Computers mogen toch wel boetes uitschrijven?

Boetes voor onverzekerde voertuigen die geautomatiseerd worden opgelegd, zijn niet per se onrechtmatig, meldde de NOS vrijdag. Het Hof Arnhem-Leeuwarden bepaalde dit in vervolg op een arrest waar ik in februari over blogde. Bij een man was geautomatiseerd vastgesteld dat zijn bromfiets onverzekerd zou zijn, waarna een boete door verbalisant ‘404040’ werd opgelegd. Omdat dat verwees naar een computer, was dat te weinig om dit te mogen doen. Omdat het OM nu heeft uitgelegd hoe het werkt, mag het wel.

In februari werd de boete voor het onverzekerd zijn van de bromfiets nog afgewezen met het argument dat niet kon worden vastgesteld dat de boete door een bevoegd ambtenaar werd opgelegd. Het systeem kwam niet verder dan “verbalisant 404040” en dat was de computer van het CJIB.

In reactie daarop komt het OM nu met nadere toelichting. Bevoegd ambtenaren moeten de sanctie opleggen, maar in de wet staat dat de gedraging waar de sanctie op staat, ook “op geautomatiseerde wijze” mogen vaststellen. Dus niet zelf zien maar op een computerfoto. En bij de RDW-verzekeringscontrole werkt dat zo. De computer van de RDW zoekt kentekens na, en als deze niet in het juiste bestand staan dan wordt dit doorgegeven aan het CJIB. Het CJIB verstuurt dan volautomatisch een beschikking.

Mag dat? Eh ja, zegt het Hof enigszins tot mijn verbazing. Er is ergens bij het CJIB een bevoegd ambtenaar aanwezig, maar die beslist niet per geval dat de boete juist is opgelegd. Alleen, dat hoeft niet, zo constateert het Hof nu na de wetsgeschiedenis er nog eens op nageplozen te hebben:

Anderzijds kan uit de totstandkomingsgeschiedenis van artikel 3, tweede lid, WAHV evenmin worden afgeleid dat bij de sanctieoplegging geen gebruikt mag worden gemaakt van de mogelijkheden die de automatisering biedt en dat de aangewezen ambtenaar, nadat op geautomatiseerde wijze een gedraging is vastgesteld, afzonderlijk en individueel moet beslissen of een sanctie wordt opgelegd.

Verder is het zo dat er in de praktijk eerst een tussenstap wordt genomen: je krijgt een brief dat je onverzekerd bent. Reageer je, dan gaat er (zo zegt het CJIB) een mens naar je dossier kijken en wordt dán pas besloten. Door die mens. Zo worden de bijzondere situaties opgevangen.

Vorige keer vroeg ik me af: is het echt wenselijk dat we blijven zitten bij alles handmatig door Bromsnor laten afhandelen, en maar hopen dat die het goed ziet, fair is naar iedereen, nooit vermoeid het verkeerde nummer noteert en vooral altijd netjes blijft werken? Dat gaf veel reacties, met name over de zorg van correct geprogrammeerd zijn van het systeem maar ook de flexibiliteit van de mens: een computer snapt bijzondere gevallen niet.

Aan die zorg komt het systeem tegemoet – je mag piepen en dan kijkt er iemand naar. Dat is een oplossing, maar vereist wel dat de burger de wet kent en weet wat ertegen te doen is. En dat vind ik niet fair – het zou de overheid moeten zijn die weet wat de wet is en geen onjuiste boetes uitschrijft. Bezwaarschriften zouden een uitzondering moeten zijn voor de absoluut niet te voorziene situaties.

Alleen: alles handmatig doen werkt niet meer, met deze aantallen boetes. Dus hoe moet het dan wel?

Arnoud

28 reacties

  1. alles handmatig doen werkt niet meer, met deze aantallen boetes. Dus hoe moet het dan wel?

    Als justitie de foutloze verwerking niet kan garanderen bij meer dan X aantal boetes, dan zou, gezien bovenstaande quote en de alinea daarboven, de conlusies moeten zijn dat justitie dan niet meer X aantal boetes zou moeten uitschrijven.

  2. Mijn eerste reactie zou zijn dat de burger recht heeft op schadevergoeding (tijd nodig om bezwaar te maken) bij een onterechte boete. Probleem daarmee is natuurlijk weer dat er vage bedrijfjes komen die daar misbruik van gaan maken dus daar zou nog iets voor bedacht moeten worden. Aan de andere kant zal de overheid gewoon moeten zorgen dat ze hun processen op orde hebben zodat er geen onterechte boetes meer verstuurd worden.

    1. Ik zou er geen probleem mee hebben als er zulke “vage bedrijfjes” zouden komen; die houden de overheid scherp.

      Omgekeerd zou je, bij het onterecht aanvechten van een boete, best een schadevergoeding van vergelijkbare grootte moeten geven aan de overheid, omdat je de overheid onterecht op kosten hebt gejaagd (werk-uren van een ambtenaar die jouw klacht moet verwerken).

      Ik ben wel bang dat de overheid hiermee een financieel motief krijgt om de opgelegde boetes altijd “terecht” te vinden; dit staat een onafhankelijk oordeel in de weg. Maar goed, de boete zelf zorgt ook al voor zo’n financieel motief.

      1. Maar je krijgt tijd om bezwaar te maken. Je krijgt eerst een brief waarin staat dat er geconstateerd is dat je auto geen verzekering heeft. Vervolgens krijg je een aantal weken de tijd om te bewijzen dat je wel verzekerd bent, je verzekering kan hiervoor een verklaring af geven. Als je die verklaring op stuurt wordt de boete niet verstuurd. De verzekering stuurt natuurlijk alleen een verklaring als je daadwerkelijk bij hen verzekerd bent.

  3. Alleen: alles handmatig doen werkt niet meer, met deze aantallen boetes. Dus hoe moet het dan wel?

    Wetten en handhaving van wetten zijn vooral geschikt om, in een maatschappij waarin de meeste mensen op een “nette” manier met elkaar om gaan, een klein aantal “rotte appels” aan te pakken, om te voorkomen dat die het voor de rest bederven.

    Als, zoals hier het geval lijkt, overtreding zo massaal gebeurt dat handhaving niet effectief is, dan denk ik dat die wet niet goed (meer) is: het sluit niet (meer) aan op wat in de maatschappij wel en niet wordt geaccepteerd.

    Waar gaat het nu om? Het niet verzekerd zijn van een bromfiets? Wat is het probleem nou precies als we mensen, die daar voor kiezen, onverzekerd laten rijden? Is dat de aansprakelijkheid bij ongelukken? Als dat tot zulke hoge bedragen kan oplopen dat de onverzekerde bromfietser het niet in de loop van zijn verdere leven kan terugbetalen, dan moet er wat anders voor worden bedacht…

    1. Ja, dat is precies het punt. Als die bromfietser een voetganger aanrijdt, kan die daar levenslang hoge ziekenhuis- en therapierekeningen van hebben. Dat kan een gewoon mens niet opbrengen uit eigen vermogen. Je zou dan de voetganger met die hoge rekeningen laten zitten. Natuurlijk kun je zeggen, verzeker je zélf dan tegen schade door derden maar dat vind ik niet eerlijk. Want wat doe je dan als iemand dat niet kan betalen? Dan kan die nooit meer de straat op.

      We hebben gekozen voor een systeem waarbij iedereen verplicht verzekerd is, zodat de premie per persoon het laagste is. Alleen dan moet je de verplichting wel af kunnen dwingen.

      1. Je vergeet schade vanwege iets als inkomstenderving. Dat kan vele malen hoger zijn dan kosten ziekenhuisopname en revalidatie.

        Daarbij is het m.i. ondoenlijk om ieder object en persoon te verzekeren tegen schade veroorzaakt door aanrijding. Al was het maar omdat het gekozen voertuig mede bepalend is voor de mate van te verwachten schade. Juist daarom wordt de weggebruiker geacht zichzelf te verzekeren tegen aansprakelijkheid en is deze gerelateerd aan het formaat voertuig.

      2. Ja, ik denk dat zo’n verplichte verzekering wel het beste systeem is. Maar hoe handhaaf je het?

        Is het niet mogelijk om het systeem zo in elkaar te zetten dat je niet onverzekerd KUNT zijn? Dan zou elke productie/import van een motorvoertuig gekoppeld moeten zijn aan het creëren van een verzekering, en het opheffen van een verzekering moet alleen kunnen bij export/vernietiging van een motorvoertuig. Overdracht van verzekering op een nieuwe eigenaar, en switchen naar andere verzekeraar moeten natuurlijk wel kunnen. Fraude is nog steeds wel mogelijk (bijv. niet-geregistreerde import), maar het zou toch wel zo lastig moeten zijn dat het percentage fraudeurs flink omlaag gaat, mogelijk naar een goed handhaafbaar niveau.

        Mochten een resterende fraudeur schade veroorzaken, dan zou dat behandeld kunnen worden alsof die fraudeur, met terugwerkende kracht, altijd verzekerd is geweest, uiteraard met een enorme betalingsachterstand. Dit is natuurlijk nadelig voor de verzekeraar: de meeste nieuwe klanten hebben een kleine kans op schade; deze nieuwe klant heeft 100% kans op schade, en heeft ook al (lange) tijd geen premie betaald. Je zou een voertuig-verzekeraar kunnen verplichten om dit soort klanten te accepteren, maar dat maakt het onaantrekkelijk om voertuig-verzekeraar te zijn; het gevolg is hogere premies, ook voor mensen die wel netjes verzekerd zijn. De mensen die profiteren zijn degenen die niet verzekerd zijn en toevallig nooit een ongeluk veroorzaken.

        Handhaving door steekproefsgewijs te controleren of mensen wel verzekerd zijn kan preventief werken, omdat je iedere fraudeur aanpakt, en niet alleen die fraudeurs die toevallig schade veroorzaken; het kan dus de verzekeringskosten voor eerlijke verzekerden verkleinen. Aan de andere kant brengt handhaving zijn eigen kosten met zich mee. Ik zie dit als een minimalisatie-probleem: er is een bepaald handhavingsniveau waarbij de totale kosten voor eerlijke mensen minimaal zijn.

        Ik denk wel dat je de kosten van deze handhaving mag leggen bij de verzekerden en bij degenen die verzekerd zouden moeten zijn: het doel van de handhaving is om hun kosten te minimaliseren, dus zij mogen ook de handhaving financieren. Het lijkt me niet eerlijk om dit uit algemene belastingen te financieren: die worden ook betaald door mensen die geen motorvoertuigen hebben.

        1. Je kunt het aan voertuigen ophangen, dat is wel een slimme. Alleen: als ik dan twee auto’s heb of een auto en een motorfiets, betaal ik dubbel terwijl ik er maar één tegelijk kan besturen. Plus ik moet óók nog verzekerd zijn voor als ik schade aanricht als voetganger (bv. ik schop een ruit in, laat iemand struikelen e.d.). Het voelt dan handiger om het aan de persoon op te hangen.

          Een andere optie is dat je de WA-premie via de belasting incasseert. Dan heb je geen ontduikproblemen meer (over het algemeen) en ben je per definitie verzekerd. Je ontneemt mensen dan alleen de optie om een goed passende verzekering te kiezen, en verzekeraars om betere pakketten te ontwikkelen.

          Er wordt nu al steekproefsgewijs gecontroleerd. De verkeerspolitie heeft als staande opdracht om op rustige momenten gewoon wat nummerborden in te typen die ze tegenkomen. Zegt de computer ‘onverzekerd’ dan moet de auto aan de kant. Kost niet veel (want geen extra agenten) maar beperkt bereik want ze rijden niet overal.

        2. Misschien, en nu word ik helemaal creatief, zouden verzekeraars zelf de handhaving kunnen doen? Als beloning voor het betrappen van een onverzekerde zou zo’n verzekeraar de premies mogen innen voor de (geschatte) periode dat de betrapte persoon onverzekerd was. Verzekeraars kunnen dan zelf beslissen hoeveel handhaving nog nuttig is om de verzekeringskosten laag te houden.

          Dit is wel zo creatief dat ik de consequenties niet kan overzien. Verzekeraars zijn commerciële partijen, en er zijn vast allerlei manieren waarop dit tot misstanden kan leiden(*). Ik denk bijvoorbeeld dat de verzekeraar enigszins marktconforme premies moet hanteren, anders krijg je “verzekeraars” die met woeker-premies zich puur richten op het betrappen van onverzekerden, en niet op het lokken van mensen die uit zichzelf een verzekeraar zoeken.

          (*) Maar dan: waarom zou uitvoering door de overheid niet tot de zelfde misstanden kunnen leiden?

    2. Als, zoals hier het geval lijkt, overtreding zo massaal gebeurt dat handhaving niet effectief is, dan denk ik dat die wet niet goed (meer) is: het sluit niet (meer) aan op wat in de maatschappij wel en niet wordt geaccepteerd.

      Het betalen van geld is altijd een issue. Er zijn altijd een percentage wanbetalers. Ook al is dat maar een paar procent dan gaat het al voor zoiets als een verplichte autoverzekering al gauw over grote aantallen.

    3. Ik denk dat het massaal niet verzekerd rondrijden gebeurt omdat de pakkans zo klein is en omdat de doelgroep (jongeren) de consequenties niet goed kunnen overzien. Wat is er mis met het vergroten van de pakkans? Dat heeft bij heel veel dingen geholpen zoals drank, autogordel en telefoneren.

      Jouw stelling klopt alleen als de maatschappelijke schade van de overtredingen (relatief) klein zijn en handhaving onmogelijk is of de maatschappelijke lasten van handhaving niet opwegen tegen de baten (zoals aantasting van privacy voor handhaving voor auteursrecht).

    4. Het probleem met onverzekerd rondrijden is dat je alle moeite voor het verhalen van de schade bij het slachtoffer legt. (Daarom is doorrijden na een ongeval een misdrijf – je voorkomt hiermee dat de andere partij je identiteit kan vaststellen.)

  4. Het gaat dus niet om de handelingen maar om het toerekenen van verantwoordelijkheid voor de beslissing (zie 18). In een mathematisch feitencomplex als dit heb ik daar geen enkele moeite mee. Ik zou niet weten waar de ruimte voor belangenafweging zou moeten zitten … Als je een brommer of auto hebt, moet hij verzekerd zijn en zonodig gekeurd. En voor de auto krijg je van de RDW ook nog netjes een attentiebrief.

    1. HansD, Als alle gekoppelde databases die nodig zijn om de beslissing te nemen gegarandeerd correcte en actuele informatie zouden bevatten en de koppeling tussen de databases zou 100% betrouwbaar werken, dan kan een computer in alle gevallen de correcte beslissing nemen. Helaas bevat iedere serieuze database fouten; als we de computer zonder toezicht zijn werk laten doen betekent dat dat een kleine groep mensen met een irritante regelmaat onterecht beschuldigd wordt van een overtreding. Doordat ergens een database (veelal buiten de schuld van de burger) incorrect ingevuld is.

      Ja, zo’n attentiebrief is een goede service van de overheid, maar wat moet de burger daar mee? Mag de overheid het op de burger afschuiven om ervoor te zorgen dat overheids- of verzekeringsdatabases gecorrigeerd worden of moet de overheid zelf actief op zoek gaan naar fouten?

      1. Helaas bevat iedere serieuze database fouten; als we de computer zonder toezicht zijn werk laten doen betekent dat dat een kleine groep mensen met een irritante regelmaat onterecht beschuldigd wordt van een overtreding. Doordat ergens een database (veelal buiten de schuld van de burger) incorrect ingevuld is.

        Dat komt omdat er bij de overheid geen enkele prikkel is om er voor te zorgen dat die database wel kloppend gemaakt wordt. Vaak ook omdat het om een andere afdeling gaat dan de betrokken ambtenaar bij zit.

        Als je dus een financiële prikkel neer legt bij de overheid om het wel kloppend te maken dan zullen deze problemen steeds minder worden. En voor de mensen waarbij het blijkbaar niet opgelost wordt, is er een leuke aanvulling op hun maandelijkse inkomen…

      2. MathFox, je krijgt van mij volledig gelijk, want ik had het over redelijkheid en billijkheid en niet over foutcorrectie. Dus de BOA heoft geen extra gegevens bij de (geautomatiseerde) besluitvorming te betrekken zoals hij in een belangenafweging zou doen. Hij moet uiteraard wel zijn verantwoordelijkheid nemen voor de juistheid van de data en de beslisregels. Dat vereist dus implementatie van een (handmatig) correctiemechanisme, een eenvoudig ICT beginsel vanuit het bestuursrecht (Awb en Wbp) waar helaas menig ICTer niets mee doet.

  5. Ik heb een achternaam met een ä erin. Instanties en software kennen een schier oneindig aantal manieren om dat te verhaspelen. In mijn studietijd leidde dat er toe dat ik ieder jaar een “attentiebrief” kreeg omdat studiefinanciering mij niet kon terugvinden in de database van de universiteit. Ik moest dus keer op keer aantonen dat ik wel ingeschreven was als student en op die manier mijn recht op studiefinanciering onderbouwen. Denk niet dat er een vlaggetje in die overheidsdatabase komt te staan: “vorige keer problemen door een umlaut, altijd handmatig kontroleren”! Sommige mensen zullen dus telkenmale hun onschuld aan moeten tonen. Op een excuusbrief van de overheid kunnen ze dan lang wachten, en zelfs een minimale vergoeding voor postzegels kunnen ze op hun buik schrijven.

      1. Als je je oor op de juiste plaatsen te luisteren legt, kun je vele verhalen horen over de fouten in diverse databases. Gelukkig met zelden zulke trieste gevolgen als bij meneer Kowsoleea. Maar toch.

        Automatische handhaving is prima als je er op kunt vertrouwen dat

        1. de informatie in de databases juist is en
        2. de automatische kentekenherkenning goed functioneert.

        Nu is het meervoud van anekdotes uiteraard niet data, maar er zwerven genoeg verhalen rond om over beide punten eens zeer kritisch na te denken, vooral met het in het geval-Kowloseea door overheid getoonde gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel in het achterhoofd. Te vaak krijgen wij “klootjesvolk” in zulke gevallen te horen “ja maar het staat zo in het systeem meneer! ” Het Systeem is heilig, en het overheidswerkvolk dat er mee moet werken krijgt van hogerhand totaal geen ruimte meer voor gezond verstand, meegevoel en compassie.

        1. Het probleem is niet ICT of automatisering. Een geval als meneer Kowsoleea kan ook voorkomen in een volledig handmatig systeem. Het probleem is een gebrek aan zelfinzicht dat er fouten gemaakt worden in een organisatie, dat informatie incorrect kan zijn of dat procedures met fouten behept zijn. Het gevolg is dat mensen niet bereid of bevoegd zijn om fouten te corrigeren. Er is geen tijd of geld voor gebudgetteerd. En het leidt er toe dat de menselijke controlelaag als onnodige kostenpost gezien wordt en dus weggehaald wordt. In een geval als dat van meneer Kowsoleea had een chef geen enkel probleem om een heel arrestatieteam een dag in te mogen zetten, maar is het voor geen enkele chef mogelijk om een administratief medewerker een hele week aan het werk te zetten om de administratie op te schonen. Dit alles maakt het onwenselijk dat agent 404040 een boete kan opleggen. Er is niemand meer aansprakelijk voor een beslissing. We ontkomen er nooit aan dat fouten gemaakt worden, maar het is pas erg als de wil om fouten te herstellen ontbreekt. Vooral waar het het zwaardrecht van de overheid raakt.

  6. “Alleen: alles handmatig doen werkt niet meer, met deze aantallen boetes. Dus hoe moet het dan wel?” De overheid kan zich ook afvragen, of de regels wel juist zijn, wanneer zo veel mensen ze overtreden. Telt ons land dan zoveel criminelen?

    1. Dat en de overheid kan ook wat meer mensen in dienst nemen die ze speciaal opleiden omde fotos te beoordelen en dezekunnen goedkoper zijn dan een volledig inzetbare agent. (wellicht moet de wet dan wat aangepast worden, dat is geen belemmering als ze het echt willen). De overheid wil nu echter veel bonnen uitschrijven zonder daar kosten voor te maken. Zoals men in de VS zegt: “You can’t eat your cake and have it”

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.