Geen uitspraak over IP-bevriesbevel, dat schiet niet op natuurlijk

Grmbl. Weet u nog, die zaak uit 2011 waarin IP-beheersclub RIPE een rechtszaak begon tegen het OM vanwege een IP-adresbevriesbevel? Het vonnis is er, maar wat een teleurstelling: géén inhoudelijke uitspraak of het mag maar een afwijzing op de formele grond dat RIPE “onvoldoende belang” heeft bij de ingestelde eis.

In 2011 werd RIPE bevolen een aantal IP-adressen te “bevriezen”, omdat deze gebruikt zouden worden bij een crimineel botnet. Klinkt nobel, alleen: waar staat in het wetboek dat de politie zo’n bevel mag geven? Een specifiek artikel dat hierover gaat, is er niet, dus de byte_fightende officier van Justitie gooide het op artikel 2 Politiewet. Dit artikel omschrijft in algemene bewoordingen de taak van de politie: zorgen voor de daadwerkelijke handhaving van de rechtsorde.

Ja, dat is heel generiek en het was dan ook terecht dat RIPE zich afvroeg of daarmee wel een rechtsgeldig bevel gegeven kan worden om IP-adressen te blokkeren. We hebben immers voor iets andere categorieën van data bevriezen hele specifieke regelingen (artikel 126ni Strafvordering en nog een paar). En zo’n specifieke regeling is belangrijk, omdat de politie (waar het gaat om grondrechten) alléén dingen mag bevelen met zo’n specifieke regeling. Dus hoezo kan het dan juist voor IP-adressen zonder regeling, gewoon met de kapstok van artikel 2?

De rechtbank wijst de eis af vanwege een formeel argument: je moet als eiser wel “voldoende belang” hebben bij je eis, een theoretisch interessante maar niet direct dringende kwestie is niet genoeg. RIPE had op zeker moment de bevriezing eraf gehaald, en hoewel de officier enige boze piepgeluiden had gemaakt, werd er niet daadwerkelijk vervolgd noch was daar een reële dreiging voor. Zonder zo’n dreiging kun je niet preventief naar de rechter rennen en vragen of deze wil verklaren of de officier je wel mág vervolgen. En omdat er dus geen reële, concrete aanleiding (meer) is dat de officier iets gaat doen dat hij misschien niet mag, wil de rechter niet nader ingaan op de vragen van RIPE.

Buitengewoon frustrerend dit. En nee, het betekent niet dat de officier dit soort bevelen dus wél mag geven (of dat het niet mag) maar alleen dat de rechtbank het een té theoretisch verhaal vindt. De volgende keer moet RIPE dus bij de eerste wapper met zo’n bevel de agent in kwestie de deur wijzen, hopen dat de officier dan concreet gaat dreigen met dwangmiddelen en dán snel opnieuw de procedure opstarten.

Arnoud

20 reacties

  1. Andere partijen, laat ik niet in een flamewar starten, lopen de deur bij de(ze) rechtbank plat. Wil een organisatie, (inter)nationaal van groot belang, duidelijkheid scheppen voor toekomstige bedrijfsvoering, geven ze niet prijs.

    En het gaat eigenlijk niet eens om toekomstige bedrijfsvoering. Je moet je toch af mogen vragen of de overheid niet iets onrechtmatigs heeft gedaan, dat initiële verzoek?

  2. In een obiter dictum laat de rechtbank echter weten dat als RIPE NCC wel ontvankelijk zou zijn geweest, de vordering zou zijn afgewezen: “Zelfs als daarover anders zou moeten worden geoordeeld, kan dit RIPE niet baten omdat in het licht van het in de vorige paragraaf overwogene niet kan worden volgehouden dat de gestelde dreiging onrechtmatig handelen van de Staat opleverde.”.

    Zie ISPam.

    1. Ik heb de zaak zelf niet gelezen. Nu weet ik niet of de dreiging de hoofdzaak was, of dat de vraagtekens bij het verzoek op zich, van gelijke waarde waren. Arnoud gaat in dit artikel op het laatste in, dus blijkbaar speelde het laatste wel een rol.

      Niet alleen de dreiging zou vreemd zijn en beoordeeld moeten worden (als daar genoeg bewijs van is). Het verzoek op zich zou, zoals Arnoud aangeeft, ook beoordeeld moeten worden.

  3. Vooropgesteld dat ik als juridische leek er waarschijnlijk een mening op na houd die relatief ongeïnformeerd is, vind ik dit toch wel een zeer merkwaardige uitspraak. Tevens bied ik op voorhand mijn excuses aan voor mijn spelfouten. Dyslexia is no fun for me either.

    Hoewel ik het argument van voldoende belang op zichzelf nog wel kan volgens, snap ik niet hoe de rechter hier zo eenzijdig heeft kunnen bepalen dat RIPE in dit geval niet voldoende belang heeft bij een uitspraak.

    Volgens de rechter heeft justitie haar dreigementen niet doorgezet en daarom trekt de rechter de conclusie dat de dreigementen niet reëel waren? Even los van het juridische (on)juistheid daarvan, vind ik dat toch weel een zeer vreemde logica. Is een afperser dan geen afperser meer als hij niet je ramen in komt slaan na daarmee gedreigd te hebben? Met andere woorden, is de bedreiging van Justitie om de administratie van RIPE te confisqueren geen bedreiging (en ontoelaatbaar machtsvertoon) omdat Justitie die bedreiging niet heeft waargemaakt.

    Ik heb vooral het gevoel dat de rechter hier zijn vingers niet aan wilde branden en dus maar naar een gekunstelde uitweg heeft gezocht. Dat is mijns inziens echter wel een zeer kwalijke zaak, want het leidt er nu toe dat Justitie dus straffeloos haar boekje te buiten kon gaan. Nog even los van de precedent die dit schept (niet als uitspraak, maar in de zin van straffeloosheid), vraag ik mij ook het volgende af. Wanneer de rechter hier geen uitspraak over wil doen, wie er dan moet gaan bepalen of onze overheid zich misdraagt?

    Ik dacht altijd dat het een rechter was die dat bepaalt. Ik krijg de indruk dat het steeds vaker voor komt dat rechters niet thuis geven wanneer het op het beoordelen van de overheid aan komt. Misschien is dit een onjuiste indruk. Misschien is het omdat informatie vandaag de dag veel toegankelijker is dan in het verleden. Ook zal ketelmuziek in de media zeker niet in positieve zin tot mijn beeldvorming bijdragen. Ik kan me echter toch moeilijk onttrekken aan de indruk dat de scheiding tussen de politieke en de rechterlijke macht in toenemende mate een farce aan het worden is.

    Indien het altijd al zo is geweest dat rechters zo terughoudend zijn wanneer het om veroordeling van het gedrag van de overheid gaat, dan is het vrij triest gesteld met de fundamenten van onze rechtstaat lijkt me zo. Misschien wordt het toch eens tijd om rechters en hun relaties beter onder de loep te nemen en er niet op voorhand van uit te gaan dat ze onafhankelijk zullen zijn.

    Er zullen ongetwijfeld veel mensen in het juridisch vakgebied zijn die mijn gedachtegang onjuist zullen vinden. Die mensen zou ik echter op het hart willen drukken dat ik nog relatief veel vertrouwen heb in onze rechtstaat. Dit in tegenstelling tot veel Nederlanders die hun vertrouwen in onze rechtstaat (al dan niet terecht) al lang verloren hebben. Voor hen is onze rechtstaat niet meer dan een stelsel van met geweld afgedwongen regels gemaakt door lieden die de rest als vee beschouwen. Nou kan een samenleving nog lang door denderen wanneer veel mensen er niet meer in geloven, maar op langere termijn is een wijdverspreid wantrouwen desastreus voor een samenleving. Dat baart mij serieus zorgen.

    Ik ben er van overtuigd dat dit vonnis (al dan niet terecht) bij veel mensen alleen maar bij zal dragen tot de indruk dat overheid straffeloos kan doen en laten wat het wil, als zelfs een rechter geen uitspraak wil doen over dreigementen en onjuist gebruik van wetsartikelen. Ik hoop (maar betwijfel) dat deze rechter goed nagedacht heeft over de maatschappelijke gevolgens van zijn vonnis.

      1. @Patrick: Jouw reactie is te kort, ongenuanceerd en ongefundeerd. Rechters worden inderdaad betaald door de overheid, maar aangesteld door de Hoge Raad – ook rechters dus. Deze Hoge Raad wordt samengesteld door onder andere de Tweede Kamer, dat wel, maar een rechter in de Hoge Raad wordt voor het leven benoemd. Daarnaast wordt er wettelijk een salaris voor alle rechters vastgelegd. Hier kan niet per individu van worden afgeweken. Er zijn dus meer dan genoeg waarborgen voor onafhankelijke rechters, ook jegens de overheid. Juist bij het maken van dit systeem is de Trias Politica, de machtenscheiding tussen wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht uitstekend in acht genomen.

          1. @Patrick: Ook deze reactie is te kort, ongefundeerd en ongenuanceerd. Ten eerste is “overheid” een te breed begrip om het in zo’n reactie te gebruiken, ten tweede gebruik je een onjuist causaal verband: dat er een aantal jaren gedoe was over bijbaantjes van rechters hoeft helemaal niet te betekenen dat de scheiding der machten niet ver genoeg gaat. Ik zie nog steeds geen onderbouwing van je stelling.

            Hoe zie jij dan de ideale machtenscheiding? Beter dan hier kan je het mijns inziens niet krijgen.

            1. @Daniël

              Niet dat ik het Patrick eens ben, maar ik ben het toch ook niet met jou eens dat een aanstelling (door de Hoge Raad) voor het leven en een vast salaris de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht (genoeg) waarborgen. Uiteraard zorgen deze maatregelen ervoor dat de kans op corrupte rechters aanzienlijk kleiner wordt, maar stellen dat dit voldoende waarborgen zijn voor hun onafhankelijkheid vind ik toch wel erg naïef.

              Rechters zijn net als andere mensen sociale dieren en begeven zich doorgaans in een specifieke subcultuur van onze maatschappij. Uiteraard is het niet zo makkelijk voor politici en machtige zakenmensen om rechter ergens toe te dwingen. Als een rechter wil, kan deze vrijwel onafhankelijk zijn. Daar staat echter tegenover dat in het leven van een rechter vast niet alleen zijn werk van belang zal zijn.

              Gezien het milieu waarin veel rechters zich begeven (althans de paar die ik ken), kan je er vergif op innemen dat er de nodige pogingen gedaan zullen worden om rechters te “masseren”. Als het al niet is door enkel een specifieke kijk op een zaak onder vier ogen te bespreken, dan is het wel met een hint dat een onwenselijk vonnis wel eens een negatieve invloed kan hebben op de (goede) samenwerking tussen partijen. Dit laatste kan ook prima op impliciet gebeuren. In de hogere regionen van de samenleving heeft ieder besluit gevolgen, ook voor rechters. Zelf al heeft dat geen gevolgen voor salaris of aanstelling, toch kan een ongewenst vonnis wel degelijk gevolgen hebben voor een rechter.

              Vergeet daarnaast vooral ook niet dat het in onze menselijk natuur zit om meer sympathie te hebben voor de meningen van mensen waarmee we een band hebben, dan met vreemden. Alleen al dat gegeven, in combinatie met wie rechters bevriend zijn, zet de zogenaamde onafhankelijkheid in een dubieus daglicht.

              Uiteraard betekend dit niet dat rechters dus niet onafhankelijk (kunnen) zijn. Stellen dat onafhankelijkheid afdoende gewaarborgd is door een vaste aanstelling en vast salaris lijkt me echter evenzogoed te kort door de bocht gaan.

              Overigens kan het onder de loep nemen van rechters net zo goed een averechts effect hebben, waarin de rechters zich niet meer vrij voelen onafhankelijk te handelen. Bijvoorbeeld uit angst voor media-aandacht. Toch lijkt me de huidige handel en wandel van een aantal rechters in Nederland zeker de moeite van wat onderzoek waard.

              1. @elmo2you Ja, ik denk wel dat je gelijk hebt. Maar dit ligt niet aan het systeem; in ieder geval, het lijkt me heel erg moeilijk om via het systeem waarborgen in te bouwen die dit voorkomen. De reactie van Patrick was niet van hoog niveau, hij roept maar wat zonder echte onderbouwing. Hij veronderstelt verband tussen het salaris van de rechter en het ontbreken van de onafhankelijkheid van de rechter, terwijl dit wel heel kort door de bocht is.

            2. Bij door Europese rechters te gebruiken in zaken waarin een nationale overheid een partij is. Dus civiele zaken of zaken waarbij alleen een lagere overheid bij betrokken is kunnen prima door een Nederlandse rechter gedaan worden. Bij strafzaken of andere zaken waarbij de nationale overheid betrokken is is de rechter een Belg betaald en aangesteld door de EU. Net zoals bij voetbal, als 2 landen tegen elkaar uitkomen komt de scheidsrechter uit een derde land.

              Een andere optie zou zijn om rechter ipv een prestigieus beroep om te vormen in een strafmaatregel voor juisten. Als een advocaat de regels van de orde overtreed moet hij gedurende een bepaalde tijd rechter worden. Enige probleem: zijn er genoeg stoute juristen?

  4. Het ligt nog wel wat genuanceerder dan hoe je het hier plaatst. Het bevel was “voer deze uitspraak van de VS rechter ook hier in NL uit”, niet een random “blokkeer deze adressen”. Daar komt vervolgens bij dat het “blokkeren” alleen maar betekent “geef niet opnieuw uit”: het was geen methode om de servers offline te halen, het was een methode om te voorkomen dat er nieuwe servers met datzelfde IP zouden komen. Je zou op dezelfde manier kunnen proberen te voorkomen dat het telefoonnummer van een grote heler opnieuw gebruikt wordt.

    1. Klopt, het was gebaseerd op een rechtshulpverzoek. Echter, ik vind niet dat dat mee moet wegen bij de vraag of het bevel rechtmatig is. Buitenlandse overheden kunnen wel van alles vragen in een rechtshulpverzoek. Hoe dan ook moet het bevel naar Nederlands recht te rechtvaardigen zijn en wel alsof de Nederlandse Justitie zélf bedacht had dat dit bevel er moest komen.

      1. Als de Nederlandse rechter nu eens vindt dat een Duitse universiteit de wet overtreed en opdracht geeft aan Ripe om het IP-blok uit de Routing Database te halen zodat die Duitse universiteit niet meer bereikbaar zou zijn, zou dit niet een enorme rel veroorzaken? Ik denk dat zo’n “opdracht onder Nederlands recht” verstrekkende internationale gevolgen heeft. Ripe administreert voor heel europa rusland en het midden oosten…… Het lijkt me dus enorm kwalijk dat zoiets zomaar even door justitie nl gevorderd zou kunnen worden. zie http://www.ripe.net/internet-coordination/news/the-ripe-nccs-case-against-the-state-of-the-netherlands-dismissed-full-verdict daar lees je dus ook precies wat RIPE doet en verantwoordelijkheid voor draagt.

  5. Heeft RIPE er geen gerechtvaardigd belang bij een eventuele schadeclaim van degene wiens IP-adressen geblokkeerd zouden moeten worden af te wenden door te laten toetsen of het bevel wel rechtmatig was?

      1. De argumentatie van rechter is hier dus: pas als de directeur in de cel zit en de registratieserver inbeslaggenomen is, of de officier daartoe had gedreigd, mag je bij mij aankloppen. Ik snap best dat RIPE dat risico niet wil nemen.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.