Mag Wordfeud eigenlijk wel van Scrabble?

Winkeliers zijn dolblij met Wordfeud. Dankzij de hype rond de letterlegapp vliegt het originele Scrabble over de toonbank, meldde Metro. Of Mattel, de spellenfirma achter Scrabble®, daar ook blij mee is, is niet bekend. Maar stel dat ze dat niet zijn, kunnen ze dan wat doen tegen Wordfeud?

In principe kan er auteursrecht op een spel rusten. Het moet dan gaan om een creatief en origineel uitgewerkt ontwerp, en daarvan zal bij een bordspel al snel sprake zijn. De bordlayout, icoontjes, poppetjes en dergelijke zijn vrijwel altijd creatief lijkt me zo. In het arrest MB/Impag werd dat met zo veel woorden bevestigd. Een abstract spelconcept of idee is niet beschermd, de concrete vormgeving of uitwerking daarvan is dat wel.

Rust er auteursrecht op Scrabble? De bedenker is nog geen 70 jaar overleden, dus dat is goed mogelijk. Het bord is ook een creatief, origineel werk, want dat ontwerpen is zeker niet triviaal. Ook de uitgewerkte spelregels lijken me wel creatief, hoewel je daar goed over kunt twisten: waar ligt de grens tussen het idee “letters leggen” en de spelregels van Scrabble?

De punten die aan de letters worden toegekend, lijken me echter niet creatief. Die punten volgen uit de frequentie waarmee de letters in de Nederlandse taal voorkomen en zijn daarmee vooral een weerslag van feitelijke kennis. Je kunt voor een spelconcept met letters leggen niet anders dan de E maar één punt laten zijn en de Q tien. Net zo voor de woordenlijst: dat is een lijst met zo veel mogelijk Nederlandse woorden, en volgens het Van Dale/Romme-arrest is die niet beschermd.

Leggen we nu de Scrabble- en Wordfeud-borden naast elkaar, dan zie je zeker enige gelijkenis maar ook genoeg verschillen:

scrabble-wordfeud-vergeleken.png

Het voornaamste verschil is dat de vakjes met dubbele of drievoudige letter- of woordwaarde in een ander patroon liggen. Daarmee is de grootste angel vermeden: de layout van het bord is het grootste deel van het creatieve werk Scrabble, en die is hier duidelijk anders. De letters en hun punten zijn hetzelfde, maar dat is onvermijdelijk.

Auteursrechtelijk afwijken is echter niet genoeg. Er is ook nog de slaafse nabootsing, en laat daar nu net door Scrabble over geprocedeerd zijn. In 1960 was de vraag of het gezelschapsspel “Board Script” een nabootsing zijn van Scrabble. Auteursrecht stond hier niet ter discussie: de vraag was of Board Script wel genoeg had gedaan om af te wijken van Scrabble.

De Hoge Raad bevestigde in haar arrest nogmaals dat het onrechtmatig is om andermans spel na te maken, óók als daar geen auteursrechten op rusten. Het criterium daarbij is of je zonder technische of functionele problemen ook een andere vorm of keuze had kunnen maken bij het ontwerp van jouw spel. Je hoeft echter niet op álle punten anders te zijn als dat in theorie had gekund. Genoeg is dat je alles doet dat redelijkerwijs nodig is om af te wijken en aldus verwarring te vermijden.

Bij het Board Script-spel was dat zo. Belangrijk voor dat oordeel was dat de layout van de dubbel- en tripelwaardevakjes anders was. Ook kleur en begeleidende tekst was compleet anders. Bepaalde letters hadden daarnaast een andere waarde. En als laatste had het spel duidelijk een eigen naam die ook in de presentatie naar voren kwam. Vergelijk zelf maar:

scrabble-board-script.png

Met al deze verschillen was er voldoende afstand genomen van Scrabble (hoewel ik persoonlijk de grote S wel dubieus vind). Dat het wellicht niet netjes is om andermans spel na te maken, was volgens de Hoge Raad irrelevant. Concurrentie staat iedereen vrij, juridisch gezien. Sindsdien zijn er een hele batterij Scrabble-imitaties op de markt verschenen, en als daartegen geprocedeerd is dan kan ik het niet vinden.

Een Amerikaanse rechtszaak tegen Scrabulous (een soort-van Wordfeud avant la lettre) werd ingetrokken nadat de laatste het spel op een aantal punten had aangepast.

Wordfeud lijkt me dus zonder meer legaal.

Wie wel moeten uitkijken, zijn al die winkeliers die nu Scrabble gaan verkopen en daarbij de merknamen Wordfeud en Scrabble door elkaar gaan gebruiken. Een tekst als “Scrabble, het offline Wordfeud” is merkenrechtelijk dubieus. Net als al die sites die “online scrabbelen” zeggen om Wordfeud (of kloon daar weer van) aan te prijzen. Met Wordfeud wordfeud je, met Scrabble scrabble je. Pardon, speel je een gezelschapsspel waarbij de deelnemers op een bord woorden moeten vormen van losse letters.

Arnoud

12 reacties

  1. Het is niet echt relevant wanneer de bedenker van het Scrabble spel is overleden (in 1993): volgens het Amerikaans recht loopt het auteursrecht van werken gepubliceerd voor 1963 tot 95 jaar na publicatie (voor Scrabble 1938), mits tijdig verlengt (http://copyright.cornell.edu/resources/publicdomain.cfm). Nederland neemt die termijn volgens de regel van de kortste termijn over zolang die niet langer is dan de Nederlandse termijn (leven + 70 jaar), maar dat is die niet (1993 + 70 > 1938 + 95). Het “mits tijdig verlengt” betekent een ellenlang gezoek in registers in het Amerikaanse Auteursrechtenbureau, en is waarschijnlijk gebeurd.

  2. Aardige analyse Arnoud. Maar: “Je kunt voor een spelconcept met letters leggen niet anders dan de E maar één punt laten zijn en de Q tien.” die stelling gaat wel wat ver. Dat de letterwaarde lager wordt naarmate die letter (in de desbetreffende taal) vaker voorkomt lijkt me juist, maar waarom zou een Q niet 9 punten kunnen hebben in plaats van 10? Of een E 5 punten en een Q 50 punten?

    En verder zou Mattel gewoon meteen Wordfeud moeten overnemen. De bestaande Scrabble app is duur en waardeloos.

  3. @Diederik: Ik denk dat Mattel niet genoeg middelen heeft om zomaar Wordfeud over te nemen. De fysieke spellen industrie is niet één van degenen met idioot veel geld in de reserve.

    Slaafs spellen kopiëren is altijd een dilemma. De recente kwestie tussen Radical Fishing en Ninja Fishing is ook al zo’n voorbeeld. Nu is itereren op een dermate oud spel als Scrabble in mijn ogen weer net wat anders. Maar dat heeft meer te maken met de langdurigheid van auteursrecht. Wordfeud daarentegen is in mijn ogen nog steeds een slaafse kopie. Dingen als de ster in het midden en exact dezelfde letters voor exact dezelfde regels gebruiken wel wat lomp. Het is echt niet moeilijk om het gebruik van een ster in het midden te vermijden en bijvoorbeeld ‘2x’ te gebruiken ipv. de ‘TW’. Als ze pretenderen een ander spel te zijn, doe er dan ook meer moeite voor.

  4. Ik vind het woord “creatief” in dit soort argumentatie erg verwarrend.

    De punten die aan de letters worden toegekend, lijken me echter niet creatief.

    Het idee om uberhaupt verschillende punten aan letters toe te kennen, en het idee dat voor de hoogte van de punten de letterfrequente genomen wordt lijkt me allebei wel degelijk creatief!

    Dit valt echter onder het type creativiteit (inventiviteit, ideeën) dat patenteerbaar had kunnen zijn, maar niet auteursrechtelijk beschermd is.

    Voor zover ik begrijp beschermt de auteurswet de creativiteit die nodig is voor het scheppen van een werk, terwijl de patentwet de creativiteit beschermd die nodig is voor het hebben of krijgen van ideeën. In de blog (en ook in de wet?) wordt “creativiteit” schijnbaar gelijkgesteld met het scheppen van een werk, terwijl het volgens is spraakgebruik vaker wordt gebruikt voor het hebben van nieuwe ideeën.

    Is dit verschil er, of ben ik in verwarring over wat de wet zegt (of wat de betekenis is van creativiteit).

  5. Als ik het goed heb begrepen is de populariteit van het bordspel Scrabble juist enorm gestegen door het Wordfeud computerspel. Is dit niet een prachtig voorbeeld dat imitatie niet altijd leidt tot schade bij de geïmiteerde partij?

    Hoe zit het trouwens merkenrechtelijk als partij A het spel aanbiedt onder de naam “Wordfeud”, en partij B met een link verwijst naar partij A, en het daarbij beschrijft als “Scrabble”? Aannemende dat “Scrabble” een beschermd merk is, valt er dan iets te doen tegen 1 van beide partijen?

  6. B gaat de fout in door een merknaam te gebruiken voor het verkeerde product. Je mag wel zeggen dat Wordfeud een spel is dat op Scrabble lijkt, maar niet een merknaam gebruiken om een ander product in dezelfde categorie aan te prijzen.

    Een horecavoorbeeld: als je in een café een cola vraagt, mag de barman je zowel Pepsi, Coca Cola als supermarkt huismerk voorzetten. Als je om Pepsi vraagt en hij heeft alleen Coca Cola, dan zal hij moeten vragen of Coca Cola ook goed is, voordat hij je dat bocht voorzet.

  7. @Freek:

    Dit valt echter onder het type creativiteit (inventiviteit, ideeën) dat patenteerbaar had kunnen zijn, maar niet auteursrechtelijk beschermd is.
    Spelregels “als zodanig” zijn niet patenteerbaar.

    Voor zover ik begrijp beschermt de auteurswet de creativiteit die nodig is voor het scheppen van een werk, terwijl de patentwet de creativiteit beschermd die nodig is voor het hebben of krijgen van ideeën.

    Patenten zijn niet bedoeld voor de bescherming van abstracte (spel)ideeën, maar voor de bescherming van technische vindingen. Technische aspecten van het scrabblespel zijn het materiaal waarvan het bord en de steentjes zijn gemaakt, de inkt die is gebruikt, etc. Aan die aspecten is uiteraard niets nieuws (laat staan inventiefs) te bekennen, ook niet toen het spel werd “uitgevonden”.

  8. @Freek’s “Het idee om uberhaupt verschillende punten aan letters toe te kennen, en het idee dat voor de hoogte van de punten de letterfrequente genomen wordt lijkt me allebei wel degelijk creatief!”

    Dat is creatief, maar gewoon bedacht door informatietechnische ingenieurs, en niet door Scrabble: je laat de waarde/lengte omgekeerd evenredig zijn met de frequentie. Dat zit in allerlei coderingen, bijvoorbeeld ook in de morse-code (uit 1835, dus honderd jaar voor Scrabble): de veelvoorkomende E is een puntje (“.”), de weinig-voorkomende Q is streepje-streepje-punt-streeje (“–.-“).

    Anderzijds ben ik het eens met @SpacyRicochet en vind ik Wordfeud juist wel heel erg lijken op Scrabble: de ster, de TW-codes, de kleuren, het aantal vakjes, het aantal letters op je plankje, de swap-mogelijkheid. En gezien alle Samsung/Apple/Motorola/…-rechtzaken ben ik eigenlijk verbaasd dat Scrabble Wordfeud niet juridisch aanpakt (maar: IANAL).

  9. Nog een kleine bijkomstigheid is hier nog dat het hier een uit Amerika afkomstig auteursrecht betreft, dat door Nederland erkent wordt (via het Bern-verdrag). Echter, in Amerika is de beschermingsomvang van auteursrechten enigszins anders, en vooral waar het aspecten van industriele ontwerpen betreft (daarom kan Apple bijvoorbeeld bij hun iPad strijd nauwelijks auteursrecht argumenten (maar natuurlijk wel modelrechten overigens) brengen omdat in het oorsprongsland Amerika geen auteursrechten op het iPad design rusten).

  10. Scrabble is zo te zien eigendom van twee bedrijven nu, Hasbro en Mattel (de eerste mag het in de VS verkopen, de tweede in de rest van de wereld). Heeft dat nog invloed op het auteursrecht? Vervalt het auteursrecht dan later (70 jaar na bedrijfsbeëindiging??) En hoe zit het met producten die niet het werk zijn van een persoon, zoals bijv software producten zoals Adobe Photoshop (als je die opstart krijg je een hele trits van namen te zien die allemaal aan onderdelen van het programma hebben zitten sleutelen)?

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.