Het idee van een paspoort met een chip

chip-paspoort.jpgRegelmatig krijg ik mails van mensen die hun idee willen beschermen, of zich afvragen wat het ze oplevert om het idee vast te laten leggen bij bv. het Benelux-Bureau voor de IE, de Belastingdienst of een commerciële instantie. Niet zo heel veel, antwoord ik dan: een idee of concept is in abstracto niet beschermd. Octrooi- en auteurswetten eisen een behoorlijke mate van uitwerking of concretisering voordat een concept beschermd kan worden.

Het idee opschrijven en ergens deponeren (‘vastleggen’) biedt maar zeer weinig bescherming. Het bewijst dat het idee bestond op die tijd, en daarmee sta je iets sterker als er ruzie komt over wie het als eerste bedacht heeft. Maar als het opgeschreven idee niet meer is dan een tekst als “Een first person-paardrijspel op de computer”, dan verlies je het nog steeds als iemand je gedeponeerde idee steelt.

In een vonnis van een tijdje terug speelde iets vergelijkbaars. Een uitvinder had in 1997 de Nederlandse Staat een idee gepresenteerd van een paspoort met een chip erin. Daar bleek na enig onderzoek geen interesse voor, maar in 2003 verschenen er toch ineens paspoorten met chips. Mijn idee is gestolen, zo concludeerde deze uitvinder(*), en stapte naar de rechter.

De Staat meldde dat er al diverse systemen bestonden die werkten met chips in paspoorten. Zo bleek er een rapport met de voor ambtenaren gebruikelijke humoristische titel “Een haalbare card” uit 1996 te zijn. Maar dat argument is op zich niet genoeg: van het algemene idee “paspoort met chip ter identificatie” is het wel degelijk mogelijk een eigen uitwerking te doen die voor octrooi of auteursrecht in aanmerking komt.

Echter, dan moet je wel een octrooiaanvraag indienen of een creatieve tekst geven die ook als zodanig wordt overgenomen. En dat was hier niet het geval. De uitvinder had niet veel meer dan zakelijke teksten en enkele technische uitwerkingen en specificaties. Daar zit geen auteursrecht op. Een dergelijke uitwerking moet via een octrooi beschermd worden, en dat was er niet.

Daar komt bij dat als je al een auteursrechtelijk beschermde methode zou hebben, de wederpartij wel jouw creatieve elementen uit die methode moet hebben gebruikt. En ook daar was hier geen sprake van:

Weliswaar maakt de Staat ook gebruik van een op een chip opgeslagen foto in het paspoort, maar die enkele overeenkomst is onvoldoende om ontlening aan te nemen. De door de Staat gebruikte methode voor beveiliging en fraudepreventie van paspoorten is voor het overige immers geheel verschillend van de door [“] bedachte methode. De essentiële verschillen tussen de methode van [“] en het systeem van de Staat overheersen naar het oordeel van de rechtbank. (“)

Ik begin steeds meer te neigen naar het standpunt: registreren van een idee is praktisch waardeloos. Vraag octrooi aan (als dat kan) of regel iets met een geheimhoudingsovereenkomst, maar vertrouw niet op dat papiertje bij een registrerende instantie. Alle opmerkingen over ‘claim uw intellectueel eigendom’ of ‘bescherm uw rechten’ ten spijt.

Arnoud<br/> (*) Iets heel anders: vanwaar de neiging van journalisten om in elk artikel over uitvinders de naam “Willie Wortel” te noemen? Als ik elke journalist “Kuifje” of “razende reporter” zou noemen, zou men daar vrij snel genoeg van krijgen.

17 reacties

  1. Het biedt misschien niet de voordelen die een octrooi biedt, maar stel dat je om de één of andere reden geen octrooi wilt nemen op je idee. Misschien vind je het te duur en wil je het financiële risico niet aan, of misschien heb je principiële bezwaren tegen zo iets als een octrooi. Kan het registreren van een idee dan voorkomen dat een andere partij een (geldig) octrooi op dat idee verkrijgt?

    Het is één ding als je zelf geen alleenrecht krijgt op een idee, maar het is iets heel anders als iemand anders dat alleenrecht krijgt, waardoor je zelf geen gebruik meer kunt maken van je eigen idee.

  2. Wat als iemand een octrooi krijgt in de VS op een feature gebruikt in Europese paspoorten die in Europa niet is geoctrooieerd. Kan iemand dan (in theorie) je passpoort in beslag laten nemen als je naar de VS reist?

  3. @Corn?: Een octrooi verhinderen doe je door het idee te publiceren, niet door het te registreren en ergens in een kluis te leggen. Een idee dat publiek bekend is, is niet meer “nieuw” in de zin van de octrooiwetten. Maar een registratie bij de Belastingdienst of een envelop in de kluis van de notaris is geen publicatie. Zet het dan liever op Google Docs of een gratis website of zo.

    @hAl: Als dat octrooi een expliciete claim heeft op een paspoort met een dergelijke chip, dan kan dat in theorie ja. Maar paspoorten met chips zijn al lang bekend, ik zou eerder verwachten dat zo’n octrooi dan gaat over een werkwijze voor het uitlezen van de chip of het afhandelen van de uitgelezen gegevens (bv. decentrale authenticatie, koppeling aan een vingerafdruklezer). Het paspoort zelf valt er dan niet onder.

  4. Is een website een zinvol medium als het gaat om publicatie in de zin van het octrooirecht? Een website is nogal vluchtig, en kan elk uur aangepast worden. Het is dan lastig om achteraf aan te tonen dat een bepaald idee op een bepaald moment al op een website stond.

    Ik weet niet precies bij wie de bewijslast ligt, maar het lijkt mij zinvol, als je ter verhindering van een octrooi een idee op een website publiceert, dat je zo snel mogelijk bij een betrouwbare partij (notaris of zo) laat registreren dat je op dat moment het idee op je website hebt staan.

  5. Inderdaad, dat is een risico. Ook een punt is dat de Octrooiraden je website waarshijnlijk niet zullen vinden bij het onderzoeken van het octrooi. Het kan dus goed dat het octrooi toch wordt toegewezen, en dat je dan bij de rechter het meot gaan vernietigen. Dat is duur en problematisch.

    Vroeger had je tijdschriften zoals IBM’s Technical Disclosure Bulletin waarin uitvindingen gepubliceerd werden.

    Oh wacht dat is waar ook: bij IP.com’s Prior Art Database kan dit online, en zij leveren hun database aan het USPTO en andere octrooiraden. Kost geld maar ik herinner me dat er een speciale deal was voor open source projecten. Via LinuxDefenders is er misschien meer te vinden, maar ik zie het zo even niet.

  6. @hAl. Bij een vordering tot beslaglegging op paspoorten van consumenten denk ik dat de belangen van de consumenten zwaarder wegen dan het belang van de octrooihouder, en daarom de vordering in NL niet zou worden toegewezen.

    Aangenomen dat een fysiek paspoort onder de beschermingsomvang van een octrooi zou vallen dan is het nog maar de vraag of de overheid paspoorten in of voor haar bedrijf gebruikt, of dat het gebruik van paspoorten louter in de prive-sfeer ligt. In het laatste geval zou er m.i. geen beslag gelegd kunnen worden omdat octrooien alleen bescherming bieden tegen het in of voor en bedrijf toepassen van een uitvinding.

  7. Dit is misschien ook vergelijkbaar met de formats-business rond tv-programma’s?

    Zo is er het programma “Hello Goodbye” van Joris Linssen, waarbij op een vliegveld mensen worden ge?nterviewd die wachten op aankomende mensen of vertrekkende uitzwaaien.

    Alice Oppenheimer (van de AVRO?) had tientallen jaren eerder op de radio al zo’n programma, maar daar zijn geen banden meer van. Ze deed ergens (weet even niet meer waar) teleurgesteld omdat “formats toen nog niet vastgelegd werden” of soortgelijke formulering. Ik heb er Joris Linssen eens naar gevraagd, hoe hij dat ziet, en hij reageerde met iets als “toen was ik nog niet eens geboren”.

  8. @Ruud: Een idee voor een programma is niet beschermd. Wat jij hier schetst over Hello Goodbye mag zomaar worden hergebruikt. Een concrete uitwerking van zo’n idee tot het niveau van een draaiboek/script is w?l beschermd. Daarom zien programma’s als Idols of Weakest link er overal identiek uit qua decor en opzet: men werkt met het bescherme draaiboek.

  9. @8:

    Precies. En daarom kan een bijna gelijk format, maar met voldoende details net weer even anders, kennelijk weer een apart format vormen. Vandaar dat elke zichzelf respecterende kanalenketen (publieken, RTL, SBS/Net5) tegenwoordig zijn eigen makelaarsprogramma, talentenzoekshow, dansprogramma enz. heeft: ze apen elkaar allemaal na, maar bij de een draaien de stoelen en bij de ander niet, enz. enz.

  10. In Belgi? is het iDepot gangbaar om een vaste datum te krijgen voor een idee. Het beschermt je idee nog niet (idee?n zijn immers vrij), maar het bewijst alvast dat jij de eerste was die eraan heeft gedacht.

    Wat de “bescherming” van idee?n betreft heb ik wel enkele interessante zaken gezien waarbij het ontlenen van een idee als een oneerlijke handelspraktijk of als oneerlijke concurrentie beschouwd wordt en op die wijze via een omweg toch aangevochten kan worden, ook als er geen auteursrechtelijke of octrooibescherming is.

  11. @13:

    … waarbij het ontlenen van een idee als een oneerlijke handelspraktijk of als oneerlijke concurrentie beschouwd wordt …

    Ik snap niet waarom mensen dat oneerlijk vinden. Afgezien van patenten (waar ik ook een probleem mee heb), is het toch niet zo dat het als eerste hebben van een idee een alleenrecht geeft op het uitvoeren van dat idee?

    Als mensen alleenrechten hebben op ideeën, hoe is er dan ooit concurrentie mogelijk? Als dit oneerlijke concurrentie is, wat is dan eerlijke concurrentie? In een normale vrije markt maken concurrenten toch altijd gebruik van de zelfde ideeën?

  12. @ 14

    Oneerlijk wordt het pas in bepaalde gevallen: Bvb een reclame-agentschap stelt het idee voor een campagne voor aan een adverteerder. De adverteerder bedankt het agentschap vriendelijk, maar wijst de campagne af en drie weken later duikt hetzelfde idee in licht gewijzigde vorm toch in het straatbeeld op. Het is hier niet zozeer het overnemen van een idee op zich dat onrechtmatig is, maar wel de omstandigheden waaronder een en ander gebeurt…

  13. @Bart: waarom is het onrechtmatig dat ik iets doe met een idee dat je mij vertelt? Geen rechtsregel die het gebruiken van medegedeelde informatie verbiedt, en er is geen contract of wettelijk recht dat dit anders maakt. Misschien als je een impliciete geheimhouding kunt construeren, maar ik zie niet hoe het enkele gebruik van een onthuld idee onrechtmatig kan zijn.

  14. Er is inderdaad strictu sensu geen rechtsregel die het gebruik van informatie verbiedt, ook niet bij ons in Belgi?.

    Alleen voorziet de Belgische Wet Marktpraktijken, die de vroegere Wet Handelspraktijken vervangt, in een aantal regels betreffende oneerlijke handelspraktijken en oneerlijke concurrentie. Er is aardig wat rechtspraak die bevestigt dat het ontlenen van een idee onder omstandigheden (en dus niet zomaar automatisch) als een oneerlijke handelspraktijk kan beschouwd worden. Dit hangt samen met een aantal begrippen uit de Belgische rechtspraak als aanhaking bij het succes van een ander, parasitaire concurrentie, … Dit doet niets af aan het principe dat idee?n vrij zijn, natuurlijk, alleen plaatst het in bepaalde gevallen een rem op het klakkeloos kopi?ren van een idee dat iemand je in goed vertrouwen komt uit de doeken doen.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.