Het niet-commerciële publiek domein bij de Koninklijke Bibliotheek

kb-googleHet zat me al een tijdje dwars, en nu vroeg een lezer me er ook weer naar: hoe kan het dat de Koninklijke Bibliotheek boeken aanbiedt uit het publieke domein met een verbod op commercieel hergebruik? Want wie de gebruiksvoorwaarden leest, ziet daarin deze tekst:

Op de boeken die door Google zijn gedigitaliseerd, rust geen auteursrecht meer. Ze zijn herkenbaar aan de vermelding rechtsonder: ‘digitised by Google’. U mag deze boeken gebruiken (inclusief downloaden of printen) voor persoonlijke niet-commerciële doelen. Commercieel hergebruik en/of verdere verspreiding (commercieel of niet-commercieel) is niet toegestaan.

En dat is toch bepaald merkwaardig: het idee van het publiek domein is dat iedereen er alles mee mag doen, ook voor onpersoonlijke commerciële doelen.

De KB maar eens gemaild: hoe zit dit? Gelukkig kreeg ik snel een reactie:

De private partij die de investeringen voor het scannen maakt, heeft bedongen dat de scans alleen voor niet-commerciele doelen worden hergebruikt, bij wijze van return on investment. Voor niet-commerciele doelen zijn de boeken gratis toegankelijk, te downloaden en te hergebruiken. En na vijftien jaar wordt ook commercieel hergebruik onbeperkt mogelijk (zie het Google-contract).

Het contract zelf vermeldt inderdaad in artikel 4.7 dat de bibliotheek bezoekers zal verbieden de gedigitaliseerde werken commercieel te exploiteren (en inderdaad vervalt dat verbod na 15 jaar).

Ik snap goed dat de KB zelf de middelen niet heeft om zo’n omvangrijk scanproject uit te voeren, en ik snap óók goed dat Google bij het opzetten van zo’n project een verbod op commercieel hergebruik ingesteld wil zien. Maar het eindresultaat is bepaald ergerlijk: die boeken zijn publiek domein, dus daar hóren geen restricties op hergebruik meer op te zitten.

Op zich is het legaal om gebruiksvoorwaarden te koppelen aan toegang tot een website of dienst. Die voorwaarden hoeven niet per se te herleiden te zijn tot een onderliggend auteursrecht. Een museum kan je verbieden te fotograferen (met of zonder flits) enkel op basis van de huisregels. En dat de onderliggende gedachte is “dan kopen meer mensen in onze museumwinkel” is dan legitiem, hoewel ergerlijk.

In enkele rechtszaken over vermeende databankrechtinbreuk is echter geoordeeld dat je niet met gebruiksvoorwaarden je een recht kunt voorbehouden dat je niet bezit. Je zou je dus kunnen afvragen wat een hergebruiker te maken heeft met die voorwaarden. Niet veel inderdaad, tenzij hij er akkoord mee is gegaan bij het raadplegen van de site van de KB. Een persoon die die voorwaarden aanvaardt en de hele verzameling leegtrekt, pleegt dus contractbreuk. Maar een derde die vervolgens de hele verzameling op Bittorrent gooit, doet niets verkeerd.

Nee, netjes is dat niet: zo zal Google de volgende keer weinig zin hebben om weer eens een berg boeken te digitaliseren. Maar moet je dat eigenlijk wel willen, een private partij het publiek domein laten digitaliseren?

Arnoud

28 reacties

  1. Maar moet je dat eigenlijk wel willen, een private partij het publiek domein laten digitaliseren?
    Als Google het niet gedaan had, dan had niemand het (tot nu toe) gedaan. De voorwaarden zijn bovendien alleen van toepassing op het ‘extra product’. Dus voor commerciele partijen is de situatie niet erop achteruit gegaan: er was geen gedigitaliseerde versie beschikbaar voor commercieel gebruik, en dat is nu nog steeds niet zo.

    Voor individuen is de situatie wel verbeterd: er is een gedigitaliseerde versie beschikbaar.

    Netto is de situatie voor niemand verslechterd, en voor een groep verbeterd. Count your blessings.

    1. Als Google het niet gedaan had, dan had niemand het (tot nu toe) gedaan

      Dat klopt maar nu kan effectief niemand anders het meer doen. Er is namelijk voor de bibliotheek die alles nu gedigitaliseerd al bezitten geen reden meer om nog een keer mee te werken aan nog een digitalisering als bijvoorbeeld Amazon daarvoor langs zou willen komen.

      En dus kan google dus 15 jaar lang exclusief werken uit het publieke domein commercieel exploiteren. Pas daarna kunnen concurrenten op boeken geboed zoals Amazon de gedigitaliseerde colletie ook verkrijgen van de bibliotheek.

      Vooral die exclisiviteit is dus nogal eng als het gaat om boeken uit het publiek domein.

      1. Toch vraag ik mij af hoe je deze werken van Google nou precies “commercieel” kunt gebruiken. Er is niets dat jou verhindert om ze als eBook op je tablet te plaatsen om ze op je werk te raadplegen. Wat eerder het geval zal zijn is dat een drukkerij de gescande pagina’s van Google gewoon in boekvorm gaat afdrukken om voor 24,99 euro te verkopen. (29.99 voor hardcover versies.) En dat terwijl deze boeken gewoon vrij beschikbaar zijn in het Public Domain. Welke andere vormen van “commercieel gebruik” zie ik over het hoofd die deze kwestie met Google onmogelijk maakt? Ik zie er een voordeel in omdat b.v. universiteiten hun leerlingen nu niet kunnen dwingen om een duur, antiek en publieke domein-boek op papier te kopen nu deze ook gewoon digitaal beschikbaar is. Het publiek heeft nu eigenlijk 15 jaar de tijd om aan de gratis versie te wennen voordat deze commercieel uitgebuit kan worden.

        1. Toch vraag ik mij af hoe je deze werken van Google nou precies “commercieel” kunt gebruiken.

          Een bedrijf kan de gedigitaliseerde boeken opnemen in een website en daarbij reclames aanbieden. Een bedrijf met belangen in boeken zoals Amazon of Bol kan makkelijker boeken verkopen aan de bezoekers die als boeklezers een veel interessantere doelgroep zijn dan willekurige internetters Een bedrijf met belangen in boeken kan ook op basis van de gelezen boeken aan de gebruikers hedendaagse boeken aanbieden met vergelijkbare onderwerpen/interesses.

          Ofwel er is heel veel ruimte om commercieeel te denken romdom boeken ( of elke andere vorm van content)

          1. Goede voorbeelden, alleen richten in die gevallen de bedrijven zich weer op de consument en proberen ze commercieel te verdienen aan die consument voor iets dat de consument ook gratis kan krijgen. Je kunt je zelfs afvragen of dit soort commerciele acties eigenlijk wel gewenst is, want het is de bedoeling dat deze boeken vrij beschikbaar komen voor het publiek.

  2. Maar ja, is het digitale werk van Google niet een afgeleid werk? Kan de vertaling van papier naar electronen niet als voldoende creatief gezien worden om het werk in digitale vorm eigenlijk weer onder een copyright te krijgen? Kan het zijn dat Google bij deze digitale boeken net genoeg creativiteit heeft vertoond wat deze licentie rechtvaardigt? Ja, het is wel ergerlijk, maar het zou nog erger worden indien Google net genoeg creativiteit vertoont blijkt te hebben om gewoon auteursrechten op het afgeleide werk te kunnen krijgen. Of dat wel of niet het geval is durf ik niet te zeggen en dan is dit een mooie tussen-oplossing…

      1. Maar het eventueel toevoegen van een extra voorwoord, het maken van een korte samenvatting bij het boek en mogelijk het opnieuw indelen van de pagina’s zou net creatief genoeg kunnen zijn. Als ik het Google contract nalees gaat het ook om de keuze van metadata en de selectie van welke boeken wel en niet gescand worden.

        Ok dat beter in te schatten is het een idee om Google books eens te bezoeken. En dan bedenk ik mij opeens dat de tekst in het boek dus auteursrechtelijk niet meer te beschermen is, maar de manier waarop Google deze weergeeft weer wel. Die manier van weergeven is weer een creatieve handeling, lijkt mij.

        Maar even een vergelijking maken. Het Rijks Museum (sic, stomme spatie) is weer open dus ik kan deze bezoeken en met mijn camera foto’s maken van de Nachtwacht. (Met flits, om de bewakers te plagen!) Nadat ze mij met een stevige schop onder mijn hol er weer uitgezet hebben plaats ik de genomen foto’s op mijn website. En nee, dit keer zonder de CC-BY-SA licentie maar ik vraag, Getty-stijl, hoge bedragen voor het hergebruik van mijn foto’s. Heb ik nu wel of geen auteursrechten op die foto’s? 🙂

        1. Google books is in deze niet relevant omdat het hier gaat om de site van de bibliotheek zelf. De bilbiotheek bezit zelf gewoon nu ook een compleet gedigitaliseerd archief wel onder de tijdelijk contractuele beperking van commerciele publicatie maar verder heeft Google natuurlijk geen auteursrechten op dat digitale archief van de bibliotheek.

          Wat google doet met hun kopie is wat anders. Daar kunnen ze best bewerkingen op toevoegen die op zichtzelf weer intellectueel eigendoms rechten opleveren.

      2. Maar om het goed te doen, moet er heel veel tijd en moeite worden gestoken in correctie achteraf, zeker bij oudere boeken met rare spellingen of lettertypen. Soms zie je ongecorrigeerde OCR’s die echt onbruikbaar slecht zijn, en daardoor ook niet redelijk doorzoekbaar.

        Veel werk dus, maar ook creatief? Denk het niet. Gewoon nalezen en kijken of het klopt. Monnikenwerk.

        1. Is dit niet hetzelfde verhaal als van het telefoonboek? Namelijk dat de individuele ingangen (in dit geval: scans van boeken) geen creatief werk zijn en geen auteursrechtelijke bescherming genieten, maar de collectie misschien wel, want die is meer dan een willekeurige berg scans. Het kan dan best zo zijn dat je het geheel niet mag herverspreiden maar kleine stukjes wel.

          Afgezien daarvan: is het werkelijk onmogelijk om een werk onder voorwaarden beschikbaar te maken? Als ik aan jou een boek uitleen met de mededeling: je mag het bekijken maar ik moet het maandag terughebben, je mag er niet in schrijven en je mag er geen kopie van maken, ben jij toch aan die voorwaarden gebonden, ook als ik helemaal geen auteursrecht op dat boek heb? Als ik het je niet uitleen maar je een kopietje geef, kan ik toch ook voorwaarden stellen op het gebruik daarvan?

          1. Een telefoonboek is óók geen auteursrechtelijk beschermd werk. Er zit geschriftenbescherming op, maar dat wordt binnenkort afgeschaft. Bij geschriftenbescherming was het idee dat je bescherming verdiende omdat je iets op schrift had gezet (hoe triviaal ook) met als doel dat publiceren. Meer niet. Dus ja, telefoonboeken, boodschappenlijstjes, treinvertrektijden, ga zo maar door.

            En het is zeker mogelijk om dingen onder voorwaarden te verspreiden. Alleen, die voorwaarden binden alleen de partijen die daar akkoord mee zijn gegaan. Zie mijn verhaal over de Scheychelse BV die dan het contract sluit en dat keihard schendt door alles toch op de bittorrent te zetten. Mag hij niet doen, maar iedereen die het nu van bittorrent haalt, handelt legaal. En de schade verhalen op die BV gaat niet meevallen.

            1. En hoe verschillend is dit eigenlijk van bladmuziek? Daar wordt ook auteursrecht op aanvaard, ook als de componist al honderden jaren dood is, en alle noten van hem zijn. Zeker is het veel werk om bladmuziek netjes op papier te krijgen (en 75 jaar geleden nog heel veel meer dan nu) maar erg creatief is dat werk vaak niet te noemen. (Soms ook wel, wat een algemeen oordeel lastig maakt.)

  3. Hoe zit het nu eigenlijk met mogelijke handhaving van deze beperking? Stel dat een bedrijf inderdaad (een aantal van) deze boeken print en commercieel gaat verkopen. Google heeft niks met dat bedrijf te maken, dus zie ik niet in hoe die er iets tegen kunnen doen. Wat zou de KB kunnen eisen van zo’n bedrijf? Het enige wat overtreden is zijn de voorwaarden die de KB heeft gesteld, maar waar te betwijfelen valt of daar mee akkoord is gegaan. Beetje vergelijkbaar met de museum dat mensen verbied te fotograferen, wat kunnen die doen tegen iemand die toch een foto maakt? Meer dan vragen de foto te verwijderen lijkt me niet, of wel? Wat zijn hun mogelijkheden als iemand dat weigert?

    1. Ik zie ook geen enkele grond waarop je een bedrijf kunt aanpakken dat die scans commercieel gaat exploiteren. De enige route is handhaven van de gebruiksvoorwaarden, maar bewijs maar eens dat die zijn aanvaard door de partij die de boeken uitgeef.

      Een beetje handige jongen laat een Ltd uit de Seychellen alles downloaden, knalt het op de torrents en het bdrijf raadpleegt dan netjes in aanwezigheid van een notaris de openbare bron van publiek domein materiaal en gaat dat keurig uitgeven.

    2. Tsja, stel je gaat naar een concert of voetbalwedstrijd en je neemt alles stiekem op. Mag een TV zender dat van je opkomen en uitzenden dan? Dus je bezit wel de auteursrechten, maar schond wel de huisregels bij het maken van je werk. (Ik weet het antwoord zelf niet hierop, maar ben wel nieuwsgierig)

  4. Het werkt heel eenvoudig. De hele Google collectie zal beetje bij beetje worden overgeheveld naar The Internet Archive (archive.org), door een gebruiker met de veelzeggende naam tpb. Deze site is niet commercieel, dus mag dat doen. Daarna kan een derde partij zonder problemen de collectie exploiteren zoals die dat wil. Dit gebeurt al veel langer met de Google collecties, met name ook om de rare restrictie van voor 1870 op Amerikaanse boeken te omzeilen (ook daar doet Archive.org niet aan, alles van voor 1923 is PD in de VS, en veel daarvan ook in Nederland.)

  5. Maar het eindresultaat is bepaald ergerlijk: die boeken zijn publiek domein, dus daar hóren geen restricties op hergebruik meer op te zitten.

    Die boeken misschien wel, maar het scanproces niet. En eerlijk gezegd vind ik google’s insteek prima; dit betekent dat alles wat er bedacht wordt om die boeken te ontsluiten ook niet-commercieel moet zijn. Dus iemand die denkt snel rijk te worden met het aanbieden van allerlei slimme metadata-zoekfunctionaliteit (want dat is het werkelijke probleem bij al die ingescande boeken): helaas. Voor zover je natuurlijk uberhaupt rijk kunt worden van dat soort functionaliteit, want ik vermoed dat dat zwaar tegenvalt.

  6. ” …..tenzij hij er akkoord mee is gegaan bij het raadplegen van de site van de KB.” Maar mag de KB wel gebruikers een overeenkomst voorleggen die in strijd is met de wet? Ik herinner me van een paar lessen recht vroeger dat je een contract als “u verplicht zich tot levering van een kilo heroine” ook niet kunt afdwingen, omdat het niet rechtsgeldig is.

    Dus dat KB contract, dat kun je toch gewoon tekenen en je er niet aan houden? Want, het is nietig (of was het nou vernietigbaar?)

  7. De Koninklijke bibliotheek kunnen u voorzien van kopieën van verschillende types, zie de prijslijst. Schadeloosstelling van de rechthebbende inbegrepen niet. De Koninklijke bibliotheek mogelijk toestemming van de copyright-eigenaar als het werk/materiaal kan worden beschermd door het auteursrecht.U bent vrij om te gebruiken, te reproduceren en te distribueren elektronisch of in andere manieren teksten, foto’s etc. van de Koninklijke Bibliotheek website.

  8. De Koninklijke bibliotheek kunnen u voorzien van kopieën van verschillende types, zie de prijslijst. Schadeloosstelling van de rechthebbende inbegrepen niet. De Koninklijke bibliotheek mogelijk toestemming van de copyright-eigenaar als het werk/materiaal kan worden beschermd door het auteursrecht.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.