Is tonen van een screenshot automatisch een citaat?

spits-citaat.pngEen lezer vroeg me:

Ik weet dat op foto’s auteursrecht rust. Je kunt niet zonder meer een afbeelding van een andere website kopiëren en deze in een artikel op je eigen website plakken. Maar het valt me op dat sommige websites een truc hebben bedacht: in plaats van een afbeelding overnemen maken ze een screenshot (printscreen) van de originele site en die tonen ze dan. Om deze regel (vermoedelijk) te omzeilen merk ik dat sommige websites hier een handigheidje voor hebben bedacht: als afbeelding in hun artikel, plaatsen ze een printscreen van de website waar de daadwerkelijk gewenste afbeelding gedeeltelijk op staat.

Een recent voorbeeld is dit Spitsnieuws artikel over Paris Hilton. De afbeelding behorend bij het artikel is een printscreen van de website The Sun waar het artikel staat, en dus ook de afbeelding. Is het zo automatisch een citaat en dus legaal?

Of het overnemen van een afbeelding is toegestaan, hangt niet af van de wijze van overnemen. Of je nou de afbeelding opslaat en een kopie uploadt, een screenshot van de website plaatst of een foto van je monitor maakt en die uploadt, het is en blijft een kopie van de afbeelding. Het auteursrecht geldt niet per verschijningsvorm maar geldt voor het beeld als zodanig. Zelfs met potlood natekenen van die foto is een verveelvoudiging in de zin van de auteurswet.

Overnemen van beeld (ongeacht dus de manier waarop) mag alleen met toestemming van de fotograaf, of wanneer een wettelijke uitzondering geldt. Een zo’n uitzondering is het beeldcitaatrecht. Deze uitzondering geldt bijvoorbeeld wanneer je foto’s die nieuwswaardig zijn wilt tonen in de context van een artikel over dat nieuws. Deze foto van mevrouw Hilton is nieuws, dus je moet wel deze foto laten zien om het nieuws te kunnen bespreken. Zolang je een bronvermelding hanteert, zou dat legaal moeten zijn.

Ook kan een site als Spitsnieuws zich mogelijk beroepen op de persexceptie als het gaat om actueel nieuws dat ze moeten overnemen.

Waarom Spitsnieuws werkt met screenshots in plaats van gewoon een gecopypastede foto, weet ik niet. Misschien is het gemakzucht, misschien vinden ze dat een mooie manier van bronvermelding of misschien hopen ze zo de plaatjeszoekmachine van TinEye en collega’s te frustreren. Maar je bent niet automatisch legaal als je een screenshot plaatst.

Arnoud

23 reacties

  1. Nieuwsfoto’s worden toch eigenlijk nooit 1 op 1 overgenomen zonder overeenkomst tussen de nieuwsgarende partijen.. Ik denk dus niet dat die onder de persexerptie vallen. Het lijkt me ook een dubieuze zaak omdat het maken vna nieuwsfoto’s een dure aangelegenheid is. Een nieuwsorganisatie (of freelancer) moet relatief veel moeite doen voor het maken van de foto’s. Het is bovendien een belangrijk element om je nieuwsbericht een exclusieve waarde te geven. De foto’s vertegenwoordigen daarom relatief een hoge waarde voor de rechthebbenden.

  2. Dat bedoel ik niet met nieuwsfoto’s. Ik bedoeld foto’s van het nieuws. Niet foto’s in het nieuws.

    Als ANP een nieuws foto maakt dan kunnen aangesloten persorganisaties die foto gebruiken en anderen niet. Die kunnen niet ineens citaatrecht gaan gebruiken om de nieuwsfoto te kapen.

    Het kopieer gedrag van Spitsnieuws lijkt me daarom wel degelijk een groot issues voor nieuwsorganisaties die wel fotografen betalen voor hun foto’s.

  3. In het Spitsnieuws-artikel is de foto het nieuws. Ok, roddelnieuws maar toch: kijk, deze foto’s zijn opgedoken van mevrouw Hilton. Dat nieuws kan niet met andere foto’s worden geïllustreerd dan deze. Daarmee is er m.i. genoeg functioneel verband tussen beeld en nieuwsbericht.

    Je gebruik van de term ‘kapen’ en ‘die wel betalen’ doet me vermoeden dat je citaatrecht het liefst afgeschaft ziet? Het zou wat zijn als ik moet betalen wanneer ik wil citeren.

  4. Volgens mij is het ‘nieuws’ dat Paris weer eens uit de kleren gaat. De foto’s zijn het sensatiezoekelement daarbij om het artikel lekker sappig te maken.

    Je gebruik van de term ???kapen??? en ???die wel betalen??? doet me vermoeden dat je citaatrecht het liefst afgeschaft ziet? Het zou wat zijn als ik moet betalen wanneer ik wil citeren.

    Ik vind het prima als je citeert maar in citeren gaat het om een relatief klein deel van het werk. Een nieuwsfoto is op zich al een werk van en fotograaf. Het integraal overnemen daarvan lijkt me dus niet citeren maar kopieren.

  5. Ok, hoe citeer ik dan wel een foto? Neem even aan dat de foto echt nieuws is (de World Press Photo 2011 voor mijn part). Ik kan dan toch moeilijk 50% laten zien?

    Natuurlijk, ik zou kunnen betalen, maar wat nu als de fotograaf mij weigert de licentie te verkopen? Dat is zijn recht als we citaatrecht afschaffen.

  6. Ik kan me voorstellen als een krant een foto groot op de pagina laat zien, dat ze zich dan niet zou kunnen beroepen op het beeldcitaatrecht. En als ik me niet vergis kan kan een krant zich wapenen tegen de persexceptie door aan te geven dat de rechten zijn voorbehouden.

  7. mag ik even off topic een vraag stellen?: getriggerd door de geenstijl topic, waarin een dame stelt dat Geenstijl imbreuk op haar auteursrecht pleegt, omdat zij op Geenstijl, op een -volgens haar heimelijk opgenomen- filmpje staat. Nu vraag ik mij af: welke auteursrechten zouden haar dan toekomen? Als zij niet van het bestaan van het filmpje af wist, dan is zij ook niet de auteur van het filmpje. Of heb je als ‘acteur’ in het filmpje ook auteursrechten? En is er uberhaupt sprake van auteursrechten in het geval van een webcamfilmpje? Er komt toch weinig creativiteit te pas bij het filmen met een webcam?

  8. Ze verwijst naar artikel 21 van de Auteurswet. Dat gaat over portretrecht, ze zegt dus niet de copyrights op het filmpje te hebben. Ze zegt dat ze een redelijk belang tegen publicatie heeft omdat haar portret in een stiekem gefilmd en gepubliceerde opname van seksuele aard gebruikt zou zijn.

    Gezien de screenshot het tietentopic (NSFW) bij GS lijkt het me niet dat dit echt een stiekeme opname is, of beter gezegd dat dit een portret in opdracht is geweest (art. 20 Aw). En als dit op een Amerikaanse site is gebruikt dan weet ik zeker dat ze een model release heeft getekend waarin de volgens dat artikel gevraagde toestemming is verleend. Amerikaanse pornoboeren zijn namelijk als de dood voor claims dat ze kinderporno produceren en voor hen is de “All models 18 proof on file” zin de 100% foolproof manier om daaraan te ontkomen. Dat doen ze dus altijd.

  9. Ik had het over deze blafbrief eigenlijk http://www.geenstijl.nl/archives/images/boosmailtietenm.html Waarin ze toezegt te gaan aanklagen voor Laster (huh?), smaad (huh?), imago-schade (ja, lolwut ofzo) en schending van auteurs- en portretrecht.

    Daarop vroeg ik me af in hoeverre auteurs- en portretrecht van toepassing zijn. Een webcam die immers met -doorgaands- dezelfde hoek, belichting etc filmt. Kun je daar auteursrechten op claimen?

  10. Ik krijg niet de indruk dat die blafbrief geschreven is door een ter zake kundig jurist. Als er al auteursrechten bestaan, dan moet de cameraman of producer van de film die uitoefenen. Niet het model dat in beeld was.

    Een statisch opgestelde webcam lijkt me geen auteursrechtelijk beschermde beelden op te leveren. Maar als het verloop volgens een creatief script is uitgevoerd, dan zijn de beelden een weerslag van dat script en daarmee beschermd. De scriptschrijver (en wederom de producent) kunnen daar dus mee optreden.

  11. World Press Photo gebruikt speciale presskits voor de publicaties van de pers. http://www.worldpressphoto.org/index.php?option=com_content&task=view&id=282&Itemid=122&bandwidth=high Geen citaatrecht dus maar geautoriseerde heel beperkte licenties voor de pers.

    En op elke pagina van hun site staat verder een link naar de copyrtights pagina: http://www.worldpressphoto.org/index.php?option=com_content&task=view&id=141&Itemid=98&bandwidth=high

    Dat maakt nog eens duidelijk dat ze hun autuersrechts iets anders zien dan jij hier makkelijk beweert.

  12. Art. 15 Aw heeft het over “het overnemen van nieuwsberichten”. Dit gaat dus veel verder dan het overnemen van de blote nieuwsfeiten (die meestal sowieso niet beschermd zullen zijn). Een nieuwsbericht bestaande uit tekst plus foto blijft een nieuwsbericht.

    Art. 15 Aw stelt dus niet de eis dat de foto zelf het nieuws zou vormen.

    @Alex:

    En als ik me niet vergis kan kan een krant zich wapenen tegen de persexceptie door aan te geven dat de rechten zijn voorbehouden.
    Niet als het om nieuwsberichten gaat (art. 15 lid 2 Aw).

    @nl-x:

    Of heb je als ???acteur??? in het filmpje ook auteursrechten?
    Ik zie niet in waarom een improviserende en/of zelfgeregisseerde acteur geen auteursrecht zou hebben op het resultaat. Het is anders als de acteur een script uitvoert onder controle van een regisseur. Daarnaast is er natuurlijk nog het portretrecht.

    Als er slechts wordt gelinkt zie ik trouwens geen inbreukmakende handeling.

  13. @hAl: Als er inmiddels iets duidelijk is, is het wel dat auteursrechten houders het altijd anders zien. En helaas hebben ze met troep als EUCD in Europa en DMCA in VS nog een stok achter de deur gekregen om ons rechten die we hebben onmogelijk te maken om uit te oefenen. Maar dat betekent niet dat we meteen alles wat ze op hun websites schrijven voor waar aan hoeven te nemen.

    “You can only use the downloaded image to promote World Press Photo and its activities.” Klinkt leuk, maar als ik me niet vergis geeft op zijn minst in de VS de wet je het recht om het ook voor kritiek te gebruiken. Groot pak zout dus!

  14. @10, 11 GeenStijl linkte naar de site met daarop de beelden. Volgens mij kan hyperlinken sowieso nooit een auteursrechtschending opleveren (toch?) Ze waren zo slim om de beelden niet te mirroren, normaliter doen ze dat wel.

    Modelletje heeft inmiddels wel het filmpje op die USA site weggekregen, al is een DCMA notice & takedown meestal wel snel (en vereist in de regel niet echt een harde case)

  15. Volgens mij kan hyperlinken sowieso nooit een auteursrechtschending opleveren (toch?)

    Hyperlinken kan wel een onrechtmatige daad opleveren, ook kan het linken naar smadelijk materiaal als smaad gezien worden. Geen Stijl verkent hier wederom op het randje ban het toelaatbare; ik verwacht dat “Modelletje” niet veel medelijden van de rechter kan verwachten.

  16. @hAl: Google claimt auteursrecht op foto’s die door satellieten in de ruimte zijn gemaakt. Associated Press licentieert haar tekst per woord, en beweert dat daardoor gratis citeren niet meer mag. Dat is ook aperte onzin. Het feit dat een organisatie doet of de ontvanger van een werk geen rechten heeft, betekent nog niet dat ze gelijk heeft.

    Ik heb zelf ook brieven van auteursrechtadvocaten gezien waarin wordt gesteld dat citaatrecht alleen voor tekst geldt en niet voor beeld.

    Wel is het natuurlijk zo dat in elk land de regels over de persexceptie anders zijn. Je kunt dus op safe varen als je wereldwijd wil publiceren en dan de licentie van de WPP aanvaarden. Net zoals je AP per woord kunt betalen als je een zin uit hun artikel wilt overnemen. Dan weet je zeker dat ze je niet aanklagen.

    @CiNNeR: Als jij blogt over de winnende WPP en je toont een niet al te grote versie met naamsvermelding van de fotograaf, dan is dat een citaat. Dat mag je ook op een persoonlijke blog. Je mag de foto echter niet als versiering van je blog gebruiken, het moet echt een functioneel onderdeel van de post zijn. Zeg maar “Dit is hem nou” en liefst ook nog iets van een reactie.

  17. je toont een niet al te grote versie

    Uit je artikel maak ik nergens op dat je foto’s zou moeten verkleinen als je je op citaatrecht of persexceptie of iets dergelijks beroept

    En hoe staat het met een crop van een foto? is dat in jou ogen nog een citaat? Of is dat een verminkte versie van het werk?

  18. Uit je artikel maak ik nergens op dat je foto???s zou moeten verkleinen als je je op citaatrecht of persexceptie of iets dergelijks beroept

    Je mag niet meer citeren dan relevant voor jouw verhaal. Als een 640×480 plaatje genoeg zegt, is er geen reden om de 8 megapixel versie op je website te hebben. En ja, je mag ook uitsneden maken van een foto, als dat zo van pas komt voor het verhaal wat jij wil vertellen.

    Citeren mag, in de context van meningsuiting. Jij moet iets willen vertellen en daarbij de citaten (mogen ook foto’s en filmfragmenten zijn) als illustratie gebruiken. Niet meer gebruiken dan nodig is ter illustratie van jouw meningsuiting.

  19. Waar het om gaat, is dat de geciteerde foto een functionele rol speelt in je eigen publicatie. Hij mag met name niet de rol van versiering krijgen oftewel als zelfstandige publicatie gelden (HR Damave/Trouw). De wet heeft het over citeren dat “naar de regels van het maatschappelijk verkeer redelijkerwijs geoorloofd” moet zijn. Ook moeten “aantal en omvang der geciteerde gedeelten door het te bereiken doel zijn gerechtvaardigd”.

    In de praktijk betekent dat dat een foto niet groter overgenomen mag worden dan nodig is voor het doel van je citaat. Citeer je uit een boek, dan is een 150×150 thumbnail van de cover nog wel gepast. Met die thumbnail is het boek herkenbaar, en dat is het doel van het overnemen, dus dat mag. Het gehele boek inscannen en online zetten schiet dat doel voorbij en levert een zelfstandige publicatie van het boek op.

    Bijsnijden kan een gerechtvaardigd middel zijn wanneer je specifiek over een deel van een foto wilt praten, bijvoorbeeld omdat je een beeldmanipulatie signaleert en het publiek daarop wil wijzen. Je moet dan een grote versie tonen anders is de manipulatie niet herkenbaar. Maar de gehele foto tonen is dan discutabel een nieuwe publicatie van de foto. Ik zou dan dus een kleine versie van de hele foto tonen, en met een kadertje aangeven waar de inzoom vandaan komt.

    Fotografen smijten graag met de term ‘verminking’ maar bedoelen daarmee meestal “gebruik waarvoor ik geen geld krijg” dus ik ben geneigd dergelijke stellingen met enige korrels zout te nemen. Van een verminking is pas sprake als je het werk dusdanig mishandelt dat mensen de fotograaf niet meer serieus nemen. Het enkele uitknippen van een relevant deel is nog geen verminking – laat staan dat dat recht zou geven op 100% opslag op je normale tarief bij wijze van schadeclaim.

  20. Een beetje off-topic, maar naar aanleiding van alle discussies over citaat recht in Nederland, vraag ik me af hoe het met jurisdictie zit op het internet. Onder welk land val je met een publicatie op het internet? Het maakt nogal uit of je onder het beperkte Nederlandse citaatrecht valt, of het uitgebreide Amerikaanse Fair Use.

    Is er voor Nederlanders een mogelijkheid om onder dat ruimere Amerikaanse recht te publiceren door bijvoorbeeld te hosten in de US met een .com domein en in het Engels te publiceren?

    Ik heb wel gelezen van zaken waar Nederlands recht van toepassing is op een buitenlandse site, omdat deze in het Nederlands publiceerde, danwel nederlandse betaalmethoden accepteerden. Maar kan je dat ook omdraaien, of moet je daar Amerikaan voor zijn?

  21. Ik schreef:

    Niet als het om nieuwsberichten gaat (art. 15 lid 2 Aw).
    Volgens Hof Leeuwarden 26 juli 2011, LJN BR3119 ziet art. 15 lid 2 Aw alleen op nieuwsberichten waarop geen auteursrecht rust. Het Hof zit er natuurlijk volkomen naast, maar deze uitspraak ligt er nu.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.