Mag ik IKEA-accessoires printen?

ikeashop.jpgEen lezer wees me op de Shapeways shop IKEAshop waar je 3D geprinte onderdelen van de bekende blauwgele Zweedse meubelhandel kon betrekken. Het gaat zo te zien om kleine dopjes en piefjes die je er altijd bij krijgt en die lastig te vervangen zijn. Typisch dus iets waar je 3D printen voor inzet: download even het juiste CAD model en printen maar. En er zijn meer sites: op Thingiverse vind ik naast vervangende onderdelen ook aanvullende onderdelen, zoals een haakje om de bestekbakken op te hangen of een knikkergeleiderail voor de Malm-kast. Mag dat allemaal zo?

Het eerste wat in me opkomt is het merk IKEA dat hierbij gebruikt wordt. Het is toegestaan om aan te geven dat je product ergens compatible mee is, bijvoorbeeld dat de Lack-tafel prima een 19″-server kan dragen. De merkenwet kent een uitzondering voor het aangeven van de bestemming of het doel van de waar, dat mag altijd, mits je het maar eerlijk doet.

De Thingiverse voorbeelden zien er prima uit, en ook de LackRack geeft voor mij geen problemen. Maar de IkeaShop vind ik iets lastiger: nergens staat wie deze opereert of wat de relatie tot Ikea is. Door dat in het midden te laten, wordt stilzwijgend de indruk gewekt dat de shop van Ikea zelf is. Daar kan het bedrijf dus een juridisch punt van maken. Hoewel daar meteen tegenover staat dat de huisstijl compleet anders is en de strekking wel duidelijk is: aanbieden van reserveonderdelen door een enthousiaste klant.

Waar het gaat om reserveonderdelen printen, kun je ook nog te maken krijgen met het auteursrecht of modelrecht van Ikea op die onderdelen. Bij de getoonde onderdelen lijkt me dat sterk, dat gaat puur om functionele dingetjes en daar kan ik me auteursrecht moeilijk bij voorstellen. Ook modelrecht speelt volgens mij niet; ik zie geen enkele vorm van design daar.

Letterlijk een kopie van de Billy als 3D object aanbieden is wel een probleem. Daar zie ik wel auteursrecht op zitten, en dan is het aanbieden van een 3D CAD bestand een vorm van verveelvoudiging in gewijzigde vorm. Dat mag niet.

Het printen wel, voor eigen gebruik, want dát is ook toegestaan uit illegale bron. Nou ja, totdat het Europese Hof daar een ei over gelegd heeft in ieder geval. En of je dat moet willen is vers 2, want volgens mij is het printen van een dergelijke grote kast aan materiaal duurder dan het origineel. Maar goed, proof of concept zullen we maar zeggen.

Arnoud

9 reacties

  1. @Arnoud, wat kan is een displacement map toepassen als texture van het model. Dan krijg je de ribbeltjes van de houtnerf in het witte plastic. Het voelt dan wat houteriger aan. Alleen nog de kleur aanpassen. En 3D kleurenprints zullen er vroeg of laat ook wel aankomen. Wit plastic mengen met bepaalde pigmenten en poef! Houtkleurige pluggen. Maar volgens mij is een dergelijke kleurenprint nu nog niet mogelijk.

  2. Ik begrijp iets niet. Ik snap dat het namaken van een Billy auteursrechteninbreuk is. En dat iets dat je zelf hebt bedacht en samenwerkt met Ikea dat niet is. Ook iets dat beter is dan van Ikea zelf, heb je nog steeds zelf bedacht (inspired-by is niet verboden).

    Maar die functionele dingetjes zijn wel degelijk ontworpen. Goed industrieel ontwerp is hard denkwerk, waarvan het resultaat zó simpel is dat je zou willen dat je het zelf bedacht had. Met name voor clipjes, hangertjes en in het oog springende zaken geldt dat er niet één manier was om het te ontwerpen. Er is overwogen hoe zo iets functioneel is, waar versterkingen moeten zitten, met welke materialen en methoden het geproduceerd kan worden en hoe het in de Ikea-stijl past. Die dingetjes zijn echt wel de uitkomst van een creatief proces. Waarom mag je die namaken en een boekenkast niet?

  3. De auteurswet maakt onderscheid tussen creatief nadenken (inspiratie) en hard zwoegen (perspiratie). Het laatste komt per definitie niet voor auteursrecht in aanmerking, hoe hard je ook gezwoegd hebt. Het moet creatief zijn én je moet het aan het werk terugzien. Jaren brainstormen en uitkomen bij “een koelkast moet écht wit” levert je geen rechten op. Maar in drie seconden een heel bizar patroon op de koelkast, zonder enig nut of doel, is wél beschermd.

    Functioneel ontwerp is dus heel moeilijk te beschermen als je er geen tierlantijntjes aan toevoegt. Heel misschien als je het binnen een herkenbare kale, zakelijke stijl doet (denk Rietveld) en die stijl an sich ergens creatieve elementen heeft.

  4. Waar het gaat om reserveonderdelen printen, kun je ook nog te maken krijgen met het auteursrecht of modelrecht van Ikea op die onderdelen. Bij de getoonde onderdelen lijkt me dat sterk, dat gaat puur om functionele dingetjes en daar kan ik me auteursrecht moeilijk bij voorstellen.

    En stel dat dat nou wel zo zou zijn? Stel dat er een of ander motiefje op de moertjes zou zitten wat wel auteursrechtelijk beschermd is, en wat 1 op 1 over genomen wordt in het 3d bestand.

    Ook dan mag je die denk ik nog gewoon vermenigvuldigen omdat het duidelijk onderdeel is van een groter geheel (fair use?).

    . En of je dat moet willen is vers 2, want volgens mij is het printen van een dergelijke grote kast aan materiaal duurder dan het origineel.

    Er is niets zo frustrerend als een random tafeltje kopen + sjouwen + vervoeren + in elkaar zetten, om er dan achter te komen dat je 1 boutje mist (Youp van ’t Hek & stapelbed comes to mind). Dan kan je wel weer gaan bellen, en dan sturen ze de missende boutjes er ook wel achteraan, maar dat is een iteratief proces wat per iteratie enkele weken in beslag kan nemen.

    Zelfs al kost het dan misschien iets meer, het scheelt een hoop frustratie als je niet constant Ikea moet bellen.

  5. @ Freeaqingme:

    Er is niets zo frustrerend als een random tafeltje kopen + sjouwen + vervoeren + in elkaar zetten, om er dan achter te komen dat je 1 boutje mist (Youp van ‘t Hek & stapelbed comes to mind). Dan kan je wel weer gaan bellen, en dan sturen ze de missende boutjes er ook wel achteraan, maar dat is een iteratief proces wat per iteratie enkele weken in beslag kan nemen.

    In het geval zoals jij het beschrijft zou je alleen dat ene boutje hoeven te printen terwijl het in het voorbeeld van Arnoud wordt gesproken over de gehele kast printen.

    En volgens mij is alles aan de kleine onderdelen van ikea technisch functioneel en daardoor niet vatbaar voor auteursrecht.

    Fair use iets iets Amerikaans en heb je niet in het Nederlandse/Europese autersrecht, al is men hier wel over na aan het denken in Nederland.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.