Blaffen met het databankenrecht

Er zal recent wel een cursus databankenrecht voor juristen zijn gegeven of zo, want ik kreeg het de afgelopen weken opmerkelijk vaak: mensen met blafbrieven van advocaten tot wie zich wendden diverse site-eigenaren wiens gegevens werden overgenomen. Het overnemen van die gegevens zou onrechtmatig zijn (“en mogelijk zelfs strafbaar”) en dit dient onmiddellijk gestaakt te worden. Voorts dienen in het bijzijn van een notaris of forensisch IT-expert alle gegevens onomkeerbaar gewist te worden, plus nog eens enkele duizenden euro’s advocaatkostenvergoeding. In de meeste gevallen zijn die claims aperte onzin, en wel hierom.

Wie substantieel investeert in het opbouwen van een databank, heeft daarop een databankrecht. Dit recht is eind jaren negentig ingevoerd om producenten daarvan te beschermen tegen overname. Op een databank rust namelijk meestal geen auteursrecht, omdat het op een rijtje zetten van feiten niet ‘creatief’ is in de zin van de Auteurswet. Een databank maken kan wel hard werk zijn of veel geld kosten, maar dat zijn auteursrechtelijk geen relevante criteria.

Hard werk of veel geld zijn nadrukkelijk wél de criteria voor het krijgen van een databankrecht. Wie “substantieel investeert” in opbouw of onderhoud van een databank, heeft daar bescherming voor. Wat ‘substantieel” is, staat niet in de wet, maar 1,9 miljoen euro voor de Autotrack-site werd in november 2007 als substantieel aangemerkt.

Er is echter een belangrijke grens. De enige investering die je mag meetellen, is de investering op de databank zelf. Investeringen in een andere activiteit tellen niet mee. Anders gezegd: als je databank een bijproduct is van een andere activiteit, dan is deze niet beschermd. Dat blijkt uit het William Hill-arrest, dat bepaalde dat de lijsten met uitslagen van paardenraces geen beschermde databank waren omdat ze een bijproduct waren van het organiseren van die races. De investeringen waren gericht op dat organiseren, en niet op het maken van de lijstjes als zodanig. En een databankrecht krijg je als beloning voor het bouwen van een databank omdat je de substantiële investering dáárvoor anders niet terug kunt verdienen.

In Nederland komt dat ook gewoon terug in de rechtspraak. Zo weten we uit het Zoekallehuizen-arrest dat databanken van makelaars niet beschermd zijn. Post.nl verloor eind vorig jaar een rechtszaak over het eigendom van de postcodes, hoewel daarbij de rechter nu juist niet inging op het databankrecht. Wél beschermd was Autotrack.nl, maar ik vind het opbouwen van een databank met aangeleverde advertenties wel iets anders dan het naar HTML exporteren van een bestaande databank.

Niet dat zo’n arrest een beetje advocaat hindert bij het sturen van boze brieven zoals in de opening geschetst. Zo blogde ik eerder over de de app Trein en de RTL Gemist applicatie die inbreuk op databankrechten zouden maken, maar dat niet doen. Trein bestaat nog steeds, de Gemist app is vanwege angst voor legale stappen uit de lucht. En per mail heb ik er (binair geteld) nog een kleine hand vol langs zien komen.

Opmerkelijk vaak zie ik het van sportbonden, die het niet leuk vinden dat anderen applicaties gaan bouwen om ‘hun’ wedstrijden en standen in kaart te brengen. Want zij hebben het databankrecht op die uitslagen en wedstrijdschema’s – zeggen ze. Maar wie in William Hill de term ‘paardenrace’ vervangt door ‘voetbal/hockey/korfbal/tenniswedstrijd’, krijgt volgens mij precies te horen waar die bonden aan toe zijn: geen databankrecht natuurlijk.

Ook verbaasde ik me hogelijk (nou ja, eigenlijk niet) dat 9292ov databankrecht claimt op de dienstregeling van het openbaar vervoer. Is het organiseren van busroutes wezenlijk wat anders dan het organiseren van voetbalwedstrijden of paardenraces?

Een buitengewoon ergerlijke ontwikkeling. Juridisch blaffen terwijl je wéét dat er rechtspraak ligt die je standpunt onderuit gaat halen is buitengewoon ongepast. Maar vanwege de hoge kosten die je moet maken om terug te blaffen, komt men er vaak ongestraft mee weg.

Arnoud

24 reacties

  1. Dat 9292OV hoopt dat het recht heeft op de dienstregelingdata kan ik mij voorstellen: het is hun bestaan. Maar dan nog, is de dienstregeling wel van hun? De voetbaluitslagen zijn niet de core-business van voetbalverenigingen en overkoepelende organisaties. Ze doen het er bij. Inderdaad, het is jammer om te zien dat hier sprake is van juridisch dreigen zonder dat er sprake is van een basis. Dat zien we meer tegenwoordig. Ook buiten het databankrecht. Juridische pesterij.

  2. Ik vind het juist wel logisch dat 9292ov zich zou kunnen beroepen op het databankrecht. Het is een apart bedrijf (REISInformatiegroep B.V.) met als doel het verzamelen en doorzoekbaar maken van een databank met reisinformatie. 9292ov organiseert zelf geen busvervoer, dus het is wat dat betreft geen bijvangst.

    Of zie ik iets over het hoofd?

  3. Wel opmerkelijk dat het wel strafbaar is om iemand te beledigen, maar dat het versturen van ongegronde juridische dreigementen gewoon toegestaan is. Dat terwijl de eerste overduidelijk “maar” een mening is en de tweede overduidelijk “real life” consequenties (juridische kosten) kan hebben.

  4. @3. Ik ga er maar even vanuit dat de OV bedrijven wel een databank hebben voor het runnen van hun onderneming. (Zo niet dan wordt er ineens veel duidelijk 😉 ) Die is eenbij produkt en dus niet beschermd. Als een apart bedrijf (REISInformatiegroep B.V.) die gebruikt, zie ik niet hoe die ineens beschermd zou zijn.

    Als ze zelf met veel moeite en investeringen al die gegevens hebben verzameld dan is het een ander verhaal.

    Uit hun jaarverslag haal ik het volgende: “Nieuw Besluit (nummer 695) Wet Personenvervoer 2000 In september 2010 werd de definitieve tekst van het nieuwe Besluit duidelijk. Hierin is vastgelegd dat vervoerders een breder pallet aan openbaar vervoerdata beschikbaar moet stellen aan de markt. Ook real time data en toegankelijkheidsdata zijn toegevoegd in de verplichte beschikbaar stelling. Voor de reizigers en daarom ook voor REISinformatiegroep is dit een belangrijk besluit. Om kwalitatief goede informatieverstrekking aan de reizigers te blijven bieden en daarmee het openbaar vervoer nog beter toegankelijk te maken en te stimuleren, is het namelijk van groot belang dat REISinformatiegroep al deze data krijgt en kan gaan tonen.”

    Ze krijgen blijkbaar de data en tonen die, enige werk wat ze verrichten dat ik me kan voorstellen is dat ze de info van de verschillende OV bedrijven samenvoegen, maar is dat voldoende? Volgens Professor Hugenholz blijkbaar wel, want het jaarverslag gaat als volgt verder:

    “Intellectueel Eigendom In 2010 heeft REISinformatiegroep een ‘legal opinion’ betreffende intellectueel eigendom op laten stellen door Professor Hugenholz van de Universiteit van Amsterdam, de autoriteit op dit gebied. Hij spreekt duidelijk uit dat REISinformatiegroep zich eigenaar enproducent van de 9292 databank mag noemen en dat daarmee de investeringen in de databank beschermd mogen worden.Deze uitspraak is enerzijds belangrijk omdat hiermee duidelijk wordt gesteld dat de database van REISinformatiegroep een waarde mag worden toegekend in het geval deze wordt ingezet voor publieke doeleinden zoals het NDOV. Anderzijds is het belangrijk omdat hiermee zekerheid is afgegeven voor de mogelijkheden om de openbaar vervoerdata breder openbaar beschikbaar te stellen en voorwaarden kan stellen aan het beoogde gebruik van die data. De doelstelling dat de 9292-database dient om reisinformatie aan reizigers te verstrekken kan dus daarmee in licentievoorwaarden worden geborgd.”

    Die twee secties na elkaar in jaarverslag 201 lijken wat merkwaardig. Het enige wat ik kan bedenken is dat Hugenholz van mening is dat het samenvoegen van individuele niet beschermde databases een beschermde database oplevert.

    Als de OV bedrijven echter in standaard format opleveren (zelfs al is dat per maatschappij verschillend) is dat een triviaal te automatiseren probleem. Iemand zou dus die eenmalige ‘investering’ kunnen doen en zelf de databases samenvoegen.

  5. @Elroy: inderdaad mooi. Zo wordt eigenlijk mooi getoond hoe niet-beschermd materiaal toch stiekem beschermd kan worden: laat een derde het beheer van de informatie doen. Maar ik neem een gokje en roep dat de legal opinion waarschijnlijk van voor besluit (nummer 695) Wet Personenvervoer 2000 was, en geen rekening hield met het ‘gratis’ aangeleverd krijgen van materiaal.

    Vraag: wat is de substantiele investering (wat mag je meetellen) bij 9292ov? – kosten van het bij een rapen van de andere -gratis!- databasejes en invoeren/importeren in de eigen database (1 parttimer?) – kosten aan de software van je eigen database, dus mogelijk maken van invoeren/importeren , maar uiteraard ook van zoekbaar maken van ingevoerde data (team van ontwikkelaars) – kosten aan beschermd houden van de database. (zooitje advocaten, maar ook ontwikkelaars) bijvoorbeeld het bijzetten van zogenaamde traps. Bijv. lijn 857 vertrekt om 9:40 van halte centraal. Maar lijn 857 bestaat niet. Dus wie dit heeft, heeft het van ons ‘gepikt’.

    Maar ik denk dat 9292ov wel het recht heeft om regels te stellen (TOS/AV) omtrent toegang tot haar API. (Je mag onze API niet commercieel gebruiken. Je mag onze API niet gebruiken om een eigen DB op te bouwen. Je mag onze API niet aanroepen zonder dat wij toestemming verlenen.) Overtreed je deze regels, dan ben je -hoogstwaarschijnlijk- nog wel aan te spreken, maar niet op databankrecht.

  6. Even een ander “Databank” puntje. Stel, een blog of forum of online spelsite of een social media site bevat een lijst van bezoekers/deelnemers/leden/reaguurders. En iemand is geinteresseerd in het verzamelen van die gegevens en gaat dan steeds de betreffende site “webcrawlen” om die gegevens te verzamelen en in een database te plaatsen. Mag dat? En waar liggen de rechten dan?

    Laten we dit blog eens als voorbeeld nemen. Arnoud doet veel moeite om posts te schrijven en veel van ons reageren. Vervolgens komt iemand met een geautomatiseerd script, leest uit wie er reageren en hoe vaak, plus hoeveel woorden iedere post bevat en misschien nog wat extra data. Mag mag die persoon dan vervolgens doen met die gegevens? En omdat die persoon hier bewust een database van heeft gemaakt en moeite heeft gestoken in het verzamelen ervan, liggen de database rechten bij deze persoon?

  7. @4 Het is misschien niet strafbaar om onterecht te blaffen, en dat zou ook niet moeten. Als dat zo was zou iedereen die een rechtzaak begint en verliest ineens strafbaar zijn. Maar je bent wel aansprakelijk voor de gemaakte kosten t.b.v. de verdediging van de afgeblafte als die het op een procedure aan laat komen. Misschien moet je als je een overuidelijk onterechte blafbrief kruijgt maar een snaar een echt dure advocaat stappen en samen gaan kijken hoe je er zo veel mogelijk proceskosten uit kunt slepen.Misschien niet helemaal ethisch maar mogelijk wel effectief.

  8. Werkelijke kosten krijg je alleen als het een zaak inzake auteursrecht is toch? In alle andere gevallen moet je het met een forfaitaire vergoeding doen.

    Is databank recht gelijk gesteld met auteursrecht zaken?

    Of ben ik nu helemaal abuis?

  9. @Elroy: Het is niet alleen auteursrechten, maar intellectueel eigendom (IE) waarbij volledige proceskosten kunnen worden toegekend. Maar dan ook weer niet alle IE zaken. Want portretrecht weer bijvoorbeeld niet. De precieze grens ken ik ook niet.

  10. @Richard, het gaat er niet om dat Arnoud bescherming geniet, maar die persoon die de database opbouwt op basis van de site van Arnoud. Mooi voorbeeld: zou Google bescherming krijgen van het databankrecht? Want daarmee bieden ze natuurlijk veel diensten aan. (Okay, Google is USA en het databankrecht is Europees, dus nee. Ilse.nl dan?)

  11. Het lijkt erop dat het in Duitsland makkelijker is om met een negativer Feststellungsklage terug te blaffen. Als ik het goed begrijp is dat vergelijkbaar met onze “verklaring voor recht”. Blijkbaar wegen de kosten op tegen de baten, en de tegenpartij is degene die het bewijs moet leveren.

    Van de andere kant hebben de “blaffers” het in Duitsland ook makkelijker. Bij het versturen van een Abmahnung (soort ingebrekestelling) moet de ontvanger daarvoor de advocaat betalen (als die terecht is tenminste). Ik weet niet of dat nou zo handig is. Er wordt gesuggereerd dat de muziekindustrie in Duitsland hierdoor meer geld verdient aan illegale downloads dan met legale downloads.

  12. Ter toevoeging: 9292 rijdt zelf geen bussen en treinen. Je kunt je dus afvragen of de databank die zij hebben ontwikkeld een bijproduct is van 9292. Wel mag je concluderen dat op de data die ze ontvangen van de vervoerders, geen databankrecht zit.

    Bij 9292 zit echter wel een behoorlijk aantal mensen dag in dag uit fouten in de dienstregeling te herstellen en actuele data (bv uitgevallen treinen, dienstregelingen die op oudjaarsavond vroeger aflopen) handmatig te herstellen omdat in de data die binnenkomt in veel gevallen geen actuele data kent. De heersende gedachte dat ze gewoon data zonder noemenswaardige inspanning verzamelen en verwerken is dus onjuist; 9292 investeert alleen al in salarissen aanzienlijk om de de juistheid van de data te vergroten.

    Of de inspanning genoeg is om databankrecht te laten gelden kan ik niet beoordelen.

  13. “9292 is een samenwerkingsverband van alle openbaar vervoerbedrijven in Nederland, verenigd in drie takken: NS, streekvervoer en stadsvervoer. Zij zijn aandeelhouders van REISinformatiegroep bv, waar 9292 een merknaam van is.” [1]

    Je zou dus kunnen beargumenteren dat 9292ov gewoon een uitvloeisel is van de vervoerders, zij het samengevoegd.

    [1] http://www.9292ov.nl/9292ov105.asp

  14. @14 Ook bij die (naar ik aanneem hypothetische) persoon zal de vraag moeten zijn of er sprake is van een ‘substantiële investering’. Het schrijven van een crawlertje is dat zeker niet, dus zou die moeten liggen in de analyse. Lijkt me moeilijk, maar ik kan me voorstellen dat het soms wel geldt.

  15. Off Topic, maar ik kan het niet laten. Elroy citeert in #5 het jaarverslag van de REISInformatiegroep

    een breder pallet aan openbaar vervoerdata
    Ervan uitgaande dat Elroy netjes digitaal geknipt en geplakt heeft: Ik wist niet dat openbaarvervoerdata tegenwoordig zo zwaar was dat het op een pallet vervoerd moet worden. Nederlands is moeilijk, maar in professionele publicaties verwacht je professionele spelling. Dit verklaart natuurlijk wel de substantiële investering: een pallet met harddisks kost denk ik wel een ton.

  16. Hier dan spuit elf: Ik heb ook gelezen dat, oa op basis van Hugenholtz’ rapport, er databankbescherming onder deze wet aan de verzamelde databank van RiG (ReisinformatieGroep 9292) wordt toegekend. Op zich niet onlogisch, maar wat ik me danafvraag: waarom geldt dit niet voor de individuele vervoerders? Bij NS als (overheidsgerelateerde) vervoerder met alleen het spoor als modaliteit kun je het zien als ‘bijvangst’ van hun dagelijkse werkzaamheden (er zijn parallellen te maken met zaken British Horseracing, Travelport/IATA en Ryanair/Wegolo). Andere vervoerders, met name die bedrijven die multimodaal werken, hebben hier nog wel serieus meer werk aan kan ik me zo voorstellen. Bovendien worden er niet alleen dienstregelingen gevoerd (alleen het “dienstregelingenboekje” van een jaar was kinderspel geweest) maar is er veel meer informatie mee gemoeid, zoals omleidinginformatie, prestatiecijfers en daadwerkelijke (rij-)tijden en dergelijke.

    In Besluit Personenvervoer 2000 (aanvulling op de Wet Personenvervoer 2000) staat dat vervoerders data moeten leveren (‘om niet’) “ten behoeve van het voeden en/of actualiseren van een reisinformatiesysteem”. De verwerkingen daarvan in een centrale databank kan, gezien investering en organisatie en doel, voor RiG dus zeker tot databankbescherming leiden. Echter, dit gaat (dus?) om tenminste vluchtige data en om dienstregelingen. Integrale performancecijfers bij een vervoerder (zoals daadwerkelijke tijden, actuele reisinformatie, die vervoerders zelf verzorgen) komen dan toch zeker ook onder databankbescherming?

  17. De “substantiële investering” van 9292ov zit ‘m volgens mij niet zozeer in het verzamelen van de data, maar in hetgeen er vervolgens mee wordt gedaan: het goed plannen van een reis is een niet-triviaal probleem, dus ik zou me goed kunnen voorstellen dat de geplande reis wél beschermd is.

  18. @21: De geplande reis zelf eindigt niet in de oorspronkelijk beschermde databank maar is een output van het geleverde platform. De bescherming obv databankenwet zit op de bron die de functionaliteit voedt. Die reis kun je overigens ook plannen bij vervoerders zelf en sommigen van hen geven ook een overstijgend beeld, bv inclusief de reismogelijkheden van anderen. De substantiële investering komt volgens het rapport als ik het me goed herinner hieruit voort, namelijk dat 9292OV slechts één activiteit heeft en een totaal kostenplaatje van X miljoen daarvoor in de boeken heeft staan.

  19. @22: Dat klopt, maar het is voor de eindgebruiker onmogelijk om de achterliggende databank direct aan te spreken. Dat betekent dus dat er voor de eindgebruiker geen onderscheid is tussen een database waar alle mogelijke reizen al instaan en een live gegenereerde vorm. Maargoed, ik ben niet juridisch onderlegd – het is meer dat ik het niet onlogisch zou vinden als een dergelijke ‘getransformeerde vorm’ wél beschermd zou worden. Jouw uitleg klinkt in ieder geval ook niet onlogisch.

  20. @Martijn, Dat is ook precies mijn bezwaar. 9292OV staat zich erop voor dat zij de bescherming genieten zonder dat zij al teveel hoeven te doen (verhoudingsgewijs) terwijl de data uniform wordt aangeleverd door de verschillende vervoerbedrijven. Die vervoerbedrijven zélf hebben nogal de nodige investeringen moeten doen -en doen dat doorlopend- voor ontwikkeling en opslag van die data. Er komt slechts een deel bij Reisinformatiegroep terecht die voor de reiziger interessant is. Het geheel dat bij de vervoerder ligt vergt zeker een forse investering en is een kerntaak in die zin, dat het om operationele (stuur) informatie gaat. Ik zou verwachten dat juist daarop in die zin dan (tenminste ‘ook’) databankbescherming zou zitten.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.