Wat zijn wij eigenlijk als site-beheerders?

dijk-ea-van-vereniging-en-stichting.pngEen lezer vroeg me:

Al een jaar of wat beheer ik met een aantal vrienden een forum. Gewoon voor de lol, we verdienen er niets aan maar we werken wel samen aan nieuwe features, subforums en leuke acties voor de gebruikers. Maar nu vroeg ik me af, zijn wij nu allemaal aansprakelijk als er iets misgaat en een gebruiker een claim indient? We zijn geen BV of vereniging immers.

Op internet zijn vele groepjes te vinden die samen een activiteit ontplooien, van bouwen aan software tot het beheren van forums, blogs of websites. Zolang het goed gaat is dat prima, maar zodra het fout gaat is de vraag “wie krijgt de claim”. En dat is een lastige wanneer er geen formele structuur is opgetuigd.

Het idee van “als groepje samen iets doen” is natuurlijk al ouder dan het internet, en het verbaast dan ook niet dat de wet hier toch regels voor heeft, met name de constructie van de “informele vereniging“.

Een vereniging is een zelfstandige rechtspersoon. Dat wil zeggen dat de vereniging zaken kan kopen, geld kan ontvangen, claims kan indienen en aangeklaagd kan worden. Het bestuur of de leden zijn zelf niet aansprakelijk, behalve in enkele bijzondere situaties. Wie dus als vereniging een site of forum exploiteert, hoeft niet als privépersoon bang te zijn voor claims. Idem voor de stichting met site of de BV met blog.

Een vereniging wordt officieel opgericht bij de notaris, maar strikt gesproken hóeft dat niet. De wet (art. 2:26 BW) eist alleen een “rechtshandeling”, oftewel een gezamenlijk genomen besluit “wij willen een vereniging zijn”. Dat mag ook in een serie e-mails naar elkaar of op een gezamenlijk ondertekend papiertje uitgewerkt worden zonder dure gang naar de notaris. Maar zelfs zo’n expliciete verklaring hoeft niet: het feit dat je samen (in vereniging, haha) werkt aan je doel kan al genoeg zijn om te spreken van een vereniging.

Wie zonder notariële akte een vereniging opricht, neemt wel meer risico. Want (art. 2:30 BW) de bestuurders zijn dan wél hoofdelijk aansprakelijk voor schulden en claims die tijdens hun bestuursperiode ontstonden (met een paar uitzonderingen en bijzondere regels; zo maakt het uit of jij wist van het besluit dat tot die claim leidde). Je kunt als bestuur je aansprakelijkheid iets indekken door de statuten bij de Kamer van Koophandel in te schrijven. Dan ben je pas persoonlijk aansprakelijk als duidelijk is dat de vereniging zélf de claim niet zal honoreren (hoewel dat geen héle hoge drempel is om te bewijzen).

De enige rechtszaak op internetgebied waarbij deze constructie werd gehanteerd, was die over intellectuele-eigendomsblog Boek 9. Deze site begon als een privé-initiatief maar kwam op zeker moment onder de vleugels van uitgeverij deLex. Na enige onenigheid wilde Boek 9 weer alleen verder, wat tot een rechtszaak leidde.

De Boek 9-redactieleden stelden hierbij onder meer dat zij een informele vereniging waren, met name vanwege de vraag of de later opgerichte stichting wel aan te klagen was. De rechter oordeelde van niet, omdat het enkele samenwerken aan de content van de groepsblog niet genoeg is:

De redactie van Boek9.nl bestond uit een wisselende groep personen en onduidelijk is of alleen de redactieleden of ook anderen tot de groep personen behoorden, die zich bezig hield met de content van Boek9.nl. Er bestonden geen statuten of andere regels, er waren geen regelmatige ledenvergaderingen en er was geen bestuur. De redactie is nooit zelfstandig (los van DeLex) verplichtingen aangegaan.

Wellicht dat men er wél zou kunnen komen als er ook een redactiestatuut of setje huisregels met gepaste en ongepaste content was, en de club af en toe zaken aankocht (naast het hostingcontract) op naam van Boek 9. Oftewel, je moet je wel als vereniging gedragen om je hierop te kunnen beroepen. Zorg dus voor:

  • Duidelijke regels over de onderlinge samenwerking;
  • Een naam waarmee je naar buiten treedt, liefst eentje die wijst op samenwerking (“club”, “netwerk”, “vereniging”)
  • Een vergaderstructuur, minstens ééns per jaar met alle betrokkenen gaan zitten dus
  • Daadwerkelijk dingen kopen of bestellen op naam van de vereniging, het liefst vanaf een eigen bankrekening
  • Als het even kan op enig moment op schrift stellen dát je een vereniging wilt zijn, en dat ook ergens op de site publiceren

Natuurlijk kun je ook de formele route gaan bewandelen. Effectief is het enige verschil de dure notariële akte, en meer zekerheid over de aansprakelijkheid. En écht duur is die akte ook niet: volgens degoedkoopstenotaris.nl kun je al voor 257 euro de oprichting realiseren. Dát lijkt me toch geen onoverkomelijk hoog bedrag voor een club die van plan is langdurig samen te werken en zaken te kopen en verkopen.

Update (12:23) helemaal vergeten, er loopt hoger beroep in de Boek 9-zaak. Woensdag 1 februari is de zitting, wie gaat kijken c.q. twitteren?

Arnoud

17 reacties

  1. ” volgens degoedkoopstenotaris.nl kun je al voor 257 euro de oprichting realiseren. Dát lijkt me toch geen onoverkomelijk hoog bedrag voor een club die van plan is langdurig samen te werken en zaken te kopen en verkopen.” Maar als je die vereniging alleen op wil zetten om induviduele problemen te voorkomen is het misschien weer wel duur. Dat gezamelijk kopen van dingen is dan ook geen doel maar meer een middel geworden. Aan de andere kant kan het voor een community wel leuk zijn om samen t-shirts te laten maken om nieuwe leden of gewoon geld mee binnen te halen.

  2. In aanvulling op wat Arnoud al noemt als vereniging te worden gezien zijn ook van belang statuten (elke vereniging, óók een informele, wordt veronderstelt die te hebben: art. 2:30 lid 1 BW). Neem de statuten op in een onderhandse akte en zorg dat ze voldoen aan art. 2:27 lid 4 BW. Overigens is dit niet verplicht, maar biedt wel extra zekerheid, mondelinge statuten of een paar e-mails over en weer (al hoeven die op zichzelf weer geen statuten in te houden) zijn net zo rechtsgeldig om een vereniging op te richten, maar bieden minder zekerheid.

    De onderhandse akte kun ook nog laten registreren bij de Belastingdienst, als bewijs dat deze op een bepaalde datum tot stand is gekomen, dit is gratis en biedt nog een beetje extra zekerheid. http://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/bldcontentnl/belastingdienst/prive/vermogen/onderhandseakten/registratievanonderhandseakten/

  3. Maar wat als je als “vereniging” geen eigen site host maar alleen gebruik maakt van gratis diensten? Denk aan een gezamelijk WordPress blog of een Google Group. Stel dat ik een Google-groep aanmaak genaamd “Vereniging van CGI liefhebbers”? Wacht even. Doe ik meteen! Hoe zit het met de “Vereniging van CGI liefhebbers“? 🙂

    Goed, een dergelijke groep heeft leden, managers en owners. Owners mogen alles, managers mogen managen en leden mogen doen wat managers en owners hen toelaten te doen.

    Maar is die groep die net 5 minuten oud is al meteen een vereniging? 🙂 Alleen maar omdat het in de naam staat? Kun je wel een vereniging van 1 persoon hebben? 🙂

  4. Nee, een vereniging moet leden (meervoud) hebben, zie art. 2:26 BW. En die moeten dus met elkaar afspreken “ja, wij willen een vereniging vormen”. Een meerzijdige rechtshandeling dus, en het is handig als je kunt bewijzen dat die is gedaan.

    Ook heb je statuten nodig, met onder meer het doel van de vereniging. Die heb jij ook nog niet. Dus nee, je bent er nog niet.

  5. @Wim, lidmaatschap van een vereniging betekent dat je ook enige mate van zeggenschap moet hebben, indien de “owners” alles bepalen, dan zal er in beginsel geen vereniging zijn, tenzij de “owners” enkel het bestuur van de vereniging vormen en door de algemene ledenvergadering worden benoemd en ontslagen. Uitzondering zou nog kunnen zijn, dat alleen de “owners” de leden van de vereniging zijn.

    @Arnoud, de statuten hoeven niet op schrift te zijn gesteld, ze worden enkel door de wet geïmpliceerd aanwezig te zijn, om die reden is er ook zo’n uitgebreide regeling met betrekking tot de vereniging in de wet opgenomen, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de stichting waar veel minder bepaling aan gewijd zijn. Het doel van de vereniging kan daarom ook enkel in het geheugen van het bestuur en/of de leden zijn ‘vastgelegd’.

  6. @5: Pas op met je vereniging Wim, i.t.t. een stichting is de algemene vergadering van leden het hoogste orgaan. Voor je het weet ben je geen lid meer van je ‘eigen’ vereniging.

    Het kan ook anders, zoals ik het eens heb meegemaakt. Leden zeiken bestuur af, bestuur houd het voor gezien en niemand wil ze vervangen. Daar zit je dan met je wettelijk verplichting van een minimaal driekoppig – voorzitter, penningmeester en secretaris – bestuur.

    Een vereniging oprichten klinkt leuk voor het beperken van het risico. Maar als je zelf een beetje de controle wilt houden, kan je dan niet beter een Stichting oprichten?

  7. Goed, groep is nieuw maar stel, er zijn straks een aantal leden bij en ik wijs er 3 aan als manager om de boel te regelen als ik even niet kan. Ik wijs ook nog even een tweede eigenaar aan en in de welkoms-boodschap van de groep leg ik wat eenvoudige regels uit voor de groep. Gewoon, simpel wat men wel en niet mag posten op dit forum.

    Het lijkt mij dat een vereniging kan ontstaan doordat 1 persoon zegt dat hij een vereniging wil oprichten en anderen zeggen “Ja, leuk! Wij doen mee!.” De boel groeit dan en op een gegeven moment is het groepje -volgens mij- wel een vereniging te noemen. Toch?

    Tja, en statuten? Hoe moeilijk moeten die zijn? In dit geval een groep voor liefhebbers van CGI. Moet de welkoms-pagina wel even wat er wordt bedoeld met CGI want anders krijgen we Perl-programmeurs tussen de liefhebbers van computer-gegenereerde plaatjes. 🙂 CGI of CGI, twee verschillende doelgroepen.

    Ik vraag mij af hoe je een algemene ledenvergadering kunt opzetten in een Google groep. Zou in principe niet moeilijk moeten zijn. Gewoon een manier vinden om enquetes te houden en gebruikers de mogelijkheid geven om posts te plaatsen met daarin commentaar op de leiding en zo. Eventueel ergens een groep-chat mee starten en de leden van een groep kunnen “live” meepraten met beslissingen.

    In dat opzicht vraag ik mij af in hoevere Anonimous een vereniging is. 🙂

  8. @Anoniem, dat groepje is gewoon even leuk voor deze discussie. Misschien dat ik in totaal 5 leden krijg of zo. Twee van hen programmeren in Perl, 2 zijn liefhebbers van computer-gegenereerde plaatjes en de 5e ziet een relatie met ex-president Clinton.

  9. Wat nou als je leden over de hele wereld zitten? Een internationale formele vereniging zal al lastig zijn, maar als je nergens ter wereld je vereniging officieel hebt geregistreerd, heb je er dan überhaupt nog iets aan? En hoe staan andere landen hier tegenover? Is een informele vereniging een concept dat ze in het buitenland ook kennen?

  10. Hoe zou het irl zitten als je met een groepje regelmatig voetbalt, en op een dag belandt de bal door een ruit van een omwonende (zonder dat je zelf de bal trapte, of die ene dag zelfs heb meegedaan)? Ben je dan ook hoofdelijk aansprakelijk door die informele vereniging? Ik zou zeggen: ik hoop het niet.

  11. Hmmm … als er niets is vastgelegd en er toch sprake is van een vereniging, wat heeft dat dan nog voor juridische consequenties? Is dat alleen dat je daardoor geacht kan worden bepaalde dingen te hebben gedaan of te doen die in je eentje onwaarschijnlijk zijn of onmogelijk, zoals samenzwering, of meewerken in een criminele organisatie, of het tot grote hoogte voeren van een stuk open source software? Terwijl je daar desondanks alleen hoofdelijk op kunt worden aangesproken? Of kunnen er toch op de een of andere manier collectieve rechten of plichten ontstaan?

    Ik vraag dat omdat ik ooit aan Freeciv heb meegedaan, een stuk open source software met een duidelijke organisatie (wie doet wat, soms wordt dat ook expliciet aangewezen), regels die je als informele statuten zou kunnen zien en die ook gehandhaafd worden (bv. de regel dat alles GPL moet zijn) en bestuursstructuur (er is een soort management dat beslissingen neemt en besprekingen houdt op IRC en een mailing list) maar er wordt niets formeel vastgelegd (geen statuten, officiële benoemingen of verslagen, etc.) en er is geen enkele organisatie die zich ermee gelieerd heeft. Bovendien is het, als er al van een vereniging sprake is, zeker geen vereniging in een bepaald land van de wereld. Is het dan toch mogelijk dat de ontwikkelaars op de een of andere manier als collectief optreden of worden aangesproken?

    Ik noem Freeciv omdat ik dat van dichtbij heb leren kennen, maar dit geldt natuurlijk voor talloze open-source-softwareprojecten.

  12. Het grote voordeel is dat een vereniging rechtspersoon is, oftewel zelf contracten kan aangaan en aansprakelijkheid kan dragen. Je kunt dus als informele club geld in kas opbouwen en dat besteden vanuit de vereniging. Zo hoef je niet elke keer met de pet rond. En als het contract wordt geschonden krijg jij dat niet privé op je bordje.

    De continuïteit van een softwareproject kun je ook goed regelen met een vereniging, als je ervoor zorgt dat die de auteursrechten krijgt op de software. Een lid dat wegvalt, verstoort zo niet je licentiemogelijkheden.

    Dit kan ook werken bij claims vanuit het buitenland. Ook als ze daar de constructie “informele vereniging” niet kennen. Dat gebeurt op zich vaker; als ik een geschil heb met een bedrijfje dat een Engelse Ltd (een bij ons onbekende constructie) of een Amerikaanse 501(3) non-profit is dan klaag ik ze aan in Nederland maar ik noem ze dan “de rechtspersoon naar Engels/Amerikaans recht XYZ”.

    Natuurlijk kan ik ook de privépersoon erachter aanklagen, maar het verweer “ik handelde als bestuurder van XYZ Ltd” zal dan vrijwel altijd die zaak winnen. Net zoals ik zelf vrijwel altijd vanuit ICTRecht BV handel (of vanuit mijn eigen BVtje Ius Mentis).

  13. @14 Dat snap ik, maar mijn vraag is: wat als je het niet geregeld hebt?

    Het geval

    Maar zelfs zo???n expliciete verklaring hoeft niet: het feit dat je samen (in vereniging, haha) werkt aan je doel kan al genoeg zijn om te spreken van een vereniging.

  14. Ik dacht dat je met “als er niets is vastgelegd en er toch sprake is van een vereniging” bedoelde, wat als je een informele vereniging bent zonder expliciete statuten.

    Als je niets regelt en je ook niet handelt alsof je een vereniging bent, dan is iedereen voor zijn eigen daden aansprakelijk. Heel heel soms zou je van groepsaansprakelijkheid (je was erbij dus je bent mede-aansprakelijk) kunnen spreken maar in de praktijk niet.

  15. Dan de grote vraag… Als je iedere vrijdag- en zaterdagavond met steeds dezelfde vrienden gaat stappen en ook steeds van tevoren afspreekt waar je met zijn allen heen gaat en wat we er gaan doen, zijn we dan opeens ook een vereniging? 🙂 Als daarbij ook een website gemaakt wordt waar iedere week de laatste avonturen van het groepje worden geplaatst plus allerlei extra voorzieningen, wordt het dan nog duidelijker een vereniging?

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.