Wanneer is overnemen plagiaat?

twee-boekenIs het heruitgeven van een bewerking van een studieboek met alleen je eigen naam erop een vorm van plagiaat? Nee, oordeelde het College van Bestuur van de Universiteit van Amsterdam in een zaak over een basisboek rechten. Een hoogleraar had een leerboek, samengesteld door zijn voorganger, grotendeels overgenomen, onder een andere titel uitgegeven met alleen zijn eigen naam als auteur erop. Dat was “onzorgvuldig handelen” maar geen plagiaat. Of sprake van inbreuk op auteursrechten is, blijft in het midden. En dat is niet zo gek, want plagiaat heeft niets te maken met inbreuk op auteursrechten.

Het ging in deze kwestie over het boek Inleiding in de rechtswetenschap, waarvan twee derde letterlijk, zin voor zin, woord voor woord, terug te vinden is in het eerder verschenen leerboek Recht, een introductie. (Héé, dat boek heb ik ook nog gebruikt toen ik rechten studeerde.) Dat eerdere boek was aan een update toe, en het plan om er een reader van te maken met losse aanvullingen liep een beetje uit de hand, waarop de hoogleraar besloot -na overleg met de uitgever van het oude boek- in eigen beheer het werk als boek uit te geven.

Maar mocht dat wel? Hij meende van wel: de uitgever had in zijn visie toestemming gegeven, zodat hij er vanuit mocht gaan dat hij vrijelijk kon beschikken over de teksten. Maar het College wijst erop dat de man had moeten weten dat de uitgever dat helemaal niet mócht toezeggen. In het contract stond dat alleen al voor hergebruik van onderdelen aparte toestemming nodig was van de auteurs, dus voor integraal hergebruik dan helemaal. Daarmee zou het nieuwe boek best eens inbreuk op de auteursrechten van de oude auteurs kunnen zijn, hoewel de meesten daarvan werknemer zijn bij de UvA en het dus niet gezegd is dat zij nog auteursrechten hébben.

De vraag of iets plagiaat is, staat echter helemaal los van auteursrechten. Je kunt plagiëren zonder auteursrechten te schenden (en andersom). Plagiaat is vooral een wetenschappelijke doodzonde – een handelen in strijd met de mores van de beroepsgroep. (Net zoals er verschil is tussen ‘spam’ in de zin van de netiquette en ongevraagde elektronische communicatie in de zin van de Telecommunicatiewet.)

Volgens NRC heeft de actie geen verdere consequenties, maar wordt wel een goed gesprek ingepland met de hoogleraar. En wat mij betreft mag dat beginnen met de vraag: wat was u dénkende toen u dacht, ik haal al die auteurs eraf? Zó moeilijk voorstelbaar is het toch niet dat die mensen dat niet leuk gaan vinden?

Arnoud

12 reacties

  1. Wat een zaak zeg. Zeker een hoogleraar zou toch moeten weten dat het op zijn minst grof onzorgvuldig is om andermans werk te copy-pasten. Eventueel zou het nog acceptabel kunnen zijn als je slechts werken kopiert en in een reader knikkert (dat is immers het doel van zo’n reader, en die zijn vaak zo specifiek voor het vak van de docent dat ze daarbuiten niet echt zinnig zijn), maar andermans boek copy-pasten is toch wel heel erg. Volgensmij mag de UvA wel even de laatste X papers van deze hoogleraar erbij nemen, en deze op plagiaat laten controleren.

  2. Als het een leek was geweest kan ik me voorstellen dat hij – teveel te kort door de bocht nieuws gezien, gehoord en gelezen – dacht: “ja maar ik heb toch toestemming van de auteursrechthebbende, want ik heb toestemming van de uitgever”.

    Aangezien de man zich echter tegen rechten aan bemoeit, had hij beter moeten weten. Tenzij het werk is uitgegeven onder een creative-commons-licentie of in het publieke domein zit, dan zou het (afhankelijk van de licentie) weer geen probleem geweest moeten zijn.

    Maar ja, dit soort zaken liggen in de lijn der verwachting met de huidige publicatiedruk in de universitaire wereld. Er zal nog wel meer uit die beerput komen.

  3. Naar mijn idee heeft de hoogleraar zowel correct als mogelijk incorrect gehandeld.

    Ten eerste correct: Hij heeft immers netjes nagevraagd of hij het materiaal mocht gebruiken. Wat voor nut heeft een centraal duidelijk punt (t.o.v. het boek) als een uitgever nou niet weet dat ZIJ de auteurs om ruggespraak moeten vragen? Zij hebben het contract met de auteurs immers.

    Ten tweede mogelijk incorrect: Het niet tonen van de namen van de auteurs van de vorige versie (of staat het misschien binnenin) is natuurlijk niet helemaal netjes. Maar ik heb het vonnis niet gelezen en weet niet wat daar mogelijk over afgesproken zou zijn met de uitgever.

  4. Ik lees het volgende

    Van het boek zijn onder een andere titel drie drukken verschenen. Op de omslag van de eerste druk staat onder de titel de naam van betrokkene. Op het titelblad staat onder de naam van betrokkene het woord “redactie”. Onder de kop “Verantwoording” viel te lezen dat het boek “voortbouwde op het werk van velen.”
    Wat mij betreft is het dus wel iets genuanceerder. Nog steeds niet netjes maar de hoogleraar heeft zich volgens mij niet voorgedaan als auteur van het boek en nergens geclaimd dat hij het geschreven heeft. Er is wellicht alleen een suggestie doordat zijn naam op de kaft staat en dat de andere/oorpsronkelijk auteurs niet genoemd worden.

  5. Als leek begreep ik het verschil tussen plagiaat en het schenden van auteursrecht niet ( nu wel ), maar het lijkt mij, nog steeds een leek, toch dat hier sprake is van het overnemen van andermans werk zonder vermelding van de oorspronkelijke auteurs.

    Klopt het dat dit nu geen plagiaat is, omdat deze hoogleraar het niet als geheel origineel werk van zijn eigen hand heeft gepresenteerd, maar heeft verwezen naar ‘het werk van velen’ en op een van de titelbladen het woord ‘redactie’ onder zijn eigen naam heeft gezet?

  6. Nuancering: Plagiaat is het niet – kwaad is geschied

    Nee, de Amsterdamse hoogleraar Rijpkema plagieerde niet. Wel had hij zijn co-auteurs duidelijker moeten vermelden, meent Gijs van Donselaar.

    -edit Arnoud: rest van auteursrechtelijk beschermd NRC-artikel weggehaald, sorry maar Cozzmoss leest ook mee en ’t kost 52 cent per woord.-

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.