar vanuit op huidige regels maar ik denk niet dat men bang moet zijn om de rechten in te perken, het is momenteel alleen maar nemen nemen en nemen in de auteurswet maar ze geven heel weinig terug.
Welnee, het auteursrecht begint toch echt met geven: cre?ren en publiceren. Het auteursrecht op een werk is net zo waardeloos (of -vol) als het werk zelf.
In het begin geven ze maar nadat dat is afgelopen worden ze heel erg lang beschermd en hoeven ze alleen maar de hand op te houden. Vindt je het niet verbazing wekkend dat een auteur zijn hele leven of bijna zijn hele leven betaald krijgt voor zijn werk.
Piet, dit vind ik toch wat kil:
Oftewel, beste bieb, pech gehad maar restaureren is niet wenselijk. Dat kan toch niet de bedoeling zijn. Bibliotheken zijn er nu juist om oude en incourante werken beschikbaar te stellen. Ons cultureel erfgoed verdient bescherming.Het probleem is nu juist dat de bibliotheek dat helemaal niet mag doen. Het digitaliseren en restaureren zijn vormen van verveelvoudiging en daarmee voorbehouden aan de rechthebbende. Oftewel, men cre?ert juridische aansprakelijkheid.
Los daarvan is het een beetje zinloos om iets te gaan restaureren/digitaliseren dat je niet aan je publiek kunt aanbieden. Wat ga je er dan mee doen? Bewaren tot over 50 jaar wanneer het auteursrecht waarschijnlijk wel verlopen is? En hoe kunnen mensen in de tussentijd kennis nemen van het werk?
Misschien is het een idee om het werk te preserveren, zonder het noodzakelijk te restaureren, en de inspanningen te concentreren op het beschrijven van de inhoud. Het preserveren kan bijvoorbeeld door hoge resolutie scans te maken. Vervolgens kun je de pagina’s aanbieden via een soort annotatie site. Op die manier kan iedereen, inclusief de bibliotheek, van het werk genieten en er metadata over produceren.
Mocht de publicatie van het werk geblokkeerd worden, dan kunnen de beschrijvingen blijven bestaan, omdat je meen ik wel mag publiceren over een publicatie.
Zulke beschrijvingen zijn iets waar de maatschappij/bibliotheek wat aan heeft, omdat ze de essentie van een werk weer kunnen geven, dan al niet in de tijdsgeest van dat moment, en het zoeken kunnen vergemakkelijken.
(De geest van) het boek blijft dan beschikbaar tot het recht tot blokkeren van de bron (al in bezit) verlopen is.
@Arnoud: Kil? Ik reageer slechts op het even kille “en je investering teniet doen”. Een “kil” financieel argument wordt met een “kil” financieel tegenargument beantwoord.
Als dat probleem bestaat, dan speelt het des te meer voor werken waarvan de maker w?l bekend is, maar waarvoor de maker geen toestemming geeft.
Maar ik zie het probleem niet: art. 16n Aw.
Dat is wat ik zeg. Het gaat om het behoud van het werk voor het nageslacht, en dan kun je beter vandaag restaureren en digitaliseren dan over 50 jaar wanneer er niet veel meer van over is.
Dat kan in de bibliotheek.
Ik heb als vrijwilliger voor Project Gutenberg grote belangstelling voor het probleem van verweesde werken, en vindt dat het meest schrijnende voorbeeld van hoe fnuikend en funest het hele systeem van het huidige auteursrecht, met zijn extreem lange termijnen, voor het behoud van ons cultureel erfgoed en de toegankelijkheid van het materiaal is. Wat mij betreft is er maar een echte oplossing: de termijnen voor het auteursrechten moeten drastisch omlaag. Hoe veel daar is nog wel enige discussie over mogelijk, maar in de orde van zo’n 20 jaar is wat mij betreft meer dan ruim genoeg om de beoogde doelstellingen van het auteursrecht (het mogelijk maken van nieuwe originele producties door makers en investeerders te beschermen tegen “free riders”) Geen enkele investeerder kijkt verder dan die termijn vooruit, en bovendien is de economische waarde van het gehele auteursrecht tussen nu en 20 jaar in de toekomst ongeveer 95% van de waarde van een auteursrecht dat gemiddeld (zoals nu) ruim 100 jaar duurt (of zelfs van een eventueel eeuwigdurend auteursrecht) — iets wat best te compenseren is met een aardige belastingmaatregel. Bovendien is het heel goed te bepleiten dat het hergebruik van elementen uit het publieke domein bij zo’n beetje elk werk wel 5% van de waarde uitmaakt — dus is het ook helemaal niet zo onrechtmatig als werken na die veel kortere termijn vrijkomen voor algemeen gebruik.
Nu zullen er een aantal tegenargumenten tegen een verkorting worden opgeworpen: uit de juridische hoek zul je te horen krijgen dat je dat vanwege internationale verdragen niet voor elkaar kunt krijgen. Dat mag wel wezen, maar als uiteindelijk een meerderheid de argumenten ervoor voldoende belangrijk vinden, zal een democratie hier gewoon voor kunnen kiezen. Bovendien zijn er ook binnen de huidige verdragen mogelijkheden om de termijnen te verkorten. Juist omdat de waarde van werken voornamelijk in de korte periode vlak na publicatie ligt (bij boeken en films enkele jaren, bij kranten een paar dagen), moet het redelijk eenvoudig zijn uitgevers te verleiden tot een vrijwillige reductie van de termijn tot 20 jaar na publicatie, als daar een korting op de BTW tegenoverstaat.
Vanuit artiesten zul je vaak de zorg om de oudedagsvoorziening aangedragen krijgen. Dit is een beetje een quatsch argument, dat opduikt iedere keer als er sprake is van een verlenging — het is echt totale onzin. Net als ieder ander zal een artiest of schrijver uit zijn huidige inkomsten zijn pensioen moeten opbouwen. Het auteursrecht is een bescherming tegen free-riders, niet een alternatief pensioenstelsel.
Natuurlijk zullen de ‘gratis’ werken uit het in mijn voorziene stelsel met een veel ruimer publiek domein concurreren met nieuwe werken — maar daar staat tegenover dat ook artiesten veel vrijer kunnen zijn in het creatief hergebruik van allerlei materiaal, zonder in angst te leven dat allerlei mensen met claims uit de hoge hoed komen opduiken — en bovendien stimuleren we dan niet meer de creatie van werken die slechts in geringe mate toevoegen aan het geheel van potentieel beschikbare werken, omdat een op zich nog redelijk bruikbaar werk (denk aan studieboeken) opnieuw gemaakt moet worden, omdat om wat voor redenen dan ook de rechthebbende onredelijke eisen stelt.
Kortom, een veel korter auteursrecht voorkomt het probleem van verweesde werken in grote mate, en is beter voor zowel het publiek als kunstenaars — en zal alleen nadelig uitvallen voor de partijen die nu als jaloerse eksters op hele bergen vergaarde rechten zitten en die zo lang mogelijk proberen uit te melken.
Nog iets terzijde: het is mij opgevallen dat auteurs heel regelmatig welwillend staan tegenover het digitaliseren en gratis ter beschikking stelling van hun werken als die al lang niet meer te verkrijgen zijn: ze willen gelezen worden. Helaas hebben ze wel in een ver verleden hun rechten moeten verkopen om gepubliceerd te kunnen worden. Daarom is er heel wat voor te zeggen in ieder geval de exclusieve overdracht van rechten te beperken tot een veel kortere termijn, zeg maximaal 5 jaar, zodat daarna de oorspronkelijke auteur er weer over kan beschikken. Ook hier kun je zeggen “maar ze hebben ze toch vrijwillig afstand van gedaan, en verkocht is verkocht” — alleen we hebben het hier wel over een markt waarin de uitgevers een veel grotere marktmacht hebben dan de individuele auteurs, dus is een stukje wettelijke bescherming in deze vorm zeker te rechtvaardigen.
@Piet, nr 4: Een belangrijk deel van de waarde van een werk zit hem natuurlijk in de culturele context, en het feit dat je er van kunt genieten, op kunt voortbouwen en er plezier aan kunt beleven. Al die mogelijkheden worden kleiner als de tijd verstrijkt. Als een werk, om wat voor reden dan ook, niet beschikbaar is, dan is daarmee een stukje van de waarde van de werk tenietgedaan. Waarde waar niemand van heeft genoten, ook de oorspronkelijke auteur niet. Dat is nou precies dat vervelende welvaartsverlies (dead-weight loss) ingebakken in het auteursrecht waar verweesde werken een symptoom van zijn.
@12: Ja, maar dat is niet een probleem specifiek voor verweesde werken.
@Piet: maar het lost het probleem van weeswerken wel grotendeels op. Twintig jaar wachten kan nog wel. Daarnaast biedt het grotere mogelijkheden om werk te remixen of hergebruiken, terwijl de exploitatie door de originele auteursrechthebbende effectief nauwelijks vermindert. Immers zoals Jeroen al zegt, 90% van de inkomsten komt uit de eerste twintig jaar.
Tuurlijk, maar het lost net zo goed problemen van niet-weeswerken op. En nu kijk ik even naar de titel van je blogpost.
(En ik reageerde trouwens op #12, een reactie op mijn #4, niet op #11.)
Dan snap ik je bezwaar niet. Zeg je nu dat Jeroens reactie off-topic is? Of dat deze niet ingevoerd mag worden om de weeswerkenproblematiek te bestrijden omdat hij meer doet dan weeswerkenproblematiek verminderen?
Simpel: #4 is van mij. #12 is daar een reactie op. #13 zegt dat het argument van #12 niet afdoet aan wat ik in #4 zeg. That’s all…
Nee, ik zeg dus niet dat het auteursrecht niet korter dan 70 jaar mag zijn of iets dergelijks. Wellicht een verrassing…
Ik ben ondertussen nu wel benieuwd wat je wel van auteursrecht vindt en wat er eventueel anders zou moeten. 🙂
Als je als bibliotheek dit probleem in de media wilt krijgen, dan zou je een mooie stunt kunnen uithalen door je niet-zo-oude boeken in Iran te laten digitaliseren. Iran is ??n van de weinige landen die niet gebonden is door internationale auteursrechtenverdragen, en niet-Iraanse werken krijgen binnen Iran geen auteursrechtelijke bescherming (voor zover je dat in deze context bescherming kunt noemen). Het enige probleempje bij Iran is dat het wel eens een politiek-religieus gemotiveerd filter zou kunnen zetten op welke werken het land in/uit mogen…