Is een vinkje ook goed of moet het echt een handtekening zijn?

handtekening-zosh-iphone.pngKennelijk is er weer eens een workshop Digitaal contracteren geweest of zo, want ik kreeg deze week een aardig stapeltje mails met vragen hoe je digitaal mensen akkoord kunt laten gaan met een of ander. Vaak gaat het dan over privacyspecifieke zaken, maar ook zaken als ontvangstbevestigingen of gewoon akkoord op een contract wil men het liefst zo eenvoudig mogelijk doen, dus graag met een digitaal vinkje.

Hoofdregel uit de wet is dat rechtshandelingen vormvrij zijn. Oftewel, alle handelingen die juridisch enig gevolg hebben, mogen worden verricht op elke wijze die je maar kunt bedenken, ténzij in de wet staat dat het op een specifieke manier (vorm) moet. Ik kan bijvoorbeeld akkoord geven op een contract door “ja” te zéggen in plaats van een krabbel te zetten op papier. Ook zou ik rooksignalen kunnen sturen vanaf het dak van mijn huis, maar de vraag is of de wederpartij dat ziet – en natuurlijk moet een handeling wel aankomen bij de wederpartij.

Je mag hier als partijen van afwijken. De wederpartij bij dat contract kan bepalen dat er pas een contractsluiting is wanneer ik die krabbel zet, en mijn mondelinge “ja” is dan niet rechtsgeldig. Maar dat hoeft niet. Alleen bij een paar heel specifieke contracten is een geschrift vereist: koop van een huis, een arbeidscontract met concurrentiebeding en, eh, een verzekeringspolis. Meer kan ik er eigenlijk niet bedenken.

Er is dus geen enkele reden om per se een handtekening op papier te eisen. Nou ja, eentje dan: een stuk papier met handtekening levert sterker bewijs op. Wat op dat stuk papier – een akte – staat, is in principe dwingend bewijs tussen de partijen over de afspraak. “Jamaar ik had het anders bedoeld dan het er staat” is na ondertekening dus geen argument meer.

Dit geldt ook bij toestemming onder de privacywet. De regels voor zulke toestemming zijn strenger dan voor ‘gewoon’ een rechtshandeling: de privacywet eist “vrije, specifieke en op informatie berustende” toestemming. Maar ook hier geldt niet dat die toestemming schriftelijk moet zijn gegeven of dat deze pas gegeven is als men een krabbel op papier heeft geproduceerd. Wederom, die handtekening is handig als bewijs, maar dat is het dan.

Maar Arnoud, waarom doet iedereen dan zo moeilijk over digitale handtekeningen en certificaten en PKI-infrastructuren? Tsja, ik heb werkelijk géén idee. Juridisch nodig is het bepaald niet. Technologie-fetishisme noemde ik het eens: het zo leuk vinden van techniek dat we er allerlei regeltjes voor gaan maken om het “goed te regelen” zonder dat iemand zich nu afvraagt of dit wel geregeld moet worden of waarom. Menig organisatie heeft bérgen regels en bijbehorende compliancedocumenten voor digitale handtekeningen, terwijl voor de krabbel op papier er zelden meer is dan “deze moet worden gezet”. Zucht.

Arnoud

15 reacties

  1. http://blog.iusmentis.com/2009/12/22/waarom-mag-een-incasso-via-internet-eigenlijk-niet/

    Een eenmalige machtiging is toch ook een overeenkomst? Bij de verkoopsite marktplaats is het voldoende om een vinkje te zetten en advertenties te plaatsen. Het is dus heel makkelijk om hier misbruik van te maken. Pak een willekeurig rekeningnummer, een proxy en klaar is Kees. LJN: AZ3037, Rechtbank Rotterdam , 252215 / HA ZA 05-3580

    1. Ja, dat heeft Currence zo bedacht en in hun algemene voorwaarden gezet. Het kan zijn dat ze dachten, zo is er minder risico voor de klant dat er misbruik wordt gemaakt van de automatische incasso. Maar het is en blijft de keuze van Currence om een handtekening te eisen. Nergens in enige wet staat dat automatische incasso niet zou mogen zonder handtekening. Het zijn alleen hun AV die dit afdwingen.

  2. Tja, digitale handtekeningen zijn nodig om je te vertellen dat de afzender ook daadwerkelijk is wie hij beweert te zijn. Bij email is dat tegenwoordig niet zo noodzakelijk meer maar zelf heb ik in het verleden een tijdje een digitale handtekening nodig gehad, simpelweg omdat iemand mijn emails zat te spoofen. Digitale handtekeningen zijn daarnaast zowat verplicht voor de installatie-programma’s van diverse software. Zeker onder Windows 8 is het erg lastig om een programma te installeren indien setup.exe niet digitaal getekend is. (Leverde wel wat extra werk op bij het inrichten van mijn nieuwe laptop…)

    Uiteindelijk is een digitale handtekening ook handig voor (financiele) transacties over het Internet. Bij StartSSL log je b.v. in via een digitale handtekening in plaats van gebruikersnaam en wachtwoord. Handig, want ik hoef nooit meer mijn wachtwoord te onthouden. Alleen nu dat certificaat even overbrengen naar mijn nieuwe laptop. 🙂 (Ja, ik weet hoe dat moet…)

    Op het Internet leveren digitale handtekeningen extra zekerheid op voor de betrokken partijen. Communicatie wordt beveiligd en afzenders zijn gevalideerd. En ja, er zal best het een en ander misgaan maar om te concurreren moet je gewoon de zekerheid hebben dat transacties goed verlopen, want iedere misser kan kostbaar worden.

  3. “Jamaar ik had het anders bedoeld dan het er staat” – is na ondertekening dus geen argument meer”
    Haviltexen kan ook bij een onderhandse akte. Wat niet kan is het enkele betwisten van het bestaan van de overeenkomst, zoals dat wel kan bij een mondelinge overeenkomst. Een onderhandse akte levert ten aanzien van de verklaring van een partij omtrent hetgeen de akte bestemd is ten behoeve van de wederpartij te bewijzen, tussen partijen dwingend bewijs op van de waarheid van die verklaring (bestaan en inhoud van de overeenkomst) Dwingend bewijs houdt in dat de rechter verplicht is de inhoud van bepaalde bewijsmiddelen als waar aan te nemen. Tegenbewijs is echter steeds mogelijk. Verder vraag ik me af of 156a Rv niet relevant is voor dit stukje – niet elke onderhandse akte is een ondertekend geschrift.

    1. Je hebt natuurlijk gelijk, Haviltexen mag ook bij een akte. Ik dacht meer aan situaties dat er bv. 250 euro in de akte staat en je in de eerdere mailwisseling het over 200 euro had. Dan zit je toch vast aan de akte. En haviltexen zal niet zo heel veel zin hebben dan. Of de fout moet zo evident zijn.

      Hoewel, bedenk ik nu, er is ook een recent arrest dat je zelfs bij een “entire agreement”-clausule nog dingen van buiten het contract erbij mag halen.

      En klopt, een akte mag ook anders dan bij geschrift. In de praktijk ben ik dat maar zéér zelden tegengekomen. Een gescande PDF van een papieren akte is volgens mij de meest voorkomende variant.

  4. rechtshandelingen zijn vormvrij, punt 🙂

    het begrip handtekening is de laatste jaren al zover opgerekt, dat ook digitale handtekeningen waar 100% bewijs is dat beide partijen een kopie hebben gewoon rechtsgeldig zijn. neem bijvoorbeeld de zorgverzekering die sluiten wij al jaren digitaal zonder papier af en de laatste jaren ontvangen we enkel nog het polis in een online overzichtje. slim NEE, handig JA , legaal ….?? ik denk het wel hihi

  5. […] waarom doet iedereen dan zo moeilijk over digitale handtekeningen en certificaten en PKI-infrastructuren?

    Komt dat niet door Europese richtlijn 1999/93/EG over elektronische handtekeningen? Specifiek artikel 2 lid 2 met de eisen waar een ‘geavanceerde elektronische handtekening’ aan moet voldoen duwen je wel die kant op… alhoewel artikel 5 lid 2 dan weer zegt dat een digitale handtekening die daar niet aan voldoet ook rechtsgeldig zou moeten zijn. Dan komen we weer terug bij het feit dat men liever het zekere voor het onzekere neemt (vergelijk het met mondelinge en schriftlijke overeenkomsten).

    1. Inderdaad, dankzij dat techno-fetishistische misbaksel van een richtlijn doet iedereen zo moeilijk. Waar blijft de richtlijn inktgebaseerde handtekeningen die vastlegt dat een rechtsvermoeden van geldigheid ontstaat op het moment dat de inkt minstens x procent blauw staal bevat en het grafiet door een notaris is goedgekeurd? Écht.

  6. Iedereen doet zo moeilijk over digitale handtekeningen en certificaten en “PKI-infrastructuren”(*), omdat dat een daadwerkelijke verbetering in betrouwbaarheid oplevert t.o.v. andere ondertekeningsmethoden. Als de PKI goed in elkaar zit, dan kan een digitale handtekening alleen vervalst worden door in te breken op de computer van de persoon van wie de handtekening is.

    Het argument “dat het niet nodig is” is echt een soort intellectuele luiheid: je weigert na te denken over hoe veel beter de wereld zou kunnen zijn als we op deze betere methode over zouden stappen. Als digitale handtekeningen een “pareto verbetering” zijn, dan moeten we het gewoon doen.

    Daarnaast zijn er genoeg situaties waar de toegevoegde betrouwbaarheid van digitale handtekeningen echt nodig is: denk bijv. aan software-updates via het internet, of uitwisseling van encryptie-sleutels bij https bij internetbankieren.

    Vooral op het internet is deze betrouwbaarheid belangrijk, omdat kwaadwillenden in alle rust, in relatieve anonimiteit, in een willekeurig land en geautomatiseerd aan vervalsingen kunnen werken. Het is niet voor niets dat er steeds meer gevallen van identiteitsfraude zijn. En het kan best zijn dat minder betrouwbare ondertekeningsmethoden ook rechtsgeldig zijn, maar als het erop aan komt en twee partijen denken verschillend over of iets wel of niet is ondertekend, dan heb je toch een probleem?

    (*) Dat is dubbelop: PKI staat al voor Public Key Infrastructure

  7. Ik denk dat er ook nog eens een relevant verschil is tussen zomaar een handtekening op een verstuurd document en een handtekening gezet in aanwezigheid van een getuige, liefst de andere partij; dat voegt heel wat bewijskracht toe.

  8. Is dit met de huidige wetgeving niet achterhaald. We willen weten of mensen die toestemming geven voor een automatische incasso dit ook digitaal kunnen doen via een SSL-beveiligde website (achter inlog), door op een formulier een vinkje te plaatsen dat ze toestemming geven, waarna ze het formulier versturen. (op het formulier staat ook de naam van de incassant en het Incassant nummer vermeld).

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.