Kun je in Nederland de rechtbank minachten?

contempt.pngEen lezer vroeg me:

In Amerikaanse televisieseries zie je soms dat rechters mensen de cel in gooien vanwege “minachting van de rechtbank”. Soms gaat het dan omdat ze de rechter beledigen, of omdat ze zich niet aan het vonnis houden. Kan dat bij ons ook?

“Minachting van de rechtbank” is net als “je hebt recht op één telefoontje na je arrestatie” zo’n typisch Amerikaans ding dat bij ons niet bestaat maar waarvan iedereen denkt van wel. Te veel rechtbankseries denk ik, in combinatie met dat het volstrekt logisch klinkt. Je moet toch kunnen laten weten dat je gearresteerd bent? En als je tegen een rechter minachtend bent, dan gooit ‘ie je achter de tralies want respect en zo.

De constructie van minachting komt uit het Engelse recht (common law), waar de rechter een veel belangrijker functie heeft (vroeger dan, in ieder geval) dan bij ons. Hij is volstrekt onafhankelijk en hij heeft grote vrijheden bij het voeren van zijn rechtszaken. Onderdeel daarvan is kunnen optreden tegen minachters. Traditioneel is het dan ook mogelijk dat hij eender welke straf oplegt die hem proportioneel voorkomt – met als meest extreme zaak de Beatty Chadwick-zaak, waarin een gedaagde veertien jaar(!!) de cel in ging omdat de rechter vond dat hij 2.5 miljoen moest betalen en hij bleef volhouden dat geld niet te hebben. En let wel: dat was niet een vonnis dat zei “2.5 miljoen of 14 jaar cel” maar een “u minacht het hof dus u gaat de cel in tot u betaalt”.

In Nederland hebben we die constructie niet. Respect spreekt vanzelf, en wanneer mensen een vonnis niet nakomen dan hebben wij een veel effectiever middel: de dwangsom. De winnende partij kan een in het vonnis genoemd bedrag incasseren (als soort van boete) wanneer de verliezer niet doet waartoe hij veroordeeld is. Dat werkt een stuk beter dan “minachten” en mensen in de cel stoppen, want het legt de prikkel waar hij hoort, bij de partijen.

Een dwangsom heeft het nadeel dat ‘ie erg hoog kan oplopen, als het bijvoorbeeld een bedrag per dag of per overtreding is. Daarom willen rechters er nog wel eens een maximum op zetten. Dat wil echter alleen niet zeggen dat als je dat bedrag betaalt, je verder van het vonnis af bent. Je bent en blijft verplicht om te doen wat in het vonnis staat.

Daar kwam Peter R. de Vries in 2010 achter toen hij een uitzendverbod kreeg met een dwangsom van 15.000 euro. Omdat hij het zó belangrijk vond om toch zijn boodschap te brengen, kondigde de misdaadverslaggever aan om ondanks het vonnis uit te gaan zenden. De dwangsom was dan maar de prijs die hij moest betalen. Maar dat viel verkeerd bij de rechtbank toen de geportretteerde snel een nieuw kort geding stond:

Bij het bepalen van de dwangsom is de rechtbank er tot voor kort altijd vanuit gegaan dat de media veroordelende vonnissen nakomen. De dwangsom werd dan ook meer beschouwd als een onderstreping van de veroordeling dan als een prikkel tot nakoming. Inmiddels is gebleken dat er bij deze gedaagden niet zonder meer vanuit kan worden gegaan dat de veroordeling wordt nagekomen.

Men verhoogde die dwangsom meteen naar een half miljoen euro.

In februari vond ik een vonnis waarin de rechtbank IBM er ook zwaar van langs gaf. Een personeelslid was ontslagen, maar ten onrechte, zo bepaalde de rechtbank eerder. Hij moest terug in dienst, op straffe van een dwangsom per dag die opliep tot 50.000 maximaal. Ok, duidelijk, alleen interpreteerde IBM dit als “betaal hem 50.000 euro en we zijn van hem af”. En dát schoot in het verkeerde keelgat:

Door het vonnis niet uit te voeren heeft IBM te kennen gegeven de rechtbank in zeer ernstige mate te minachten, welke attitude een concern als IBM geenszins past.

Ook het “sorry onze stagiair zat niet op te letten”-excuus ging niet op:

De kantonrechter heeft zich er ter terechtzitting van vergewist dat geen sprake was van een verkeerde inschatting van de juridische werkelijkheid op een te laag echelon in het concern van IBM. Met de mededeling dat de hoofddirectie op de hoogte was, moet worden aangenomen dat daar ook de verantwoordelijkheid ligt.

De dwangsom wordt aangepast naar 10.000 euro per dag met een maximum van vijf miljoen euro. Oh en meneer moet nog steeds zijn baan terugkrijgen. (Dat zal een gezellige boel worden daar.)

Arnoud

12 reacties

  1. Ok je kan de rechtbank dus wel minachten in Nederland, maar dat heeft geen juridische gevolgen anders dan een reeds opgelegde dwangsom.

    En blijkbaar hebben we geen recht op één telefoontje, maar waar heb je dan wel recht op? Hoe lang kunnen ze je afzonderen zonder formele beschuldiging?

    Het is opzich al leuk dat de grote meerderheid waarschijnlijk al niet eens het verschil tussen aanhouden en staande houden weet. Altijd leuk om een agent te vragen of hij je aanhoud of staande houd. Staande houden mag alleen met verdachten en is alleen om je identiteit vast te stellen. Voldoende om een bon uit te schrijven dus, dus in het verkeer zal je veruit altijd staande gehouden worden. Maar bij staande houden mag de agent ook echt alleen maar naar identiteitsgegevens vragen en je moet ergens van verdacht zijn. (Als je wil zuigen kan je hem vragen waarvan je verdacht wordt dat hij je staande houdt, maar ik raad het zeker niet aan)

    Uitgebreidere controles vinden dan ook altijd plaats in het bij zijn van een officier van justitie oid of op basis van een apv.

    Maar veel belangrijker, als hij vraagt om in je achterbak te mogen kijken, dan mag (moet zou ik zelf zeggen aangezien hij over de schreef gaat) je dat weigeren. Hij heeft daar op basis van een staande houding niets te zoeken. Hij mag het op basis daarvan niet eens vragen en in een straftrechtelijke zaak lijkt het mij dan ook dat alles wat hij vind onbruikbaar is, want onrechtmatig verkregen. (civiel rechterlijk mag je alles gebruiken heb ik uit Arnoud zijn blogs begrepen)

  2. @3: Waarom niet? Als hij geen bevoegdheid heeft en toch in jouw achterbak wil kijken, dan moet hij daar ook maar de bevoegdheid voor gaan vinden.

    Maar ik heb een vermoeden dat de agent dan toch gewoon overgaat op een aanhouding voor bezit van drugs. Mag hij toch in je achterbak kijken en als het ongefundeerd bleek, beetje papierwerk erbij. En als het geen drugs blijkt te zijn, maar iets anders wat strafbaar is, is het niet onrechtmatig verkregen bewijs (want: aangetroffen tijdens aanhouding).

  3. === Respect spreekt vanzelf, en wanneer mensen een vonnis niet nakomen dan hebben wij een veel effectiever middel: de dwangsom. De winnende partij kan een in het vonnis genoemd bedrag incasseren (als soort van boete) wanneer de verliezer niet doet waartoe hij veroordeeld is. Dat werkt een stuk beter dan ???minachten??? en mensen in de cel stoppen, want het legt de prikkel waar hij hoort, bij de partijen. /===

    Werkt niet altijd. Kale kippen en zo. Vissers/Moszkowicz vs. Kat bijvoorbeeld.

  4. In theorie zou een rechter die zich daadwerkelijk beledigd voelt natuurlijk wel aangifte kunnen doen van belediging, met als gevolg dat er een strafrechtelijke vervolging plaats kan vinden in een dergelijk geval.

    Dit is natuurlijk niet dezelfde procedure als het ‘contempt of court’, waar dezelfde rechter dat kan beslissen, maar het is dus niet zo dat de rechter helemaal geen middelen tot zijn beschikking heeft wanneer hij wordt beledigd.

    In de praktijk zal dit overigens vrijwel nooit voorkomen, rechters kunnen over het algemeen prima omgaan met vervelende mensen in de rechtszaal, of dat nu advocaten of cliënten zijn.

  5. Inderdaad, Thom. Maar specifiek voor het soort contempt waar die twee vonnissen over gingen, is er geen middel voor de rechter zelf. Als de gedaagde zijn vonnis negeert en de eiser komt geen dwangsommen opeisen of executiegeschil starten of zo, dan zal de rechter dat moeten toezien. Hij kan niet zelf besluiten dat dwangsommen verbeurd zijn, lijfsdwang opleggen of een deurwaarder langssturen als de eisende partij dat verzaakt.

  6. ben in bezit van beschikking rechtbank dordrecht 22-03-2012 ex vrouw is veroordeeld tot betaling en het huis vrij opteleveren zodat ik het moet verkopen in samenspraak makelaar huurpenningen moeten door exvrouw aan mij voor 50% betaald worden .wat doet ex vrouw lacht rechter uit en laat niets meer van zich horen.heeft haar fam in huis gezet en mij met dood bedreigd niet voor 1 keer ,wat kan de rechter of advocaat nu nog meer gaan doen????

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.