Politie mag geen camerabeelden wissen

De politie had een filmpje van een politie-optreden op de mobiele telefoon van een verdachte niet mogen wissen, las ik bij Mediareport. De rechter oordeelt dat daarmee “de enige reële mogelijkheid voor verdachte om zijn onschuld voor de rechter aan te tonen” gewist is, zodat daarmee zijn grondrecht op een eerlijk proces (en vrije informatiegaring) geschonden worden.

Bij de winkel van verdachte voor de deur werd een verkeerscontrole houden, wat hij erg vervelend vond omdat zijn klanten zich daaraan ergerden. Hij had in het verleden daar de agenten op aangesproken en voelde zich daarbij slecht behandeld, maar dat was natuurlijk zijn woord tegen dat van de agenten. Daarom besloot hij deze keer een en ander te filmen. Dan zit er iets van een gat in de beschreven feiten, want de volgende stap is dat hij wordt gearresteerd en het filmpje wordt gewist. En het is nu net dat gat in de feiten dat nodig is om te bepalen wat er is gebeurd en of er iemand strafbare handelingen heeft begaan.

De politierechter is hard tegen de wissende agenten: die beelden waren cruciaal bewijs en hadden dus nooit gewist mogen worden. In situaties waarin de verklaring van een agent tegenover die van een burger staat, krijgt de agent per definitie gelijk (art. 344 Sv). Alleen met die beelden had de verdachte dus nog een kans op vrijspraak gehad.

Daar komt bij dat de politie geen wettelijke grondslag heeft voor het wissen van gegevens (of eisen dat de verdachte dat zelf doet). De politie mag alléén dingen vragen of vorderen die een wettelijke grondslag hebben. Mijn collega Itte Overing schreef daar al eerder over, net als jurist Jan-Jaap Oerlemans. Kort gezegd: de politie MAG niet vrijwillig vragen om dingen, ze MOET een bevoegdheid hebben om iets te eisen. Is er geen bevoegdheid, dan is het eenvoudigweg verboden om langs de weg van “vragen staat vrij toch” alsnog te proberen iets voor elkaar te krijgen.

Natuurlijk kan de agent menen dat zijn portretrecht wordt geschonden door dit filmen. Maar: A. is het enkele filmen nog geen portretrechtschending en B. kan hij op die grond niet als opsporingsambtenaar optreden.

Het enige dat de politie in een zaak als deze zou mogen doen, is de telefoon in beslag nemen omdat deze kan worden gezien als een “voorwerp dat de waarheidsvinding kan dienen” (art. 94 Sv). Maar in beslag nemen is natuurlijk precies het tegenovergestelde van beelden wissen.

Update: ook in deze zaak is de rechter streng over camerabeeldenwissende agenten:

De rechtbank constateert dat het Openbaar Ministerie verdachte heeft vervolgd voor tweemaal poging doodslag en hem onder deze verdenking een jaar na dato heeft opgeroepen ter openbare terechtzitting te verschijnen. Eerst een aantal dagen voor de zitting heeft de officier van justitie haar voornemen te kennen gegeven dat zij deze ernstige verwijten zou laten vallen.

Nu het openbaar ministerie niet ambtshalve heeft gezorgd dat getuigen in deze zaak werden gehoord en voorts verdachte onnodig lang heeft belast met de verdenking van zeer ernstige strafbare feiten, levert dit naar het oordeel van de rechtbank een dusdanige veronachtzaming van de belangen van de verdachte op dat dit zou dienen te leiden tot strafvermindering in de zin van artikel 359a van het Wetboek van Strafvordering.

Arnoud

18 reacties

  1. “Kort gezegd: de politie MAG niet vrijwillig vragen om dingen, ze MOET een bevoegdheid hebben om iets te eisen. Is er geen bevoegdheid, dan is het eenvoudigweg verboden om langs de weg van ???vragen staat vrij toch??? alsnog te proberen iets voor elkaar te krijgen.”

    Als ze nu er heel duidelijk bij zeggen dat ze geen grond hebben om iets te vragen maar dat het ze wel zou helpen als ze medewerking kregen. Mogen ze dan ook nog nergens om vragen?

  2. @T.W. Bedoel je ‘slechts’ filmen of ook het openbaar maken / publiceren van het beeldmateriaal; dat kan wel een verschil opleveren. Over het algemeen kan je wel stellen dat filmen in het openbaar (ook van agenten) is toegestaan. Voor publicatie wordt het wel gecompliceerder.

    @Hans. Als ze dat aangegeven, eisen ze het strikt genomen niet meer op. Het lijkt mij dat een agent je prima mag vragen om medewerking te verlenen. Als je dit niet wilt, moeten ze dit wel respecteren. Het gevaar blijft dat de agent misschien alsnog -linksom of rechtsom- de beelden gaat wissen en dat is absoluut niet de bedoeling van medewerking verlenen, althans je verleent hen wel medewerking;) De onwetende burger zal dus wel beschermd moeten worden. Ik ben dan ook voorstander van het feit dat “vragen staat vrij” niet voor agenten opgaat.

  3. Het probleem met vragen is dat je als agent toch een bepaalde autoriteit uitstraalt. Dat heeft tot gevolg dat mensen eerder zullen meewerken dan wanneer een gewone burger het vraagt. Zo kan de agent toch gegevens krijgen die hij eigenlijk (volgens het wetboek) niet zou moeten kunnen verkrijgen.

    Uitgangspunt van de wetgever is dat in het wetboek de afweging wordt gemaakt wanneer een opsporingsambtenaar wel of niet bepaalde gegevens of objecten mag vorderen. Bij die afweging is bv. ook de privacy van de betrokkenen meegenomen, of een ander belang dat de vordering tegen kan staan.

    Voorbeeld is artikel 54a Strafvordering: een bevel tot verwijderen van informatie van een website mag alleen als de rechter-commissaris dat goedkeurt. Dat is de afweging tussen vrije meningsuiting en de mogelijk strafbare uiting. Een onafhankelijke rechter moet dat toetsen, en vanwege de snelheid kiezen we voor de R-C.

    Als nu een agent zegt “ik mag het niet vorderen maar zou je toch dit weg willen halen” dan passeer je die hele afweging. De agent gebruikt dan impliciet zijn autoriteit om zijn verzoek toch kracht bij te zetten. Ik vind dat een agent een burger niet in de positie mag plaatsen om “nee” te moeten zeggen ten een verzoek. De agent moet weten wat hij mag vorderen en wat niet, en als hij het niet mag vorderen dan mag hij het ook niet vragen.

  4. Goed, agenten waren stout. Maar hoe verder? De “verdachte”” is benadeeld maar hoe compenseer je dat? En welke straf krijgen die agenten voor het feit dat ze hun boekje te buiten gaan? Ze hebben de beelden kunnen wissen, de verdachte behoorlijk kunnen intimideren en het enige resultaat is dat de verdachte nu niet aangeklaagd kan worden wegens geweldspleging omdat de politie het tegenbewijs heeft vernietigd… Maar niet aangeklaagd worden is nog geen bewijs van onschuld. En een schadeclaim indienen zal ook weinig helpen, denk ik. Hoeveel schade kun je eigenlijk claimen en zal die ook gecompenseerd worden?

    Om eerlijk te zijn, gerechtigheid is ver te zoeken in deze zaak. Verdachte komt vrij maar de politie kan dezelfde strategie gewoon blijven toepassen om zo andere personen te intimideren. Er zou een sanctie moeten staan op wat die agenten hebben gedaan. Een forse sanctie, naar mijn mening! (Plus compensatie voor hun slachtoffer.) Pas dan is er weer enige gerechtigheid…

  5. @7 De agenten stonden zelf niet terecht in deze zaak. Dus kan de rechter ze niet ineens straffen. Maar met die ‘vonnis'(?) kan benadeelde een stuk sterker staan als hij 1) naar interne zaken stapt, 2) aangifte doet -bij de politie haha-, 3) een civiele zaak begint.

  6. Op Schiphol kwam ik marechaussee tegen op Segways. Ik vond dat een leuk gezicht en wilde daar een foto van nemen. De marechaussee heeft mij dit verboden onder de noemer “veiligheid”. Nou weet ik niet meer of het mij verboden werd foto’s te nemen van Schiphol (toch een potentieel doel voor terroristen) of specifiek van de marechaussee.

    Ik begrijp uit bovenstaande dat ze dat niet hadden mogen doen?

  7. @9 Uit het bovenstaande maak ik op dat ze je het mogelijk wel mogen verbieden maar dat als je dan toch een video van ze maakt dat ze dan je telefoon in beslag moeten nemen en niet de video moeten wissen. Alhoewel ik denk dat je op dat moment dan liever hebt dat ze de video wissen en je gewoon je telefoon teruggeven.

  8. @Diego en @Arnoud, ook al is Schiphol openbaar terrein, kan het niet zo zijn dat er extra regels zijn wegens de kritische functie die het gebied heeft? Ofwel, een openbaar gebied maar met extra geboden? Er moet dan wel duidelijk aangegeven zijn dat je op dit openbaar terrein niet mag fotograferen maar volgens mij heeft Schiphol wel dergelijke borden her en der staan…

  9. Ik vond zojuist een interessant stukje over filmen/fotograferen op Schiphol:

    ???Schiphol is een openbare ruimte, daar is geen twijfel over mogelijk,??? zegt advocaat Cyril van der Net, gespecialiseerd in mediarecht. ???Dat blijkt uit het rookverbod, dat ook daar is ingevoerd.??? Maar de begrippen ???openbare ruimte??? en ???vrije nieuwsgaring??? zijn volgens Van der Net nogal vaag: ???Schiphol is naast een openbare ruimte ook een bedrijf, dat zijn eigen regels kan opstellen. En vrije nieuwsgaring is iets dat in beginsel altijd zou moeten gelden, maar er zijn zoals vaak uitzonderingen op de regel. Schiphol is natuurlijk als de dood dat het bieden van een volledig vrije nieuwsgaring ten koste gaat van de veiligheid. Zie meer op: http://www.schiphol-nieuws.nl/2009/02/11/beroep-op-veiligheid-beperkt-vrije-nieuwsgaring/

  10. De rechter kan inderdaad vonnissen dat beelden moeten worden gewist, omdat ze in strijd zijn met de wet. Dat is immers zijn taak, bepalen wat er wel en niet toegestaan is binnen de wet en wat er moet gebeuren als iets niet toegestaan is.

    Het op internet zetten van beelden mag niet zomaar. Je zult daar echt een goede reden voor moeten hebben, los van “het is bewijs”. Als er iets nieuwswaardigs op staat, of als je de agenten afblokt zodat hun privacy niet in gevaar komt dan zou het in principe wel moeten kunnen.

  11. Ik kan mij voorstellen dat de politie recht van spreken heeft wanneer er bijvoorbeeld beelden worden gemaakt waardoor de veiligheid van een agent direct in gevaar kan komt (bijvoorbeeld bij undercoveracties, anti-terreur inzet etc.). Filmen van politieoptreden zonder te hinderen valt volgens mij onder de vrijheid van nieuwsgaring (vrijheid van meningsuiting) en is beschreven in het Europees Handvest voor de rechten van de mens (is de EU toch weer ergens goed voor 😉 Ja dat kan soms irritant zijn maar draagt wel bij aan het in stand houden van onze rechtstaat.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.