Mijndomein wint ook in hoger beroep van konijn

nijntje-nijn-eleven.pngDe “Nijn-Eleven”-tekening is een rechtmatige parodie, aldus het Gerechtshof Amsterdam eerder deze week. De uitgeverij van de kinderboeken met het schattige konijn had internetprovider Mijndomein aangeklaagd toen deze een aantal grappig bedoelde spotprenten over het dier niet wilde verwijderen. In eerste instantie won Mijndomein over vijf van de zeven afbeeldingen, maar verbood de rechter juist de grappigste. Het Hof vindt nu echter ook deze door de beugel kunnen.

Eind 2009 had Mercis, de uitgever van de Nijntje-kinderboeken, hostingprovider Mijndomein voor de rechter gesleept omdat deze geen gehoor hadden gegeven aan een sommatie tot weghalen van zeven tekeningen waarin Nijntje op de hak werd genomen. Deze zouden het auteursrecht van Dick Bruna schenden. Mijndomein (overigens een klant van mijn bedrijf; ze werden hier bijgestaan door Kennedy van der Laan) vond deze klacht niet terecht: deze tekeningen vielen onder de parodie-uitzondering en daarmee zijn ze geen inbreuk op het auteursrecht. En als er geen inbreuk is, hoeft er ook niets weggehaald te worden.

De rechter was het daar in december 2009 grotendeels mee eens, maar verbood wél twee van de zeven tekeningen omdat die de grenzen van de parodie-uitzondering te buiten gingen. Deze tekeningen waren namelijk niet zelfgemaakte imitaties maar copypastewerk uit een originele Nijntje-tekening. De bekende Nijn-Eleven cartoon is bijvoorbeeld gewoon een kopie van Nijntje vliegt met twee flatgebouwen in de Bruna-stijl. Omdat je voor een parodie niet meer mag overnemen dan nodig is om je punt te maken, vond de rechter dit te ver gaan. Oftewel: je mag wel parodiëren maar dan moet je zelf tekenen, niet copypasten.

Het Hof vernietigt deze redenering. Het gaat er niet om of je copypaste dan wel zelf tekent, het gaat erom of je aan het bespotten dan wel grappenmaken bent. Dat kan prima door een gecopypasted origineel te bewerken, zoals in de Nijn-Eleven cartoon is gebeurd. En daarmee zijn alle zeven cartoons toelaatbaar:

Dat gebruik is, objectief bezien, in overeenstemming met hetgeen naar de regels van het huidige maatschappelijk verkeer redelijkerwijs geoorloofd is, ook indien daarbij in aanmerking wordt genomen dat Bruna zich als geestelijk vader van Nijntje erdoor beledigd voelt, in verband waarmee hij zijn hierna nog te bespreken persoonlijkheidsrechten in het geding brengt. Aan Mercis c.s. kan worden toegegeven dat niet iedere als “humor” gepresenteerde associatie van Nijntje met drugs, seks, terrorisme, racisme, of andere onderwerpen die niet als “braaf” worden beschouwd, een toelaatbare parodie oplevert.

Ook had Mercis zich beroepen op de merkenrechten op het hoofd van Nijntje. Een gedeponeerd merk mag je niet zomaar gebruiken, ook niet voor nietcommerciële doelen, zo staat in de merkenwet. Maar bij een parodie is er óók onder de merkenwet ruimte. Deze parodieën hadden een humoristische bedoeling, concurrentiemotieven ontbraken en geen mens zal denken dat deze tekeningen van Bruna zelf zijn. Daarmee is er geen kans op verwarring (en profiteren daarvan) en dus is er geen sprake van merkinbreuk.

Mercis moet niet alleen de cartoons tolereren maar ook de advocaatkosten van Mijndomein betalen – een dikke 35 duizend euro.

Meer hele sterke Nijntjeparodieën bij Retecool.

Arnoud

13 reacties

  1. @Bram: Ja dat is waar, maar ik weet niet of ik dat dan had kunnen/mogen vertellen. Oeps, nou onthul ik dat ik geen second opinion heb gegeven. Of verspreid ik nu opzettelijk misinformatie om te verhullen dat ik dat wél heb gedaan? 🙂

    @René: Onze omzet is altijd mooi maar 34k voor één klant (zie arrest, advocaatkosten KvdL) is helaas buiten ons bereik.

  2. Volgens mij is de tekening in “Nijn Eleven” juist wel van Dick Bruna! Gedeeltelijk dan, want copy/paste. Nijntje-liefhebbers zullen dat plaatje zeker herkennen. En of Nijntje-liefhebbers ook snappen dat het een parodie is? Wat is de leeftijds-groep van Nijntje-liefhebbers eigenlijk? En zullen de personen in deze leeftijdsgroep ook geconfronteerd worden met deze parodieen? Tja, dat hangt af of ze van hun ouders toestemming krijgen om het Internet op te gaan. 😉 Kans op verwarring vrijwel nihil dus. Alleen jammer dat als er ooit verwarring ontstaat, een ouder aan een kind moet uitleggen wat een parodie is…

  3. @Wim, jij gelooft écht dat Bruna zelf een tekening “Nijn-Eleven” maakt waarin hij suggereert dat Nijntje de aanslagen op het WTC heeft gepleegd? Daar heb ik toch grote moeite mee.

    Tuurlijk, het bronmateriaal komt uit Nijntje vliegt, maar iedereen herkent dit toch als een spotprent. En daarmee is ook voor iedereen duidelijk dat dit niet naar de doelgroep van Nijntje zelf gericht is.

  4. @Arnoud, nee. Bruna zal niet zelf “Nijn Eleven” tekenen. Maar wel “Nijntje vliegt” en dat plaatje is gebruikt in de parodie. Stel dat een Nijntje-liefhebbende kleuter opeens de “Nijn Eleven” afbeelding tegenkomt dan kan dat voor dit kind misschien enige verwarring opleveren. Kunnen kinderen zo jong een spotprent herkennen? Geen idee, eigenlijk. Maar goed, de Nijntje-tekeningen zijn bedoeld voor een jong publiek en daarnaast een verzamel-object voor sommige volwassenen. (Vooral ouders!) De Nijntje-parodieen zijn eigenlijk voor de rest van de wereld bedoeld. Wat nou indien een ouder de Nijntje spotprent op zijn kleurenprinter afdrukt en het kind deze vervolgens ergens ziet liggen? Of als je de Nijntje spotprenten in je browser onder je favorieten hebt en je kind klikt er per ongeluk op? Nou ja, dan heb je als ouder iets uit te leggen aan je kind. 🙂 Op zich ben ik het er wel mee eens dat dit gewoon moet kunnen, deze spotprenten. Maar ik geef alleen even aan dat er wel degelijk een groep mensen zijn voor wie dergelijke prents verwarrend kunnen zijn.

    (En dan heb ik het voornamelijk over kinderen, hoewel mensen met een zware verstandelijke handicap er mogelijk ook door in de war kunnen raken.)

    Wat leg je trouwens als ouder uit aan je kind als je kind een Nijntje spotprent tegenkomt waarbij Nijntje door een kat in stukken is gereten??? Deze content moet dan eigenlijk achter een 13+ kinderslot. 🙂

  5. @Wim: Je klinkt precies als de advocaat van Bruna, die kwam met exact die argumenten. Kinderen zoeken op internet naar kleurplaten van Nijntje, en dan gaan ze ineens Nijn-Eleven inkleuren. Hoe schokkend is dat wel niet?

    Uiteindelijk is en blijft het een doelgroep-kwestie. En ik denk dat je het de maker van een parodie moeilijk kunt aanrekenen dat de verkeerde doelgroep (kinderen) deze te zien krijgen. Het lijkt me onwerkbaar om te zeggen “een parodie mag wel maar je moet ervoor zorgen dat de doelgroep van het origineel geen toegang mag krijgen tot deze parodie”. Dat lijkt me de verantwoordelijkheid van de distributeurs, niet de maker.

  6. Als een kind die nij eleven prent niet herkent als spotprent dan zal hij zeker niet bedenken dat nijn op het punt staat tegen die flat aan te vliegen hoor. Sterker nog. Ik wed dat 95% van de volwassenen die die prent zien zonder de titel er gewoon van uitgaan dat nijntje over de stad vliegt en verder niks. Het is de combinatie van beeld èn tekst die de grap maakt. (een goeie als je het mij vaagt) en kinderzieltjes beschermen zichzelf veel beter als wij wel eens vrezen.

  7. @Arnoud, de advocaten van Bruna vonden dat schokkend. Ik vind dat alleen maar een leermoment voor een kind. 🙂 Kinderen zien wel vaker dingen die ze eigenlijk niet horen te zien, maar meestal deert het hen ook nauwelijks. 🙂 Nou ja, Nijntje die in stukken wordt gescheurd of een kogel door zijn kop jaagt, dergelijke parodieen zitten wel erg tegen de grens aan. Maar ja, hoe groot is de kans dat een klein kind een dergelijke spotprent te zien krijgt? Sowieso zouden zeker jonge kinderen niet zomaar het internet op moeten kunnen. Maar dat is een taak waar de ouders over moeten waken. Het enige wat ik kan voorstellen is een ouder die Nijntje voor zijn/haar kind koopt en op het Internet alle parodieen opzoekt en afdrukt. Als een kind zo met die parodie in aanraking komt… Tja, had die ouder beter op moeten letten!

    Ofwel, ik snap de argumenten van de advocaten van Bruna. Maar zie er ook het probleem niet in.

    Maar wat ik wel duidelijk wil maken is dat er wel degelijk personen zijn die door de parodieen in de war raken en het niet snappen! Alleen zijn deze nog lang niet volwassen. Je kunt alleen nog even argumenteren over of de ouders zelf moeten zorgen dat kinderen wegblijven van de parodieen of dat de maatschappij dit voor haar rekening moet nemen. Ik vind het een taak voor de ouders, maar ja… Sommige ouders denken daar anders over. Is misschien wel een interessante discussie voor een andere post: in hoeverre dient het Internet jonge kinderen tegen zichzelf in bescherming nemen? Ofwel, censuur, xxx-domeinen en speciale kindervriendelijke filters en zo. Leeftijdsgrensen op sites en controles daarop, bijvoorbeeld. Een Internet-paspoort? Maar ja, wat is daarin dan weer de juridische invalshoek? Dergelijke discussies zijn al jaren aan de gang op het Internet…

  8. Wat geeft het als Nijntje liefhebbers het plaatje niet als parodie zullen herkennen? Natuurlijk zullen de makers (van Nijntje) wellicht niet geassocieerd willen worden met deze tekening, maar ik denk dat de doelgroep het plaatje echt niet als schokkend zal ervaren.

  9. Dit is toch erg makkelijk om als ouder te verdoezelen: Nijntje moet eerst een stuk over de grote stad vliegen. En: hij wordt pas schokkend op het moment dat het kind Engels kan, anders snapt hij de referentie niet.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.