Gastpost: Prijsmisleiding door thuiskopieheffing bij consumenten is een oneerlijke handelspraktijk

software-disc-cd-dvd-dragerOmdat ik met vakantie ben deze week een aantal bijdragen van vaste bezoekers. Vandaag jurist Xavier Wolfgang Koehoorn over de oneerlijke handelspraktijk van het weglaten van de thuiskopievergoeding.

Heeft u als consument wel eens thuiskopievergoeding betaald, terwijl het product -het mobieltje, de laptop of zelfs de friteuse- met een prijs exclusief deze vergoeding werd geadverteerd? Dan bent u slachtoffer geworden van een oneerlijke handelspraktijk.

Even een recap: wat is een thuiskopie? Op deze Ius Mentis-pagina wordt dat haarfijn uitgelegd: een kopie (enkel uit legale bron!) door een persoon, van een auteurs’ werk (bijvoorbeeld een muzieknummer) voor strikt eigen gebruik. En wat is dan de thuiskopievergoeding? Dat is de compensatie die auteurs wegens thuiskopieën moeten ontvangen. En wie moet deze vergoeding betalen? Zie artikel 16c, tweede lid Auteurswet (Aw). Arnoud: Omdat het nogal onpraktisch zou zijn om bij alle thuiskopieerders deze vergoeding te incasseren, zijn in plaats daarvan de fabrikanten [of importeurs] van deze dragers verplicht te betalen.”. Dus: wel de voorschakel, niet verkopers en allerminst de consument.

De Consumentenbond heeft in oktober 2013 een steekproef gehouden onder webshops, waaruit blijkt dat Expert, Hi, Mediamarkt, Neckermann en Saturn deze vergoeding buiten de -als totaalprijzen gepresenteerde- bedragen houden wanneer zij adverteren, maar later toch bij de consument in rekening brengen. Ter gelegenheid van dit artikel heb reclamedrukwerk -dat zich had opgestapeld terwijl ik in zonniger oorden vertoefde- doorgespit. Zie deze pagina voor de afbeeldingen van de misleidende folders. Daaruit blijkt dat Kijkshop, T-Mobile, Hema, Expert en Bart Smit zich offline van deze handelspraktijk bedienen.

Deze wijze van adverteren is onrechtmatig. Dat zit zo: Een handelspraktijk is misleidend (en dus oneerlijk) , indien sprake is van een misleidende omissie. Dat is het geval als essentiële informatie wordt weggelaten of op onduidelijke/dubbelzinnige wijze wordt verstrekt. Uit 6:193e sub c Burgerlijk Wetboek volgt dat altijd essentieel is: “de prijs, inclusief belastingen, of, alshet om een product gaat waarvan de prijs redelijkerwijs niet vooraf kan worden berekend, de manier waarop de prijs wordt berekend […]

Dat artikel is glashelder, de volledige prijs dient vermeld te worden, tenzij dit niet vooraf door de verkoper kan worden gedaan. De uitzondering gaat hier niet op. De thuiskopievergoeding (en dus de totaalprijs) kan immers uitstekend vooraf worden berekend door de fabrikant. Ook qua moment gaat de uitzondering niet op, want de heffing was in al in een voorschakel verschuldigd.

Verkopers kunnen derhalve niet volstaan met het vermelden van een (misleidende) prijs exclusief de thuiskopievergoeding, maar zijn verplicht de volledige prijs, dus inclusief iedere door de importeur of fabrikant reeds verschuldigde heffing, uitdrukkelijk in al hun aanbiedingen te hanteren. Omzeiling d.m.v. een excl.-prijs met losse “vermelding” in Algemene Voorwaarden (‘kleine(re) lettertjes’) volstaat daarbij uiteraard niet.

In 2010 werd in een andere gastpost op Ius Mentis nog gesteld dat het belang van de afdeling OHP beperkt was. Dat is sinds 12 maart 2014, toen in artikel 6:193j, derde lid BW de bevoegdheid van vernietiging werd opgenomen, niet langer het geval. U kunt de gehele overeenkomst vernietigen, of slechts het thuiskopievergoedingsdeel (partiële vernietiging) dat te laat in beeld kwam, terugvorderen. Vernietiging kan buitengerechtelijk (lees: per brief – 3:49 e.v. BW). In het geval van de thuiskopieheffing over de friteuse (of ander niet-Thuiskopiebesluit-object) heeft de consument bovendien een vordering vanwege diens onverschuldigde betaling (6:203 BW; Kamerstukken II 2013-2014, 29838, nr. 69, p. 8.).

Het loont om af te zien van prijsmisleiding: naast dit soort gastblogjes op Ius Mentis, en het feit dat dergelijke praktijken mogelijk via het meldpunt van de Consumentenbond worden aangekaart, kan de ACM een boete opleggen tussen de €100.000 t/m €300.000 (dat zijn bijna 50.000 thuiskopievergoedingen!) die ook nog eens gepubliceerd kan worden.

Overigens: bij dragers wordt de fabrikant/importeur/verkoper, ongeacht of van prijsmisleiding sprake was, ongerechtvaardigd verrijkt ten koste van de later gelegen schakel (6:212 BW) (bij de verkoper is dat dus de consument): en wel met het verschil tussen het oude en het nieuwe (lagere) bedrag dat Stichting Thuiskopie binnenkort moet vaststellen. Kort samengevat resulteert dit in een massale verplichting tot vergoeding van het verschil met terugwerkende kracht tot vergoedingen vanaf 10 april 2014 (de datum van het “downloadverbod-arrest”). Dit geldt ongeacht wanneer het nieuwe bedrag daadwerkelijk wordt vastgesteld. Als verkopers het verschil zouden houden profiteren zij uiteindelijk van een heffing die bedoeld was om auteurs te compenseren.

Vergeet niet oneerlijke handelspraktijken altijd te melden bij de ACM via ConsuWijzer<. Al gehapt? Vraag het te laat in beeld gekomen bedrag (vaak €6,05) eenvoudig terug met de standaardbrief van de Rechtswinkel Bijlmermeer!

Is die €6,05 deze risico’s nu werkelijk waard? En wie is toch de jurist (of bedrijfseconoom?) die dit soort handelspraktijken blijft aanraden? Wie kent er nog meer (web)verkopers welke kennelijk niet op prijs kunnen concurreren en daarom doen aan dergelijke prijsmisleiding?

Xavier Wolfgang Koehoorn is tot januari 2015 voorzitter van de Rechtswinkel Bijlmermeer. Hij heeft gewerkt bij het Juridisch Spreekuur Gedetineerden, stage gelopen in het ondernemingsrecht, studeert aan de Universiteit van Amsterdam en is naast voorzitter nog altijd Rechtswinkelier (vrijwillig rechtshulpverlener) en hij procedeert in die hoedanigheid ook voortdurend. Is vanaf januari weer op zoek naar een baan.

20 reacties

  1. Ik vind dat BigDennis het goed doet deze zegt netjes onderop de website dat alles “Alle prijzen zijn inclusief BTW en eventuele heffingen.” alles is dus inclusief in de prijzen maar de heffing wordt wel netjes bij het product vermeld.

  2. De auteur kan deze overtredingen ook melden bij de reclame code commissie.

    Dat is en relatief snel middel om misleidende reclames aan te pakken. Zij doen meestal sneller uitspraken dan de ACM. De RCC heeft niet de machtsmiddelen van de ACM maar de advertentiebranche zelf zal niet gauw meewerken aan reclames die door de RCC als misleidend zijn beoordeeld.

        1. hAL, de Voorzitter van de RCC heeft over een reclamefolder van Expert uit september 2013 geoordeeld: “Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen met betrekking tot de thuiskopievergoeding acht de voorzitter de bestreden reclame-uiting in strijd met artikel 7 NRC. Hij beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.”. De Expert-folder die op de pagina van de Rechtswinkel staat is uit juli 2014. Omdat artikel 8.2 sub d van de NRC (Nederlandse Reclame [spatie, sic.] Code) afwijkt van 6:193e sub c Burgerlijk Wetboek (het essentiële gedeelte: “of, als het om een product gaat waarvan de prijs redelijkerwijs niet vooraf kan worden berekend” is zonder toelichting weggelaten, hetgeen verklaart dat in de uitspraak van de RCC het adverteren met een prijs waaruit het gedeelte dat dmv. een aan voorwaarden gebonden (!) cash-backactie is terug te krijgen, niet bestraft wordt met een verbod). Dat een bepaalde gedraging al dan niet in strijd met de NRC is, is uiteraard niet relevant voor de duiding van een handelspraktijk als oneerlijk op grond van de wet. Ik verwacht dat de RCC op basis van de NRC in elk geval de folders van Kijkshop zou bestraffen (immers: zelfs enige asterisk ter verwijzing). Overigens is het wenselijk als de RCC de NRC in overeenstemming met het Burgerlijk Wetboek zou brengen. Het is niet de bedoeling dat een gedragscode handelaren en consumenten in feite met de wet strijdige informatie verstrekt.

  3. Een site als 1dagskoopjes.nl staat vol met ‘gratis’ producten of producten voor een zogenaamd lage prijs. Erg vaak komen de onvermijdbare verzendkosten hier nog bij. Dit lijkt me, met de argumenten vermeld in het blog, eveneens niet acceptabel. Of geldt dit niet voor verzendkosten, omdat er ook sprake kan zijn van verzendkosten naar bijvoorbeeld België die een hoger tarief kennen?

    1. Verzendkosten vallen onder de niet vooraf bepaalbare kosten. Als je meerdere producten besteld lopen de verzendkosten niet evenredig op. Die kosten mogen dus later toegevoegd worden als het geheel van je bestelling compleet is.

    2. @Willem: Je zit in de goede richting wat betreft die ‘gratis’ producten. Wat ik op 1dagskoopjes.nl constateer is bijvoorbeeld de volgende aanbieding: “GRATIS: Laadkabel van 2 meter plus autolader of wandlader”. Bij “Meer details” staat dan: nu voor € 0.00. Als je op bestel nu klikt, komt men op een pagina op Marktplaats.nl. De leverancier staat vermeld als R.J.A.F. Verhagen – Gift4One.nl. Daar blijkt dat in werkelijkheid per kabeltje € 5,95 in rekening wordt gebracht aan “Verzend- en afhandelingskosten opladers”. Pér kabel!

      Is dit misleidend? Jazeker! De kosten om in te gaan op het aanbod zijn feitelijk nihil (webform invullen). De werkelijke vervoers- of verzendkosten zullen bestaan uit het frankeren van een envelop (het gaat om kabeltjes). Bovendien stijgen de werkelijke verzendkosten niet lineair mee met het aantal kabeltjes. Derhalve zal het grootste gedeelte van de €5,95 bestaan uit afhandelingskosten. Daarmee is dit bedrag veel te hoog.

      Het in rekening brengen van dergelijke kosten komt voor op de zwarte lijst misleidende handelspraktijken, artikel 6:193g onder t BW: “[De volgende handelspraktijk is onder alle omstandigheden misleidend]: een product als gratis, voor niets of kosteloos te omschrijven als de consument iets anders moet betalen dan de onvermijdelijke kosten om in te gaan op het aanbod en het product af te halen dan wel dit te laten bezorgen;”. Handelaren mogen geen kosten in rekening brengen voor verpakking, behandeling of administratie.

      Maakt 1dagskoopjes.nl/Wehkamp zich naast R.J.A.F. Verhagen – Gift4One.nl schuldig aan een oneerlijke handelspraktijk door dit soort advertenties te plaatsen op de website? Jazeker. Een handelaar is niet alleen de “natuurlijk persoon of rechtspersoon die handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf”, maar ook degene die ten behoeve van hem handelt. Vergeet niet oneerlijke handelspraktijken altijd te melden bij de ACM via ConsuWijzer.

  4. Het schrijven van een brief kost mij wel wat meer dan 6,05 euro. Een laserprintje is al gauw 1 euro; ik weet niet wat een postzegel tegenwoordig kost, maar dat zal in die richting zitten; en mijn wandeling naar het dichtsbijzijnde van de steeds zeldzamer wordende brievenbussen is heen en weer gauw ook al 10 minuten (à uurtarief van heulveul).

    Kan ik die extra kosten ook verrekenen? Anders zit ik te betalen om geld te krijgen (dat ik wsch. niet krijg; je denkt toch niet echt dat een Mediamarkt zich gaat verwaardigen hierop te reageren?).

    1. @Branko: Op de website van de Rechtswinkel Bijlmermeer staat een standaardbrief waardoor je deze zelf niet hoeft op te stellen. Bovendien kost een laserprintje nog geen honderdste van een euro. Een postzegel zal €0,64 zijn, maar verzending per briefpost is niet noodzakelijk: je kan de standaardbrief ook per e-mail sturen, mits je ontvangst maar kan bewijzen (eenvoudig, mits er op gereageerd wordt door de ontvanger).

      Die extra kosten, kan je inderdaad ‘verrekenen’ en wel als vermogensschade (redelijke kosten ter verkrijging van vergoeding buiten rechte: 6:96 lid 2 sub c BW), indien de handelaar niet binnen de door jou in de brief gestelde redelijke termijn tot betaling overgaat. Omdat sprake is van een forfaitaire incassokostenbegroting, is het door jou gestelde uurloon (‘heulveul’), niet relevant. Je kan, daar de incassokostenstaffel analoog wordt toegepast, in dit geval €40,- incassokosten vorderen (minder mag ook). De Mediamarkt zou er dus verstandig (en klantvriendelijk!) aan doen om gewoon het bedrag terug te storten. Als er niet wordt gestort, is het uiteraard mogelijk om een bezoek te brengen aan het inloopspreekuur van de Rechtswinkel Bijlmermeer.

    1. Bij een consumentenovereenkomst op afstand of buiten verkoopruimten (bijv. colportage) na 13 juni 2014 is 6:230n lid 3 BW een alternatief artikel. Qua rechtsgevolg maakt dit artikel geen verschil: de thuiskopievergoeding kan worden teruggevorderd omdat deze onverschuldigd betaald is, ook overtreding van dat artikel kan door de ACM beboet worden. Er hoeft alleen geen partiële vernietiging aan vooraf te gaan. Omdat 6:193j lid 3 BW bij elke consumentenovereenkomst geldt, ongeacht verkoopmodaliteit, gaat de standaardbrief daar vanuit.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.