Politie heeft wettelijke bevoegdheid nodig om stealth-sms’jes te versturen

sms-belasting-telefoon.pngHet lokaliseren van verdachten met stealth-sms’jes is een heimelijke opsporingsmethode die onwettig is, meldde Webwereld dinsdag. Het Gerechtshof in Den Bosch bepaalde dat deze techniek een inbreuk op de privacy oplevert, en dergelijke opsporingstechnieken vereisen eenvoudigweg altijd een specifieke wettelijke grondslag. Justitie maakt zich geen zorgen: er is vast wel een ander artikel dat we kunnen gebruiken.

Een stealth-sms is eigenlijk niets meer dan een leeg sms-bericht. Omdat sms met ontvangstbevestiging werkt, laat de telefoon van een onderpolitiebelangstellingstaande op die manier weten waar hij is (de dichtsbijzijnde GSM-mast dus). En via triangulatie en een paar berichtjes kom je dan aardig dicht bij de locatie van die telefoon. Dat kun je één keer doen of regelmatig, en in het laatste geval weet je structureel waar de eigenaar is.

Nou is structureel kijken waar iemand is een typisch voorbeeld van wat we een inbreuk op de privacy zouden noemen. En wanneer de politie dergelijke opsporingsmiddelen gebruikt, betekent dit dat er een wetsartikel in het Wetboek van Strafvordering moet staan dat dit toestaat. Dat is namelijk de regel bij strafvordering: de politie mag alleen wat in de wet genoemd is als toegestaan. Als het wetboek een firewall was dan had er dus inderdaad default deny gestaan.

Maar omdat je dan ook het vragen van een vuurtje of het mogen bekijken van een winkelruit moet gaan regelen, is er een ondergrens: het moet wel gaan om iets dat de grondrechten van de burger op een ‘betekenisvolle’ (niet-triviale) manier schendt. Als daar geen sprake van is, dan is het genoeg als dit via artikel 2 Politiewet gerechtvaardigd kan worden: nodig voor het politiewerk.

Het Hof stelt tevens vast dat de stealth SMS “risicovol is voor de integriteit en beheersbaarheid van de opsporing”. Ook die moeten namelijk gewaarborgd zijn om een opsporingsmiddel in te mogen zetten. Er was qua documentatie alleen een intern niet-openbaar document, waaruit niet duidelijk werd hoe een officier toestemming moest geven. Bovendien bleken in de praktijk rechercheurs zélf het middel in te zetten en achteraf te beslissen of navragen bij de officier nuttig was. En zelf vind ik nog het meest ergerlijk dat inzet van een stealth sms alleen bij de strafvervolging gemeld werd als dat in het nadeel was van de verdachte (daarom hebben ze dus discovery in de VS).

De inzet van de stealth sms levert daarmee een “onherstelbaar vormverzuim” op, maar in tegenstelling tot wat de borrelpraat over vormfouten zegt, levert dat de verdachte niets op: de inbreuk op zijn privacy was zeer gering omdat de stealth sms maar beperkt was ingezet. Daarmee heeft de vormfout geen consequentie.

Het signaal van het Hof is wél duidelijk dat dit middel nu eens wettelijk geregeld moet worden. En het steekt me dan dat Justitie doet of er niets aan de hand is: “de procedures verbeteren” is niet hetzelfde als “zorgen dat we binnen de wettelijke kaders blijven”. Ja, er waren eerdere rechters die daar anders over dachten maar de arresten (ook deze) in hoger beroep wegen toch zwaarder als jurisprudentie.

Of is dit de manier waarop dit soort nieuwe ontwikkelingen deel moeten worden van de opsporing? Een paar rechtszaken, stevige heisa en dán eens een nieuwe wet gaan maken? Ik weet het niet, het voelt een beetje cynisch.

Arnoud

16 reacties

  1. Als de politie al wel een bevel heeft om in de verkeersgegevens van een telco te mogen kijken en daar de locatiegegevens van de telefoon kan inzien dan lijkt me het gebruik van deze SMS geen probleem.

    Dan heeft namelijk de politie al recht op de informatie mbt de locatie van de telefoon en is de stealth SMS alleen nog een methode om die informatie sneller te krijgen. Omdat de verkregen info op het niveau van de telco verkeersgegevens ligt zou een wettelijke oplossing tav stealth SMS voor de politie ook niet ingewikkelder moeten zijn dan het verkijgen van die gegevens tijdens de opsporing van misdrijven.

    Daarnaast zou ook de aanwezigheid van een arrestatiebevel op zich voldoende moeten zijn om de actuele locatie van een verdachte op te sporen mbv een degelijk methode.

      1. Je verzint in feite een hele nieuw begrip met een kunstmatig verschil tussen passieve en actieve opsporing. En dat lijkt mij ook nog eens flauwekul. Elke vorm van opsporing van misdrijven zou altijd actief moeten zijn .

  2. Voor mij als complete leek leest dit stealth-sms-circus een beetje als volgt:

    “Hey, wetgever! Je handhavers doen dingen die niet mogen!” Wetgever: “oh, dan maken we toch even een wetje waardoor het ineens wel mag.”

    Ik snap dat dingen aangepast moeten worden aan technologische mogelijkheden, maar de manier waarop dit nu gaat, voelt inderdaad niet goed.

    1. Als ze de wet aanpassen zodat dingen die nu gebeuren ineens legaal worden is er op zich niet zoveel aan de hand. Het is nu volgens mij meer “Oh, het mag niet, dan passen we de procedure aan zodat het minder opvalt dat we het doen”.

    2. “Even” een wet aanpassen is moeilijker dan het lijkt, en belangrijker is dat er dan een democratische controle is. Als Tweede en Eerste kamer allebei zeggen “ja dit willen we”, dan gaat het zoals het hoort.

      Het klinkt nu meer als een hogerberoepsrechter die “mag niet” zegt en Justitie die zegt “wij herkennen ons niet in de kritiek”. En iemand heeft ooit bedacht dat als je dat zegt, je alle kritiek mag negeren ook al is deze feitelijk juist en onweerlegbaar. Dus we gaan gewoon door. En wat Jean-Paul zegt, we gaan zorgen dat we minder snel betrapt worden.

      Verder ben ik van mening dat te allen tijde álle uitslagen van opsporingsmiddelen aan de verdediging moeten worden gegeven. Het is verwerpelijk dat zulke bevindingen alleen worden ingebracht als ze de visie van het OM ondersteunen.

      1. Verder ben ik van mening dat te allen tijde álle uitslagen van opsporingsmiddelen aan de verdediging moeten worden gegeven.

        Naast dat het verwerpelijk is dat justitie zo met de wet omgaat (recht hebben / recht krijgen). Ben ik het helemaal met Arnoud eens dat alle verzamelde informatie ook bij de verdediging dient te komen.

        Stel de politie heeft stealth-sms veelvuldig toegepast, maar laat weg dat je (telefoon) op een cruciaal moment ergens niet was (hoeft niet de daad zelf te zijn). Dan vraagt de politie “heeft u een alibi”, maar nee, die heb je niet. Terwijl zijzelf een bewijs in handen hebben.

      2. Ik snap eerlijk gezegd niet wat precies de bewijskracht van een dergelijke stealth SMS is. De techniek legt vast waar een bepaalde telefoon op een bepaald tijdstip is. Dat bewijst nog niet dat de geregistreerde eigenaar op dat tijdstip bij zijn telefoon was. Gedaagde zou dan simpelweg kunnen stellen dat de telefoon regelmatig ook door een vriendengroep gebruikt wordt en dat hij ook regelmatig telefoons van anderen gebruikt.

        1. Gedaagde zou dan simpelweg kunnen stellen dat de telefoon regelmatig ook door een vriendengroep gebruikt wordt en dat hij ook regelmatig telefoons van anderen gebruikt
          Afgezien van de directe ongeloofwaardigheid van een dergelijke claim zal deze persoon dan toch wel minstens met de namen van die personen over de brug moeten komen en dan kan de polite die personen weer ondervragen en simpel uitvinden dat hij uit zijn nek aan het lullen was.

          Dat is net al met een auto. Als je niet achter het stuur van je auto zat tijdens een misdrijf dan zul je het toch redelijkerwijs aannemelijk moeten kunnen maken dat iemand anders achter het stuur zat.

          Verder bestaat bewijs eigenlijk nooit uit 1 element maar uit een set van gegevens uit een onderzoek. Informatie als deze is dus onderdeel van het bewijs maar is niet het enige bewijs.

  3. Past wel in het zelfde rijtje als de fiscus die inzage krijgt in de foto’s van de trajectcontroles die direct vernietigd hadden moeten worden en een staatssecretaris die dan roept dat we dat maar moeten blijven doen in afwachting van nieuwe wetgeving die dit gaat legaliseren.

  4. Ik snap niet wat de stealth-sms toevoegt – het is wat extra netwerkverkeer, maar je telefoon vertelt tóch al aan de mast waar ‘ie is – en dat vertelt ‘ie ook aan de nieuwe mast – je bent immers altijd bij een specifieke mast aangemeld. Het enige wat de SMS je vertelt is ‘deze telefoon zit nog steeds onder deze mast’ – maar dat wíst je al. Hoogstens heb je zo sneller door dat een telefoon uitstaat, maar of dát nou zoveel uitmaakt…

  5. Ik vind het al erg genoeg dat er überhaupt locatiegegevens worden vastgelegd en aan de autoriteiten worden doorgegeven. Voor mij een reden om voor zover mogelijk nooit een mobiele telefoon bij me te hebben.

    De technische oplossing die ik zie: wireless mesh netwerken van anonieme deelnemers, die elkaar eventueel met Bitcoin vergoeden voor overdracht van dataverkeer, en VoIP evt. geanonimiseerd via TOR, om “mesh-netwerk-identiteit” en “telefoonnummer-identiteit” te ontkoppelen.

    De juridische oplossing die ik zie: grondrechten die NOOIT geschonden mogen worden. Maar die moeten dan wel gehandhaafd worden. Wat kan je doen als de politie zich niets aantrekt van wat de wet + rechters zeggen?

    1. De enige oplossing is dan dat agenten voor enige tijd het gevang in gaan en hun baan verliezen…, en dat moet dan gelden tot in de hoogste regionen. Maar ja, dan moet je wel weer andere agenten hebben die dat willen en kunen uitvoeren. Als de top corrupt is, dan is het erg lastig om dat weer uit te bannen.

      1. De politiek heeft de optie om gewoon geen geld meer toe te kennen aan een corrupte club. Het wordt wel lastig om een alternatief op te zetten; je wil niet de corrupte leiders van de oude gang aan het hoofd van de nieuwe zetten.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.