Je personeel bespioneren met camera’s, wanneer mag dat?

media-markt-cameratoezicht-foto-mania-posterMedia Markt heeft in vijf vestigingen in Nederland personeelsleden met geheime camera’s gefilmd, las ik bij z24. Een ‘mystery shopper’ met verborgen camera filmde zijn interactie met het personeel, en achteraf werden werknemers hiermee geconfronteerd. In het artikel verdedigt de Media Markt zich met het argument dat men de beelden alleen voor “interne trainingsdoeleinden” zou inzetten, wat net zoiets is als een verbeterde gebruikservaring of zorgvuldig geselecteerde derden: klinkt goed, het zegt alleen niets. Wanneer mag je nu je personeel filmen?

Er zijn twee wetten die een rol spelen bij cameratoezicht: de strafwet en de Wet bescherming persoonsgegevens. Die laatste speelt een rol zodra je beelden opslaat op een manier dat je er eenvoudig in kunt zoeken, meestal bij digitale opslag omdat er dan timecodes en zo aan vast zitten. Als je alleen live meekijkt (een deurbelcamera bijvoorbeeld) is er geen sprake van een verwerking. En ja, camerabeelden zijn persoonsgegevens want je kunt er kenmerken van mensen op zien. Bijzondere persoonsgegevens zelfs.

Met de strafwet zijn we snel klaar. Een aangebrachte camera die de openbare ruimte filmt, mag mits er duidelijk voor is gewaarschuwd. Een camera die een besloten ruimte filmt, vereist een waarschuwing én een belangenafweging. Ook bij niet-aangebrachte camera’s, dus ja als je op een verjaardag met de handycam gaat zwaaien dan moet je dat even aankondigen.

Volgens het College Bescherming Persoonsgegevens (Cbp) mag een personeelslid alleen worden gefilmd als er een vermoeden is van fraude of diefstal, staat er in het artikel. Dat is nou ook weer wat streng geformuleerd. De nieuwslezers van RTL worden echt niet gefilmd omdat ze verdacht worden van fraude. Wél is het zo dat als je het niet vooraf bekend maakt, je dit moet melden bij het Cbp en die kunnen dan een voorafgaand onderzoek starten om te bepalen of het door de beugel kan.

Hoofdregel bij de Wet bescherming persoonsgegevens is dat je toestemming nodig hebt om iemands persoonsgegevens te verwerken. Dat geldt dus ook voor cameratoezicht. Maar in de meeste gevallen wordt op het werk zonder toestemming gefilmd. Je valt dan terug op de “eigen dringende noodzaak die zwaarder weegt dan de privacy” zoals dat heet. Een belangenafweging. En wat het Cbp hiermee zegt, is dat die afweging eigenlijk altijd neerkomt op dat het niet mag, tenzij bij zo’n vermoeden van fraude of diefstal.

Filmen voor trainingsdoeleinden of evaluatie van iemands performance lijkt me op zich geen probleem, mits het vooraf gemeld is. En hoe heimelijker het gefilm, hoe meer je daarbij zult moeten uitleggen vooraf. De camera-opstelling bij de interne training lijkt me geen probleem, maar zo’n mystery shopper voelt wel iets ernstiger. Hoewel je natuurlijk bij die melding niet hoeft te zeggen “de persoon met de camera is 1.80 lang en heeft rood haar” of zo. Zeggen dát er gemystershopt met camera wordt, zou al genoeg moeten zijn.

Wel denk ik dat de beelden in principe alleen aan de medewerker zelf (en zijn manager en HR) vertoond mogen worden. Ze vertonen in de bioscoop waar al het personeel verplicht moest opdraven, gaat me iets te ver. Dat leidt al snel tot voor gek staan. En ik denk dat dáár dan ook de ophef vandaan komt. Als de mysteryshopper alleen had gefilmd bij wijze van ondersteunend bewijs, en ze waren alleen vertoond als de medewerker de gang van zaken zou betwisten, dan zie ik het probleem niet.

Arnoud

24 reacties

  1. “als je op een verjaardag met de handycam gaat zwaaien dan moet je dat even aankondigen. ” Is dat wel een openbare ruimte dan? Zo niet, gelden daar dezelfde wetten? Maakt het nog wat uit of de beelden bewegen of niet?

    Verder vind ik het maar een raar verhaal bij MediaMarkt, lijkt me inderdaad wat naming-and-shaming.

      1. Ander voorbeeld: een Internet-jurist opent een nieuw kantoor en nodigt de pers, klanten en andere bezoekers uit om het feestelijk te vieren. Daarbij krijgt iedereen het gehele pand te zien en maken ze allemaal gezellig kennis met elkaar onder het genot van een drankje en een lekker hapje. We hebben dan te maken met de jurist en zijn personeel, de pers, de klanten en de overige genodigden. Wie mogen er dan wel gewoon fotograferen en filmen en wie niet? 🙂

        Gewetensvraagje… 😛

          1. Tja, kijk naar de moderne mobiele telefoons en je ziet al hoge resolutie camera’s van enorm klein formaat. De batterij tezamen met geheugenkaart is tegenwoordig groter dan de camera zelf. (Denk aan de vele pen-camera’s die er tegenwoordig zijn.) Ik vraag mij wel af hoe dit misbruik van MediaMarkt is ontdekt, maar ik vermoed dat men dat vanzelf bekend heeft gemaakt bij een personeels-training of zo, waarna een medewerker is gaan klagen.

  2. In hoeverre is dit te vergelijken met het opnemen van call-center medewerkers, ter kwaliteitscontrole en interne opleiding?

    Vertonen van de beelden in een bioscoop, waar je het personeel op een Zondag (rustdag) laat opdraven, vind ikzelf erg ver gaan. Wettig of onwettig daargelaten, ik kan mij goed voorstellen dat deze praktijken voor ophef zorgen.

    Misschien off-topic: maar hoe gaat dit straks met Google Glass? Mag ik deze ophouden als ik door een Media Markt loop? Verwerk ik persoonsgegevens of ben ik onwettig als ik de opgenomen beelden opsla op een server in Amerika?

    1. Onder de Wbp zijn audio- en video-opnamen hetzelfde. Het mag, maar duidelijk melden in een reglement, uitwerken waartoe en waarvoor je ze gebruikt, en medewerkers recht van inzage en correctie geven.

      Voor je privégebruik mag je filmen onder de Wbp, en omdat zo’n camera niet aangebracht is heb je niets te maken met dat wetsartikel dat waarschuwingen/aankondigingen eist. Dus ja, dat mag. Bij publicatie op bv. Youtube kan sprake zijn van portretrechtschending, dat hangt er vanaf wat er precies in beeld komt.

        1. De Media Markt (het winkeldeel) is wel degelijk een openbare ruimte. Iedereen mag er binnen, er is geen deurbeleid of lidmaatschap vereist. Dit is net als bij andere winkels, bij café’s en ook wel bij restaurants. De bioscoop is een interessant tussengeval, daar mag iedereen in maar je moet betalen. Of dat genoeg is, kan ik nergens terugvinden.

          1. Bij een bioscoop kan een leeftijdsbeperking gelden, dus is er soms een deurbeleid. Hmm… Dus het verbod om te fotograferen (voor klanten) in de Mediamarkt en in overdekte (afsluitbare) winkelcentra (zoals vaak aangegeven bij de ingang) is onrechtmatig? Wikipedia heeft het alleen over “vrij toegankelijke overheidsgebouwen en publieke instellingen”.

            1. Het is wel degelijk toegestaan op privéterrein iets te verbieden dat normaliter wel mag. Ik mag verbieden dat mensen in mijn tuin hun mening geven, terwijl we toch vrijheid van meningsuiting hebben. Dat is mijn recht als eigenaar.

              Waar deze wetsartikelen over gaan is dat áls je cameratoezicht hanteert in een openbare ruimte je moet waarschuwen. Wil ik dus een camera bij mijn voordeur ophangen, dan moet er bij het tuinhek een bordje. Maar ga ik met de camera in de hand in de voortuin zitten, dan ben ik niets verplicht.

              Wikipedia heeft het over wat anders denk ik. De term “openbare ruimte” die de strafwet gebruikt bij camera’s is niet per se hetzelfde als termen als “openbare weg” of “publiek domein” die je in andere wetsartikelen ziet.

          2. De Media Markt (het winkeldeel) is wel degelijk een openbare ruimte. Iedereen mag er binnen, er is geen deurbeleid of lidmaatschap vereist. Dit is net als bij andere winkels, bij café’s en ook wel bij restaurants. De bioscoop is een interessant tussengeval, daar mag iedereen in maar je moet betalen. Of dat genoeg is, kan ik nergens terugvinden.

            Hoe zit dat bij ons terrein? Iedereen mag daar in, maar auto’s alleen via slagbomen, en daarvoor moet je betalen als je niet binnen 30 minuten weg bent (wat met een computerinstelling veranderd kan worden). Die auto’s worden gefilmd door beveiligingscamera’s; in principe kun je de opnames ook voor andere doeleinden gebruiken dan alleen beveiliging. Het ongevraagd gebruiken van zulke camera’s lijkt me geaccepteerd, maag mag het formeel?

            1. Een universiteit is zonder twijfel openbare ruimte, dat is semi-overheid. Die slagbomen staan er alleen voor het parkeerprobleem. Je kunt lopend of per fiets ongehinderd naar binnen, tot in de collegezalen aan toe. (Toch? Of controleren ze daar op collegekaart tegenwoordig?)

  3. Hoe zit het dan met de privacy van verzorgende die bij cliënten thuis komen en daar permanent met vast opgehangen camera gefilmd worden? Kan een verzorgende bezwaar maken tegen het maken van opnamen? Ik ga ervauit dat hier ook de Wbp geldt voor de rechten van de verzorgende?

    1. Waarom hangt die camera daar? Worden er opnamen gemaakt? Ja, een verzorgende kan bezwaar maken, maar het is niet gezegd dat het bezwaar toegekend wordt. Er zal een belangenafweging gemaakt worden tussen het belang van de patiënt (zijn/haar gezondheid en veiligheid) en het (privacy) belang van de professionele verzorger. De uitkomst is te zeer afhankelijk van het individuele geval om hier zinvol te kunnen voorspellen.

      1. Camera is door de partner van de cliënt opgehangen vanuit een gevoel van veiligheid en werkzaamheden die vanuit huis gevoerd worden. De camera hangt er niet voor de cliënt die verzorgd moet worden.

        1. We moeten oppassen om de privacy van jouw cliënt niet te zeer te schaden, daarom liever geen details…. Ik kan een aantal voorbeelden noemen van hoe ik denk dat een rechter zal reageren (in algemene zin):   – De camera wordt gebruikt voor teleconferentie of video-chat. -> Kan makkelijk uit als de verzorger er is.   – De camera staat aan zodat de partner vanaf zijn werkplek kan ingrijpen na een val of ziekte-aanval. -> Ik zou zeggen, laat hem aan staan, maar argumenten van de professioneel verzorger kunnen me, na afweging van wederzijdse belangen, van het tegendeel overtuigen.   – De camera bewaakt goederen (sieraden of geld) die makkelijk gestolen kunnen worden. -> Laat aan staan!

          Een van de issues is hoe “intiem” de werkzaamheden van de verzorger zijn. Filmen tijdens wassen een aankleden is in het algemeen minder gewenst.

            1. Wat ik nog even expliciet wil zeggen: het hoeft niet zwart-wit camera aan of camera uit te zijn. Het is ook mogelijk dat de camera zo gericht wordt dat de verzorger meer privacy heeft of dat de camera uit gaat bij bepaalde handelingen. Maar het blijft iets waarbij de belangen van beide kanten afgewogen moeten worden; het is dus iets dat het beste in een dialoog opgelost kan worden.

  4. Is het niet zo dat bij ongeveer alle MediaMarkt filialen hoe dan ook al beveiligingscamera’s aanwezig zijn die de boel in de gaten houden. In dat geval is het dus dus niet de vraag /of/, maar /hoe/ er opnamen gemaakt worden. Natuurlijk, bij de beveiligingscamera’s is er geen opname van geluid, maar is dit iets wat bovenop de al geldende “toestemming” (camerabeeld van mensen die binnen komen = toestemming/mededeling) moet worden gevraagd? Men weet al dat ze worden gefilmd, het meenemen van een verborgen camera veranderd alleen de manier waarop.

    1. Een ondernemingsraad is helaas niet verplicht voor kleine bedrijfjes van minder dan 50 man personeel. Ik vraag mij zelfs af of bedrijven hier ook onder uit kunnen komen indien ze hun bedrijf opknippen in dochter-maatschappijen met ieder minder dan 50 man. Daarnaast vermoed ik dat er bedrijven zijn die niet eens op de hoogte zijn van deze wet omdat ze ooit zijn uitgegroeid van een klein groepje naar een man of 75 of meer, zonder dat iemand in het bedrijf erbij heeft stilgestaan dat er een OR moet komen. Sterker nog, ik denk dat veel personeel niet eens weet wat een OR is, wat het doet en dat ze er via verkiezingen in kunnen komen. -> Arnoud, heeft ICTRecht wel een OR? 🙂

  5. In het artikel verdedigt de Media Markt zich met het argument dat men de beelden alleen voor “interne trainingsdoeleinden” zou inzetten, wat net zoiets is als een verbeterde gebruikservaring of zorgvuldig geselecteerde derden: klinkt goed, het zegt alleen niets. Wanneer mag je nu je personeel filmen?

    Het zegt niet of ze de beelden mogen maken, maar wel dat ze ze niet openbaar maken, wat me wel relevant lijkt.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.