RIPE klaagt OM, KLPD en THTC aan over IP-bevriesbevel

Met excuses voor de vele afko’s: RIPE start een proefproces tegen het Openbaar Ministerie (OM), het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) en het Team High Tech Crime (THTC) om vast te stellen of het politiebevel tot bevriezing van IP-ranges wel rechtmatig en wettig is. RIPE moest immers vier IP-ranges blokkeren maar niemand wist waarom. Ik speculeerde artikel 126ni Strafvordering maar dat was het niet: het was gewoon artikel 2 Politiewet, de “daadwerkelijke handhaving van de rechtsorde”. En RIPE stapt nu naar de rechter omdat je niet zomaar met dat kapstokartikel zo’n vérgaand bevel kunt instellen.

Artikel 2 Politiewet omschrijft in algemene bewoordingen de taak van de politie: zorgen voor de daadwerkelijke handhaving van de rechtsorde en het verlenen van hulp aan hen die deze behoeven. Dit alles “in ondergeschiktheid aan het bevoegde gezag en in overeenstemming met de geldende rechtsregels”. Op grond van dit artikel mag de politie ambtsbevelen (artikel 184 Strafrecht) geven, en wie die niet opvolgt is strafbaar.

Alleen: dan moet dat bevel wel gegeven mogen worden op grond van de Politiewet. En dat is waar hier de schoen wringt. Uitgangspunt is namelijk dat de politie alleen mag vorderen op grond van een expliciete grondslag, zoals artikel 126ni Strafvordering, die regelt wat er mag worden gevorderd, wie daarover beslist en hoe ver de vordering kan gaan. Daarmee is artikel 2 Politiewet in principe géén grondslag voor vorderingen. Zo vond de HR in 2009 (en evenzo in 2008) dat ontruiming van een kraakpand niet op dit artikel mag worden gebaseerd. Bij een onbevoegd gegeven bevel kan de politie (de staat) aansprakelijk worden gesteld voor onrechtmatige daad.

Natuurlijk (het is immers recht) is daar een uitzondering op, zo blijkt uit de rechtspraak van de Hoge Raad. Als een bevel slechts een beperkte inbreuk op grondrechten maakt, dan mag het ook op grond van de Politiewet worden gegeven. Iemand wegsturen die op straat zich hinderlijk gedraagt, is bijvoorbeeld mogelijk onder deze wet.

Het argument van de politie zal hier dus zijn dat een bevel tot bevriezen van iemands IP-adres ook slechts een beperkte inbreuk op de grondrechten van de betrokken personen (en van RIPE) betreft. Je wordt niet echt in je privacy of persoonlijke levenssfeer geraakt, je raakt geen eigendom kwijt (ook een grondrecht), je vrije meningsuiting wordt niet gesmoord, je kunt alleen tijdelijk even je IP-ranges niet aanpassen.

Dat zou ik echter wat al te makkelijk vinden. We hébben dat artikel 126ni Strafvordering dat specifiek regelt dat bij ernstige misdrijven waarbij dat dringend noodzakelijk is, de officier kan bevelen dat bepaalde gegevens bevroren moeten worden. Het is dan wel erg raar dat je bij een minder ernstig misdrijf als eenvoudig agent gewoon artikel 2 Politiewet kunt inroepen. Wat is dan immers nog het nut van dit ni-artikel? Waarom bij die ernstige zaken niet ook gewoon artikel 2?

Arnoud

10 reacties

  1. De leukste consequentie daarvan vind ik dat een agent zijn hand niet mag overvragen omdat een verzoek van hem al gauw als intimiderend wordt ervaren. Ik daarentegen mag veel meer vragen (lees verzoeken) als ik strikt zou kunnen eisen en afhankelijk van de welwillendheid en rechtskennis van mijn gesprekspartner krijg ik meer of minder. Het best leuk om ook eens iets te mogen wat de politie niet mag. En ja, een kinderhand is blijkbaar snel gevuld 🙂

  2. Ik ben heel benieuwd welke argumenten in de rechtszaak zullen worden aangedragen en hoe de rechter daarover zal beslissen. Het bevriezen van een IP toekenning is op zichzelf niet een beperking van de vrijheid van meningsuiting, maar het maakt het wisselen van datacenter een heel stuk lastiger. Als iemand daarna eens hard op je coloc gaat leunen kun je wel effectief van het internet verdwijnen.

    En ik zie in Artikel 2 ook geen ondersteuning voor het geven van bevelen van langere duur. Iemand gebieden om “thuis af te koelen en de rest van de dag niet terug te komen” is er best onder te schuiven… Een gebiedsverbod voor drie maanden is iets anders; maar die zijn gebaseerd op andere wetsartikelen.

  3. Arnoud, goed dat je er aandacht aan besteed. Het is een lastig vraagstuk. Ik denk dat 126ni Sv vooral is geschreven voor het veiligstellen van gegevens zodat die later gevorderd kunnen worden (het staat dan ook in de afdeling ‘vorderen van gegevens’). Het artikel is geschreven voor digitale opsporingsonderzoeken waarbij het bewijsmateriaal (de gegevens op een computer of server) ‘vluchtig’ zijn en de kans bestaat dat die vernietigd zullen worden of verloren gaan. Met het bevriezingsverzoek kan je die veiligstellen. Artikel 126ni Sv toepassen op deze situatie is dus misschien een oprekking van die bevoegdheid en daarom is artikel 2 Politiewet wellicht het betere alternatief. Ik heb daar in dit geval niet direct problemen mee. We gaan in ieder geval allebei de zaak op de voet volgen!

  4. Dank je wel Jan-Jaap! En ja, je hebt gelijk, 126ni past niet helemaal. Maar vind jij het dan beter om een algemeen artikel als 2Pw te gaan oprekken dan een speciale bevoegdheid die net niet helemaal past? Ik vind de situatie hier voor 80% passen bij 126ni, dus dan liever dat een beetje oprekken dan 2Pw tot “bevries alles dat ik aanwijs”.

  5. Tja, zoals ik al zei is het lastig :-). In dit geval was het wel noodzakelijk en ging het om een bepaalde IP-range in een miljoenenfraude-zaak. Het kwam dus niet uit de lucht vallen. Maar ik ben het met je eens dat het ook niet wenselijk dat elke opsporingsambtenaar zo’n vordering op basis van art. 2 Pw kan en de vordering op zijn minst van een officier van justitie moet komen en wellicht protest moet kunnen worden aangetekend bij een rechtbank. In dit geval gebeurde het op vordering van de landelijk coördinerend officier van justitie m.b.t. cybercrime. Dat er geen expliciete bevoegdheid voor bestaat, betekent niet dat het meteen een onrechtmatige daad is. Ik begrijp het knelpunt, maar vraag mij af of er een nieuwe (en wat voor een?) bevoegdheid voor moet komen.. Stof tot nadenken!

  6. Nog een kleine aanvulling op dit prima artikel: een bevel geven waarvoor je geen bevoegdheid hebt is niet alleen een onrechtmatige daad waarvoor degene die het bevel geeft aansprakelijk is (de werkgever heeft draagplicht voor de schade, maar dat is in geval van de politie vaak niet de Staat maar de Politieregio).

    Het is ook een misdrijf. Degene die het pleegt kan er twee jaar voor krijgen, conform art. 365 Sr. En dan kun je er ook nog opdracht toe geven of leiding aan geven. Ik hoop echt dat RIPE daar ook aan denkt, mochten zij in het gelijk worden gesteld.

    (correctie 11:18u; tikfout artikelnummer gecorrigeerd)

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.