3D dinsdag: Mag ik vervangende onderdelen van producten printen?

3d-printed-replacements.jpgWorden 3D-printers de nieuwe Napster? Met die vraag in het achterhoofd bespreek ik elke dinsdag een aspect van het intellectueel eigendomsrecht en waar dat botst met de mogelijkheden van 3D printen. Op basis van deze blogs en jullie feedback daarop wil ik hier uiteindelijk een boek van maken. En natuurlijk publiceer ik dan geen comments van jullie daarin zonder aparte toestemming.

De afgelopen weken heb ik besproken hoe de verschillende IE-rechten (octrooien, modellen, merken en auteursrecht) zouden kunnen botsen met 3D printen. Een steeds terugkerend thema daarbij was het verschil tussen printen voor eigen, particulier gebruik en het commercieel printen (en verhandelen) van objecten.

De meeste IE-rechten focussen eigenlijk alleen op commercieel/bedrijfsmatig namaken van beschermden objecten. De octrooiwet en modellenwet hebben dit expliciet als beperking opgenomen. Het merkenrecht heeft wel een bepaling over niet-commercieel gebruik, maar dan moet het gaan om gebruik dat de reputatie of kwaliteit van het merk aantast. Het auteursrecht, feature creep dat het is, ziet zowel op privé als op bedrijfsmatige namaak. Maar we hebben een uitzondering voor het niet-commercieel verveelvoudigen van een werk.

Particulieren die een vervangend onderdeel uitprinten voor een product dat ze zelf hebben gekocht, zouden zich dus weinig zorgen hoeven te maken. Bedrijven die als dienst aanbieden het uitprinten van reserveonderdelen lopen iets meer risico, namelijk:

  • als het gaat om een geoctrooieerd onderdeel of een onderdeel dat een “wezenlijk bestanddeel” is van een geoctrooieerd apparaat, want dat is onder de octrooiwet verboden om te maken;
  • als het gaat om een onderdeel waar een merkje of logo op staat, want dat onderdeel zal nooit kwalitatief hetzelfde zijn als het echte merkproduct, en het merk op zo’n slecht vervangend onderdeel zetten is een vorm van merkinbreuk;
  • als de vorm van het product auteursrechtelijk beschermd is, want dan is ook het namaken van een vervangend onderdeel een vorm van niet-toegestaan ‘verveelvoudigen’.

Bij merkproducten zou je wellicht nog weg kunnen komen met een ‘kaal’ vervangen onderdeel, waardoor de associatie met de merkhouder minder wordt. Dat werkt natuurlijk weer niet bij vormmerken, want daar is de vorm het merk en kan de vorm niet worden uitgeprint zonder het merk mee te printen.

Het auteursrecht biedt misschien nog een gaatje in de thuiskopieregeling (artikel 16b Auteurswet). Dat staat namelijk ook toe “het verveelvoudigen [waarvoor de particulier] uitsluitend ten behoeve van zichzelf opdracht geeft.” Een 3D-printlab dat alleen in opdracht print, en dus niet zelf voorraad aanlegt of met specifieke onderdelen reclame maakt, zou daarmee onder deze regeling vrij kunnen lopen van auteursrechteninbreuk.

Onder het modellenrecht is het leveren van een vervangend onderdeel altijd toegestaan, mits dit maar identiek is (qua uiterlijk) aan het origineel. Dit is een unieke bepaling, die m.i. ook best bij octrooi-, merken- en auteursrechten ingevoerd zou kunnen worden. Dat zou een eenvoudige en snelle manier kunnen zijn om 3D printen een steuntje in de rug te geven.

En wie nog meer vragen heeft: stel ze in de comments alsjeblieft!

Arnoud<br/> De foto met geprinte reparatieonderdelen komt van a fablab in your home ” 3D printing for the masses.

10 reacties

  1. Leuk gevonden die regel. Als ik als advocaat van de duivel dat doortrek:

    Stel even dat daarmee een commerciële 3D printer uitgesloten is van de juridische problemen, want hij print alleen voor particulieren.

    Dan moet in het geheel wel nog ergens een catalogus komen van 3D modellen. Het maken van het 3D model dat je aan de 3D printer of frees oid moet geven, is nog vrij arbeidsintensief (en als je onderdeel kapot is mogelijk al helemaal). Je kunt het zonder, maar in praktijk zul je dat niet doen.

    Wat maakt zo’n 3D catalogus anders dan zeg een website waar staat hoe je als particulier een file legaal kunt downloaden (FTD, The Pirate Bay)? I.e. waarom gaan de redeneringen die daar opgingen, niet gewoon ook op voor de modellen die je nodig hebt om die 3D kopie te maken?

  2. Zijn er in dit geval, je maakt een onderdeel na, ook nog andere insteken bv gevaar voor leven, voldoet niet meer aan wettelijke (keurings)eisen.

    Stel je laat een veiligheidsklep 3d printen waardoor iets kan ontploffen. Of je vervangt een onderdeel in een lift waardoor deze niet meer aan de eisen voldoet.

    Ga er een beetje van uit dat dit buiten de verantwoording van de 3d printer valt “Ik maar iets met deze vorm, geen idee wat het doet”. Stel dat hij dat wel weet. Dit is een remblok voor een lift maar daar is mijn 3d-print niet sterk genoeg voor.

    Of wordt het dan altijd achteraf kijken als er wat gebeurt is.

  3. Dat wezenlijk onderdeel is een beetje een vervelende bepaling. Stel dat van een geoctrooieerd apparaat een tandwiel een wezenlijk onderdeel is; zonder dit tandwiel doet het apparaat niet wat het moet doen. Ik mag hopen dat de octrooihouder toch bedrogen uitkomt wanneer deze probeert iemand te verbieden een tandwiel te verkopen, zeker als dit nagemaakte onderdeel iets is wat de octrooihouder zelf ook inkoopt op schaal en waar op zichzelf geen octrooi op berust.

  4. @Jeroen: Daarvoor is er weer een uitzondering die “staple articles of commerce” of ???algemeen in de handel verkrijgbare produkten??? beschermt. Een artikel dat gewoon in de handel is en algemeen toepasbaar is (zoals een tandwiel) kan nooit onder de “wezenlijk onderdeel”-clausule vallen. De clausule gaat vooral over specifiek voor de uitvinding ontworpen onderdelen.

    @Franc: Dat lijkt me net zo goed eigen risico als wanneer ik zelf ga zagen of solderen om een apparaat te herstellen. Heel misschien verkrijgt de printer enig risico wanneer hij specifiek dat geprinte onderdeel aanbeveelt ter herstel. Zo’n verklaring van een bedrijfsmatig handelende partij impliceert dat hij erover nagedacht heeft en het onderdeel kwalitatief goed genoeg acht voor het herstel. Als dat dan niet zo blijkt te zijn, kun je hem er wellicht op aanspreken.

  5. Franc, stel dat een modelbestand een minimum-materiaalsterkte parameter mee geven kan waar alle printers verplicht naar moeten kijken, dan kan de printer wel weigeren het model te printen, maar dan kan de eindgebruiker net zo gemakkelijk het model aanpassen en deze parameter wijzigen in een waar de inkt wel aan voldoet.

    Moet er verplicht DRM komen op modellen en zou je alleen deze mogen kopen van de eigenaar? Dan zou de normale leverancier geld kunnen besparen op productie- en transportkosten, toch? Ik zie ook dit niet gebeuren, de techniek om zonder DRM te printen is er al en anders werd er wel een manier gevonden deze te omzeilen.

    Hoe dan ook denk ik dat je alleen de eindgebruiker verantwoordelijk kunt houden voor wat deze met het (namaak)onderdeel doet. Maar goed, ik ben geen jurist.

  6. Ik kan mij voorstellen dat men in de modelbouw niet al te blij zal zijn dat mensen zelf hun eigen reserve-onderdelen kunnen maken. Stel, ik koop eenmalig een plastic bouwmodel voor een race-auto. Tube lijm erbij en wat verf en de pret kan beginnen! Deed ik 30 jaar geleden al met veel plezier maar soms breekt een stukje af en dan is een reserve-onderdeel handig… Dus oplossing! De 3D scanner om alle onderdelen even netjes mee in te scannen en op te slaan op de computer. Omdat de losse onderdelen veelal nog vast zitten aan een plastic frame en deze frames meestal zo eenvoudig mogelijk worden geproduceerd, zijn deze frames ook eenvoudig weer opnieuw te printen. Dus voila, modelbouwdoosje kopen, inscannen en ik heb altijd de mogelijkheid om reserve-onderdelen te genereren!… Maar ja, ik kan zo ook het complete model afdrukken voor mijn 7 neefjes. Ik kan het model ook nog eens op een grotere schaal afdrukken om zo een tweede race-auto te maken. Ik kan de gescande modellen zelfs op het Internet plaatsen in mijn blog om anderen te laten zien aan wat voor model ik werk, met af en toe 3D updates van hoe ver ik al ben. Jammer alleen dat anderen dat model dus ook kunnen kopieren…

    Kortom, ik denk dat de 3D printers in de bouwmodel-wereld een enorme schok teweeg zullen brengen! Het enige dat mogelijk helpt is de auteurswet, maar als het gaat om een schaalmodel van een Ferrari, gemaakt door Revell, dan is dat voor de fabrikant enorm vervelend indien ze zo achter al hun klanten aan moeten gaan! Sowieso heeft Revell ook een goede handel in reserve-onderdelen voor deze modellen, en die handel zou vrijwel direct ophouden. Er zijn al zo weinig mensen die zich met dit soort modelbouw bezig houden (want waar laat je die troep als je het eenmaal in elkaar hebt gezet!) en de 3D printer-markt zou heel eenvoudig het Internet kunnen overspoelen met allerlei gratis bouwplaten die mogelijk wel of niet gewoon zijn ingescand van dergelijke, originele platen. Dit kan Revell wel eens veel inkomsten kosten…

    @Jeroen, ik verwacht dat met de komst van goedkope 3D printers de 3D scanners ook steeds goedkoper zullen worden. En helaas, er zit geen DRM op een model dat je zelf inscant. Als je dus weet dat een onderdeel kan afbreken dan scan je deze gewoon zelf in. Is het onderdeel al stuk? Neem dan wat lijm, een mesje, fijn schuurpapier en wat klei en repareer het onderdeel zodat je het vervolgens kunt inscannen. Waarom heb je een 3D model van het Internet nodig als je het model gewoon zelf kunt inscannen? 🙂

  7. @Wim, geen idee wat printen kost die kitjes zijn niet zo duur en je hebt dan ook nog weer een decal print nodig ik denk dat je goedkoper uit bent in china 🙂

    ps bedenk me net het grootste probleem. cockpits! “beslagen” doordat je met de lijm uitschiet. Hmm kun je ook 3d transparant printen?

  8. @Franc, die setjes kosten inderdaad niet veel, maar de kosten van 3D printen zullen uiteindelijk ook omlaag gaan. Hoe lang voordat de prijs van het printen goedkoper is dan de prijs van het setje? En ja, als je in bulk produceert is China goedkoper. Maar als je als consument je eigen kopietjes maakt van je Blackhawk-helicopter bouwpakket om zo je eigen mini-leger in elkaar te zetten…

    Betreffende 3D printen, dit kan met ieder soort materiaal, alleen heb je mogelijk wel steeds andere print-methodes nodig.

    Overigens, Arnoud… Je mag ook wel de nodige aandacht geven aan het 3D scannen, wat eigenlijk bij dit onderwerp hoort. Want wat als ik een voorbeeld in 3D inscan en vervolgens gebruik in mijn CGI tekeningen en CGI-filmpjes? Stel, een beeldhouwer genereert een of ander kunstzinnig beeldje en ik scan dit beeldje in, kan ik die 3D beelden dan onbeperkt verder gebruiken, zolang ik maar geen kopie afdruk? 🙂

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.