Is een goed doel commercieel in de zin van Creative Commons?

creative-commons.gifEen lezer vroeg me:

Wij zijn een stichting met een website die nieuws brengt over het goede doel waar wij ons voor inzetten. Hierbij gebruiken wij foto’s van Flickr.com die onder Creative Commons beschikbaar zijn. Maar nu zegt een fotograaf dat wij dat niet mogen, omdat de pers altijd commercieel is en zijn foto de GelijkDelen-NietCommercieel variant van Creative Commons gebruikt. Klopt dat?

Allereerst gebruik ik deze gelegenheid even om een ander misverstand uit de weg te ruimen: de pers mag géén foto’s overnemen met een beroep op het pers-zijn. Nieuwsmedia zijn gewoon bedrijven die net als iedereen de Auteurswet moeten naleven. “Dit is nieuws” is onvoldoende basis om een foto te mogen tonen, tenzij de foto zélf nieuws is of functioneel, inhoudelijk relevant (citaatrecht).

Ja, er is een persexceptie in de wet maar a) of die voor beeld geldt, is onduidelijk en b) de persexceptie geldt niet als in een colofon de magische zin “Alle rechten voorbehouden” staat.

Maar goed, dat was de vraag niet. De vraag was, mag een nieuwssite beeld onder Creative Commonslicenties (zoals op Flickr veel staat) gebruiken? Nou ja, in principe wel, zolang ze maar de licentie naleeft. Er wordt vaak gedacht dat gebruik door de pers niet commercieel is, zeker als de foto bij een redactioneel artikel staat. Dat is onjuist. Een krant, tijdschrift of nieuwssite verkoopt abonnementen of advertenties en dat zie ik als “zakelijk of persoonlijk financieel gewin”, zoals CC het noemt. Ook als de foto bij redactionele inhoud staat.

Je rechtsvorm doet er niet toe. Ook een stichting of vereniging mag winst maken, de enige juridische beperking is dat die winst niet aan het bestuur of de leden wordt uitbetaald.

Natuurlijk kán het zo zijn dat de partij die nieuws brengt, stiekem toch niet commercieel is. Bij een goeddoelstichting is dat goed denkbaar: die is niet uit op gewin maar op dat doel, en dan is verdedigbaar dat ze niet commercieel handelen.

Tegelijk voelt dit wel een beetje krom. Je gebruikt de foto indirect om meer geld binnen te halen. Dat je dat niet gebruikt om je aandeelhouders tevreden te stellen maar om waterpompen voor hongerige kindjes te kopen, is nobel maar is dat niet ergens tóch “gewin”?

Arnoud

17 reacties

  1. In de licentietekst staat “Het is de Gebruiker niet toegestaan om de krachtens artikel 3 aan de Gebruiker verleende rechten uit te oefenen op een wijze die in de eerste plaats is bedoeld voor of is gericht op zakelijk of persoonlijk financieel gewin”. Wellicht is dat ‘in de eerste plaats’ relevant. Bij een ‘goede doelen-stichting’ is financieel gewin niet in de eerste plaats het doel, maar slechts een tussenliggend middel om het goede doel te bereiken. Dit in tegenstelling tot een commercieel bedrijf, dat evident als primaire doel heeft om geld op te leveren.

    1. Dat is een mooie vondst. Dan zou het afhangen van het soort gebruik door de stichting. Is dat gewoon ter versiering van site of blog, dan is het prima want niet in de eerste plaats commercieel. Staat het bij een fundraiser of ter illustratie van de webshop, dan is het verboden want dan wordt het werk in de eerste plaats ingezet om geld binnen te halen.

      Je krijgt dan wel gelijk een nieuw grijs gebied want ís het verfraaien van de site van een goed doel niet gewoon commercieel? Met een fraaiere site krijg je meer donateurs. Oké, dat is een Buma/Stemra-redenering (“u heeft muziek aan dus verkoopt u meer dus gebruikt u de muziek commercieel”) maar die wordt wel gevolgd in de rechtspraak.

    2. Bij een ‘goede doelen-stichting’ is financieel gewin niet in de eerste plaats het doel, maar slechts een tussenliggend middel om het goede doel te bereiken. Dit in tegenstelling tot een commercieel bedrijf, dat evident als primaire doel heeft om geld op te leveren.

      Dit is geen juiste definitie. Het primaire doel van een onderneming is het voorzien in een bepaalde behoefte. Het primaire doel van een goed doel is.. eehhhhh.. eigenlijk hetzelfde.

      In mijn ogen zijn veel zgn goede doelen ook gewoon commercieel. Zij zullen ook alles doen om hun inkomsten te maximaliseren. Zij zijn alleen meer beperkt in wat zij aan de eigen organisatie mogen spenderen.

      1. Dit is geen juiste definitie. Het primaire doel van een onderneming is het voorzien in een bepaalde behoefte. Het primaire doel van een goed doel is.. eehhhhh.. eigenlijk hetzelfde.

        Dat lijkt me toch niet juist. Een onderneming zal gegeven de keuze winstgevender activiteiten verkiezen boven activiteiten die in een bredere behoefte voorzien. Zo stoten bedrijven regelmatig activiteiten af die hen niet genoeg opleveren, ookal zijn er voldoende klanten voor de activiteiten.

  2. Volgens mij is er al jaren veel discussie en onduidelijkheid over wat volgens Creative Commons niet-commercieel is. Wat mij betreft, als zelfs een goed doel al commercieel is… wat is er dan nog niet-commercieel? Uitsluitend hobbygebruik? Naar mijn mening vallen goede doelen én redactioneel gebruik niet onder de definitie commercieel. Bij redactioneel gebruik wordt de foto (etc.) om inhoudelijke redenen geselecteerd, niet om het verkoopeffect. Fotostockbureau’s maken ook het onderscheid tussen Redactioneel en Commercieel.

  3. Grappig om dit hier te lezen ,Ik had onlangs onenigheid met een goed doel stichting over dit onderwerp. Het adverteren bij de stichting was peperduur maar ze bleef hameren op het goede doel en de stichting. en dat fotogebruik dan vrij was . Ik heb toen een geciteerde tekst die ik op deze site had gevonden toegestuurd maar dat hielp niet veel. Ze vond dat niet van toepassing op haar stichting

  4. Het toont gewoon aan dat je altijd goed moet nadenken over de licenties die je op je eigen werk van toepassing laat zijn. Ook al geef je je werk gratis weg aan bepaalde groepen, dan nog kan de CC licentie ongewenste resultaten opleveren. Maar wat is het alternatief? Naar een jurist stappen en hem een licentie laten schrijven voor het werk dat jij gratis weggeeft. Je zou bijna willen dat iemand een licentie-generator ontwikkelde, die gratis is voor mensen die erin aangeven dat het betreffende werk voor bepaalde doelgroepen gratis is. 🙂 Maar ja, de CC licenties voldoen al in de meeste gevallen.

  5. Zo lust ik er ook nog wel eentje. Als er sprake is van geld, dan is het commerciëel? Zo is alles commerciëel, inclusief scholen, de brandweer en het leger.

    Iets is commerciëel als geld het doel is. Maar een Goed Doel is gericht op het plaatsen van waterpompen in Afrika. Niet op geld. Ergens daar tussenin is geld een middel om de waterpompen te bereiken, het doel blijft een waterpomp. Niet geld. Het is gewoon makkelijker en efficiënter om geld te doneren en te sturen dan deur-aan-deur waterpompen te collecteren en op te sturen (en de transporteurs te betalen in waterpompen).

    Maar het goede doel wordt niet commerciëel omdat het ergens in het proces geld gebruikt.

    Overigens was dit NIET het pijnpunt. Dat was: De verslaglegging op hun website werd gezien als pers, en pers is commerciëel. Ja, nee dus. Dit is een stichting die schrijft over wat ze doen. Het blijft binnen de stichting.

    Wanneer het wel een probleem wordt: Als ze een commerciëel communicatiebureau inhuren, en dat bureau maakt mooie artikelen met Creative Commons foto’s erbij. Dan verdient het bureau aan de CC-foto’s en dat is niet meer de bedoeling. Ook niet als hun opdrachtgever een goed doel is.

    1. De pers is commercieel: kranten en tijdschriften hebben een winstoogmerk. Dat wil echter niet zeggen dat iedereen die nieuws publiceert, automatisch ook een winstoogmerk heeft. Een stichting kan best nieuws publiceren over haar goede doel of haar activiteiten. Dat maakt haar nog niet ‘pers’.

      Wat ik vooral wil ontkrachten is het argument “wij zijn de pers en dit is nieuws dus wij mogen alle CC gebruiken die we vinden”. Dat is niet waar. Een artikel in NRC is commercieel en mag geen CC-NC foto’s gebruiken, net zo min als het RTL nieuws een filmpje mag gebruiken onder zo’n licentie. Maar een stichting als Bits of Freedom zou wél een NC foto mogen publiceren bij een blog over burgerrechten want zij zijn niet commercieel bezig met zo’n blog. Bij een fundraiser wordt het dubieus.

      1. Dat van die pers volg ik, alleen heb ik er meer woorden voor nodig.

        Wanneer wordt een fundraiser een commerciële activiteit? Nu ik erover nadenk… kan het tricky worden. Als je Commerciëel verbindt met handel, dan levert een goed doel geen producten of tegenprestatie. Er is dus geen sprake van handel. Zelfs als je zelfgebakken koekjes aan de deur koopt kun je betogen dat €10,- voor een paar koekjes gewoon een donatie is. Dus aan de voorkant (het geld binnenhalen) voldoet een goed doel in elk geval niet aan ‘handel’. En aan de achterkant is het geld nooit een einddoel, maar altijd een middel om een ander einddoel te bereiken. Dus aan de achterkant is het ook niet commerciëel.

        Alleen als je héél nauw kijkt, alleen naar de activiteit van het geld ophalen, lijkt het alsof dat geld eventjes het doel is. Als je dus niet opmerkt dat er geen dienst/product wordt geleverd, en als je niet opmerkt dat het geld gebonden is aan een bepaald niet commerciëel einddoel.

        Dat wil niet zeggen dat een goed doel geen commerciële activiteiten kan ontplooien. Stel dat zij een markt organiseert, en marktplaatsen verhuurt aan standhouders. Dan is er sprake van een dienst waarvoor betaald wordt.

        Leuk om uit te botten. Arnoud, wat zegt de jurisprudentie over de verkoop van zelfgebakken koekjes? Liefdadigheid of keiharde business? Leuk extraatje voor de scouting, of BTW-nummer vereist?

        1. Ik blogde in 2011 over of een stichting een bedrijf is of niet. Daarin kwamen de criteria van de Belastingdienst langs:

          1. Een duurzame organisatie van kapitaal en arbeid: een keer een t-shirt verkopen bij je jubileum maakt je nog geen onderneming, maar een webshop met diverse shirts die continu leverbaar zijn zou dat wel kunnen zijn; ook moet er op een of andere manier geld (kapitaal) en werk (arbeid) worden ingezet om de producten te verkopen.
          2. Deelneming aan het economisch verkeer: de stichting moet zich richten op een “niet-gesloten groep” van wederpartijen (klanten); voor een vereniging kan het daarbij uitmaken of iedereen lid mag worden of dat er een ballotagecommissie actief is.
          3. Het oogmerk om winst te behalen: er moet een opzet zijn waarmee winst gehaald kan worden. Een groot verschil tussen inkoop- en verkoopprijs kan zo’n opzet zijn. Dat in je statuten staat dat je geen winstoogmerk hebt, is niet relevant.

          Dit werkt voor de fundraiser van Bits of Freedom of de webshop van vereniging ANWB, maar hoe het zit met de blog van de Consumentenbond weet ik hiermee nog niet. Met name die opzet (derde item) zit me dwars. Een blog is geen situatie waarmee je winst maakt. Heel indirect misschien: mijn blog levert me naamsbekendheid op en daarmee klanten, plus ik link naar mijn producten. Dus dat is dan een winstoogmerk. Maar als je alleen zegt “Word vandaag nog lid”?

    2. Je moet onderscheid maken tussen het doel van de liefdadigheidsinstelling en het doel waarvoor CC materialen ingezet worden. Ik denk dat het de bedoeling van de licentiegever is dat je naar het hier-en-nu kijkt. We kunnen de miljarden die we aan Bill Gates hebben besteed niet zien als aftrekbare giften omdat hij verdiensten uiteindelijk uitgeeft aan waterpompen in Afrika.

  6. Dit is natuurlijk extra vaag, maar kunnen we niet beroep doen op creative common sense hier?

    Als je je foto’s beschikbaar stelt onder een CC licentie dan ben je toch blij dat deze gebruikt worden door een non-profit?

    Dan ben je toch een beetje een zeur als je gaat aankloppen bij een goed doel en bij die mensen een hoop rompslomp gaat veroorzaken?

    Als je niet wil dat je foto wordt gebruikt voor promotie van een goed doel, mijn advies: Gebruik lekker een commerciele licentie en maak al wedergebruik verboden.

    Ik snap, dit is de “geest” van de CC licentie en die is multi-interpretabel, en niet de juridisch stricte grond (wat voor dit blog juist interessant is), maar hier word ik gewoon een beetje moe van. Moet ook kunnen. Het gaat hier niet eens om een Erwin Olaf kunstwerk, maar om een hobby Flickr-fotograaf. Niet dat dat wat uitmaakt, maar plaats het een beetje in perspectief (en hou de “rule of thirds” in de gaten).

    1. Persoonlijk denk ik dat je per definitie niet blij wordt van iemand die geld verdient (=commercieel) aan jouw werk terwijl je zelf niets ontvangt. Of de rechtspersoon een stichting, nv of iets anders is voor mij niet belangrijk. Ook wat er uiteindelijk meld dat geld gebeurt–hetzij een clown naar een kinderziekenhuis sturen of een cheque uitkeren aan de aandeelhouders–is niet van belang.

      Gebruik je mijn CC-NC foto’s voor je blog? Hartstikke leuk. Zet je er banners bij waar je geld aan verdient? Ben je commercieel. Eigenlijk heel simpel dus.

    2. De reden voor het gebruik van CC-BY-NC als licentie is meestal omdat de foto al voor commerciele doeleinden in gebruik is genomen. Mogelijk zelfs door de fotograaf zelf. Commerciele bedrijven willen dan niet dat andere commerciele bedrijven dezelfde foto kunnen gebruiken om winst mee te maken, maar vinden gebruik voor niet-commercieel gebruik geen bedreiging. De foto heeft dan meerdere licenties, wat overigens regelmatig voorkomt. Ook kan de fotograaf als doel hebben om commercieel de foto te verkopen, wat dus niet mogelijk is indien de licentie gratis gebruik toelaat. Verspreiding van het materiaal door organisaties zonder winstoogmerk helpt daarbij met de verspreiding, maar de fotograaf wil er nog wel op verdienen. Sowieso kan de stichting gewoon onderhandelen over het gebruik van het beeldmateriaal als ze het echt willen gebruiken. Ook dat hoort bij de NC tag. De fotograaf kan dan beslissen of hij de associatie met de betreffende, commerciele actie wil hebben.

  7. Ook het toevoegen van een foto aan een nieuwsartikel ter illustratie, voor een stichting, is nu niet bepaald het grof commercieel uitbuiten van een fotograaf. Het is niet zo dat een webwinkel ineens T-shirts met jouw foto verkoopt. Wat zijn precies je gederfde inkomsten van zo’n blogpost? Waarschijnlijk zie ik het te ideologisch: Het gaat hier immers om een arme fotograaf die een poot wordt uitgedraaid!

  8. De fotograaf heeft iets wat de stichting graag wil ter ondersteuning, benader de fotograaf en je komt tot overeenstemming er vanuitgaan dat het gratis moet is eenrichtingsverkeer. De tijd van blij zijn dat de foto gebruikt wordt door stichtingen is reeds lang voorbij.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.