Blogdialoog: Waar gaan we heen? (toekomst van auteursrecht)

copyright-protect-pirates.pngAuteursrechtenblog Futureofcopyright en ik gaan de komende tijd in dialoog over de toekomst van het auteursrecht. Elke zaterdag vind je hier of bij Future of Copyright een nieuwe post in de serie. We reageren op elkaars stellingen en hopen met een inhoudelijke discussie verder te komen in complexe auteursrechtelijke vraagstukken.

Ja, het was me de dialoog wel. We hebben geworsteld met een paar fundamentele vragen. Wie beslist over exploitatie van een werk? Hoe gaan we om met het conservatisme bij rechthebbenden? Hoe gaan we om met uitzonderingen in het auteursrecht? Eén vraag blijft open: hoe nu verder?

Ik zie grofweg twee problemen, hoewel FOC waarschijnlijk liever heeft dat ik “uitdagingen” zeg (want “disbalans” mocht ook al niet). Twee uitdagingen: hoe trekken we de markt voor digitale werken vlot, en hoe maken we de Auteurswet eerlijk voor zowel auteurs als gebruikers?

Iedereen is het er wel over eens dat de markt voor legaal aanbod nu onder de maat functioneert. Dit zit hem vooral in de krampachtige houding van de grote rechthebbenden: die zien weinig been in nieuwe bedrijfsmodellen voor digitale exploitatie. Voor een deel zal meespelen dat die modellen lastig op te zetten zijn (en riskanter te exploiteren), maar voor een deel ook dat men liever de bekende kanalen uitmelkt en niet wil innoveren voordat het echt zou moeten. Om auteursrechtenprof William Patry weer te citeren:

I cannot think of a single significant innovation in either the creation or distribution of works of authorship that owes its origins to the copyright industries.

Ik denk dus dat het niet genoeg is om te wachten op de rechthebbenden. Het door FOC beloofde contentplatform voor pay-per-view zie ik er op korte termijn niet van komen – en op middellange termijn ook niet (mijn aanbod voor het kistje wijn staat nog steeds).

Voor de tweede uitdaging – de uitzonderingen – zie ik een sterk vergelijkbaar probleem. Het huidige stelsel werkt niet goed. Een aparte uitzondering voor user-generated content lijkt me op zich een goed idee, maar lastig te formuleren. FOC zegt daarover terecht:

Technische ontwikkelingen en toepassingen volgen elkaar tegenwoordig in een dergelijk snel tempo op, dat tegen de tijd dat de UGC-exceptie zou worden ingevoerd, er vast alweer een nieuwe technologische toepassing om een nieuwe exceptie roept.

Het grote voordeel van een expliciete UGC-exceptie is dat je een duidelijk signaal afgeeft dat je de UGC-cultuur erkent als legitiem. Bovendien geef je rechtbanken de ruimte om nieuwe toepassingen te erkennen onder de UGC-exceptie, zonder dat de wet daarvoor op de schop moet. Zoals FOC het zegt:

Voor wie niet duidelijk is of aanvoelt welk (her)gebruik fair is, zullen nieuwe rechtszaken daar vanzelf duidelijkheid in scheppen.

Maar daar zit het tweede fundamentele probleem, pardon uitdaging. Want hoe duidelijk we de wet ook maken, er zit een disbalans in de positie van rechthebbenden ten opzichte van gebruikers.

Rechthebbenden zijn repeat players in het recht: ze procederen graag, veel en vaak, om hun positie te beschermen. Daar hebben ze immers alle belang bij, want elk gebruik dat onder een exceptie is toegestaan, levert hen geen geld op. Omgekeerd zijn gebruikers van werk meestal one shot players: zij meenden dat iets mocht en krijgen daar een factuur voor. Daarover procederen is lastig en duur voor hen, dus laten ze het er maar bij.

We hebben dit in het verleden regelmatig gezien. Denk maar aan de krantenuitgevers die dankzij procederen digitale knipselkranten niet meer hoefden te tolereren (een gevalletje voortschrijdend exploitatie-inzicht). Of aan deze zaak waarin de rechthebbende de persexceptie zó interpreteerde dat deze volgens de rechtbank “volledig zinledig [zou] zijn”. Gelukkig werd dat afgewezen, maar men blijft het proberen. Net als in alle rechtszaken rond linksites, torrentsites en FTD waarin men blijft proberen linken als openbaarmaken aan te laten merken.

In de VS zie je dat bijvoorbeeld in muziek en film fair use juist <A HREF=”http://books.google.nl/books?id=2eIv86spUR0C->minder wordt ingeroepen. Voor samples en flitsen wordt gewoon betaald, en logo’s en werk dat per toeval in beeld komt, wordt uitgeblokt om claims te vermijden. Lessigs favoriete voorbeeld is een documentairemaker die een flits van vier seconden The Simpsons moest verwijderen omdat hij de tienduizend dollar (nietcommercieel tarief) niet kon betalen en niemand durfde te garanderen dat dit fair use zou zijn.

Dit is een heel fundamenteel probleem. Wie werk als zijn eigendom ziet, is inherent geneigd het te verdedigen tegen alles waar hij geen zin in heeft. En wanneer de maatschappij creatieve werken als eigendom ziet, is elk gebruik zonder toestemming eigenlijk bij voorbaat al verdacht. Door iemands tuin lopen is niet netjes, en stukjes tekst overnemen eigenlijk ook niet. En die piraat zal vast wel een mooi verhaal hebben (“geen schade”, “overpad”, “citaatrecht”) maar het blijft gebruik van andermans werk zonder te betalen.

Daarom denk ik dat je er niet aan ontkomt om van het eigendomsdenken af te stappen en naar een fundamenteel andere aanpak te gaan, waarbij makers en gebruikers een even sterk uitgangspunt krijgen. Eén waarbij een rechthebbende niet kan besluiten dat een nieuwe innovatie onwenselijk is of een exceptie kapodt kan procederen. Maar hoe dat precies moet worden ingevoerd, weet ik ook niet. 🙁

Arnoud

13 reacties

  1. Mooie samenvatting van de stand van zaken en standpunten!

    Gelukkig helpt de techniek om het huidige auteursrecht te slopen. Volgens mij laat de geschiedenis zien dat wetten pas wezenlijk veranderd na forse druk. Als de ‘machthebbers’ voelen dat het echt niet anders kan. Die mensen bij Buma/Stemra, Brein en noem al die clubs maar op, die gaan ?cht hun baan en hun bonus niet opgeven hoor!

    De Middeleeuwse adel heeft ook niet zonder slag of stoot rechten aan burgers gegeven. De DDR-bazen gingen pas over tot een ander ‘business model’ 😉 toen de burgers letterlijk aan de poorten rammelden. De democratie in Zuid-Afrika werd pas ingevoerd toen de blanke machthebbers geen andere keuze meer hadden.

    Dus: een vrijwillige “verlichting” hoeven we niet te verwachten. Je kunt alleen maar hopen dat de bestaande sloop van het auteursrecht stevig wordt voortgezet. Ik ben de jongens van The Pirate Bay dankbaar voor hun goede werk op dat gebied. Ik wou dat het anders kon, legaal, via overleg en zo, maar dat blijk helaas niet te werken. Dan maar z?!

  2. Ok, je column gelezen. Het is niet echt een reactie op mijn post hier, maar op zich wel een prima betoog dat we niet naar extremisten ter auteursrechten- dan wel uploaderzijde moeten luisteren. Helemaal mee eens. Mensen die iedere kopie piraterij noemen of mensen die menen dat auteursrecht moet worden afgeschaft, helpen de discussie niet verder.

    Ik vind het jammer dat je mij kennelijk in dat laatste kamp schuift, terwijl ik nu net zoek naar een oplossing waarbij het auteursrecht weer gaat doen wat het moet doen: cultuur stimuleren.

    Hoewel je dan daarna weer “Dus mastodonten van de industrie: kappen met moeilijk doen over licentierechten, en verdien met weinig veel.” zegt wat precies mijn standpunt is. Dus als ik eenzijdig ben, ben jij het ook 🙂

  3. Mijn punt Engelfriet is dat je rechthebbenden neerzet als partijen die graag procederen, daarmee scheer je ze allemaal over een kam. In mijn stuk belicht ik eerst hun positie en dan mag ik daarna een oorvijg uitdelen. Liefdevol doch vermanend toespreken heet dat….

  4. Nou dat had je dan wel even mogen toelichten Hans. Kan dat niet uit je stuk halen. Integendeel je noemt zelf “het dagvaarden van de gebruiker” als grote fout van de industrie! Plus natuurlijk “intellectueel eigendomsrecht is de schaamlap der inhaligheid” wat toch aardig mijn standpunt onderstreept.

    (En jemig zeg, ‘vermanend toespreken’? Dat mag alleen Sinterklaas. Laten we wel inhoudelijk blijven.)

  5. Hans z’n punt is denk ik dat de muziekindustrie nu heel anders is dan in 2000, zodat je kritiek verouderd is. Met Spotify en collega’s zijn er al innovatieve diensten, en die verdienen bescherming. Zoiets.

    Dat een legitieme dienst is in 2010 is mooi, maar dat het de enige is, is eigenlijk om te huilen.

  6. “Only stupid people adhere to bad laws.”

    Hoewel ik Arnoud’s betoog grotendeels onderstreep, ben ik het niet eens met het idee dat een gelijke verdeling van de macht het uitgangspunt zou moeten zijn voor een moderne copyrightwetgeving.

    Stap ??n is dat we af moeten van het idee dat copyright tot doel heeft om mensen rijk te maken, of zelfs maar geld te laten verdienen. Dit is een modern construct dat pas veel later na de opkomst van copyrightwetgeving erbij is gekomen. Het enige doel dat telt, het enige wat er toe doet als het gaat om copyrightwetgeving is dit: het promoten van kunst, cultuur, en wetenschap.

    Ik heb mij wel vaker ge?rgerd aan de focus op films en muziek – laten we niet vergeten dat de huidige copyrightwetgeving een extreem destructieve uitwerking heeft op de wetenschap. Hele ladingen vol wetenschappelijke kennis ligt opgesloten achter de deuren van dure universiteiten – en alleen de allerrijksten kunnen zich toegang veroorloven tot deze kennis. Zelfs onze eigen universiteiten beschikken niet over de financi?le middelen om toegang te kopen – laat staan universiteiten in minder rijk bedeelde landen! D?t is naar mijn idee een v??l groter probleem dan het inkomen van een paar muzikanten, acteurs, en big content-bobo’s.

    En dan heb ik het nog niet eens gehad over hoe copyrightwetgeving conservering van werken van onschatbare waarde onmogelijk maakt – m.a.w., hoe copyrightwetgeving onze cultuur vernietigt.

    Toen de eerste copyrightwetgeving werd opgesteld – Statute of Anne in Engeland, 300 jaar geleden – had het maar ??n uitgangspunt: de bevordering van de kunst en wetenschap. Dat zou ook bij ons het enige doel moeten zijn. De portomonnees van artiesten, klanten, of bobo’s moeten hierin geen enkele rol spelen.

  7. @ Thom Holwerda. Goede aanvulling. Het meeste collectief gefinancierd onderzoek is momenteel alleen in te zien na betaling van een bedrag per artikel aan bijvoorbeeld Elsevier Science.

    Een up- of downloader vermindert in sommige gevallen de verdiencapaciteit van de bedenker/schepper. Ik zeg: in sommige gevallen, omdat in andere gevallen die verdiencapaciteit juist wordt vergroot – de content is dan gratis reclame.

    Maar up- en downloaders verminderen niet de beschikbaarheid van de content zelf. Integendeel, die vergroten ze. En dat is een essentieel verschil met firma’s als Elsevier, die de beschikbaarheid van (publieke) content wel verminderen.

    Ik zal me onthouden van termen als piraten of diefstal, maar als ik moest kiezen op welke groep dat van toepassing was, dan wist ik het wel.

  8. P.S., in mijn eerste reactie had ik het over “het auteursrecht slopen”. Doel daarvan is – druk uitoefenen om met een * beter * recht te komen. Net zoals er allerlei druk nodig was om bijvoorbeeld tot het algemeen kiesrecht te komen!

  9. @ Pieter: een “beter recht”: Misschien zoiets als die Chinees, die “copyright” uitlegde als “the right to copy”? (Ik weet trouwens niet of dit verhaaltje waar gebeurd is, maar het klinkt goed.)

    Democratie is niet een magisch middel dat alle maatschappelijke problemen m.b.t. macht oplost, maar ik had tot voor kort het idee dat het in ieder geval gewelddadige revoluties zou moeten voorkomen, doordat democratie revolutionairen een middel biedt om hun doelstellingen op vreedzame wijze te bereiken. Dat regelmatige verkiezingen er voor zorgen dat het gedrag van de overheid in overeenstemming blijft met de wensen van de bevolking.

    Ik heb nu de indruk dat bepaalde zaken niet op democratische wijze te bereiken zijn. Onderwerpen die geen hoofdthema’s zijn bij de verkiezingen, staan nauwelijks bloot aan democratische selectiedruk. Internationale verdragen bieden een excuus voor politici dat ze iets wel ‘moeten’ doen. En hoewel ik in mijn hart een socialist ben, zie ik het als een serieus probleem dat het zelfs rechtse regeringen niet lukt om belastingen te verlagen. Een systeem dat zijn eigen fouten niet kan corrigeren, zal vroeg of laat een keer vervangen moeten worden.

    Dat is jammer. Voor zover ik weet is democratie nog steeds het beste systeem dat we hebben, dus het systeem dat na een eventuele revolutie wordt ingesteld is gedoemd om op de zelfde manier fouten te maken. Maar pessimisme heeft hier volgens mij geen zin. Bij de gemiddelde Nederlander is het kookpunt nog niet bereikt. We kunnen beter, nu het nog kan, alles uit de kast halen om de noodzakelijke veranderingen binnen het bestaande systeem in te voeren. Dat kan een hoop ellende voorkomen.

    (Teruglezend: misschien is het niet helemaal duidelijk, maar dit is o.a. van toepassing op de internetrevolutie in relatie tot het auteursrecht.)

  10. Inderdaad ligt hier een fundamenteel filosofisch verschil aan ten grondslag, namelijk of we uitgaan van een volledige autonomie van het individu (die dan ook een onbeperkt eigendomsrecht heeft), danwel of we uitgaan van het idee dat het individu door zijn omgeving gevormd wordt, waarbij iedereen slechts kan voortbouwen op wat anderen voor hem reeds gedaan en gemaakt hebben (wat veel relatievere rechten oplevert). Zowel in de filosofie als in de praktijk is de laatste visie de meest actuele, maar aan de eerste visie wordt nog steeds hardnekkig vastgehouden, en de populaire tijdgeest lijkt ook weer meer richting de geslotenheid en de behoudzucht van de eerste visie te gaan.

    Fundamenteel en definitief zal deze vraag wel nooit beslist kunnen worden, daarom is het vooral van belang dat er vooral een praktische regeling komt. Zelf denk ik dat het huidige Nederlandse auteursrecht al ruimte genoeg biedt, met name via het citaatrecht. Probleem is naar mijn idee vooral dat daar nog te weinig jurisprudentie over is, zodat we er nog te weinig houvast aan hebben. Dat komt mede ook doordat veel auteursrechthebbenden middels de bekende intimidatieclaims een gang naar de rechter verhinderen (de gebruiker schikt dan liever), of aldaar de ondeskundige gebruiker juridisch wegvagen (bij zulke kantongerechtszaken is geen advocaat verplicht).

    Eigenlijk zou het al mooi zijn als er een stichting zou komen met voldoende middelen om particuliere gebruikers van (gratis of verhoudingsgewijs goedkope) deskundige rechtsbijstand te voorzien en op die manier te zorgen voor meer jurisprudentie op dit gebied.

  11. Auteursrecht discussies worden bij internet altijd als een David vs Goliath verhaal afgeschilderd: de arme downloader tegen de machtige media bazen. Wat mij verbaast is dat het meestal niet gaat over de derde partij in dit verhaal, en de partij die als enige veel geld verdient bij auteursrechtschendingen, en dat is de daadwerkelijke (technische) aanbieder. Neem het geval Rapidshare. Een van de grootste sites ter wereld die veel geld verdient met downloaden. Hun business model is willens en wetens gebaseerd op het downloaden van auteursrechtelijk materiaal, het legale gebruik van deze file sharing dienst is verwaarloosbaar. Dat kun je al opmaken uit hoe de betaling is opgezet: de downloader moet betalen, niet degene die het materiaal op Rapidshare zet. Als het werkelijk zou gaan om het legaal verspreiden van zeg je vakantievideo dan ga je echt niet je familie opzadelen met kosten om de files gemakkelijk binnen te halen. Wat je ook van auteursrecht op internet vindt, ik denk niet dat het te rechtvaardigen valt dat bedrijven als Rapidshare er zoveel geld mee verdienen. Als je mij zou vragen hoe auteursrecht op internet te regelen, dan zou ik het alsvolgt doen: downloaden van materiaal door eindgebruikers blijft legaal, maar bedrijven die hun business model opzettelijk baseren op het aanbieden van auteursrechtelijk beschermd materiaal worden strafbaar. Als Rapidshare meent dat er een markt is voor legale filesharing, dan zouden ze hun business model eenvoudig kunnen veranderen om het illegale gebruik te beperken: laat niet de downloader maar de de uploader betalen voor gebruik van de Rapidshare dienst. Ik verwacht niet dat mensen massaal op eigen kosten DVDs op rapidshare gaan zetten. De reden dat mensen nu massaal materiaal op rapidshare zetten is omdat ze er samen met rapidshare geld aan verdienen. een vergelijkbaar verhaal geldt voor torrent sites en dergelijke: alhoewel ze geen abonnementsgeld vragen, verdienen ze hun geld met een advertentiemodel. Opnieuw een business model die aanbod van illegaal materiaal uitlokt. Samenvattend, als je de financieeele prikkel bij sites als rapidshare en uploaders weghaalt om massaal auteursrechtelijk beschermd materiaal aan te bieden, dan zal het misbruik sterk dalen. Ik verwacht niet dat het valt uit te bannen, maar de reden dat het nu zulke grote vormen heeft aangenomen is omdat er veel geld mee verdiend wordt door niet rechthebbende partijen.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.