Britten introduceren weeswerkenwet

Met de Enterprise and Regulatory Reform Bill hebben de Britten een weeswerkenwet met “seismic repercussions” voor fotografen, meldde BJP gisteren. Deze wet bepaalt dat werken waarvan de maker niet te achterhalen is, via een collectief licentiesysteem gebruikt mogen worden. En de aardschok voor fotografen zit hem in wanneer een werk een weeswerk is.

Een weeswerk is algemeen gesproken een werk waarvan de rechthebbende niet kan worden achterhaald, maar dat nog geen publiek domein is. Gebruiken van een weeswerk mag dus niet (behalve onder citeren of thuisgebruik, et cetera) maar toestemming vragen is niet mogelijk. En dat leidt tot vervelende situaties, zeker als het werk in een verouderd formaat is en dus moet worden gedigitaliseerd of bewerkt om het te behouden. Of zelfs maar wanneer je als bibliotheek het werk beschikbaar wil stellen aan het publiek, zoals je altijd doet als bieb.

Iedereen is het er eigenlijk wel over eens dat dit weeswerkenprobleem moet worden opgelost. Maar hoe dat moet gebeuren, weet eigenlijk niemand. Het probleem is namelijk fundamenteel dat je een ontkenning moet bewijzen als gebruiker: de rechthebbende moet onmogelijk te vinden zijn. Maar dat jij hem of haar niet hebt gevonden, kan ook betekenen dat je niet hard genoeg hebt gezocht. Dus hoe trek je daar de grens?

Het klinkt dan als een oplossing om te zeggen dat je een “diligent search”, oftewel stevig je zoekbest, moet hebben gedaan en dan niets hebt gevonden. Maar wat is een ‘diligent’ search? Wanneer heb je genoeg je best gedaan bij een foto die je ergens op een website vond?

Het FUD-verhaal van Andrew Orlowski dat nu rondzingt op Slashdot en elders, komt er op neer dat als er geen metadata in de foto staat, je meteen mag stoppen met zoeken. En omdat Instagram en collega’s bij het uploaden alle metadata strippen, zijn alle foto’s op social media nu publiek domein. Eh, nee. Dát staat niet in die wet. Zonder metadata is je zoektocht moeilijker, maar even de foto in Google Afbeeldingen gooien is nul moeite en levert vaak meteen zeer nuttige resultaten. Ik zou dus zeggen dat wie géén zoekresultaten van Google (en TinEye) kan overleggen, niet ‘diligent’ handelde.

De achterliggende discussie specifiek voor foto’s vind ik eigenlijk nog interessanter. Ik riep al eens het failliet van het plaatjesauteursrecht uit, en ik zie nu weer precies dezelfde argumenten langskomen: plaatjes zijn de olie, de grondstof van de internetcultuur en die moet iedereen kunnen gebruiken – versus, foto’s maken kost geld en vereist deskundigheid en ervaring, dat wordt nu onmogelijk dus je maakt een branche kapot op deze manier.

In de comments zei ik toen: als de overgrote meerderheid van de bevolking iets vindt, dan moet je daar als wetgever wat mee doen. Niet per se het volk haar zin geven, maar blijven zitten op een uitgangspunt uit 1912 is echt onwenselijk.

Voorbeeld: fietsers reden massaal rechtsaf door rood. Dat was tegen de wet, maar het gebeurde zó massaal en het verbod werd zo onzinnig geacht, dat daar nu een wettelijke uitzondering voor is gemaakt (art. 68 RVV, moet wel met bordje aangegeven zijn).

Fietsers reden ook massaal zonder licht ‘s nachts. Dat werd door fietsers óók onzinnig geacht (auto’s hebben zelf toch licht, en er staan lantaarnpalen, en de automobilist is toch aansprakelijk) maar daar is de wet niet op veranderd. Nou ja, een beetje: volgens art. 35 RVV is naast verlichting op de fiets ook toegestaan dat “de bestuurder een wit of geel licht voert op zijn borst” en/of dat “de bestuurder of een achter de bestuurder gezeten passagier een rood licht voert op zijn rug.”

Daarnaast is er flink geïnvesteerd in campagnes om fietsers licht te laten voeren, en zijn daarna intensieve boetecampagnes opgezet. En zo creëer je draagvlak, ik zie nu véél minder fietsers die fietsen zonder licht (no pun intended).

Beide keuzes zijn democratisch gezien legitiem. Een vergelijking in het auteursrecht zou kunnen zijn dat je bv. nietcommercieel hergebruik toestaat, of dat je een heffing bij providers neerlegt die het dan weer aan klanten kunnen doorberekenen (“Nu Hyves Premium met recht om drie filmpjes te plaatsen”). Of alle auteursrechten onder Buma/Stemra schuiven en zo één loket bieden. Maar er moet íets gebeuren.

Arnoud

14 reacties

  1. Alle auteursrechten onder Buma/Stemra schuiven is de grootste nachtmerrie die je kunt voorstellen. Dit is een particuliere instantie die nou niet bepaald bekend staat om zijn transparantie. Ik zie liever het weghalen van alle wettelijke uitvoeringstaken op het gebied van auteursrechten bij particuliere stichtingen, die nu wel duidelijk genoeg hebben aangetoond er een zooitje van te maken, en die onder te brengen bij een nieuw op te richten onderdeel van de belastingdienst. Dat is, als we al willen blijven vasthouden aan een systeem van heffingen, die op allerlei manieren gigantisch marktverstorend werken, omdat er nu eenmaal geen enkele relatie bestaat tussen datgene waar de heffing op wordt geheven (opslagcapaciteit of bandbreedte) en de waarde van de informatie.

    Wat mij betreft is de oplossing voor “verweesde” werken niet zozeer het instellen van nog een instituut met veel bureaucratie (kijk naar de Canadese praktijk, waar dit al langer bestaat), maar in het drastisch verkorten van de termijnen. Meer dan 15 jaar auteursrecht is op economische gronden echt niet te rechtvaardigen en dus buiten proportioneel.

    Met het groeiend aanbod van plaatjes die je wel zo mag gebruiken (CC0 of CC-BY) valt zo-wie-zo de bodem uit de prijzen die fotografen kunnen vragen voor “stock”.

  2. Mooie aanpassing van het auteursrecht. Een kleine verplichting opleggen aan de rechthebbenden die nog steeds van hun distributiemonopolie gebruik willen maken lijkt me volstrekt redelijk en in lijn met andere IE rechten.

  3. Het distributie-monopolie, dat de kern van het auteursrecht vormt, is duidelijk een groot probleem. Met name als de monopolist helemaal niet distribueert (zoals o.a. bij weeswerken) of niet onder FRAND-voorwaarden, vervalt volgens mij de economische rechtvaardiging van het auteursrecht, en vormt het alleen nog maar een beperking op het behoud en verspreiding van cultuur.

    Niet-commerciële verspreiding toestaan lijkt mij een enorme verbetering. Je zou dit kunnen generaliseren door commerciële verspreiding ook toe te staan als een bepaald percentage van de winst wordt afgedragen aan de auteur. Voor weeswerken zou je een verzekerings-constructie kunnen maken: het winstpercentage wordt dan over gedragen aan een verzekeraar, die uitkeert zodra de auteur zich meldt en een vergoeding wil zien.

    Het niet-hoeven-betalen is niet de enige reden waarom mensen neigen naar “piraterij”. Het is misschien nog wel belangrijker dat er in de “piraterij” geen beperking bestaat in welke werken beschikbaar zijn en hoe ze beschikbaar zijn (bijv. zonder DRM). Voor mij is de de Pirate Bay nog steeds aantrekkelijker dan iTunes, zelfs als je bij beide de zelfde vergoeding zou moeten betalen. Als we een model maken dat de vrijheid en onbeperktheid van piraterij combineert met een redelijke(!) vergoeding aan de auteur, dan hebben we echt vooruitgang geboekt. De bovengenoemde constructie met vrije commerciële + niet-commerciële distributie + winst-percentage + verzekering doet dat volgens mij.

    1. Met name als de monopolist helemaal niet distribueert (zoals o.a. bij weeswerken) of niet onder FRAND-voorwaarden, vervalt volgens mij de economische rechtvaardiging van het auteursrecht,

      Wat een vreemde opmerking. Als een fotograaf kiest om een foto alleen in exposities te laten zien en de foto’s niet op het internet wil zetten is dat toch gewoon zijn goed recht. Of als een fotograaf als reclame op zijn site voorbeeld foto’s van bijvoorbeeld zijn werk laat zien hoeft dat nog niet te betekenen dat hij deze breed wil verspreiden. Een film producent zal een film initieel alleen in bioscopen willen vertonen en niet op andere manieren verspreiden omdat via het bioscoopkanaal de meeste inkomsten zijn te genereren. Waarom zou een film onder FRAND voorwaarden beschikbaar moeten komen. Het is gewoon een economisch commercieel product waar veel geld aan is besteed. Het lijkt me volstrekt legitiem om dat product commercieel te exploiteren.

      Je lijkt een soort van gebruiksrecht te claimen op alle werken die ooit gemaakt zijn ongeacht of de maker jou een licentie op dat werk wil verstrekken.

      1. Die opmerking is alleen vreemd als je het auteursrechtenstelsel zoals dat nu is als een axioma ziet, en met mensen die dat axioma niet los kunnen laten valt verder niet te discussieren over hervormingen in het auteursrecht.

        Bijvoorbeeld: Als een fotograaf kiest om een foto alleen in exposities te zien is dat zijn goed recht omdat dat nu zo in de wet staat, dus in een discussie over hoe we die wet moeten aanpassen aan de huidige samenleving kun je dat niet als argument gebruiken.

        1. Tja, fotograaf A maakt een foto en wil deze alleen bij een bepaalde expositie tentoonstellen. Dat recht heeft hij. Fotograaf B komt langs op deze expositie en heeft Eva Jinek bij zich. Zij poseert voor hem naast de foto van fotograaf A en die foto komt in de Telegraaf en de Prive bij een interview met Eva en haar bezoek aan deze expositie. (Ik verzin maar wat.) Fotograaf A kan nu gaan klagen omdat zijn auteursrechten zijn geschonden, want zijn foto mag niet buiten de expositie worden vertoond. Interessant dilemma. Geen idee wat de juridische gevolgen zijn… 🙂

        2. @Willem Je hoeft het auteursrecht niet als een axioma te zien maar het is wel de manier waarop veel werken worden gefinancieerd.

          Zaken als de huidige films en televisie series en computer games en misschien zelfs boeken zijn ondenkbaar zonder auteursrecht dat de mogelijkheid geeft om werken te exploiteren. Een zeer groot deel van de inkomsten voor makers dergelijke werken komen uit de verkopen van rechten.

          Probleem is dat tegenstanders van auteursrecht niet komen met echte zinvolle oplossingen om inkomsten te genereren voor de makers dergelijk producten en daarom ook geen alternatief bieden voor het huidige auteursrecht. Dus axioma, nee. Maar betere oplossingen? Ook nee.

          1. hAl, het auteursrecht is een verzameling van verschillende rechtjes, waarvan het merendeel weinig van doen heeft met het uitbatingsrecht op een werk. Een voorbeeld: het recht om als auteur van een werk vermeld te worden levert de auteur niet direct geld op. Het is dus heel goed mogelijk om wijzigingen aan te brengen in het auteursrecht, zonder daarmee de basis voor de grote producties aan te passen.

            Aan de andere kant; is het voor de hoeveelheid geproduceerde cultuur niet beter als we minder Hollywood-megaproducties hebben? Als we de 25 miljoen die nu voor een megafilm gebudgetteerd staat nu eens besteden aan 25 films dan hebben we toch 25x zoveel cultuur! (En hoe verklaar je Open Source software met jouw “winst is nodig” argument?)

            (En ja, ik hoor aardig wat voorstellen voor auteursrechtwijziging die heel zinnig zijn, zoals het bovengenoemde terugbrengen van de duur tot 15 jaar. Ik zie zelf weinig in de “verplichte licentiëring” schema’s die gepusht worden. “l’Art pour l’art” is nog steeds een belangrijke motivatie om werken te produceren. En het maken van werken in opdracht kan ook een financieringsbron van kunst zijn.)

      2. Zelfs met een redelijke vergoeding, wil ik nog steeds bepalen waar mijn werk wel en niet gezien wordt en waar het wel en niet voor wordt gebruikt. Alles wat anderen ermee doen, moet ik eerst goedkeuren. Dat is mijn recht. Ik heb het gemaakt. Het is van mij! Mijn, mijn, mijn!
        Zo jaag je dus mensen de piraterij in.

  4. Ik vind een collectief licentiesysteem met een organisatie aan wie je een bepaald bedrag per licentie betaalt. En waar de rechthebbende achteraf mag aankloppen voor een wettelijk bepaalde vergoeding per opgegeven licentie.

    Een dergelijke organisatie dient bij het opstellen van z’n prijslijst rekening te houden met de kans dat de rechthebbende wel/niet komt aankloppen. Hierdoor zou de prijslijst van de organisatie lager moeten liggen dan de wettelijk bepaalde vergoeding.

    Misschien biedt de organisatie zelfs wel een betaalde dienst om de diligent search voor je te doen, waarna je misschien zelfs korting krijgt.

    Iedereen zou een dergelijke organisatie moeten kunnen beginnen, zolang ze maar langdurig garant staan voor de uitbetaling aan de rechthebbende.

  5. Het probleem van Google Image Search is dat je een foto op enkele duizenden locaties terugvindt, terwijl deze alsnog auteursrechtelijk is beschermd. Het kan namelijk best gebeuren dat een bepaalde foto gewoon massaal wordt gekaapt. Als de Playboy straks in December een foto-rapportage publiceert van Eva Jinek dan is de kans groot dat deze foto’s vanaf November al op honderden websites terug te vinden is, terwijl Playboy daarna hun uiterste best moet doen om al die sites te dwingen de foto weer offline te halen. (Om maar eens een voorbeeld te geven. Geen idee of Eva echt die plannen heeft…)

    Je zou eigenlijk als regel moeten hanteren dat je een afbeelding alleen mag gebruiken indien je bijhoudt waar je de afbeelding vandaan hebt en dus hoe je aan de licentie voor de afbeelding bent gekomen. Ofwel, sitebouwers moeten een goede administratie gaan bijhouden van al het materiaal dat ze gebruiken. Ofwel: documenteren! Helaas, als er 1 ding is waar de meeste ontwikkelaars een hekel aan hebben dan is het wel het documenteren van hun werk. En ze beseffen ook goed dat het niet documenteren van hun werk op den duur best kostbaar kan zijn. Mijn idee is dan ook dat een bedrijf die deze administratie kan overleggen dus wel een vrijbrief kan krijgen indien ze gedocumenteerd hebben waar de inbreukmakende afbeelding vandaan komt. Zoniet, dan mogen ze gaan betalen. En daar mag wat mij betreft ook nog eens een extra toeslag bovenop komen, mits die toeslag maar een vast bedrag is en geen percentage. De weeswerkenwet is dan ook een prima oplossing, zolang bedrijven hun administratie maar op orde houden.

  6. Vergoeden via een organisatie als Buma/Stemra levert niets op aan auteursrechthebbenden die niet in Nederland woonachtig zijn. Ook nieuwkomers op de lijst van professionele auteursrechthebbenden en in het algemeen alle niet-professioneel actieve auteursrechthebbenden hebben in de praktijk geen geld van Buma/Stemra-achtige organisaties te verwachten.

    1. Vergoeden via een organisatie als Buma/Stemra levert niets op aan auteursrechthebbenden die niet in Nederland woonachtig zijn

      Daar zijn wel afspraken over en er gaan dus ook miljoenen van buma/stemra naar buitenlandse zusterorganisaties voor vergoeding van buitenlandse rechten. Het lijkt wel een flink lager bedrag zijn dan de Nederlandse rechthebbenden krijgen van Buma Stemra maar dat zal wel zo zijn afgesproken.

      Dat is dus wel te regelen. Het is vooral een kwestie van goede afspraken en administratie.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.